MIDDELRIRGSCHE COURANT
N°. 136.
ill Jaargang
1001.
Woensdag
12 Juni»
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prij3, pet kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor a.le plaatsen in Nederland franco p.p., f 2.-
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THERMOMETER EN VERWACHTING.
11 Juni: 8 u. vm. 61 gr., 12 u. 66 gr., av. 4 u. 66 gr. F. Verwacht: matige tot krachtige
W. wind, zwaar bewolkte lucht, weinig verandering in temperatuur.
Advertentiên20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50-, elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel
Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van adverfcentiën en reclames, niet afkomstig uit Ze el a ad, befcreftench
Handel, Np verheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau
A. BE LA MAR Am., LX. Voorburgwal 306, Amsterdam.
Middelburg 11 Juni.
In wolken en sterren te lezen
Is boven mijn wil en macht.
»Zoo is het ook niet de verkiezingen.
Om te zeggen wat er in de hoofden van
de kiezers omgaat, is mij niet mogeljjk.
Deze vraag doet mjj altijd denken aan
hetgeen bij een belangrijke familiege
beurtenis gevraagd wordt: zal het een
jongentje of een meisje zijn
Nu dus Vrijdag
Dan geldt het een grooter strijd, op
ruimer gebied dan waarop heden is gestreden.
De verkiezing voor leden der Tweede
kamer is dan aan de beurt.
En hebben wij die in ons nommer van
Maandag van algemeen standpunt bezien
thans rest ons nog eenige woorden daaraan
toe te voegen en verder nog op de candi-
daten, die ook wjj aanbevelen, nader in
't kort te wijzen.
De hierboven aangehaalde woorden zijn
uit den mond van den tegenwoordigen
Goeschen afgevaardigde, jhr mr A. F. de
Savornin Lohman, die dezer dagen zich liet
interviewen een ziekte van onzen tijd
en, bij die gelegenheid gevraagd naar
-zijne verwachting omtrent den uitslag' van
den strijd, aldus zich uitliet en overigens
nog al optimistisch gestemd scheen.
Het is nu eenmaal zooop
verkiezingen, veel gelijkend op een loterij,
valt zoo weinig peil te trekken.
Wanneer alle kiezers zuiver politiek aan
gelegd konden zijn, met een juist onder
scheidingsvermogen bedeeld, vrij van alle
persoonlijke invloeden, wars van voor- of
tegeningenomenheid, och, ook dan nog zou
het voorspellen van het resultaat eener stem
ming niet gaan.
Maar hoeveel te minder is dit mogelijk
bij toestanden die wij steeds gehad hebben,
die nog bestaan, en die wel altijd zulleu
voortduren.
Het blijft dus bij hopen en wenschen.
En dan is ons vertrouwen dat de goede
verwachting' van jhr De Savornin Lohman
beschaamd moge worden en het vrijzinnig
element in de Tweede kamer, na stemmin-
en herstemmingen en die zullen er,
wij, zeer vele moeten plaats
hebben versterkt worde.
De Goesche afgevaardigde is iemand die
in de Kamer behoorthij is een man van
talent, een figuur, een der corypheeën van
de vrij-antirevolutionnaire partij.
Hij is geen Kuyperiaan.
En daarom verwondert het ons al
kennen wij de bedoeling van dit samen-
stemmen zeer goed dat, terwijl de aan
hangers van dr Kuyper, die in Middelburg
een mr Lucasse stemmen, in het district
Goes voor mr De Savornin Lohman op de
bres zich stellen en omgekeerd.
Zuiverder toestand zon het zijn wanneer
zjj waren begonnen in beide districten elk
een eigen partijgenoot te stellen, om dan
bij eene eventueele herstemming zoo noodig
samen te werken.
