MIDDELRURGSCHË COURANT
N°. 195.
144" Jaargang.
1901.
Dinsdag
20 Augustus.
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor ade plaatsen in Nederland franco p.p.,
Afzonderlijke nummers kosten 5 oent.
THERMOMETER EN VERWACHTING.
19 Aug.: 8 u. vm. 70 gr., 12 u. 80 gr., av. 4 u. 76 gr. P. Verwacht: zwakke N. wind,
licht bewolkte lucht, droog, warm weder.
Advertention20 cent per regel. Greboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Keclames 40 cent per regel.
Ghroote letters naar de plaats, die s
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betredende
Handel, Nijverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen A&vertentie-Bm-^au
A. HE LA MAR Asst., M.I> Veerborgnal 366, AmjBterdmsa.
Middelburg 19 Augustus.
Dr KUYPER
heeft dan nu ook in de kwestie van den
Zondagaarbeid aan zgn departement gesproken
of liever getelegrapheerd.
Wat is het geval
Big zjjn optreden te Sliedrecht, waar hjj,
zooals bekend, candidaat is gesteld voor de
Tweede Kamer, hield de beer B. H. Heldt
een politieke voordracht, waarin hg op het
bovengenoemde feit wees.
Met hem trad in debat de heer Van den
Berg, predikant te Sliedrecht.
En volgens het verslag in de Dordrechtsche
courant ving deze aldus aan »Mjjnheer de voor
zitter. mag ik beginnen met eene groote
onwaarheid te weerspreken 't Christelijk mi
nisterie liet werken op ZondagIk heb hier
een telegram van dr Kuyper uit Gastein. Ik
zal 't voorlezen »G eheel^ buiten m'n
weten en stellig tegen rnp wil
is gearbeid op Zondag. Kuyper."
Hierop antwoordde de heer Heldt later bjj
zjjn repliek»M. H. De spreker heeft in het begin
van 't debat met gezegd, dat er niet gewerkt
is op Zondag, maar ons verrast met een tele
gram. Ik geloof graag dr Kuyper, maar het
is mg een raadsel, dat een minister niet zou
weten, dat op 't bureau op Zondag zou zjjn
gewerkt in zoo ruime mate en terwgl hg in het
land is. Maar Kuyper verklaart het en. ik
moet 't gelooven."
De Standaard heeft ook eindeljjk het is
waarljjk niet voor zjjn tjjd licht ontstoken
in deze. Het blad schrjjtt o. a.
»De gegeven voorstelling is geheel bezjjden
de waarheid.
Die voorstelling toch doet het voorkomen,
alsof dr Kuyper, om een dag vroeger weg te
komen, zjjn bureaux op Zondag had laten
werken.
Al wat dr K. zelf afdoen kon, was Zater
dagavond afgedaan en het zou niets aan de
zaak veranderd hebben, ook al ware hg tot
Woensdag op het departement gebleven.
Het zat 'm dan ook ganscheljjk niet in dr
K's vertrek, maar alleen in de noodzakelijk
heid, om uiterljjk Maandagmiddag de totalen
der begrooting bjj financiën te doen inkomen;
iets wat niet later kon, zou de begrooting op
tjjd bjj den Raad van State worden ingediend.
Zoolang de termjjnen van de kieswet oor
zaak zullen zjjn, dat bjj ministerieele crisis
de overdracht zoo laat plaats grjjpt, zal men
steeds voor dezelfde moeilijkheid staan.
Dat nu het opmaken der totalen van de
begrooting Zaterdagavond niet kon afloopen,
is iets waarvan dr K. hoegenaamd niets wist.
Indien er dus al op Zondag aan het opmaken
dier totalen gewerkt is, zoo is dit geschied
zonder zjjn order, geheel buiten zjjn voor
kennis, en in die mate tegen zjjn bedoeling,
dat hg het stellig verboden zou hebben, in
dien hjj er van verwittigd ware geweest."
In hoever deze voorstelling in alle opzichten
juist is, weten wjj niet.
Om dit te bunnen beoordeelen zouden wjj
eerst van onzen zeer vertrouwbaren zegsman
nadere inlichtingen moeten ontvangen. Vóór
dien tjjd mogen wjj zjjne mededeeling om
trent het wei-weten van dr Kuyper niet in
twjjfel trekken.
