MIDDELBURGSCHE COURANT.
N°. 204.
1901.
Vrijdag
30 Augustus.
Wat Oost-Indië te
wachten heeft.
144" Jaargang.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor a Je plaatsen in Nederland franco p.p., f 2.-
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THERMOMETER EN VERWACHTING.
29 Aug.8 u. vin. 57 gr., 12 u. 63 gr., av. 4 u. 63 gr. F. —Verwacht: matige N. W. wind,
zwaar bewolkte lucht, regenachtig weder, weinig verandering in temperatuur.
Advertentïen20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andero familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel.
Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betredend^
Handel, Njjverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau
A. DE ILA MAR Ahb., N.S. Voorburgwal 306, Amsterdau.
I.
Er mogen eenige hoopvolle verwachtingen
gekoesterd worden omtrent de toekomst
voor West-Indië, nu als minister van kolo
niën is opgetreden de oud-gouverneur jhr
mr T. A. J. van Asch van Wijckver
wachtingen gegrond op zijn kennis van be
hoeften en toestanden aldaar al heeft
genoemde titularis, zoover wij weten, zich
niet doen kennen als iemand van krachtig
initiatief of van groote voortvarendheid,
omtrent Oost-Indie gaat men hier en daar
de toekomst allerminst hoopvol te gemoet.
Vele Indische bladen slaan een alles be
halve bemoedigenden toon aan.
Tijdens de ministerieele crisis hangende
was, schreef het Batav. Niewvsblad;
„Ons in Indië gaat de strijd voorbij. Mi
nister Cremer zal plaats maken voor een
anderen minister van Koloniën, zonder dat
daarvan ook maar in het minst een nieuwe
koers in de Indische zaken te wachten zal
zijn of het moest wezen een koers waar
van wij in de zendings-circulaire een on
aangenaam voorproefje kregen; een koers
van steeds toenemende verwaarloozing der
inlandsche belangenwij winnen er niets
bij, alles draait heen om het aan den gang
houden der machine en meer niet. Zoolang
de Nederlandsche kiezers niet ten volle
leeren beseffen, dat Indië de kurk is waarop
Nederland drijft en dat besef weten over te
dragen op hun Afgevaardigden, zoo lang
niet de belangen van Klein Nederland in
overeenstemming worden gebracht met de
belangen van Groot Nederland, komen wij
geen stap verder. Noch een wisseling van
ministerie, noch een „om" gooien der Tweede
Kamer brengt ons uit het doode spoor."
En toen het bekend was dat een mini-
sterie-Kuyper zou optreden, liet dr W. van
Lingen in de Samarangsche courant zich
evenmin optimistisch uit. Hij waarschuwde
tegen het idee dat „clericalen slechts een
troep dompers zijn die ieder licht schuwen",
maar op grond van uitlatingen van dr
Kuyper koesterde hij de vrees dat het
hoofddenkbeeld van de anti-revolutionnaire
koloniale politiek zijn zal het brengen van
het christendom in calvinistischen vorm als
hoogste heilgoed en in ruil voor de mil-
lioenen die Nederland van Indië trekt.
„Misschien echter is dr A. Kuyper sedert hij
zijn doorwrocht program schreef van
meening veranderdmerkte dr Yan Lin
gen ten slotte op. „Zoo neen, dan moet men
in de eerste jaren maar niet meer spreken
van „eeresehuld", tenzij men daaronder
verstaat de kerstening."
En van nog meerdere uitlatingen in den
zelfden geest zou een
saam te stellen.
Dit lezende grepen wij van zelf naar een
brochure, die reeds geruimen tijd op onze
schrijftafel ligteene beschouwing van den
bekenden mr P. Brooshooft over De Ethische
koers in de koloniale politiek.
Zij is lezenswaardig die brochure zooals
veel dat vloeide uit de vaardige pen van
mr Brooshooft, den man met zijn warm
hart en zijne idealen. Zij is lezenswaardig
ook voor hen die omtrent het onderwerp,
dat hij behandelt, andere ideeën zijn toe
gedaan. Maar men leze haar niet alleen
met aandacht doch ook met omzichtigheid.