En al moge er dan ook uit algemeen
politiek oogpunt veel voor te
vallen om zulk een coryphee dei' vrij-anti-
revolutionnairen een zetel te bezorgen in
de Tweede kamer, uit practisch oogpunt
is er voor een Zeeuwsch district zeker
allerminst reden om jhr Lohman bijzonder
gunstig gestemd te zijn,
Bij de motie-Van Gijn inzake den water
weg van Dordrecht door het Hellegat langs
Brouwershaven naar zee, een vraagstuk
waarbij de belangen van een groot deel
van Zeeland zijn betrokken, een waterweg
welks totstandkoming, blijkens adressen uit
onze provincie, door velen wordt gewenscht,
heeft de heer Lohman zich hoofdzakelijk ge
plaatst op het standpunt van Rotterdam.
Daarvoor had hij zijne goede redenen
wjj deelden die mee in ons nommer van 7
Mei maar waar hij zelf goed weten
kon welke omtrent dit voor ons, Zeeuwen,
zoo belangrijk punt de gevoelens zijn van
den minister van waterstaathoe deze
sympathie gevoelt voor dien weg, zelfs
aan de verbetering van het Hellegathoe
financieele overwegingen aanleiding zijn
voor uitstel; hoe zelfs de regeering
zelve in het algemeen _erkent de wensche-
lijkheid van verbetering van dit vaarwater,
raaar het betreurt dat deze moeten worden
vastgekoppeld aan belangrijke uitgaven voor
defensiewerken, daar bad hij, als afgevaar-
;de van een Zeeuwsch distriet, wel het
standpunt kunnen innemen van mannen als
Conrad, een deskundige, en mr E. Fokker.
Dat heeft hij niet gedaan.
Behoeft daarom Zeeland een bijzondere
sympathie jegens hem te betuigen F Wij
meenen van niet.
En thans te minder nu tegenover hem
staat een man als
ft. A. Torsterman van Oyen,
met Zeeland en zijne belangen eenin
sch onze provincie bekend, op land
bouwgebied een eenige persoonlijkheid.
Over hem behoeven wij niet uit te weiden.
Wie kent hem niet?
En over zijne beginselen, zijn ideeën op
het terrein der algemeene politiek werpt
het door ons medegedeelde program het
volle licht.
Bekende mannen zijn ook in de districten
Hontenisse:
mi1 .1. ft. van fteinse
en
Oostburg:
mr P. C. J. Heniieqniii.
Hun parlementair leven van jaren is voor
de kiezers een opengeslagen boek.
Daaruit blijkt o. a. dat, waar het noodig
was Zeeland's belangen voor te staan en
te bevorderen, zij nooit ten achter bleven
en bij tal van kwesties van algemeen belang
meewerkten in goeden geest, zij ook de
laatste niet altijd, zooals wij dit gaarne
hadden gewenscht.
Wie zal hem opvolgen vroegen wjj niet
lang geleden toen wij een tweetal opstellen
wijdden aan den overleden afgevaardigde
voor Zierikzee, den heer J. J.
Kerkwijk.
En op die vraag zullen de kiezers in dat
district Vrijdag het antwoord moeten geven
Wij hopen dat eene overgroote meerder-
;id zal zeggen niemand anders dan de heer
J. A. de Brnijne.
Dat is een man, geheel naar ons hart
bezadigd, ernstig, bekwaam, vooruitstrevend.
Steeds heeft hij met warmte geijverd
voor de liberale zaak.
Om van andere door hem geschreven
boeken niet te spreken zijn grootseh
werkDe geschiedenis van Nederland in
onzen tijdin vijf deelen, is een welspre
kend pleidooi voor zijne bekwaamheid, zijn
ijver en zijne toewijding.
Zeeuw van geboorte, Zeeuw van hart.
die sedert jaren in zijn kring arbeidde ten
nutte van 't algemeen, is hij zeker wel de
man van eerlijken naam en goede trouw,
onvervalschte, vrij zinnige beginselen,
wien te kiezen tot zijn opvolger de beste
hulde is welke men brengen kan aan de
nagedachtenis van den heer J. «T. van
Kerkwijk.
Over den keer
Arie 8 m i t,
den candidaat in het district Middel
burg, behoeven wij niets meer te zeggen.
