MIDDELBIRGSOHE COl RAM'.
N". 74.
1901.
Donderdag
28 Maart,
Samenwerking of niet?
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s, met u.tzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor a.Ie plaatsen in Nederland franco p.p., 2.—.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THERMOMETER EN VERWACHTING.
27 Maart: 8 u. vin. S3 gr., 12 u. 38 gr., av. 4 u. 36 gr. F. Verwacht: matige N. W. wind,
zwaar bewolkte lucht, sneeuw, weinig verandering van temperatuur.
Advertentiën20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel
Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreftendt
Handel, Nyverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau
A. JOE LA MAR Azn., N.Z. Voorburgwal 266, Amsterdam.
Yau Maandag a., 1 April, af wordt weer,
zooals gebruikelijk, do Middelburgsche Cou
rant 's avonds per laatste Provinciale boo
ten naar Zeeuwsch Vlaanderen
verzonden, zoodat zij ook, evenals in tal
van gemeenten op Walcheren en in enkele
in Zuid-Beveland, denzelfden avond nog de
geabonneerden in vele plaatsen in het voor
malig vierde en v ij f d e district van
Zeeland bereikt.
Wij vestigen hierop de aandacht der in
woners van die deelen der Provincie. Zij
kunnen, door zich op de Middelburgsche
Courant te abonneeren, spoedig op de hoogte
komen van het nieuws, uit het binnen- en
buitenland, van d enzelfden dag.
De Administratie.
Middelburg 27 Maart.
Onze opmerking in verband met de bewe
ring uit Vlissingen, in de N. R. Ct. opgeno
men, dat de kiesvereeniging Algemeen belang
aldaar en Eendracht maakt macht te Middelburg
by de a. verkiezingen niet zullen samengaan,
heeft een wederwoord uitgelokt.
In een ingezonden stuk, geteekend »De
correspondent te Vlissingen",wordt in hetzelfde
blad nader die meening ontvouwd.
Of de lezers van- het Rotterdamsche blad
veel zullen begrijpen van zyne weerlegging
van ons betoog, waar zij onze beschouwing
niet onder de oogén kregen, valt met grond
te betwijfelen.
Het is tegenwoordig zoo de eigenaardige
gewoonte van sommige groote persorganen
om alleen hun lezers op de hoogte te brengen
van hetgeen den redacties ervan welgevallig
is; maar van protesten of weerleggingen van
enkele andere bladen, waaronder de Midd. Ct.,
in hunne kolommen niets over te nemen.
Dat is ook eene manier van voorlichten
edoch een eigenaardige.
Verkeerde meeningen laat men aldus voort
woekeren.
Wat nu dit ingezonden stuk betreft, de
sehrjjver ervan is wel zoo goed eenige be
weringen onzerzjjds als juist te qualificeeren.
Hij schrijft daarna echter een stukje ge
schiedenis op zijne eigen manier, en wel als
volgt
»D.e kiesvereeniging te Vlissingen heeft in
Juni jl. zich wel door overreding of over
rompeling, zooals men het noemen wil, m
beginsel voor grondwetsherziening, om alge
meen kiesrecht voor mannen en vrouwen
mogeljjk te maken, uitgesproken, doch is in
eenevergadering van Januari jl. met groote
meerderheid daarop teruggekomen.
In die vergadering was men toch algemeen
van gevoelen dat grondwetsherziening voor
eerst nog niet aan de orde moest komen.
Daaruit yolgt juist het omgekeerde van wat
de Midd. Crt beweert. Algemeen belang te
Vlisqingen zal dus niemand candidaat
stellen die .daar voor is."
Wjj wenschen de mededeeling niet alleen
aan -te vullen, ruaar te toetsen aan de waar
heid,' zooals wjj die vernamen van iemand,
die goed op de hoogte is van het gebeurde.
In April van het vorige jaar kwam in Alge
meen Belang de bekende motie der Liberale
Unie, in zake grondwetsherziening om tot
algemeen kiesrecht voor mannon en vrouwen
te geraken, ter tafel, na voorat' op de oproe
pingsbriefjes vermeld te zijn.