Maar zoolang wjj van het tegendeel niet
vast zjjn overtuigd zeggen wjj het den heer
Heldt na: Dr Kuyper en De Standaard ver
klaren het en wjj moeten 'l gelooven.
Doch in elk geval bljjft het een niet te ont
kennen feit dat er onder een christeljjk minis
terie gezondigd is tegen de eerste beginselen
van de anti-revolutionnaire party. Er is op
Zondag aan een der departementen gearbeid.
Dit wascht het water van de zee niet af.
Men heeft, ook van liberale zgde, beweerd dat
dit geen feit van zooveel belang was om zulke
verwijten te doen hooren of een polemiek
daarover te voeren.
Dat beweren zjj, die de toestanden, niet
kennendie niet weten met welke kleinzie
lige middelen in tyden van verkiezingen de
vrgzinnigen ook op dit punt worden bestreden
die geen strgd in kringen als den onze hebben
meegemaakt; die ook niet weten welke over
dreven eischen, bv. in de Provinciale Staten
en Gemeenteraden, in verband met Zondags
rust worden gesteld, vooral ten opzichte van
het onderling verkeer.
Ook wjj zjjn zeer voor een beboorljjken rust
dag voor een iederkan dit op Zondag, des
te beter, kan dit niet dan op een anderen dag.
Maar men mag niet vergen dat alles stil staat
ter wille van zeer bekrompen ideeën op dit
punt. Als men echter die overdreven begin
selen beljjdt, dan moet men eerlgk zgn en
die willen toepassen tot in de uiterste conse
quentie. Zulke belgders kunnen wjj eerbie
digen.
En zg hebben het recht te vorderen dat
hunne voormannen dit vooral doen, en
waken en toezien dat tegen die prin
cipes niet worde gshandeld, ook niet door
hen, over wie zjj gezag uitoefenen.
En dat is toch in het bewuste geval niet
geschied.
Daartegen, tegen die inconsequentie zgn
wg opgekomen, om de oogen van tal van
volgelingen te openen.
De omstandigheden hebben gedwongen tot
zulk een Zondagsarbeidbeweert men.
Wg nemen dit grif aan. Maar laten dan
de strgders voor overdreven Zondagsrust
hierop vooral letten.
Daardoor wordt toch bewezen dat de
praktgk eischen stelt, waarop
theorieën en beginselen schip
breuk lgden.
En dat verliezen zg, met hun Principiën-
Reiterei, waardoor zg het leven in onze rnaat-
schappg onmogelgk zouden maken, te veel
uit het oog.
Eene zeer juiste
en zeer lezenswaardige beschouwing over het
nieuwe ministerie en zgn leider levert T(ak)
in het jongste nommer van De Kroniek
T. had den strgd, door dr Kuyper in de
laatste jaren gevoerd, een mooi en strgd ge
noemd.
Men had daarop de veronderstelling geuit
dat dit oordeel rustte op »het talent waarmee
hg (de strgd) gevoerd en het succes waarmee
hjj bekroond werd.
Daartegen komt T. thans op
»»Om het succes zal ik niet licht een strgd
mooi noemen en talent, och, dat is een zoo
vage uitdrukking. Wat vooral mooi is in
dezen strgd is de energie waarmee hg ge
voerd is, het jaren lang vasthouden aan het
doel om een aanvanfrelyk kleine en gesmade
groep te organiseeren en tot macht te bren
gen. Wat nu volgt zullen wg met de grootste
belangstelling gadeslaan, maar wat gebeurd
is behoort tot het grootste en moeiljjkste
werk dat voor een politiek leider te doen
komt. Ondanks de zwakke steeën spreekt dit
werk van zeer byzondere bracht. En dan
heeft de Rotterdammer" waarschgnlgk ook
ongelyk met naast den journalistieken arbeid,
die zeer mooi was, ook den parlementairen te
noemen. Hierin ligt Kuyper's grootste kracht
zeker niet, hoe dat werk ook schittert en
blinkt. Maar de innerlgke organisatie, om
welke hg zooveel jaren uit de Kamer bleef,
deze is misschien wel het bijzonderste v.an
alles. Het was, in politieken zin, stuk mate
riaal, waarmee de heer Kuyper te doen had.
