IllDDELBLRCiSCHE COURANT
r. 141.
Dinsdag
18 Juni.
144e Jaargang.
1901.
Deze eoarant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor a.ie plaatsen in Nederland franco p.p., f 2.-
Aizonderlijke nummers kosten 5 cent.
THERMOMETER EN VERWACHTING.
17 Juni: 8 u. vm. 55 gr., 12 u. 57 gr., av. 4 u. 60 gr. F. Verwacht:
opklarend weer, weinig verandering in temperatuur.
matige N. wind,
Advertentie»20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50*, elke regel meer 20 cent. Eeclames 40 cent per regel
Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffendc-
Handel, Njjverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen! Adïerlende-llareaii
A. DE ï.A MAR Ann., N.X. Voorburgwal Amsterdam.
Zij, die zich met 1 Juli op de Middelburgsche
courant abonneeren, ontvangen kosteloos
de van heden af tot dien datum verschijnende
nommers, ook de buitengewone, die
met het oog op de herstemmingen zullen
verschjjnen.
Middelburg 17 Jurii.
Vrijdag a. herstemming voor leden der
Provinciale Staten in een drietal districten
ia Zeeland.
Wjj bevelen daarvoor opnieuw ten drin
gendste de volgende heeren aan, voor
Middelburg.
H. P. den Bouwmeester.
J. Marinissen.
Jht O. J. J. A. van Teylingen,
Vlissingen.
0. L. van Woel deren (Aftr.)
S1 u i s.
J. L. I. de Bats.
.1. Erasmus.
Beiden aftredend lid.
Voor het district
Hulst
blgven wjj handhaven de candidatuur van
den heer
Jules Vogelvanger
en noodigen wjj alle vrjjzinnigen ten dringendste
mfc vooral op hem hun stem uit te brengen.
DE RONDGENOOTEN.
Terwjjl de groote liberale bladen jammer
klachten aanheffen over den uitslag der stem
mingen voor de Tweede Kamer, hebben wjj
ons oordeel nog voorbehouden tot na de her
stemming op 27 Juni.
Desgelijks doen ook de kerkeljjke bladen.
Zij wekken nu natuurlijk op tot krachtsin
spanning op dien dag.
De Standaard zegt o. a.
«Het klinkt wel kras, rechts 47 en links
slechts 11, maar hier staat tegenover, dat
op een zestal districten na, alle herstemmin
gen gunstig voor de linkerzijde kunnen uit
vallen, mits men de sociaal-democraten er bp
vekene.
Of er een working majority rechts zal komen,
zal dan ook eerst op 27 Juni beslist worden.
We roepen daarom onze vrienden in de
districten, waar herstemming is, nu reeds op,
om geen oogenblik te verliezen."
De katholieke bladen en het christelijk-
historisch orgaan Het Nederlandsche Dagblad
zjjn alles behalve gesticht. Zij beginnen nu
in te zien dat zjj, zooals wjj reeds opmerkten,
eigenljjk de kastanjes uit het vuur baalden
voor de Kuyperianen.
De lijd roept o. a. uit»Wjj hebben de
troepen geleverd voor den strijd. Wij hebben
inderdaad de eer van het werk, maar bij de
verdeeling van den buit worden wij vergeten.
Nu weder is het district Enkhuizen, waar
2700 katholieken naast 600 anti-revolution-
nairen stonden in 1897, aan deze laatsten
geofferd, en te Beverwijk, waar 2900 katho-
lieben den steun van een paar honderd
>medestanders" behoeven, ontsprong de katho
lieke afgevaardigde nauwelijks den dans;
vermoedelijk omdat De Standaard, tóórnend
over betgeen te Breukelen en te Hilversum
geschiedde, telkens en telkens weer zjjn
wrevelige dreigementen heeft laten hooren.
Ook is thans afgestaan Doetinehem, met
beteekenende katholieke overmacht, zooals
reeds in 1897 Wjjk bij Duurstede werd weg
geschonken, waar, evenals te Doetinehem,
vroeger een katholiek gekozen werd."
De katholieken rekenen nu nog op hulp
bij de herstemmingen.
En dat van steile Calvinisten
Men kan het begrijpen 1
Die katholieken zjjn alleen goed om
Kuyper c.s. te helpen.