Het bestuur der kiesvereeniging dacht over
die motie niet eenstemmig5 leden waren er
tegen, 2 er voor. Beide: meerderheid en
minderheid, stelden een motie voor; de eerBte
had den voorzitter, den heer Job van Raalte,
tot haar woordvoerderde motie der minder
heid werd verdedigd door den toenmaligen
secretaris, mr G. J. Bisschop. Beide pleitbe
zorgers verdedigden hun standpunt met warmte
en talent.
In stemming gebracht, werd het voorstel
der minderheid, ten gunste der motie
van de Liberale Unie, aangenomen en
wel, vergissen wjj ons niet, met 25 steminen
v o o r, 16 tegen en 1 blanco.
Tot afgevaardigden der vergadering van de
Unie werden vervolgens drie voorstanders ge
kozen.
Van eene overreding of overrompeling was
dus hoegenaamd geen kwestie.
Door dit besluit nu heeft Algemeen belang
zich, dit is een feit, gebonden, zooals wjj reeds
in ons nommer van Zaterdag opmerkten. Het
heeft zich positief uitgesproken voor grond
wetsherziening om algemeen kiesrecht voor
mannen en vrouwen mogelijk te maken, en
kan dus niemand candidaat stellen die niet
da^ir voor is.
En wat nu betreft het besluit, in Januari
genomen, dit doet in geen geval te niet de
beslissing van Juni.
Toen betrof het de kwestie of grondwets
herziening al of niet urgent werd geacht.
Dat een groote meerderheid zich tegen urgentie
verklaarde, sluit niet uit dat Algemeen Belang
de noodzakelijkheid der herziening zelve heeft
gedecreteerden zoolang die vereeniging aan
de Liberale Unie is verbonden, bljjft zjj, wij
herhalen het, in dit opzicht niet vrjj.
De sehrjjver stelt dus de kwestie onzuiver
en de zaken geheel verkeerd voor, waar hjj
beweert dat Algemeen Belang is teruggekomen
op het in Juni genomen besluit.
Dit bljjft ongerept en gehandhaafd.
Had de vereeniging dit gedaan, zjj zou zich
dan ook van de Liberale Unie moeten afschei
den en op zich zelve bijjven staan.
Maar dit is thans onnoodig, want het is
een onloochenbaar feit wjj constateeren
dit nog eens nadrukkelijk dat Algemeen
belang zich verklaarde voor grondwetsher
ziening om te komen tot algemeen stemrecht
voor mannen en vrouwen; maar tegen de
urgentie.
Wat nu de sclirjjver verder ten opzichte
der houding van Eendracht maakt macht op
merkt, gaat buiten ons om. Dit raakt het
bestuur dier Vereeniging, dat indertijd, bjj
monde van zjjn voorzitter, uitvoerig de gron
den aangaf, waarop het voorstel tot afscheiding
berustte, en dat alleen aan de leden der
Middelburgsche kiesvereeniging verantwoor
ding schuldig is voor zjjn doen en laten.
De verhouding tusschen de liberale kiesver-
eenigingen in het district Middelburg onderling,
de belangen der liberale partjj op Walcheren
en alles wat daarmee in verband staat, kun
nen besproken worden op de bjjeenkomst
der Centrale Vrijzinnige kiesvereeniging, die
spoedig zal worden gehouden.
En nu is het j uist onze groote grief dat de
schrjjver op die samenkomst is vooruitgeloopen
zelfs een ongevraagd advies geeft voordat
de leden van Algemeen belang of zjjn bestuur
zeiven zich hebben uitgelaten.
Juist hierdoor bederft hg de liberale zaak.
Bovendien gaat hg nu in zgne profetie zoo
ver, te zinspelen op den ondergang der Cen
trale Kiesvereeniging.
Waarom zou die ondergaan Zelfs al wei
gerde Algemeen Belang mee te werken, dan
blgven de andere kiesvereenigingen nog in
het verband. En wie zegt of er, neemt Alge
meen Belang zulk eene houding aan als de
correspondent wenscht, te Vlissingen niet
eene nieuwe kiesvereeniging ontstaat op
anderen grondslag.
