MIDDELBURGSCHE COURANT.
Maandag
29 Juli.
Een oud lied!
fï#. 176.
144e Jaargang.
1901.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor ade plaatsen in Nederland franco p.p., f 2
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THERMOMETER EN VERWACHTING.
27 Juli: 8 n. vm. 62 gr., 12 n. 64 gr., av. 4 u. 63 gr. F. Ver wacht: zwakke wind,
bewolkte lucht, regenachtig weer en weinig verandering in temperatuur
Advertentïön i 20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 1-—7 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reelames 40 cent per regel.
Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot _de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffend^
Handel, Np verheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen AtRvertentle-BnFeaa
A. DE IiA MAR ASM., N.X. Voorburgwal 166, Amsterdam.
Bij deze courant behoort een Bijvoegsel.
Middelburg 27 Juli.
Alsof daarover nooit éen woord gezegd
of geschreven is; alsof niet steeds, sinds
jaren, op hetzelfde aambeeld is geslagen
wij weten in onze omgeving daarover
mee te praten komt De Tijd met eene
verklaring die verrast niet door hare nieuw
heid of oorspronkelijkheid maar door hare
onnoozelheid.
De redactie van dit katholieke blad,
steeds bezadigd en in de vormen, heeft na
de verkiezingen eens ernstig nagedacht en
is toen op de kersversche gedachte ge
komen dat de liberalen lijden aan
godsdienst vrees.
Nu zouden wij daarover liefst niet meer
willen redetwisten of veel schrijven, want
het is al zoo'n afgezaagd onderwerp dat
men daarover vrij wel is uitgepraat, maar
een lid van de oude en een van de jonge
garde op journalistiek gebied hebben op
dat beweren vuur gevat en zich tot een
wederwoord laten verleiden.
En die beide eens te hooren en hunne
uitspraken te vergelijken, is wel de moeite
waard.
Wij zeiven hebben al zoo vaak dergelijke
beweringen weerlegd, dat wij nu wel eens
anderen aan het woord kunnen laten.
En al mogen zij nu, evenmin als De Tijd,
iets nieuws verkondigenuit anderer
mond hooren velen allicht liever eene
geijkte waarheid zeggen dan door beken
den en uitspraken van die zijden wekken
allicht weer eens de belangstelling op en
dringen tot luisteren.
De redactie van De Nieuwe, courant, „de
pas geborene, die haar eersten politieken
strijd heeft meegemaakt en hare oud-libe
rale ideeën trouw verdedigt, is het spreekt
van zelf het meest verontwaardigd over
die „Christelijke zelfverheffing," waarover
ouderen zich niet meer verbazen.
Zij wijst op het ergerlijk misbruik, „door
de olericale bondgenooten gemaakt van de
valsche leus, dat zij alleen de geloovigen
zijn, de ware christenen, die den godsdienst
hoog houden, en dat tegenover hen de
liberalen staan als vrijdenkers en atheïsten,
uit hun aard tegen eiken godsdienst gekant.
Deze zelfgenoegzaamheid en zelfverheffing,
dit: „O God, ik dank u, dat ik niet ben
gelijk die andere menschen, roovers, on-
rechtvaardigen, overspelers," herinnerde ons
meermalen aan het schoone verhaal van
den Farizeeër en den Tollenaar. Het viel
ook op, dat er van de zijde der belasterde
liberalen geen poging gedaan werd om zich
tegen een zoo ongerijmd beweren te ver
zetten en de hoovaardij van deze moderne
Farizeeërs in 't licht te stellen. Bij ver
kiezingen worden zooveel groote woorden
gebruikt en is men nu eenmaal zoo weinig
kiesch in de keuze der middelen, dat de
liberalen zich de naar hen geslingerde be
schuldiging maar lieten aanleunen, oordee-
lende dat het gezond verstand van het
publiek daartegen van zelf wel zou opkomen."
Dat de liberalen zwegen is ook daarom
licht begrijpelijk, omdat zij niet honderd
maal hetzelfde kunnen zeggenen zij uit
ondervinding hebben geleerd dat het water
naar de zee dragen is zulke ongehoorde
leugens te willen weerleggen.