Er is geen andere politieke party, aan welke
het gelukt is de kleine burgerg te organisee
ren. Men kan de katholieke staatsparty hier
niet ter vergelgking roepenhaar machts
middelen over haar leden zyn van anderen
aard, en haar zwaartepunt ligt veel meer in
de gegoede dan in de kleine burgerg. Maar
dr Kuyper heeft in den rechtzinnigen kring
de menschen georganiseerd, die in 1887 kies
recht kregen. En dat is niet gemakkelyk,
want zoover het geen ambtenaren zgn, maar
neringdoenden, is het een klasse, die in neer
gaande beweging is. Moedeloosheid is een
zwak cement voor een politieke party en in
economisehen zin heerschte ze bij een groot
deel der kleine burgerg."
»Wat zal", vraagt T. verder, »de kleine
burgerg van dr Kuyper voor haar trouwen
steun erlangen Zal zg, al of niet, na vier
jaren teleurgesteld zgn? Het is voor den
leider te vreezen dat het antwoord bevesti
gend zal moeten luiden. De economische
stroom is ook door hem niet te keeren.
En Patrimonium. Het heeft Kuyper's demo
cratische periode meegeleefd. Toen de tactiek
van den leider omsloeg, heeft het zich tot
zwjjgen laten brengen. Maar niet voor altgd
en waarschjjnlgk niet voor lang. De Calvi
nistische arbeiders zullen zich waarschgnlgk
op den duur niet neerleggen bg het kiesrecht
Van Houten. Zullen komen om inlossing der
belofte van een Staten-Generaal, »ten eerste
zoo saaingesteld dat ze metterdaad de gewaar
wordingen der natie getrouwelgk kan weer
geven"... goede Staten-Generaal, van echt
kaliber." (Program 88).
Moeilgkheden die niet telden zoolang de
macht nog te veroveren was en elk zweeg in
het gelid, komen nu uit de twee hoofdbe-
standdeelen der partg voor den dag.
De kleine burgerg komt met niet te ver
wezenlijken eischen en de arbeider herinnert
zich het woordlaat de Kamer weer
het volk achter zich krggenen vanzelf, zon
der eenig vertoon van macht, zal haar zedelgk
prestige elk Kabinet afhouden van wat tegen
den volks aard en het volks besef ingaat.
Tot dat karakter nu kan de Staten-Generaal
ten onzent alleen geraken door èn op groote
schaal het kiezerspersoneel zooveel doenlgk
uit te breiden, èn bg de samenstelling der
Kamers de minderheden tot hun recht te doen
komen" (Program 95).
Een alle-standen-kiesrecht dus met even
redige toepassing.
Straks komen deze beide economische be-
standdeelen van het anti-revolutionair verband
om hun eisch. Gezwegen nog van de boeren,
die de leuzen van 1897 niet vergeten hebben.
Dr Kuyper maande al twee keeren in De
Standaard tot geduld. En hg zal dat voor een
poos, voor een ruime poos zelfs krggen. Maar
het quart d'heure de Rabelais komt tocheens
moet worden afgerekend.
Dr Kuyper van '93 was sterker in de lgn
van zgn program dan die van 1901. Hg heeft
het pad der democratie verlaten en zich nu
met elementen van straf behoud tot regeeren
verbonden. Maar de democratische staart van
zgn partg zal zich gaan roeren. Er komt met
den dag meer prikkel voor het arbeidsbelang
om zich te doen gelden, zoowel in dien kring
als in andere. Maar zgn mederegeerders Als
Kuyper den baron Van Tecklenburg te visite
vraagt met Kater, dan breekt er wat in huis.
En toch is hg noch van den een, noch van
den ander los.
Er zal een afleider moeten gezocht worden.
Zal het een nationalistische politiek zgn met
opgeblazen Koningschap en al maar meer
nadruk op het militaire Er zgn bezwaren
die dat onwaarschgnlgk maken. De Room-
sche burgerg heeft een heilzamen afkeer van
de uitbreiding der militaire lasten; aan het
Hof is niet gejuicht toen Kuyper premier
moest worden, en voor een nationalistische
politiek, die eenigermate inslaat bg een goed
deel van het volk, is een achtergrond noodig
van dreigende internationale verwikkelingen.