Wat hij, als burgemeester van Vlissingen,
tot verfraaing, tot welvaart van die ge
meente deedhoe hij zich heeft doen ken
nen als een man van initiatief en krachtig
doorzettingsvermogen, het ligt velen nog'
versch in het geheugen.
Hij is een man van de practijk, die voor de
industrieele belangen van ons district zeker
nooit nalaten zal een lans te breken.
theoretiseer. Een tactiek, die ook by de Neder-
landsche protectionisten by lange niet in
kwaden reuk staat. En het practisch argu
ment, dat dan van die zijde gemeenlijk in het
vuur wordt gebracht, is Duitschlands befaamde
bloei, door de vrij handelaren zoo min als door
iemand anders ontkend. Wat alleen wèl door
hen in twjjfe! wordt getrokken, is de bewe
ring, als zouden protectie en bloei in Duitsch-
land tot elkander staan als oorzaak en gevolg,
en op vrjj wat beter gronden steunt deze
twjjfel dan de oogenschynlyk zoo eenvoudige
en glasheldere redeneering: Duitschland heft
beschermende rechten, in Duitschland heerscht
welvaart, derhalve is die welvaart aan die
beschermende rechten te danken. Eenvoud is
niet altijd het kenmerlc van het ware.
Het is alvast een merkwaardig verschijnsel,
dat juist Duitschland de- eer geniet, door de
proteotionisten voor en na als steunsel voor
hun evscben te worden uitverkoren. Waarom
komt Frankryk, waar het beschermend stelsel
veel scherper is doorgevoerd dan in Duitsch
land, daarvoor nooit in aanmerking De reden
ligt voor het grijpenin Frankrjjk klaagt
men steen en been. In- en uitvoer hebben
in Frankrjjk lang niet do ontwikkeling ver
kregen, welke men van een zóó gunstig ge
legen land en een zóó njjvere bevolking mocht
verwachten. Frankrijk's internationale handel
gaat veel minder sterk dan die van andere
volken vooruit. Frankrjjk is wel niet geheel
van de wereld afgesloten, doch het noodlottige
gevolg van het protectionisme, n.l. het eigen
land te plaatsen in een toestand van meer of
minder gestreng isolement, openbaart er zich
in geen geringe mate. Beroep op Frankrjjk
ware daarom een geheel onbruikbaar lid in
een protectionistische sluitrede.
In de jaren 1891 tot 1894 heeft Duitschland
een reeks handelstractaten gesloten, die, een
schrede in de richting van den onbelemmer-
den handel, op een politiek van geven en
nemen waren gebaseerd, en cier Duitsehe in
dustrie eene ruime markt voor haar producten
Welvaart en bescherming
Een leerzaam kjjkje.
Het is, wanneer men zjjn tegenstander op
diens theoretische bewijsvoering geen bescheid
meer weet te doen, een gemakkelijke gewoon
te de juistheid der zooeven nog fel bestreden
theorie toe te geven, doch, op eenmaal van
standpunt veranderend, daarop onmiddellijk te
laten volgen Maar wjj zjjn mannen van de
boven andere plannen de voorkeur geeft I practjjk, en die leert anderB dan al uw ge-
Frankrijk bewoog zich
richting. De handelspolitiek van dit land nam
in die jaren een steeds scherper protectionistisch
karakter aan.
Maar wat was dan ook de uitkomst F
De Fransclie uitvoer was in 1895, na voort-
durenden achteruitgang, 380 millioen kleiner
dan in 1890, die van Duitschland was onge
veer dezelfde gebleven. De ojjfers voor 1896,
1897 en 1898, voor Frankrjjk nog steeds be
neden die van 1890, waren voor Duitschland
honderdtallen millioenen hooger dan die van
zes, zeven en acht jaren geleden. En pas "in
het jaar 1899 kon Frankrijk weer op een uit
voer wjjzen, welke dien van de jaren
1890 evenaarde. Scherp valt deze stilstand in
het oog, wanneer men ziet, dat middelerwijl
in andere landen, gelijk Engeland en Neder
land, de uitvoer regelmatig toenam.