Wij hebben al zoo dikwijls erop gewezen
dat omtrent het begrip godsdienst heel wat
verschil van meenïng heerschtdat tussehen
kerkdienst en godsdienst een oneindig ver
schil bestaaten dat, waar men aan kerke
lijke zijde het begrip humaniteit verwerpt,
er juist zeer velen zijn, die, met Herder en
volgens een Arabische spreuk, de overtui
ging zijn toegedaan dat godsdienst is de
hoogste humaniteit des menschen en dat
hij, die geen humaniteit beeft, ook geen
godsdienst heeft.
Terwijl men aan de eene zijde den gods
dienst vereenzelvigt met kerkelijke begrip
pen, leerstellingen en vormen, zeggen wij
Renan na dat een mensch, die zijn bestaan
ernstig opvat en die zijn streven richt naar
een edel doel, godsdienstig is.
Men behoeft daarvoor waarlijk geen lid
van een kerk te zijn.
Dat alles is al zoo vaak verkondigd door
anderen en door ons, dat wij dit reeds
als eene afgedane zaak beschouwden.
Maar de redactie van De Tijd vindt het
nu eene uitmuntende gelegenheid zeker in
verband met de overheerschende richting
in ons politiek leven op dit oogenblik,
luide en duidelijk te verkondigen dat er
maar éen godsdienst, is. Zij schrijft„Wij,
katholieken, zijn nu eenmaal diep overtuigd,
dat wij, en wij alleen, den waren godsdienst
bezitten."
Wij kunnen ons die uitspraak begrijpen
en een katholiek zou geen goed katholiek
zijn als hij haar niet volmondig beaamde.
Wij zouden hem die meening niet gaarne
ontroovenwant dan zouden, naar wij
meeneu, een groot deel van zijn geluk,
zijne berusting, zijn prikkel om een goed
mensch te worden, verdwenen zijn.
Maar De Tijd had het hierbij moeten
latenzijne redactie moet, juist om een
bewijs te geven van den goeden invloed,
dien deze ware godsdienst kan uitoefenen,
hen die anders denken, eerbiedigen in bun
geloof, hen met verschooning en liefde be-
oordeelen en allerminst veroordeelen.
Ieder op godsdienstig gebied zijn vrijheid
en recht! En al is men nog zoo overtuigd
van eigen gerechtigheidde ware steen der
wijzen is nog niet gevonden. En ware
godsdienst schrijft liefde voor tegenover
alle medemenschen, zelfs tegenover hen
die anders denken.
Maar De Tijd brengt de kwestie op een
ander dan kerkelijk terrein; er wordt niet
meer gesproken van katholieken, protestan
ten, orthodoxen en modernen, doopsgezin
den, remonstranten, oud-katholieken, Is
raëlieten, enz.maar tegenover die „den
waren godsdienst bezittenden katholieken"
enz. worden de liberalen gesteldde libe
ralen „huiverende voor de christelijke idee",
vreezende, „dat ook in het publieke leven
een persoonlijk God zal erkend en gehul
digd worden."
En dat nu geeft De Nieuwe Courant aan
leiding het volgende te schrijven
aZie dergëlgke taal gaat toch wel wat te ver.
Iets verder verdeelt De Tijd de Nederlan
ders in drie groepen in liberalen, die telkens,
als er iets te verdedigen valt, met een atheïsti
sche stelling komen aandragenin protestan
ten, die dat doen met een bijbeltekst, en in
katholieken, die daarvoor een decreet van een
algemeen concilie of zoo iets u voorleggen.
Zjj zullen dat wel niet doen bjj de motivee
ring van elk wetsvoorstel, meent De lijd, maar
't ligt toch in hun aard.
En dat moeten de liberalen hooren van een
hoofdorgaan der katholieken, die de vrjje uit
oefening van hun kerkleer en de volledige
gelijkstelling van hun geestelijkheid met die
van ieder ander kerkgenootschap, aan die
zelfde liberalen te danken hebben.
Dergeljjke beschuldigingen van christenvrees,
ongeloof, atheïsme, worden zoo maar klakkeloos
neergeschreven zonder het minste bewjjs.