En De Standaard heeft ook al gezegd, dat het
nieuwe Kabinet in de Transvaalzaak niet actief
zou optreden. Ook deze deur schjjnt gesloten.
Er is natuurlgk wel een program te maken.
Wat peuteren aan de school, het in orde
maken van het administratief recht, invoer
rechten, misschien wat zorg voor de West-
Indische koloniën, en een paar makke arbeids
wetten, daar bomt men de vier jaren wel
mee door. Maar wat in de gegeven omstan
digheden toch moet ontbreken, is de éene
groote daad in Kuyper's eigen lgn. En omdat
hg een buitengewoon man is, volgt dan in
zgn eigen kring de neerslag der teleurstelling.
Komt het zoo ver, dan is er voor een poli
tiek man van dit gehalte in het midden geen
plaats meer. Hg grgpt naar de democratie
of naar de dictatuur. Misschien naar beide
tegelgk. Of moet zoo sterke aanloop in de
platheid van een zuiver burgerlgk Regeeren
terechtkomen En de reus krenten gaan
wegen
Dit is zoo ongeveer gezegd waarom ik schreef,
dat bg dr Kuyper alles nog te raden is."
BIER» EN KOFFIEHUIZEN.
De Gemeentestem schrgft:
Aan de rede, door den heer L. J. F. van
Vliet in de jongste vergadering der Vereeni-
ging van Burgemeesters en Secretarissen in Zuid-
Hottand gehouden, ontleenen wg de mede
deeling, dat de gemeenteraad van Nieuw-
Lekkerland, voorziening noodig achtend tegen
het bestaande en toenemende kwaad der zoog.
bier- en koffiehuizen, op 18 April 1901 besloot,
art. 31 der politieverordening te lezen als
volgt
»Ieder die na het in werking treden dezer
verordening een tapperg of andere inrichting
tot het verbruiken van eet- of drinkwaren
wenscht op te richten, over te nemen of bin
nen de gemeente te verplaatsen, behoeft daartoe
de schriftelgke toestemming van den burge
meester.
Hiervan zgn uitgezonderd de inrichtingen
met vergunning volgens de Drankwet".
feiertegen hadden Ged. Staten bedenking.
H. i. ging deze bepaling te ver. Ook achtten
zg het niet gewenscht voor het oprichten,
overnemen of verplaatsen binnen de gemeente
van de daar genoemde inrichtingen de schrifte
lijke toestemming van den burgemeester alleen
(en niet van burg. en weth.) te vorderen. Voor
inrichtingen, die niet alle onder art. 188 der
gemeentewet vallen, achtten zg de gevorderde
toestemming in stede van een kennisgeving
niet toelaatbaar.
De raad wgzigde nu het artikel als volgt
»Ieder die na het in werking treden dezer
verordening een tapperg wenscht op te rich
ten. over te nemen, of binnen de gemeente te
verplaatsen, behoeft daartoe de toestemming
van burg. en weth. Hiervan zgn uitgezonderd
de inrichtingen met vergunning volgens de
Drankwet."
In zgn toelichting wees de raad - onder
verwijzing naar het hoofdartikel in ons no.
2386 er op, dat het hoog tgd werd teugel
loos bestaande vrgheid in zgn gemeente tot
het oprichten van inrichtingen om aan de
verderfelgke drinkgewoonte bot te vieren,
tegen te gaan, daar deze vaak aanleiding ge
ven tot strgd met de belangen van openbare
orde, zedelgkheid en gezondheid en andere
betreftende de gemeentehuishouding, die de
gemeentebesturen geroepen zgn te behartigen
dat de grens der bevoegdheid van den raad,
ten deze gegrond in art. 144 Grondwet en
neergelegd in art. 135 Gem.-wet, niet wordt
overschreden, wgl geen limiet is aangegeven
dan de beperking bjj art. 150 Gem.-wet en de
raad van meening was, dat noch strgd met
wet of algemeen rgbs- of provinciaal belang
zich tegen deze verordening verzetten, terwgl
ook voor zoover bekend geen regelen als be
doeld bg art. 151 Gem.-wet ten deze bestaan.