Een milder politiek volgde Frankrjjk alleen
tegenover Zwitserland, en alleen naar dit land
dan ook nam zijn uitvoer belangrjjk toe.
Ziet daar de practjjk van het protectionisme
wat zjj ons leert stemt wonderwel met de
theorie der vrjj handelaren. Er is door
dezen steeds staande gehouden, dat verminde
ring van invoer de strekking heeft den uit
voer evenredig te doen afnemen, en zien we
hier niet juist in het land, dat het krachtigst
den invoer uit het buitenland stremt, onmid-
delljjk nadat het dit heeft gedaan, de export-
industrieën in grooten nood? Zien we niet
Duitschland's uitvoeren onder een gematigder
protectionisme eerst vrjjwijl gelijk bljjven eu
daarna toenemen van jaar tot jaar?
En met die feiten voor oogen denkt men
eraan de Nederlandsohe tarieven te verhoogen,
het Fransche voorbeeld, zjj het voorloopig
van verre, te volgen!
Wij mogen bedacht zijn op de tegenwer
ping, dat Duitschland, het moge dan minder
protectionistisch zijn dan Frankrijk, toch altijd
is en blijft een land, niet van vrjjkandel, maar
van bescherming, en een bloeiend land.
Maar de vraag moet onder de oogen worden
gezien, of er niet gegevens te over zjjn ter
verklaring van Duitschlands bloei, onafhanke-
ljjk van de belastingpolitiek aldaar.
Sinds de Duitsehe eenheid haar beslag heeft
kregen, Duitschland in het besef zijner na
tionale macht overal zich terdege kon doen
hebben de merkwaardige karakter
trekken van het Duitsehe volk, zjjn expan
sieve kracht, gepaard aan taai geduld en
jjzeren doorzettingsvermogen, wonderen ge
wrocht.
Duitsehe handelsagenten reizen de wereld
af, alom nieuwe terreinen van afzet scheppend
en ontdekkend, daartoe in staat gesteld door
een handelsonderwijs, dat nog steeds zjjn
weerga zoekt.
Zjj spreken de taal der door hen bereisde
I landen, en weten zich te schikken naar smaak
en zeden der door hen gezochte, niet afge
wachte cliënteele.
En buitenslands begeven zich niet slechts
de vertegenwoordigers van Duitsehe handels
huizen-. in vreemden dienst op kantoren en
in industrieele ondernemingen treden tal van
Duitsehe jongelieden, technisch in hun vader
land uitnemend onderlegd, en als noeste, door
en door bekwame werkkrachten dientenge
volge gezien en gezocht.
Dit alles geeft op de vraag, waardoor
Duitschland's hooge vlucht op industrieel en
handelsgebied te verklaren, een ander ant
woord dan het beroep op zyn tarief der invoer
rechten.
Waren deze werkelijk oorzaak van bloei, dan
zou een steeds hoogere opdrijvmg dier rech
ten tot steeds grooter bloei moeten leiden.
Doch Frankrjjk's lot is een proef op de som.
De berekening der protectionisten komt in het
geheel niet uit.
En even weinig is dit het geval met de van
die zijde meermalen vernomen bewering, dat
slechts een stelsel van bescherming bjj machte
zou zjjn der ny verheid stabiliteit te geven, eri-
3n te voorkomen. De slapte in zoovele
Duitsehe bedrjjven op dit oogenblik leert on
weerlegbaar anders.
Aldus het jongste geschriftje van de ver-
eenigiag Hel Vrije Ruilverkeer.
OOST-INDIJB.
Nadat by het departement van koloniën
ontvangen was het telegraphisch bericht dat
de controleur te Soeroelangoen, J. Wolff, by
een gevecht met eene gewapende bende uit
het stroomgebied der Boven-Tambesi een been
wond had gekregen, is nader ontvangen het
volgende, van 9 dezer gedagteekende, telegram
van den Gouverneur-Generaal van Neder-
landsch-Indië
»Bende is afgeslagen en teruggetrokken.