Dat de liberalen geen voorstanders zjjn om
den Staat te doen regeeren volgens de voor
schriften van de een of andere kerkleer, wier aan
hangers den eenigen waren godsdienst in pacht
meenen te hebben, moge voor De Tijd reden
zjjn om zoo onchristelijk tegen de liberalen
uit te varen, maar wjj houden het er voor,
dat de groote meerderheid der lezers van dat
blad dat standpunt niet zal deel en. Wat
toch te denken van christenen, die in hun
zelfgenoegzaamheid roepen »Wjj en wjj alleen,
bezitten den waren godsdienst!"
Ons dunkt, dat geen klemmender betoog
gehouden kan worden tegen een bewind van
den clerus, dan deze eigen uitroep van een
zjjner hoofdorganen.
Niet den godsdienst willen de liberalen buiten
het publieke leven houden, maar de overheer-
sching van elk dogma en van elk kerkgenoot
schap, 't welk dat dogma als den eenigen waren
godsdienst verkondigt
En het Algemeen Handelsblad het lid
der oude garde protesteert op deze wijze
j „Christenvrees" bestaat inderdaad bij de
liberalen, maar volstrekt niet in den zin
van „vrees voor den godsdienst". Hun
Christenvrees is niet gekant tegen het
Christendom, dat het overgroot aantal hun
ner belijdt, zij 't ook niet in den door een
of andere kerk gegkten vorm, maar wèl
in zijn wezen, als de godsdienst van naas
tenliefde en zelfopoffering. Wat zij vreezen,
dat wil zeggen, waarvan zij onheil duchten
voor 's lands welzijn, dat is niet het
Christendom, maar dat zijn degenen die zich
bij voorkeur, ja bij uitsluiting, met den
naam van Christenen tooien en wier leiders
van den godsdienst gebruik maken als mid
del om te heerschen."
Dat is zóo.
Laten wij de kwestie nog eens goed onder
oogen zien.
Er zijn nu eenmaal in onze maatschappij
mannen die gaarne heerschen willen en die
daarvoor een kerk gebruiken.
Zij vinden hunne volgelingen ook voor
een groot deel onder hen, die eveneens
invloed willen uitoefenen, en in een deel
van den adel of de hoogere standen die
hun macht niet gaarne verliezen en de
kerk en het geloof bezigen als middel om
het volk in bedwang te houden.
En deze spelen vooral gaarne een rol op
politiek gebieden brengen de menigte
daarvoor in beroering.
Hierop doelt het Amsterdamsche blad
natuurlijk.
Er ziju gelukkig ook onder de streng
geloovigen, orthodoxen, katholieken enz.,
die het geloof als een heilzaam middel tot
bevordering van het geluk der menschen,
hier en hiernamaals, beschouwen. Zij pre
diken wat in hun oog goed .is maar be
grijpende dat bet groote verschil van op
vatting daaromtrent het onmogelijk maakt
om daarin een richtsnoer te vinden voor
het bestuur over volken, gewesten of ge
meenten, bestaande uit menschen van al
lerlei geloof en meeuing, houden zij het
kerkgeloof buiten staats-, provinciaal of
stadsbestuur.
Dat zijn in onze oogen verstandige men
schen, goede burgers.
Over de eersten-nu, over het drijven der
kerkelijk politieke mannen, het zuiver ker
kelijk karakter dat de staatkundige ver
kiezingen bij ons allengs hebben gekregen,
schrijft het Alg. Hbld. nog een en ander,
waarmee wij onze beschouwing willen be
sluiten, de vergelijking tussehen de uit
spraken van die twee liberale organen aan
onze lezers overlatend.