Hierop antwoordden Ged. Staten
Blgkens de toelichting moet het verbod
strekken om het oprichten van inrichtingen
om aan de verderfelgke drinkgewoonte bot
te vieren tegen te gaan. Dit nu is een onder
werp van rijksbelang, hetwelk de algemeene
wetgever door het uitvaardigen der Drank
wet ter hand heeft genomen. Gaat de
raad verder dan het vorderen van een
kennisgeving, dan geeft hg een ongeoor
loofde uitbreiding aan de Drankwet, die
alleen het vragen van vergunning aan B. en W.
eischt voor inrichtingen, waar sterke drank
wordt verkocht, niet voor de in de verorde
ning bedoelde tappergen (van bier, wgn, enz.).
De raad persisteerde met een uitvoerige toe
lichting bg zgn besluit, waarop dd. 16/23
'Juli 11. door Ged. Staten werd bericht, dat de
vernietiging der betrokken bepaling door hun
college aan H. M. was voorgedragen, wegens
strgd met artt. 135 en 150 Gem.-wet en het
algemeen belang.
Met belangstelling zien wg de beslissing
der regeering in deze zaak tegemoet.
WIE BETAALT HEN ZUIH-AFRI.
KAANSCHEN OORLOG?
Op deze vraag werd onlangs door prof.
d'Aulnis de Bourouill geantwoord, dat de
kosten van den rampzaligen krgg thans betaald
worden door Frankrgk, Duitschland en Oosten-
rgk, door België en door Nederland."
Oorzaak daarvan zgn de uitvoerpremiën op
de suiker. »Op het vaste land van Europa
zgn op den uitvoer van suiker, het product
der beetwortels, sedert jaren premiën verleend.
Maar de premiën moesten uit eigen landskas
worden betaald en deze vond daartoe de
middelen enkel door steeds hoogere belasting
van het eigen verbruik. Men heeft de voort
brenging van suiker aangewakkerd door in
eigen land het verbruik te treffen met z waren
druk. Men heeft de voortbrenging geprikkeld,
mits die door uitvoer werd gevolgd. Den
vreemdeling heeft men bevoordeeld door hem
het product van nationalen landbouw en
nationale nijverheid goedkoop te leveren. Deze
vreemdeling is de Engelschman."
Het is, berekent prof. d'Aulnis, meer dan
3'/s millioen pond sterling, welke thans door
het vasteland aan de Engelsche schatkist
jaarlgks cadeau wordt gegeven; in deze som
draagt, naar de verhoudingen van het jaar
1900, Nederland voor 2.400.000 gulden bg.
Het Vaderland betoogt, naar aanleiding van
dit artikel, dat het eindelgk eens uit behoort
te zgn met die bevoordeeling van Engelsche
zoetekauwen door de Nederlandsche regeering,
ten koste van de Nederlandsche belasting
betalers, die tevens stjjvmg is van de bas
eener anti-Boerenregeering uit de zakken van
pro-Boers bg uitnemendheid.
Dr Kuyper ia klaarblgkeljjk -- zoo vervolgt
Hel Vad. niet van zins aan het Engelach-
Afrikaansche vuur door poging tot interventie
zgn vingers te brandende vorige regeering
heet hem dat voorgoed onmogelgk te hebben
gemaakt. Welnu, hier heeft hjj eene mooie
gelegenheid ten deele goed te maken wat vol
gens hem door zgn voorgangers werd verzuimd.
Hg grjjpe haar aan niet beide handen."
BMOM1KGM MZ.
Bg kon. besluit
is aan mr J. P. Sprenger van Eyk, op ver
zoek, eervol ontslag verleend als lid en als
voorzitter van de hoofdcommissie voor de her
ziening van de belastbare opbrengst der ge
bouwde eigendommen, met dankbetuiging
is de kap. J. F. Vethake, van het le reg.
inf., op pensioen gesteld ad 2125 's jaars.
De minister van justitie verleent deze week
geen audiëntie.
Zg, die het examen van geëxamineerd en
beëedigd landmeter wenschen af te Jeggen
moeten zich daartoe vóór 25 Augustus schrif-
telgk bg het departement van binnenlandsche
zaken aanmelden.