Wij blgven echter hopen, dat de meeste
leden van Algemeen Belang practischer en ver
standiger zich zullen toonen dan die schrgver
hen voorstelt.
Dan zgn er, zooals wg Vrgdag schreven,
allerlei gunstige omstandigheden om in de
Centrale Vereeniging door overleg tot een goed
resultaat, tot samenwerking te komen.
EENE OPMERKING.
Te vergeefs hebben wg tot heden uitgezien
naar eene terechtwgzing van den Utrechtschen
hoogleeraar, mr J. de Louter, die zgn spgt
over den »val der Legerwetten" heeft uitge
sproken in een ingezonden artikel, waaraan
Het Vaderland, den 19en dezer de plaats van
een hoofdartikel gaf. Wel gaven tal van bla
den er een grooter of kleiner uittreksel van
of beriepen zich op deze professorale autori
teit, om de stemming der meerderheid in de
Kamer over het amendement-Van Gilse aan de
kaak te stellen, maar er was geen enkel dat
opmerkte, dat de professor blijkbaar de kwestie
niet kende, waarover hij zgne verontwaardi
ging lueht gaf.
Een paar aanhalingen uit zgn artikel zullen
dit voor den ingewgde duidelgk maken. De
eerste is deze dat, volgens hem. 't de vraag
gold »of een algemeen erkend beginsel
moet staan in een wet of in een Koninklgk
Besluit." Het is bekend dat 'tniet over zulk
eene zuiver formeele kwestie liep, maar uit
sluitend hierover, of, terwijl de korte eerste-
oefeningstgd den grondslag vau het geheele
systeem der Legerwetten vormde, de Kamer
bg den bekenden tegenstand daartegen in de
hoogere rangen van het leger kon toegeven,
dat een langere eerste-oefeningstgd in de wet
als regel werd gesteld. De tweede is, dat de
hoógleeraar 's ministers standpunt als volgt
aanduidthoewel het Zwitsersche stelsel door
hem onuitvoerbaar wordt geacht,»toeü verhoogt
hg het jaarlgksch contigent met meer dan 50
pet. en eischt daarvoor een norma
len o e f e n i n g b t g d van 8'/, maand
voor de onbereden wapens." Neen, professor,
dat juist is 't wat de meerderheid der Kamer
eischte, terwgl de minister, hoewel 't persoon-
lgk volkomen daarmede eens zgnde, voor zgne
opvolgers de faculteit eischte om voor de ge
heele lichting 12 maanden eerste-oefening
voor te schrgven.
Het is inderdaad een merkwaardig bewgs
van blinde vooringenomenheid, dat geen der
persorganen, die gretig de verwgten van den
Utrechtschen hoogleeraar aan het adres der
voorstemmers van het amendement hebben
overgenomen, van die professorale flaters iets
heeft bespeurd. Trouwens, 't is er velen slechts
om te doen om te hakken op «onze politieke
tinnegieters, die eeuwig en altgd het onderste
uit de kan zoeken te krijgen", zonder zelfs de
eigenlgke kwestie te kennen. De kroon in
dat opzicht spant wel de redacteur van Hol-
landia, die te Sorrento In eene Nederlandsche
courant van 11 Maart reeds den uitslag las
der stemming van 12 Maart: »Eland de wet
ingetrokken en zgn oaïslag gevraagd." Noch
het een noch het ander was zelfs eene week
later nog een feit, en van die intrekking
weten wg ook nu hier nog niets. Maar in
een warmer klimaat werkt de fantasie zooveel
sterker, en waarom zou men haar niet den
teugel vieren Of waar en billgk is wat men
in die zuidelgke stemming schrijft, doet er
minder toe. ArnhCrt.)
DE WET EN DE VERKIEZINGEN.
Het Utrechtsch Dagblad zegt, dat er nu vier
partgen aan de linkerzgde zjjn oud-liberalen,
geavanceerd-liberalen,vrgzinnig-democraten en
socialisten. Het blad dringt er op aan, dat
deze zich elk afzonderlgk stevig organiseeren
en bg de verkiezingen zich rallieeren tegen de
clericalen. Zg moeten gescheiden mar cheer en en
gecombineerd slag leveren.