Het Amsterdamsche blad dan schrijft:
Wij hebben reeds vroeger op het verschijn
sel gewezen, dat aan ons vaderland bjjzonder
eigen is: het zuiver kerkeljjk karakter dat
de staatkundige verkiezingen bjj ons allengs
hebben gekregen en dat met elke uitbreiding
van kiesrecht krachtiger spreekt. Onder de
katholieken is dit verschijnsel niet specifiek
Nederlandschin elk land waar zjj de min
derheid onder de bevolking uitmaken, sluiten
zjj zich aaneen en zijn de geestelijken de
ware leiders bij de verkiezingen. Dit strookt
trouwens geheel met de katholieke levens
beschouwing,
»Wij katholieken", zegt De Tijd, zjjn nu
eenmaal diep overtuigd, dat wjj en wij alleen,
den waren godsdienst bezitten. Wjj zjjn
overtuigd dat bet gebeele leven van den
mensch zoo privaat als publiek moet inge
richt worden in afhankelijkheid van God.
De overtuiging dat wjj alleen, de volle waar
heid genieten, en dat wjj anderen gelukkig
maken met hen in die waarheid te doen
deelen, moet noodzakelijk invloed hebben op
al ons doen en laten".
Voeg daarbjj dat de inrichting der katho
lieke kerk mede brengt dat niet elke zoon of
elke dochter der kerk dat eigen doen en laten
voor zich beoordeelen mag, maar zich heeft
te onderwerpen aan de daartoe door God aan
gewezen leiders de geestelijkheid. Dat sluit
goed ineen en geeft aan de katholieke kerk
nog altjjd de groote macht die eeuwen heeft
getrotseerd.
Maar wat elders buiten Nederland niet,
althans op lange na niet in die mate wordt
aangetroffen, is de religieuse kleur welke bjj
ons onder de Protestanten het verkiezingswerk
heeft verkregen. Wjj schreven daarover reeds
jaren herwaarts, maar wat thans nog altjjd
geldt: »*Waar ter wereld worden, zooalB ten
onzent, de staatskundige partjjvergaderingen
geheel in godsdienstoefeningen herschapen
Van de deputatievergadering, het hoogste
college in de antirevolutionnaire hiërarchie,
tot de kleinste antirevolutionnaire kiesver-
eeniging, wordt elke bjjeenkomst met gebed
geopend en gesloten veelal wordt er nog uit
bet psalmboek gezongen en uit den Bjjbel
Liefst worden deze vergaderingen
in bedehuizen of in lokalen, aan
het Christeljjk onderwjjs of aan de evangeli
satie gewjjd. Zjj moeten zooveel mogelijk in
het kader van godsdienstoefeningen worden
gewrongen. De gereformeerde boer of stede
ling gaat er naar toe alsof hjj naar de kerk
gaat; zoodoende blijft bjj hem hetbewustzjjn
onverzwakt dat Staatkunde en godsdienst
volmaakt hetzelfde zjjn."
De Standaard zelf heeft dit eens »kerkje
telen" genoemd, en wg willen volstrekt
niet beweren dat het schijnheiligheid of
huichelarjj is. Integendeel, wjj gelooven dat
De lijd geljjk heeft, door wat wjj boven
uit bat blad omtrent de overtuiging der
katholieken aanhaalden, ook toepasselijk
achten voor »de geloovige Protestanten,
voor zoover zjj in het Christendom alleen
de waarheid meenen te kunnen vinden".
Maar tevens is het voor wie er buiten staan
duidelgk, dat die geloovige Protestanten ook
een ander opzicht zeer veel op de katho
lieken geljjken, al zullen zjj het verre van
zich werpen. Zjj gelooven eveneens op ge-
zoo niet van een geestelijkheid, dan
toch van den Bijbel, naar zjj meenen vol-
elks persoonlijke opvatting,, maar in
werkelijkheid naar de uitlegging van enkele
leiders, die goed ter tong zgn en het zoo
weten aan te leggen dat de geloovigen
voor hun eigen meening houden wat hun
wordt ingegeven. En er is inderdaad zoo
weinig vrjjheid van uitlegging, dat men
eenige jaren geleden het schouwspel heeft
in Seinpost te Scheveningen
dat een der geleerdste en eminentste onder
anti-revolutionaire leiders, de heer De
Savornin Lohman, wegens zgn opvatting van
enkele vraagstukken, door de broeders
onder aanvoering en suggestie van prof.