Want wij kregen bij het lezen den indruk
dat zij hier en daar ook niet vrij is van
overdrijving.
Wij willen trachten voor de beschouwing
van mr Brooshooft de belangstelling van
onze lezers op te wekken door daaruit
enkele grepen te doen.
De schrijver noemt als een eigenaardig
verschijnsel in de laatste, zeg 150, jaren
maar vooral in onzen tijdhet krachtig
doorbreken van het ethische zonnetje door
-wolken van het dónkerst egoisme. Ethisch
neemt hij als tegenstelling van zelfzuchtig,
daar bijna alle zedelijk streven onder de
overwinning van het eigen ik kan worden
begrepen.
De ethische richting wint ook veld in de
Nederlandsche koloniale politiek.
Meer en meer, in de pers, de liberale
pers, bij de partijen, do vrijzinnige vooral,
dringt het besef door, het rechtsbewustzijn,
het gevoel dat wij den, tegen zijn wil, van
ons afhankelijk geworden Javaan het beste
moeten geven wat wij voor hem hebben
de edelmoedige drang van den sterkere
om den zwakkere rechtvaardig te behan
delen.
Eerst wanneer onze koloniale politiek
ademt in dezen dampkring zullen wij voor
Indië goede meesters zijn.
Zelfs art. 18 van het algemeen programma
der anti-revolutionnaire partij zegt„dat
de baatzuchtige neiging van onze staat
kunde, om de koloniën voor de kas van
den staat of van den particulier te exploi-
teeren, dient plaats te maken voor een
staatkunde van zedelijke verplichting
Helaas! in het program van actie is
van het schoone beginsel weinig of niets
meer te vinden.
In die partij heeft mr Brooshooft al bit
ter weinig vertrouwen; wat straks blijken zal.
Van de partijen overgaande op de man
nen, noemt de schrijver met eere de kamer
leden Yan Kol en J. M. Pijnacker Hordijk
en de publicisten C. Th. van Deventer
en E. B. Kielstra.
Zij zijn Indië met hart en ziel toegedaan.
Van Kol is, zegt mr Brooshooft, een man
voor wien ieder den hoed behoort af te
nemen. Van af zijn jongste jaren handelt
en spreekt hij uit vurige overtuiging. Ook
thans, als de pleitbezorger van den Javaan
in de sociaal democratische partij, verkiest
hij de ellende van overmatige herseninspan
ning, verdachtmaking, partijgeknetter, boven
rustige rust, met zijn talentvolle en niet
minder bezielde vrouw, waartoe zijn inge
nieurs-pensioen en eenig particulier ver
mogen hem de vrijheid zouden laten.
Mr Brooshooft is het niet in alle opzich
ten met Van Kol eens inzake den Atjeh-
oorlog en de regeeringstaak tot handhaving
van een bij tractaten erkend koloniaal ge
zag; maar eerbied heeft hij in hooge mate
voor dit kamerlid.
Ook den gewezen Djokjaschen landhuur
der J. M. Pijnacker Hordijk, liberaal lid
der Tweede kamer, schat hij hoog als een
man, kalm van aard, met een gezonde op
vatting van het belang der kleine luyden.
Maar de bijzondere aandacht vestigt hij
op mr C. Th. van Deventer, die eene groote
rol gaat spelen in de koloniale politiek.
Aan hem wijdt mr Brooshooft eenige
adzijden, om daarna ook hulde te bren
gen aan den heer E. B. Kielstra, gepen
sioneerd majoor der Indische genie, oud-lid
der Tweede kamer, schrijver van tal van
opstellen over Indië, ook een der vóórman
nen in den tegenwoordigen strijd om recht
vaardigheids politiek voor Indië.
Zonder de waarde van anderen te willen
verkleinen, o. a. van de heeren Van San-
dick, gewezen Indisch ingenieur, mr D.