Men zie no. 192 der St. Ct.
UIT STAD EN PROVINCIE.
Morgen (Dinsdag) middag te half drie
uren zal door den commandant van het 2de
bataljon 3de regiment infanterie, majoor A. E.
Roest van Limburg, het eereteeken voor be-
langrgke krggsbedrgven, op plechtige wyze
worden uitgereikt aan den eerste-luitenant
adjudant H. P. van der Mieden van Opmeer,
den eerste-luifcenant J. W. A. Cassa, en den
gepasporteerden sergeant M. C. Robgn.
Het bataljon zal tot dat einde op gemeld
uur op het Molenwater alhier zgn op
gesteld.
Heden morgen vertrokken per tram van
kwart voor negen van Middelburg naar
Vlissingen de substituut-officier van justitie
mr J. K. H. Turk, mr J. H. van Bel, rechter
in de arrondissements-rechtbank, de alhier
gedetacheerde kapitein der genie A. E. von
Brucken Fock en de heer J. A. Frederiks,
architect der gouvernementsgebouwen.
Deze heeren begaven zich naar Terneuzen,
in verband met onregelmatigheden, die, naar
men zegt, bg den bouw der staalfabriek aldaar
moeten hebben plaats gehad.
- Vrijdagavond kreeg onze politie er de
lucht van, dat zekere J. D., wonende in de
Verworg straat alhier, een dood paard uit
een andere gemeente hier had ingevoerd,
zonder den keurmeester van vleesch biervan
kennis te geven.
Daar D. niet thuis was, vatte de politie
tot Zondagmorgen post voor zgne woning,
waarna het vleesch, dat voor de consumptie
sobgnt bestemd te zgn geweest,- werd afge
keurd en begraven en tegen J. D., ter zake
van dit feit, proces-verbaal werd opgemaakt.
De Rotterdam sche kermis heeft voor
velen, ook buiten die stad, nog altgd iets
aantrekkelgksmaar bovendien, waar in dien
tgd elders goedkoope gelegenheden worden
geboden om die stad te bezoeken, maken
daarvan ook velen gebruik om familie of ken-
Bissen te Rotterdam eens een visite te maken.
Zoo ook uit onze provincie.
Dit bleek o. a. Zaterdag.
Dien dag zgn uit Vlissingen en uit
Middelburg een 150 tal personen met
de Rotterdamsche boot naar de groote koop
stad gevaren.
Maar vooral de 2horVHI, die pleizierreizigers
naar Rotterdam vervoerde, was Zaterdag
morgen stampvol met Vliasingers en Middel
burgers, die Zondagavond in de beste stem
mingen, na zich goed vermaakt te hebben,
wederkeerden.
Uit Vlissingen
Het stoomschip Willem Prins van Oranje,
van de Zeeland, vertrok Maandag naar Rot
terdam om te dokken.
Zondag was 't hier erg stil, wat betreft bet
bezoek van vreemdelingen; al verlustigden
zich ook eenige Belgen aan het strand.
Eene niet alledaagsche fluit bleek een
sleepboot te bezitten, die den avond van dien
dag aldaar eene met steenkolen geladen aak
bracht. Zeer duidelgk floot ze het Wilhelmus
in oude toonzetting, en »De Boeren hebben 't
overwonnen
De] Vlissingsche Dames-kapel Wilhelmina,
onder directie van mej. R. Bekker, gaf Zon
dagavond in den tuin der sociëteit Van Onge-
nuchten Vrij te Goes een goed geslaagd con
cert. De populaire muziek viel zoo
Bchrjjft men ons zeer in den smaak van het
vrg wel opgekomen publiek. Er werd zui
ver, met goede voordracht en vaardig, ge
speeld; inzonderheid een tweeta* viool-solo's
getuigden van degelgke studie.
Het publiek toonde zich zeer dankbaar,
waarom de kapel nog een extra nummer toe
gaf en ten slotte het volkslied ten gehoore
bracht.
Het uitstekende en stille weder deed
de voordracht der stryfeinstumenten ten volle
tot haar recht komen.
In dezelfde gemeente werd Zaterdag avond
door een zekeren C. v. H. een heel opstootje
teweeg gebracht. Eerst had hg thuis twist