Dus juist als De Wet doet in Zuid-Afrika.
TWEEDE KAMER.
Aan het einde der zitting van Dinsdag bracht
de heer Van Karnebeek tegen de woningwet
een bezwaar te berde, ook al grondwettig, dat
in een amendement werd gekleed, maar met
groote meerderheid 48 stemmen tegen en 16
voor is afgestemd. Ter verbetering en be
spoediging der onteigenings-pro.cedure in 't
belang der volkshuisvesting wordt de bgzon-
dere wet, anders voor elk geval van onteige
ning gevorderd, uitgesloten. De grondwet
laat dit uitdrukkelgk toede algemeene wet
bepaalt de gevallen, in welke de voorafgaande
verklaring van algemeen nut bjj de wet niet
wordt vereischt. Volgens de fameuse histo
rische grondwetsinterpretatie, die in werkeljjk-
heid onhistorisch is, zegt Het Vad., beteeken-
de dit nu, dat. de algemeene wet eigenljjk
niet het recht heeft, die gevallen te be
palen. Immers de grondwetgever, dat is
meestal de een of andere mynheer, die by de
grondwetsherziening wat gezegd heeft, wilde
dit gevoelen zeer beperkt hebben. Nu stemde
de heer Van Karnebeek toe, dat in drie
der vier in 't ontwerp aangegeven gevallen
van de bjjzondere wet kan worden afgezien,
gevallen, waarin het evident is, dat de toe
stand zoodanig is, dat allernoodzakeljjkste
verbeteringen zonder onteigening niet te
verkrijgen zjjn. Voor het vierde geval echter,
als onteigening noodig is om een bouw
plan of uitbreidingsplan te kunnen uitvoeren,
wenschte hij hier van den eisch eener
bjjzondere wet af te zien. En dit is nu juist
het geval, dat 't meest zal moeten worden
aangegrepen om bjj noodzakeljjke onbewoon
baarverklaringen in den woningnood te voor
zien. De Minister en de commissie van voor
bereiding waren het eens, dat hier de plaat
selijke wetgever eischen en beloften beter
beoordeelen kan dan de algemeene, en dat
hier de groote reden ligt om van de tydroo-
vende wetteljjke behandeling af te zien. De
meerderheid gaf hun gelijk.
BENOEMINGEN ENZ.
Bij kon. besluit:
is benoemd tot lector in de faculteit dei-
letteren en wijsbegeerte aan de Rjjksuniver-
siteit te Utrecht, om onderwjjs te geven in
de oude geschiedenis, dr H. van Gelder, thans
privaat-docent aan die universiteit;
is benoemd tot leeraar aan de R. H. B. S.
te Winterswijk J. A. Bruins, thans tjjdelyk
leeraar aan de eerste H. B. S. met vijfjarigen
cursus te Amsterdam
zjjn benoemd bij den waarborg en de be
lasting der gouden en zilveren werken tot
controleur te Maastricht R. van der Werft',
commies-stempelaar te Amsterdam en tot
commies-stempelaar te Amsterdam G de Haan.
aide-essaieur te Leeuwarden
is benoemd tot ontv. der registratie en do
meinen te Boxmeer L. W. Brants, thans adj.-
comm. by het dep. van financiën
zjjn benoemd tot. onderdirecteur der tele
graphic H. F. Dörflinger en M. G. R. Pitlo,
thans commies der telegraphie le kl.
zjjn de met verlof' in Europa aanwezige
lste luit. en de kap. der inf. van het leger
in N.-I. W. V. B. van Bylevelt en J. Stam,
ter zake van lichaamsgebreken, eervol uit
den mil. dienst ontslagen, met toekenning van
pensioen.
OOST-INDIË.
Er heerscht een hevige rjjstnood in de
residentiën Bagelen, Banjoemas en Madioen.
De marechaussees zochten na:r den sultan
in de Gajoelanden. Zij ontmoetten een bende,
die zes dooden en veel preciosa in onze handen
achter liet. Volgens nadere berichten bevindt
de sultan zich ziek in Boven Peudada. Hjj
wordt nu daar gezocht.