In Het Centrum wordt uit Groningen daarop
nog gewezen «Opmerkenswaardig is" heet
het daar «het geringe aantal stemmen, dat
de anti-revolutionnairen, nog wel gesteund
door de ChristeJjjk-Historischen, uitbrachten.
Zjj kunnen eruit leeren, hoe weinig zjj ver
mogen zonder de hulp der katholieken,
is óok wel eens goed."
Hetzelfde Centrum merkt op»Het aantal
herstemmingen ïs wederom zeer groottwee-
en-veertig.
Beschouwingen over de toekomst lijken ons
derhalve voorbarig.
Het Handelsblad spreekt reeds van een kabi-
net-Kuyper en is »zeer benieuwd naar de
combinatie".
De nieuwsgierigheid van bet Hbld zal nog
eenigen tjjd op de proef worden gesteld, maar
vermoedelijk wil het blad met zijn veronder
stelling reeds terstond de anti-mmisterieele
campagne openen.
Op dat punt was het Amsterdamsche liberale
hoofdorgaan altjjd bizonder haastig, ook
in 1897."
En het vorengenoemde Nederlandsche Dagblad
nog niet bekomen van den schrik. »De
uitslag der stemming is voor den Ckristelijk-
Historischen Kiezersbond niet gunstig geweest,"
roept de redateur V. uit. «Niet een zjjner can-
didaten is dadelijk gekozen, maar op vier
plaatsenUtrecht I en II, Rotterdam I en
Amsterdam II komen zjj in herstemming.
Daarentegen heeft dr mr J. Schokking in
Hariingen dadeljjk bij eerste stemming de
overwinning behaald.'.'
En wat er nu met de herstemmingen moet
gebeuren? V. weet daarover geen advies te
m, maar schrijft»De vraag rjjst thans
welke houding Christel jjk-Historischen bij
herstemming zullen aannemen, maar die vraag
beantwoorden wjj nu niet. Het hoofdbestuur
van den Kiezersbond zal weldra zyne meening
op dat punt kenbaar maken en inmiddels
onthouden wjj ons van advies."
Wij zien hetop onze vraag «Vinden de
bondgenooten het zoo aardig dat de grootste
winst maar aan eene zjjde komt, aan die der
Kuyperianen kunnen wjj gerust zeggen
alles behalve.
Dr. Kuyper heeft zjjn partjjgenooten, Katho
lieken en Christelijk Historischen, een aardig
kooltje gestoofd.
Hjj wist wel wat hjj deed, toen hij op
samenwerking met hen aandronghjj begreep
ten volle dat zjjne partjj alleen daardoor
voordeel zou behalen.
EEN OVERZICHT.
In onze beschouwing over bet voorloopig
resultaat, in ons vorig uommer, bleef ons in
de pen eene betuiging van leedwezen over de
niet-herkiezing van den heer B. H. fieldt, den
wakkeren voorzitter van het Algemeen Neder-
landsch Werkliedenverbond, in het zevende dis
trict van Amsterdam,
Het is onverantwoord dat de liberalen
in dat district dien afgevaardigde hebben
laten vallen.
Erkend wordt tocb dat zjj in de hoofdstad
Vrjjdag zeer slecht op hun post zjjn geweest.
In genoemd district bleven er van de
kiezers bjjna 1200 thuis.
En dat waren stellig grootendeels vrijzinnigen.
Is bet niet onverantwoord dat men daar aldus
handelt bjj eene belangrjjke verkiezingen is
het dan wonder dat de kerkeljjke partgen het
winnen!
In onze ljjst der stemmingen voor de Tweede
kamer meldden wjj onder Winschoten dat de
heer B. L. Tyden.s zich had teruggetrokken
voor den heer D. Bos. Dit moest zijn: voor
den heer Van Kol.
DE KAMER OM.
In het vooruitzicht dat de Tweede Kamer
om is, schrjjft de Zutph. Crt.
In praktisch opzicht spjjt ons dit. Er zal
een tjjd van stilstand komen, er zal waar
schijnlijk een gecombineerd katboliek-anti-
revolutionnair-cbr. historisch kabinet optre
den, het zal weinig doen, spoedig verdeeld
raken, en waarschjjnljjk vóór de vier jaren
om zjjn, uit elkander spatten, zonder dat ons
land er me6 vooruitgegaan is.