Fock, vroeger advocaat in Batavia, nu ge
kozen lid der Tweede kamer voor Rotter
dam I, mr Van der Kemp, oud-Indisch
hoofdambtenaar, en mr C. Pijnacker Hor
dijk, gewezen - gouverneur-generaal, ver
klaart de schrijver de vier vooropgestelde
mannen voor het oogenblik te beschouwen
als de hoofdleiders, hetzij wegens hun positie,
hetzij wegens hunne bijzondere werkkracht
talenten, maar voornamelijk als het
rs zettende in de ethische
richting.
In het tweede hoofdstuk van zijn vlug
schrift behandelt mr Brooshooft de vraag:
„Wat eischen wij van den inlander
Daarin wijst hij er op dat de hoofdeisch
den inlander isdie tot het
van belastingen. Er rust op de
bevolking van Oost-Indië, waaronder mr
Brooshooft uitsluitend bedoelt de inlandsche,
sinds eeuwen op den inlandschen grond
levende en in aantal de vreemde over-
heerschers ongeveer zes honderd maal over
treffende, een algemeene, zware belasting
druk.
„De algemeene toestand, waarin de
Javaan op dit, voor zijn welzijn zoo hoogst
gewichtig punt (van belastingen) verkeert, is,
zegt de schrijver, nog ongeveer dezelfde als
de ruim 13 jaren geleden in mijne Memorie
er den toestand van Indië geschetste.
Hij betaalt nl. aan landrente, bedrijfs-
lasting, heerendiensten, onvoldoend be
loonde cultuurdiensten, hoofdgeld ter ver
vanging van afgeschafte heerendiensten,
belasting op rijtuigen, invoerrecht op zijne
benoodigdheden (manufacturen, kramerijen,
lucifers, petroleum etc.), accijnzen (op
lucifers, petroleum, inlandsch gedistilleerd,
Java tabak), pachten of regie op opium
dhuizen, slachten van vee, overvaarten
en bruggen, sluisgelden, tabak (in Batavia,
Bantam, Krawang), vogelnestjes en wajang-
en, gemiddeld 25 procent van een
inkomen, dat zoowel voor landbouwers als
voor werklieden, kleine ambachtslui en
neringdoenden zonder buitengewonen
mspoed in doorsnee mag worden
gesteld op 100 'sjaars, en slechts voor
enkelen, ambachtslieden op hoofdplaatsen,
woekeraars, uitzuigers, kleine ambtenaren,
bedienden, toko-employé's, een of meer
veelvouden dier som zal bedragen, terwijl
daarentegen velen weer geen f 50, ja geen
f 25 per jaar bij elkaar kunnen scharrelen
en dan door burenhulp, bedelarij of diefstal
hun leven voortslepen.
Ziedaar den toestand van den inlander
sinds vele jaren. En de geschiedenis van
den laatsten tijd geeft helaas slechts een
zeer onvoldoend antwoord op de vraag, of
de Regeering ten deze nu werkelijk ernstig
streeft naar verbetering."
Over een en ander ontvouwt mr Broos
hooft uitvoerig zijne meening om de waar
heid aan te toonen van de bewering dat het
gouvernement den inlander, waai' het maar
kan, het vel over de ooren haalt en op
deze wijze op de zuur verdiende inkomsten
van doodarme menschen jaarlijks een ge
zamenlijke belasting heft van gemiddeld
25 percent.
Middelburg 29 Augustus.
mogeljjk in de gelegenheid te stellen van de
feestelijkheden op Koninginnedag te kunnen
genieten.
Heden avond te negen uren wordt de gas
verlichting, die ter gelegenheid van den ver
jaardag der Koningin Zaterdag op de Groote
Markt alhier zal worden ontstoken, beproefd.
De kapitein voor speciale diensten P. J.
Geill alhier wordt gedurende de a. s. veld-
oefeningen op groote schaal, van 7—25 Sep
tember, belast met het bevel over de 3e com
pagnie 4e bataljon, thans garnizoen houdende
te Ylisaingen.
Dit Vlissingen.