Beweging wordt gezegd uit te gaan van een
invloedrijk geestelijke in het stroomgebied der
Boven-Tambesi. Troepen naar Soeroelangoen."
Soeroelangoen is de hoofdplaats van de aan
de bovenlanden van Djambi grenzende onder-
afdeeling Rawas der afdeel ing Tebing Tinggi
(Residentie Palembang.)
Dit bericht is nog opgenomen m een deel
der oplaag van ons vorig nummer.
heliographische platen. Wordt het getal van
deze tot 20 beperkt, dan zullen de kosten
van 1000 exemplaren een 2250 bedragen en
deze bjj een prjjs van slechts 3.50 per
exemplaar gedekt kunnen worden.
ÜIT STAD EN PROVINCIE.
»Mynheer! Uwe discussie is niet meer
zakelijk en de aard en toon zóó, dat ik er
verder mets meer op zal antwoorden. Hoog
achtend etc."
Dit schreef de heer Max Salberg alhier
aandag aan de redactie der Nederlandsohe
RalcJcerscoumnt.
BENOEMINGEN EN26.
By kon. besluit:
is aan J. G. Brouwer Nyhoff, op zjjn ver
zoek, eervol ontslag verleend als notaris te
Utrecht
is aan den luit. t/z 2de kl. jhr. P. A. Prins
vergunning verleend tot het waarnemen van
eene particuliere betrekking buiten het zee
wezen voor den tjjd van een jaar, onder stil
stand van non-activiteitstraktement en zonder
opklimming in de ranglyst
is bevorderd tot luit. t/z 2de klasse de
adelborst 1ste kl. A. Rombach.
Aanstaanden Donderdag verleent de minister
van oorlog geen audiëntie.
KORTE MEHEÖEEIJNGEN
vergaderingen.
Op de te Nymegen gehouden jaarlyksche
vergadering van de Vereeniging van Archivaris
sen in Nederland waren de provinciën, behalve
Friesland en Groningen, vertegenwoordigd.
De voorzitter, mr S. Muller Fzn., hield een
zeer toegejuichte rede tot herdenking der fata
van het archiefwezen in het afgeloopen jaar
en herdacht met eerbied de nagedachtenis der
overleden leden mr A. J. M. Brouwer Ancher
en mr C. Dozy. Ook wees de voorzitter op
het dreigende verlies van den referendaris
De Stuers, die voor het archiefwezen reedB
zooveel deed en van wiens initiatief en beleid
nog zoo veel viel te verwachten.
Aan de vergadering werd medegedeeld, dat
het bestuur een commissie benoemde, bestaande
uit de bestuursleden, de heeren mrs Bondam
en Feith, die met den heer mr Bool, gemeente
secretaris van Utrecht, een herziening zal ont
werpen van de lijst van voor vernietiging
vatbare papieren der provinciale griffie, en
een uitbreiding daarvan voor de gemeenteljjke
en andere archiefverzamelingen. In verband
hiermede werd er op gewezen, dat er een
circulaire van den minister van binnenland-
sche zaken bestaat van 1883, later nog ver
nieuwd, waarbjj verboden wordt het vernieti
gen van gemeente-archiefbeBcheiden, dan na
deskundig onderzoek en machtiging.
Als plaats voor de volgende vergadering
werd Groningen aangewezen.
Nadat besloten was de bestuursplaats, open
gevallen door het overlijden van mr Dozy,
voorloopig niet te vervullen, werd het bestuur
in dezelfde functiën herkozen.
Hierop werd bjj monde van mr Fruin me-
dedeeling gedaan van het plan tot uitgaat
van het palacographisch handboek, dat zal ver
deeld zijn in een deel tekst en een album met
Tot directeur van de Zeebadinrichting
Domburg is met algemeene stemmen be
noemd de heer A. L. Snonck Hurgronje,
ingenieur te 's Gravenhage.
Volgens de Vliss. Crt. trad Zaterdag
de heer J. A. BeTgmeyer In het Vereenigings-
gebouw te Vlissingen op en lichtte zyn
beginselen toe.