Kuyper uit het hoogleeraarschap der Uni
versiteit op gereformeerden grondslag werd
verdreven. Het is waar dat dit een zeer
behandeling wasMichel Servet
werd 3x/i eeuw geleden op Calvjjn's aan
stoken, naar het voorbeeld der Inquisitie, te
Geneve, als ketter en godloochenaar, ver
brand. Dergeljjke liefeljjke »C!hristeljjke" mid
delen van overtuiging om geljjk De lijd
het noemt - «anderen gelukkig te maken
met hen in de waarheid te doen deelen", zgn
niet meer van onze dagen. Maar wat in
gebeurd teekent toch den geest
der Calvinisten onzer dagen, evenals Tolstoï's
uitbanning denzelfden geest der Grieksch-
Orthodoxe kerk.
Dat streven om anderen «gelukkig te maken"
doör hen te doen deelen in 't geen feilbare
menschen voor de eenige, de volle, de ware
waarheid houden, ziedaar wat de liberalen
vreezen van de kerkeljjke partjjen. En niet
minder haar leer, dat »het geheele leven van
den mensch, zoo privaat als publiek, moet
ingericht worden in afhankelijkheid van God"
Een leer. die in haar mond niet enkel betee-
kent een godvruchtig, braaf leven, maar in
richting ook van het publiek leven, van het
Staatsbestuur, volgens een kerkleer, 't zij dan
naar voorschriften van Concilies of Pausen, 't
zij naar een of andere bijbelverklaring.
En waarljjk er bestaat grond voor zulk een
vrees, waar de geschiedenis der vorige eeuw
maar al te duidelgk toont hoezeer schier al
wat van liberale zijde is beproefd om de kern
van bet Christendom, naastenliefde en zelf
opoffering, ook in het Staatsbeleid te verwe
zenlijken, geen krachtiger bestrjjding heeft
gevonden dan onder de zich bjj voorkeur met
den »Christen"-naam tooiende richtingen, van
wier conservatisme en egoïsme, in de eerste
plaats, dr Schaepman endrKuype
weten mee te praten.
uit stmTEiTprovincie,
Bjj besluit van 30 April j.l. is door
den president der Pransche republiek be
noemd tot officier in de orde van Cambodge
de heer dr J. G. de Man, natuurkundige te
1 e r s e k e, naar aanleiding van diens weten-
schappeljjken arbeid betreffende de crustacëen-
Fauna van Indië.
Door den keurmeester van visch alhier,
I. van der Sluis, werd Vrijdagavond een groote
partjj versche visch, bestemd voor den afslag
te Middelburg, afgekeurd.
De ruim 300 kilo visch is onbruikbaar ge
maakt en onder den grond gebracht.
Niet in een pot maar in een oude pet
in een doornhaag zit te Bath een duimpje
rustig te broeien.
Te Zierikzee zal een nieuw blad ver
schijnen, naar men zegt van liberale richting.
Er zgn ook nog geen couranten genoeg
Met ingang van 4 Augustus aanstaande
zal het rgkstelepboonbantoor te West
dorp op Zon- en feestdagen van 12.30 tot
1.30 uur namiddags (Greenwichtijd) worden 1 31
opengesteld. 31
De hoendercholera, die onlangs in ver
schillende deelen van onze provincie nog al
verwoesting aanrichtte, heeft; nu ook haar
intrede te Zaamslag gedaan. Op eene
boerderjj bleven van de 106 kippen er slechts
vjjf in leven. Op begraven der gestorven dieren
en ontsmetting met carbol kan zeker niet
genoeg aangedrongen worden.
De voerman C. S. aldaar reed Vrijdag met
n karretje in den Polder, toen zjjn hit
plotseling, na een tik der zweep, de achter-
pooten zoo hoog opwierp, dat er een achter
het voorbord bleef haken.
Op drie pooten schoot toen dier met kar in
de diepe sloot, waarbjj S. over de sloot heen
met zgn hoofd door een heg sloeg. Ook een
jongen, die mede op de kar zat, viel er af.
Beiden kwamen er nog al goed af en hit en
wagen, werden door vereende hulp weer op
den weg getrokken.
Met ingang van 1 Augustus a. b. is de
brieven- en telegrambesteller J. Verschelling
te Bresken8 benoemd tot conducteur der
brievenmalen van de 3e klasse op de stoom
tram BreskensMaldeghem, ter standplaats
Bteskens.