Uit principieel oogpunt is er evenwel niet
zooveel reden tot klagen. Er is in de afge-
loopen vier jaren maar al te dikwijls getran
sigeerd moeten worden, om goede voorstellen
er door te halen. In de minderheid te zjjn
zal voor de liberale party een louteringsproces
wezen, dat niet anders dan zuiverend en ster
kend op baar kan werken. Ten slotte is de
j)a{; I zuivere toepassing onzer beginselen van meer
waarde dan de macht over bet regeer kasteel.
Bij de gehouden verkiezing en eerste stem
ming voor leden der Tweede kamer zjjn ge
kozen 47 kerkeljjken, en wel28 katholieken,
20 anti-revolutionnairen, 2 christelijk-histori-
schen, 2 vrij-antirevolutionnairenslechts 11
liberalen zjjn bij de eerste stemming gekozen
en wel 8 vooruitstrevend vrijzinnigen, 2 vrij
zinnig-democraten, 1 liberaal.
Van de linkerzijde hadden zich 7 leden
niet weder herkiesbaar gesteldde heeren
Tjjdens (Winschoten), Houwing (Weststel
lingwerf), Bastert (Utrecht II), Pijnappel
(Amsterdam I), Geertsema (Amsterdam VI),
Kerkdjjk (Amsterdam IX) en Van Kerkwjjki
(Zierikzee, sedert overleden).
Bovendien zjjn niet herkozen de heeren,
Schepel, Hesselink van Suchtelen, Kool,
Bouman, Meesters, Heldt, Veegens en Van
Gilse, zoomede de heer Troelstra, de eenige
sociaal-democraat, die het zelfs niet tot her
stemming heeft gebracht, al is ook het aantal
in bet gansche land op de socialisten uitge
brachte stemmen aanmerkeljjk toegenomen.
Van de rechterzijde hadden zich niet meer
beschikbaar gesteld de heeren Van Basten
Batenburg, (Eist), Dobbelman (Nijmegen),
Vermeulen (Helmond), en Trujjen (Weert),
4 katholieken dusSchimmelpenninck (Amers
foort) conservatief, en Donner (Katwijk) anti-
revolutionnairen bovendien is 1 van de Ka
tholieken (te Sittard), de heer De Biederstein,
door zjjn partijgenoot Arnolds vervangen.
Als nieuwe leden treden in de Tweede
Kamer op de heerenVan Asch van Wjjck
(Amersfoort), Heemskerk (Amsterdam VII),
Van Vliet (Deutinchem), Sluis (Enkhuizen),
Okma (Sneefe), Duymaer van Twist (Steen-
wjjfe), Talma (Tietjerksteradeel), Pompe van
Meerdervoort (Zierikzee), 8 anti-rev.
Van Veen (Dokkum) en Schokking (Hariin
gen) dus '2 christ.-historischen, Bergansins,
(Eist), Raymakers (Helmond), Van Nispen
tot Sevenaer (Njjmegen), Arnolds (Sittard),
en De Stuers (Weert), derhalve 5 katholie
ken, totaal 15 leden die nog niet, althans
niet in de tegenwoordige Kamer, in hek Par
lement waren.
Van de acht verloren districten hebben de
liberalen Deutichem, Enkhuizen, Steenwjjk
Zierikzee aan de anti-revolutionnairen,
Hariingen aan de christeljjk-historischen zien
overleveren, ter wjj 1 het door de herstemmingen
bljjken of Appingadam, Hoogezand en
Weststellingwerf aan de socialisten resp.
volkspartij (Ter Laan) dan wel mede aan
de anti-revolutionnairen zullen ten deel vallen.