Dat was niet juist. Dien avond was de
heer Bergmeyer elders, wy meenen in Dordt,
in een debat gewikkeld hjj had dan ook te
kennen gegeven in Vlissingen niet te kun-
kornen. Een ander, n. 1. Havers uit
's Gravenhage, nam zyn plaats in.
Maandag morgen, vermoedelyk tusschen
negen en twaalf uur, is onder Koudekerke
ingebroken op een hofje, welks bewoner op
het veld zyn werkzaamheden verrichtte. De
dief (dieven of dievegge) heeft of hebben zich
toegang verschaft door een raam en alleen het
zich in het kabinet bevindende geld mede
genomen.
Door de afdeeling Goes van den Bond
van Nederlandsohe onderwijzers zyn aan den heer
Vorsterman van Oyen eenige vragen gesteld
over de belangen van het onderwys en de
onderwyzers. Deze vragen zjjn door genoemden
heer op zulk een bevredigende wyze -beant
woord, dat namens die afdeeling allen onder
wyzers in het district Goes wordt aangeraden
al hun brachten in te spannen om genoemden
heer een mooi stemmenoyfer te bezorgen.
Ter gelegenheid dat te Goes een dei-
bewoners van de Westerstraat in de wande
ling New-York geheeten, zyn gouden bruiloft
vierde, was Maandag die buurt in vlaggen»
tooi, terwjjl voor de woning van het echt
paar een eereboog opgericht was, die 's avonds
a giorno werd verlicht.
Euphonia en Hosanna brachten den oudjes
een serenade, terwjjl dezen voorts nog met een
klinkend geschenk werden verrast.
Te Philippine geraakte Zaterdag
avond de zoon van den landbouwer B. onder
een wagen, waarbij hjj een gapende wonde
aan het hoofd bekwam. Er werd onmiddellijk
geneeskundige hulp ingeroepen.
Enkele kavels koolzaad in den nieuwen
polder naby die gemeente zijn reeds uit de
1 verkocht en wel tegen buitengewoon
*e pryzen. Per gemet werd gemiddeld
100 betaald.
ONZEN CORRESPONDENTEN
verzoeken wij, bij de a. verkiezingen ons
geen opgaaf van stemmen-cijfers te doen,
tenzij wij daarom uitdrukkelijk hebben ge-
NIJTVERHEIDS. VEREENIGING.
van
onder
avond werd in een der lokalen
sociëteit De Vergenoeging alhier,
voorzitterschap van den heer Berm.
eene door slechts enkele leden bij
gewoonde algemeene vergadering gehouden der
afdeeling Middelburg" van de Vereeniging tot
bevordering van Fabrieks- en Handwerksnijverheid
in Nederland.
Nadat door den afgevaardigde ter te Utrecht
gehouden 49e algemeene vergadering der
Maatschappij, den heer mr J. J. Heyse, ver
slag was uitgebracht, werden de punten van
beschrijving besproken voor de 50e, te 's Graven
hage te houden, algemeene vergadering.
Het eerste luidt: Is invoering van een
octrooi wet voor Nederland gewenscht?
Daaromtrent is een preadvies ingekomen
van de heeren M. Symons C. I. té Rotterdam
en mr J. J. Heyse te Middelburg, welk prae-
advies is gedrukt en aan de leden rondge
zonden.
De preadviseurs staven door tal van voor
beelden hunne meening dat het algemeen
Nederlandseh belang door het invoeren eener
octrooiwet veeleer zal worden geschaad dan
gehaat, terwijl de nyverheid, dié in grooten
bloei verkeert, geen nadeel ondervindt door
het gemis van zulk een wet.
Ook de heer C. Boudewynae verklaarde zich
een tegenstander der octrooiwet te zyn, wyl
hy die niet voor de industrie noodig achtte
en ook'niet voor den uitvinder zeiven. Hjj zette
dat in den breede uiteen en bestreed tevens
verschillende argumenten, door den heer F.