In de Vrjjdag gehouden zitting van den
raad der gemeente Oostburg deelde de
voorzitter mede dat weder een schrjjven was
nen van Gedeputeerde Staten betreffende
de verordening tot regeling van het lager
onderwgs en wel voornamelijk omtrent den
leeftgd van toelating der kinderen op de ge
meenteschool.
Oorspronkelijk bevatte die verordening de
bepaling, dat op 1 April en op 1 October tot de
school werden toegelaten die kinderen, welke
vóór genoemde tijdstippen 5 jaar oud gewor
den zgn.
Voor het gemak en omdat dan meer óene
asse zou worden gevormd, werd in eene dit
voorjaar gehouden raadsvergadering besloten
dat voortaan maar éénmaal per jaar, en wel
met Mei, gelegenheid tot toelating zou be
staan, en dan voor de kinderen, die vóór den
1 Juli, volgende op de toelating, 5 jaar oud
"en zouden zgn.
deze bepaling konden Gedeputeerde
Staten hunne goedkeuring niet verleenen.,
omdat het dan zou kunnen gebeuren dat kin
deren beneden 4 jaar op de school toegelaten
zouden worden, die nl. welke tussehen 1 Mei
en 1 Juli 5 jaar zouden worden.
De raad veranderde daarop die bepaling.
Doch ook tegen een nieuwe bepaling had
den Gedeputeerde Staten bezwaar.
Na langdurige disGussie werd nu, om aan
het bezwaar van Ged. Staten tegemoet te
komen, het bewuste artikel der verordening
als volgt veranderd: »Op de school worden
als leerling toegelaten zjj, die vóór den 30
April van het jaar van toelating 5 jaar oud
en zgn." In dit geval kunnen de kin
deren nooit juist 5 jaar zgn bjj de toelating,
doch moeten ze minstens 5 jaar -j- 1 dag
tellen. Kinderen, op 1 Mei jarig, zgn dus het
volgend jaar bjj de toelating 6 jaar ldag.
Overigens bleef de verordening onveranderd.
De staat van meerder werk aan de dokters
woning ad 60.74 werd goedgekeurd met
algemeene stemmen op een na.
De gemeente-vroedvrouw werd met 5 stem
men tegen 1 weder voor een jaar herbenoemd.
De mosselhande. te Philippine is
weer in vollen gang. Wekeljjks worden
reedB drie a vier duizend ton in de haven
gelost. De mosselen worden verkocht tegen
denzelfden of iets hoogerenprjjsals het vorige
jaar, nl. 3 k 3'/« fr. per ton. De kwaliteit
laat dit jaar wel iets te wenschen over. Zeer
veel puike mosselen worden tot nog toe niet
gelost.
Naar wjj vernemen, zegt onze correspon
dent doet zich op de perceelen op de
Ooster-Schelde een eigenaardig verschjjnsel
voor. De mosselen toch op vele banken al
daar hebben een bruingele kleur en kwjjnen
langzaam weg. Vet worden zjj niet. Voor
de betrokken visschers is dit een groot na
deel, want deze mosselen kunnen als ver
loren beschouwd worden. En er zgn banken,
waarop drie duizend en meer ton uitgezaaid
zgn, die aldus waardeloos zgn.
Wat de oorzaak van dit verschjjnsel is, weet
men niet met zekerheid te zeggen. VolgenB
sommige visschers zou het te wjj ten zgn aan
verontreiniging van het water door vuil water
en afval van fabrieken uit Bergen op Zoom en a.
VBRKOOPINGBN EN VERPACHTIN
GEN IN ZEELAND.
Plaats. Voorwerpen. Infonnatiën
Biggekerke, Bouw- en wei
land enz., Loeff.
Kleverskerke Hofsteedje, Tak.
O. W. Soub., Inspan, Verhulst.
Veere, (verp.)Tiend., Loeff.
't Zand, Huis enz., Loeff.
O. W. Soub., Hofstede, Verhulst
Vrouwepoid. (verp.)Tiend. Tak.
Datum.
29 Juli