Wat de herstemmingen aangaat, daarin
zijn begrepen 6 die loopen tusschen de rech-
terzjjde onderlingBreukelen, Haarlemmer
meer, Hilversum en Loosduinen, waar anti-
revolutionnairen tegenover katholieken, Kat
wijk en Schiedam, waar een katholiek of een
anti-revolutionnair tegenover vrjj-antirevoluti-
onnairen staan8 zetels zjjn eveneens aan de
linkerzjjde verzekerd, waar te Amsterdam V
een vrijzinnig democraat tegenover een voor
uitstrevend vrjj zinnige, te Groningen een vrjjz,
dem. tegenover een liberaal, te Zutphen een
vooruitstrevend vrjjzinnige tegenover een libe
raal, te Veendam en te Winschoten een vrjj-
zinnig-demöcraat tegenover een socialist staan
te Amsterdam III, Leeuwarden en Zaandam
een vooruitstrevend vrijzinnige tegenover een
sociaal-democraat.
Zjjn dus voor de rechterzjjde 53, voor de
linkerzijde slechts 19 plaatsen vast, voor
de overige betwisten vrjjzinnig-democraten
vier zetels aan de rechterzjjde: te Alkmaar en
Amsterdam VIII aan de anti-revolutionnairen
te Rotterdam V aan de katholiekende
vooruitstrevend vrijzinnigen staan te Amster
dam I en te Hontenisse tegenover katholieken,
te Amsterdam IX, te Arnhem, Franeker, Den
Haag, Lochem, Rotterdam II en Zuidhorn
tegenover anti-revolutionnairen, te
graven tegenover een vrij-antirevolutionnair,
te Rotterdam 1 tegenover een christeljjk-
historisehe, de liberalen betwisten te Amster
dam li de zege aan de christel jjk-historischen,
te Haarlem en Utrecht II aan de katholieken,
te Amsterdam VI, Rotterdam IV en Utrecht
te Brielle, Dordt en Gouda aan de anti-
revolutionnairen. Eindeljjk staan de socia
listen te Enschedé tegenover een katholiek,
te Schoterland tegenover een christeljjk-histo-
rische, te Appingedam tegenover een anti-
revolutionnair en ten slotte de Volkspartij te
Hoogezand tegenover de anti-revolutionnairen.
De beide ministers-kamerleden, de heeren
Borgesius en Lely, komen te Zutphen en
Lochem, waarvoor zjj zitting hebben, in her
stemming, maar de heer Borgesius is te Am
sterdam IV gekozen on de heer Lely komt ook
in Amsterdam IX in herstemming. Tweemalen
in herstemming komen voorts de heeren Van
Kol (Enschedé en Winschoten), Schaper (Veen-
dam en Appingedam) en Van der Zwaag
(Schoterland en Weststellingwerf) allen
socialisten, die, wellicht op twee plaatsen ge
kozen, alsdan een zetel kunnen verzekeren
aan mr Troelstra, die niet herkozen en niet
in herstemming is. Voorts zjjn twee keeren in
herstemming de heer De Visser, (Amsterdam
II en Rotterdam I) en dr Bos (Veendam en
Winschoten).
Slechts 10 liberalen van verschillende scha
keering, de heeren Willinge (Assen), Smeenge
(Meppel), Roessingh (Emmen), Tydeman (Tiel),
Marchant (Deventer), Ferf (Hoorn), Conrad en
Pijnacker Hord jjk (Den Haag Tl en III).
Verhejj (Rotterdam III) en Hennequin (Oost
burg) zjjn bij eerste stemming in hun district
herkozen.
Eindelijk zijn, behalve de heer Borgesius,
de volgende heeren, reeds gekozen, elders
bovendien in herstemmingdr Schokking,
gekozen te Hariingen, herstemming in Scho
terland mr Heemskerk, gekozen in Amster
dam VII, herstemming te Goudadr Kuyper,
herkozen te Sliedrecht, in herstemming in
Amsterdam VIIIde heer Talma, gekozen te
Tietjerksteradeel, herstemming in Weststel-
lingwerf.
EEN NIEUW MINISTERIE.
Het Hbld hoorde al gewagen van de vol
gende ministerieels combinatie, natuurljjk
louter op gissing berustende
Buit. Zakenmr W. graaf vau Bylandt.
Justitie: mr J. A. Loeff.
Binn. Zaken dr A. Kuyper.
Marine: G. Kvuys.
Oorlog: gen. J. W. Bergansiua.
Financiënmr Th. Heemskerk.
Waterstaat: J. P. Havelaar.