In Tenom vielen de marechaussees in hin
derlaag, waarbij zjj 8 gewonden kregen. De
vyand liet 10 dooden achter.
ÜIT STAD EN PROVINCIE.
Bij kon. besluit is de heer I. van Gorsel
herbenoemd tot kantonrechter-plaatsvervanger
in het kanton Tholen.
In de Dinsdagavond in het Schuttershof
alhier gehouden vergadering der Vereeni
ging tot bevordering van het vreemdelingenverkeer
op Walcheren werd hot jaarverslag over 1900
goedgekeurd.
Uit dit verslag bleek, dat gedurende het
afgeloopen jaar 855 personen zich aan het
bureel der Vereeniging aanmeldden om inlich
tingen of andere hulp, die hun werd verstrekt.
Op verschillende wjj zen werd door de Ver
eeniging reclame gemaakt, o. a. werden in'de
informatie-bureaux der Maatschappij tot Exploi
tatie van Staatsspoorwegen foto's van het bureel
opgehangen, terwijl ruim 17000 reclameplaten
(folders) werden verspreid, vooral door tus-
schenkomst der spoorwegmaatschappij Meche-
len—Terneuzen, en de firma Blooker, die voor
de verspreiding op de tentoonstelling te Parjjs
zorg droeg.
De gidBen der vereeniging, in de Neder
landsche en Fransche taal, werden geheel uit
verkocht, terwijl van de Engelsche nog een
aantal overbleef.
Onder de overige werkzaamheden dezer
vereeniging behoorde o. m. het nazien van
een artikel over Walcheren in de Guide prati
que Conly, die te Parijs wordt uitgegeven.
In 1900 telde de vereeniging 187 leden en
begunstigers, d. i. 4 meer dan in het vorige
jaar.
Ook de rekening over het afgeloopen jaar
werd goedgekeurd, sluitende met een nadeelig
saldo van 5.22s.
De uitgaven bedroegen 5812.516, waarvan
j 5074.17 voor den aankoop van pandbrieven
de ontvangsten f 5807.29, waarvan 5000
door schenking van een stadgenoote.
Als bestuursleden werden gekozenin de
vacature-H. J. G. Hartman, de aftredende met
8 stemmen, tegen 1 op den heer J. A. Altorft'er
va,c.-C. W. Bauer, de heer T. HoolBema. met
6 stemmen, tegen 3 op de heer H. J. Vree
burg vac.-J. P. Boudewynse, de heer jhr C.
M. Storm van 's Gravenzande met algemeene
(9) stemmen, met hein was de heer D. van
Oostveen voorgedragen vac.-D. J. v. d.
Horst—Serlé, de heer A. J. A. Looyen met 8
stemmen tegen 1 op den heer P. Polet.
Den aftredendon leden werd door den voor
zitter dank betuigd.
Eigen Hulp te Vlissingen keert over
het jaar 1900 negen percent uit.
Als eene bjjzonderheid wordt ons gemeld
dat op de hoeve van de wed A. Markusse
onder Cats een kalf geboren is met twee
koppen. Het dier leeft.
Te Renesse overleed Dinsdag, na een
ziekbed van eenige weken, in den ouderdom
van ruim 61 jaar, de heer mr Job Adriaan
Bolle, notaris daar ter plaatse en sedert 28
October 1890 lid van de Provinciale Staten.
De overledene was zoo schrijft men ons
een der voormannen van de liberale partjj io
Schouweneen man naar wiens woorden van
praktische levenservaring velen een gewillig
oor leenden. Zjjn gezin verliest in hem eea
liefhebbend echtgenoot en vader, de gemeente
een nuttig en werkzaam burger, die al wat
goed en nuttig was steunde, de armen eea
weldoener.
Zjjn naam zal in vele kringen in gezegend
aandenken bijjven.