Door het algemeen armbestuur aldaar zjjn
op de voordracht voor secretaris-rentmeester
jeplaatst de heeren M. J. Hemmekam, rjjks-
klerk, en A. Steketee, adj.-onderofficier, beiden
aldaar.
Aan de kon. Mg. de Schelde aldaar is de
vervaardiging van twee stalen stoomketels
opgedragen voor de rivier-sleepboot Oud en
Nieuw Gastel van de firma Vlekke te O. en N.
Gastel.
Als iets bijzonders meldt men ons dat
op bet kerkhof te Nieuw- en St. J o o s-
n d een treurwilg staat, die op een pere-
stam is geënt en verscheidene kleine, groene
q draagt. In het voorjaar dragen de
wilgentakken perenbloemen. Dit jaar moet
de boom bijzonder rjjk geladen zjjn.
In verband met dit bericht schrjjft onze
landbouwmedewerker, dat de hier beschreven
boom de minder algemeen bekende treurpeer
met het wilgenblad is. In het latjjn heet hg
Pirus Salicifolia.
De peer is nie< op een wilg geënt, en de
wilg ook niet op een peer. Wjj hebben hier
een vaBte variëteit.
Een zeer fraai exemplaar heeft men in den
tuin van den heer M. M. Mejjer teOostburg-
BENOEMDfGM MZ.
Bjj kon. besluit
is aan mr Ph. van Blom, op verzoek, eervol
ontslag verleend als raadsheer in den Hoogen
Raad der Nederlanden, onder dankbetuiging;
is aan den luit. t./z. 2de kl. H. van Schreven
vergunning verleend tot het waarnemen van
eene particuliere betrekking buiten het zee
wezen voor den tjjd van één jaar, onder stil
stand van non-activiteitstraktement en zonder
opklimming in de rangljjst, en is bevorderd
tot luit. t./z. 2de kl. de adelborst 1ste kl.
A, Seret.
De minister van binnenlandsche zaken zal
des Zaterdags, des namiddags te 12 uren, aan
zjjn departement, audiëntie verleenen.
Blgkens een telegram van den gouv.-
generaal van N.-I. wordt de gouvernements-
koffie-oogst op Java voor dit jaar thans
geraamd op 95.000 pikols.
KORTE MEDEDEEIiINGEN
VERGADERINGEN.
Te Haarlem is Woensdag de algemeene
vergadering gehouden van de Vereeniging van
leeraren aan inrichtingen van middelbaar onderwijs.
Besloten werd onder meer om eene com
missie te benoemen, die de mogelijkheid
overwegen zal, om te zamen met andere ver-
eenigingen, in 1902 of 1903 een tentoonstelling
te houden van de hulpmiddelen bg het onder
wijs in de aardrijkskunde.
Middelburg werd aangewezen als plaats
waar de vergadering in 1902 zal gehouden
worden.
een deel der oplaag van ons vorig noinmer.
Op do voordracht voor gemeente-vroedvrouw
te Sluiskil, gemeente Terneuzen, komen voor
de dames M. Klazinga te Drachten, C. W.
van der Weele te Eikerzee en M. C. de Bie
te Moetdgk.
Vanweg e de Vereeniging van gewezen en in
diëtist zijnde militairen te Sas van Gent
a. s. Zaterdag op het graf van wijlen
Henri Victor Joostens, ridder van de Mili
taire Willemsordeeen gedenkteeken geplaatst
worden.
De gearresteerde Belgische vischstrooper,
die den marechausee Cortvriendt met een
palingschaar een bloedende wonde sloeg, is in
het huis van arrest te Middelburg op-
De toestand van den verwonden strooper
moet gunstiger zjju. Men denkt den kogel,
die op een der ribben moet afgestuit wezen, te
kunnen verwijderen.
Bg kon. besluit van den 21en Aug. 1901
is aan de gemeenten Oostburg en Waterland
kerkje opnieuw voor drie jaren concessie
verleend tot tolheffing langs den grintweg
tusschen die gemeenten.