Koloniënjhr mr T. A. J. van Asch van
Wjjck.
BENOEMINGEN EN2G.
Bjj kon. beslnit:
is aan mr B. G. ten Pol, op zjjn verzoek,
eervol ontslag verleend als notariB to Oss
is aan mr L. E. A. baron Sloet tot Oldhuis,
op zijn verzoek, eervol ontslag verleend als
vioe-president der arr.-rechtbank te Haarlem,
onder dankbetuiging, en is in zjjn plaats be
noemd mr J. de Clercq van Weel, thans rechter
in gemeld college
is benoemd tot notaris binnen het arr.
Utréeht, ter standplaats Wjjk bjj Duurstede
W. J. Kijlstra, candidaat-notaris te Waal wjjk
zijn bjj het dep. van koloniën bevorderd
tot hoofdcommies, de commiezen G. B. van
Aaken Bzn. en A. W. Cremertot commies
de adjunct-commies J. H. F. Stielertot
adj.-commies de eerste klerken C. J. J. Geradts
en W. F. Gerdes Oosterbeek
i de met verlof in Europa aanwezige
lste-luit. der inf. van het leger in N.-I. G,
van Greuningen, ter zake van lichaamsge
breken, eervol uit den militairen dienst ont
slagen, met toekenning van pensioen.
Deze week verleenen de ministers van
justitie, van oorlog en van waterstaat geen
audiëntie.
DE EERSTE WET OP HET LAGER
ONDERWIJS..
Het N. v. d. D. herinnert in zjjn jongste
noramer dat het Zaterdag eene eeuw geleden
was, dat de eerstè wet op het lager onderwijs
werd afgekondigd.
De schoolwet van 1801, met het volste recht
de Wet van Van der Palm genoemd, telt niet
meer dan 31 artikels. De eerste twee luidden
Ait. 1. Aan alle ingezetenen der Bataaf-
sche Republiek zal eene genoegzame gelegen
heid worden verschaft, om hun kinderen
behoorlijk onderwijs in de noodzakelijkste
kundigheden te doen erlangen.
Art. 2. De gemeentebesturen zullen zorg
dragen, dat op alle plaatsen, waar de school
gelden niet-toereikende zjjn om een onder
wijzer een ordentelijk bestaan te bezorgen,
hem, behalve vrjje woning, ook eene toelage
tot vermeerdering zjjner inkomsten worde
gegeven, terwijl in gemeenten, welke buiten
staat mochten zijn om de daartoe vereischte
penningen op te brengen, door het Uitvoe
rend Bewind zal worden gezorgd, dat door
dit onvermogen de kinderen niet van het
noodige onderwjjs worden beroofd.
ÜIT STAD EN PROVINCIE.
Met belangstelling zullen stellig de inge
zetenen van Middelburg gelezen hebben
de advertentie, in ons vorig uommer, waarbjj de
heer mr A. P. Snouck Hurgronje kennis geeft
dat hjj bij de a. verkiezingen voor lid van
den raad niet meer in aanmerking wenscht
te komen.
Alle leden van den raad zullen zeker die
tg ding met leedwezen vernemen.
Hij was voor hen een te waardeeren medelid,
wiens kalme, grondige adviezen hun vaak
tot voorlichting dienden.
Dertig jaren - sedert 1871 heeft de heer
Snouck Hurgronje zitting in onzen raad
heeft hij zjjn tijd en zijne kennis der gemeente
ten beste gegeven, en naar zjjne overtuiging'
hare belangen gediend.
Al kunnen en moeten wjj het billijken dat
de heer Snouck Hurgronje, na zooveel tjjd,
behoefte gevoelt om aan een ander de taak
van raadslid over te dragen, wjj deelen
ten volle in het leedwezen over zjjn heengaan.
Hg behoort tot de meest bekwame, de
meest onpartgdige, de jjverigste leden der oude
garde, die, al sprak hg niet veel, toch altjjd
toonde grondig de zaken te onderzoeken en
een helder inzicht daarin te hebben. Hg heelt
zich als raadslid dan ook zeer verdienstelijk
gemaakt tegenover zjjne geboorteplaats.
Nog slechts acht dagen scheiden ons
van de verkiezing (candidaatstelling) voor
leden van den gemeenteraad.