De voordracht voor onderwijzer met hoofd-
rte Franseh aan de O. L. school te Oost-
burg bestaat slechts uit den eenigen solli
citant, den heer W. J. B. van Zantvoort te
Ossendrecht.
ÜIT STAD EN PROVINCIE.
Met ingang van 10 September a. s. zgn
benoemd tot commies der 4e klasse bg 's rjjks
belastingen in Zeeland de volgende per
sonen, wien tg delg k de achter hun naam in
de tweede plaats genoemde gemeente als
standplaats wordt aangewezenJ. Kesteloo,
Amsterdam, te Hulst; T. L. Coone, IJzendjjke,
te Aardenburg A. de Maat, Oudenbosch, te
Cortgene; P. van Liere, Rilland-Bath, te
Renesse en K. Koets, Rilland-Bath, te Sas
van Gent.
te Goes door het
waterschap De Breede watering bewesten lerselce
gehouden vergadering, bijgewoond door 46
ngelanden, uitbrengende 68 stemmen, werd
uitgebracht over 1900—1901 en de
rekening over dat diensljaar vastgesteld.
Van de geldleening van 267.000 perresto
f 173.000 werden negen obligatiën a duizend
gulden uitgeloot.
Naar aanleiding van een voorstel van het
bestuur om de vergoeding, uit te beeren aan
werklieden, wien een ongeluk overkomt, nader
regelen, is, op voorstel van den heer J. W.
d. Weert, met 46 tegen 22 stemmen besloten
die voortaan te bepalen op één gulden per dag.
Alsnog werd besloten een strookje mede
eigendom onder Wemeldinge te verkoopen.
(G. Crt).
In den nacht van Dinsdag op Woensdag
viel, volgens den regenmeter te K r u i n i n-
gen, 30 ml., wat slechts zelden voorkomt.
Deze groote massa gaf aanleiding tot het vol
gende voorval. Evenals in alle boerengezin
nen gebruikelijk is, had de vrouw »uitgepoetst"
zooals men in Zuid-Beveland de kleine schoon
maak vóór de Goesche kermis noemt. Ze zou,
hoewel het al laat in den avond was, de
matten en het kleed ook maar leggen, want
anders kwam de dokter morgen in een
rooiden boel. Toen ze 's nachts uit bed stapte
om te zien hoe laat het was, kwam ze tot de
knieën in het water. De niet groote regenbak
voor de zuinigheid wellioht het
overcompleet in de huiskamer geloosd.
Dit Noordgouwe schrjjft men ons-.
Woensdagmorgen is, na een langdurig Ijj
den, kalm overleden onze burgemeester Rei-
nier Groeneveld de Kater. Met hem is weder
een der mannen van de oude garde heenge
gaan, van hen, die zichzelven zgn, die het
niet zoo strikt nemen met de letter der wet,
maar wien het wel en wee hunner gemeente
na aan het harte gaat.
Veel goeds is onder zgn langdurig bestuur
in deze gemeente tot stand gebracht, niet het
minst op het gebied van onderwgs. Reeds in
1874, dus toen nog geen wet er toe nood
zaakte, werd hier een net en doelmatig
schoolgebouw gezet, dat steeds de eerekroon
van den overledene zal big ven.
1 September a. zou hg 36 jaren aan het
hoofd der gemeente gestaan hebben. Zjjne
gemeentenaren, het vele goede in hem waar-
deerend, waren van plan hem dan zgn levens
groot portret in sierlgke lijst aan te bieden.
Dat heeft niet zoo mogen zjjn.
Misschien kan het nu in het gemeentehuis
prjjken als dat van een goed burgemeester.
Zgne nagedachtenis zal wis in eere worden
gehouden.
Wjj vestigen de aandacht van onze
Middelburgsche lezers en lezeressen op het,
onder de advertentiën in dit noinmer voorko
mende, verzoek van het bestuur der vereeni
ging Uit het volkVoor het volk, om zoovelen
LETTEREN EN KUNST.
Dit VIasingen
schrjjft men ons
Het laatste solisten-concert, dat in het
Grand Hotel gegeven werd door mejuffrouw
Harry van der Harst, zang, de heeren Henri
Hack, viool, en Dirk Schafer, piano, vormde
een waardig slot van dit seizoen en het was
een bljjk van sympathie voor de zangeres, dat
ditmaal velen uit Middelburg zich onder de
talrjjke bezoekers bevonden.
Nog geen tweetal jaren geleden was mej.
V. d. Harst met haar einddiploma van de
Haagsche Muziekschool eene jeugdige, gloed
volle alt, frank en vrjj blikkend in het muzi
kale leven. De sfeer van den grjjzen, alom
gevierden professor Stockhausen te Frankfort
heeft haar daarna hooger verhevenhaar geluid,
dat inmiddels een contr'alt werd, heeft tot
ons gesproken van reine kracht en heerljjke
diepte, maar het is haar ook gegaan evenals
met zoovele ware discipelenhoe meer men
doordringt in de kunst, des te meer voelt
men zich verre van het volmaakte. Edoch,
eenmaal op eene hoogte gekomen, dient een
gepast zelfvertrouwen behouden, want ook bjj
eene voordracht bljjft de moreele factor altjjd
van veel gewicht.
Zeer schoon zong zjj Beethoven's In questa
tomba en Schubert's Meeres Stille en Ihr Bild,
liederen, in somberen nevel geboren. De me-
lodiën, welke in Die beiden Uhren werden ge
dragen door een grootendeels zelfstandige,
doorgevoerde pianobegeleiding, waren van den
luitenant Kosteren al mocht deze composi
tie in het hooge register meerdere eiBchen
stellen dan de zangeres op dit oogenblik kon
geven, toch viel hare warme vertolking zeer
te loven. Een beslist succes was hare voor
dracht in het slotnommer Ave Verum van
Verbrugghe, waarbjj zjj werd gesteund door
een teer engelengezang, door den violist
Deze, die sedert geruimen tjjd de lessen van
Heermann volgt, is diens waardige leerling.
Voornaam, nobel en hoogst artistiek spel
gaf de heer Hack, zoowel in het week melo-
dieuse Concert no. 2 van Max Bruch, dat, in
vergeljjking van zgn eerste concert, een meer
intiem karakter draagt, alB in het Adagio uit
Concert no. 4 van Vieuxtemps en het technisch
zoo ontzettend moeiljjke Scherzo Tarantelle van
Wieniawsky.
Men spreekt wel eens van de 3 B's, nl.
Bach, Beethoven en Brahms, maar m. i. mag
men Bruch er wel bjjtellen.
Het pianospel van den heer Schafer stel ik
op een lgn met dat van Röntgen, Mengelberg
ik meende dit reeds vroeger te hebben
opgemerkt; alleen spjjt het me, dat hjj nog
zooveel offert op het altaar van het virtuosen-
dom. Rubinstein's Barcarole en Valse? Uit-
d, maar Thalberg's Grand Caprice de
1 Opera Charles VI van Halevy Keer u toch
met uwe zeldzame talenten naar Beethoven,
Chopin, Schumann. O, wjj hadden zoo gaarne
een Apassionata, een Mondschein gehoord En
mochten wjj daarvoor misschien nog niet
fertig zgn, aan U en anderen, om ons die
muziek te leeren begrjjpen en waardeeren.
Ten slotte een woord van dank aan den
heer Sohnitzler, die wederom het zjjne heeft
Do aanbeveling voor gemeente-secretaris bijgedragen om hot ensemble te volmaken en
te Terneuzen beBtaat uit de heeren S. O. aatL de heere° Meö<,r' Kc"ser Co"
Dalman te M i d d e 1 b u r g en J. J. Damsté ta°'™ ,an het 0ra"d Molel> dio 0°k d'1
te Delfzjjl. 1 seizoen ons van zooveel schoons op muzikaal
Het bovenstaande is nog medegedeeld i»|gebied hebb<m do1"1 g™eten.