In Middelburg moeten, zoo als men
weet, aftreden de volgende heeren district I
H. P. den Bouwmeester en J. C. de Waal
district II jhr mr W. H. Snouck Hurgronje,
terwjjl er een vacature is door het bedanken
van mr A. P. Snouck Hurgronje en district
III de heeren H. P. van de Ree en W. A. de
Rjjcke.
Voor de vacature in het tweede district
wordt door eenige kiezers candidaat gOBteld
de heer mr S. Gratama Hzn., oud-lid vonden
raad.
Zondag werd onze gemeente be
zocht door een groot aantal pleizierreizigers
uit Rotterdam en uit Antwerpen, die per
extra booten hierheen werden gevoerd. Een
deel der excursionisten bezocht ook Vlissingen.
Het circus-Blumenfeld, dat Zaterdag a
op het Molenwater alhier zjjne eerste voor
stelling geven zal, staat thans te Goes.
De Goesche Crt. schrjjft daaromtrent: De
kennismaking met het circus Blumenfeid,
door een vrjj talrjjk publiek jl. Donderdag
avond opgedaan, toen de eerste voorstelling
werd gegeven, is zoo gunstig geweest, dat
een nog grooter aantal belangstellenden zich
Vrjjdagavond daarheen had begeven en zeker'
niet onvoldaan het circus zal hebben verlaten.
Wat te zien wordt gegeven bevredigt, daar
het voldoet aan de eischen, die men aan een
paardenspel van eenige beteekenis mag stellen.
Kunstrjjderessen en rgders, die hun vak
eere aandoenacrobaten, die verbazen clowns,
die een harteljjken lach weten af te dwingen:
ballet-danseressen, die elegante bewegingen
en sierljjke groepeeringen vertoonengoed
gedresseerde paarden, die uitmunten door ras
goed uiterljjk, als gevolg van goede ver
zorging; het net optreden der executanten,
een vlugge opeenvolging der verschillende
nummers, eene ruime, luchtige tent; dit alles
zjjn zoovele aanbevelingen om aan het circus
een bezoek te brengen.
Voegt men. hierbjj, dat er vier rangen zijn,
dan zal ook de entrée wel voor niemand een
onoverkomeljjk bezwaar zjjn.
In ons nommer van Zaterdag komt een
sehrjjven uit Goes voor omtrent eene Don
derdagavond aldaar gehouden raadszitting,
waarin ter tafel kwam een voorstel van den
heer D. D. van den Bout om het personeel op
school A met een onderwijzer of een onder
wijzeres te vermeerderen.
Daarop volgde de zonderling klinkende
mededeeling »De financieele-commissie,
in wier handen dit voorstel met het prae-
advies van burg. en wetb. is gesteld, big ft
buiten de Snancieele quaestie, doch onder
steunt sterk het voorstel."
Als men nu voor «financieele commissie",
die over het voorstel in het geheel niet
gehoord is, leestde Commissie van
toezicht op het lager onderwijs,
dan is het bericht duideljjker en juister.
Zondagavond werd in den tuin der
sociëteit Van Ongenuchten Vrij te Goes, door
het muziekkorps der dd, schutterjj van Mid
delburg, het eersteZondagavondconcert gegeven
De opkomst was tameljjk druk, vooral wan
neer men rekening er mede houdt dat menigeen
door het minder gunstige weer werd terug
gehouden.
Toch hield het zich vrij goedhet kleine
regenbuitje bjj het begin van het tweede deel
van het programma stoorde alleen een beetje.
Het zeer gevarieerd programma werd uit
gevoerd zooals men dat van het Middelburg
sche corps gewoon is en het publiek toonde
herbaaldeljjk zjjne tevredenheid daarover.
Aan het slot werd zooveel bijval getoond
dat een nommer moest worden toegegeven.
Het tweede concert is bepaald op 14 Juli
en als dan het weder zjjn medewerking ver
leent, zal de opkomst belangrijk grooter zjjn,
wat de heeren, die het initiatief namen voor
deze concerten, en het muziekgezelschap ten
volle verdienen.
Bjj kon. besluit is aan D. R. Wycker-
lield Bisdom, burgemeester van C o v t g e h e,