In de Maandag door het departement
Z i e r i k z e e der Nederlandsche maatschappij tot
bevordering van Nijverheid, gehouden vergadering,
waarbjj ook dames waren uitgenoodigd, hield
dr O. von Faber, leeraar in de scheikunde aan
de H. B. S., eene lezing over eenige eonaum-
tie-artikelen. Hij behandelde een drietal van
deze, nl. cacao, boter en melk, besprak voor
komen, bereiding, gebruik, surrogaten en ver-
valBchingen en de middelen om deze te onder
zoeken. Hjj toonde verschillende monBters,
hem door dr Van Hamel Roos ten gebruike
afgestaan, en bewees door het onderzoek van
monsters, in de gemeente Zierikzee zelf aan
gekocht, van chocolade waarin zoo goed ais
geen cacao aanwezig was, van tafelboter, voor
namelijk uit margarine en salicylzuur bestaande,
van koemelk, afgeroomd en met stijfsel ver
dikt, hoe wenschelyk ook daar een plaatselijk
keuringstoezicht kon geacht worden.
In een des middags aldaar door het Nuts-
departement gehouden en weinig bezochte
vergadering werden eenige veranderingen ge
bracht in het reglement op de iVutespaarbank.
Na langdurige en heftige discussiën werd o.
a. beslotenaan inleggers van bedragen be
neden 300 voortaan boven de rente van 3%
een zekere winst uit te keerenaan de inleg
gers nieuwe waarborgen te geven ten opzichte
van de belegging der gelden en het nazien
der rekeningterwjjl geschrapt is de aan
vankelijk aangenomene bepaling, dat de Nuts-
spaarbank verplicht zou zjjn op een behoor
lijke volmacht het inleggeld terug te betalen,
zoodat het thans geheel afhangt van het
inzicht van heeren commissarissen, wien zy
als gemachtigde willen erkennen.
De inleggers zullen niet het recht hebben
een scheidsrechtelyke uitspraak te vragen,
wanneer er tusschen hen en heeren commis
sarissen een geschil is gerezen over de uitbe
taling van de inleggelden van een ander.
Commissarissen hadden met aftrede* ge
dreigd, wanneer deze laatste punten werden
aangenomen.
Door de aanneming echter achtte de voor
zitter, de heer J. A. de Brujjne de verkregen
rechten der inleggers verkort, en op dien
grond verklaarde hjj de verantwoordelijkheid
der uitvoering niet op zich te durven nemen,
met andere woorden, nam zjjn ontslag als
voorzitter en bestuurder. Met hem namen
tevens hun demissie vier andere bestuursleden.
Gedurende de vorige week werden van
Brüinisse verzonden 1600 tonnen mosselen
naar Holland, België, Frankryk en Engeland
ad 2.20 tot f 1.80 per ton naar kwaliteit.
Tot pastoor te C1 i n g e is benoemd de
heer A. Theuns en tot pastoor te Koewacht
de heer A. C. v. d. Maden.
Men schrijft on8 Sas van Gent:
Niet ten onrechte wordt onze gemeente nu
reeds de Zeeuwsche fabriekstad genoemd. Want,
waar vóór enkele jaren in Sas van Gent slechts
een drietal fabrieksgebouwen te vinden waren,
is dat getal nu reeds aanmerkelijk gestegen.
De voornaamste der hier bestaande industrieën
is stellig de spiegelglasfabricage. Deze indu
strie wordt dan ook nergens in Nederland"
gevonden. Ook de arsenicum- of goudfabriek
is een belangryke tak van nyverheid. De
verffabriek, die voor eenige jaren slechts uit
een paar houten keetjes bestond, wordt nu
uitgebreid, voor welk doel terrein van boomen
en stronken is ontdaan. Deze industrie schynt
zich dus ook in welvaart te verheugen.
Eindelijk de Eerste Nederlandsche Coöperatieve
Beetwoi-tehuikerfabriek, die verleden jaar hare
eerste campagne begon. Deze campagne
heeft een zeer gunstig verloop gehad en is
den aandeelhouders bjjzonder meegevallen.
Weldra ook zal de nn in aanbouw zynde
mouterij haar werk kunnen beginnen, zoodat
Sas van Gent in de laatste twee jaren met een
vijftal nieuwe, belangrijke takken van nijver
heid is verrijkt. Dan nog de reeds bestaande
suikerfabriek (Malotaux), de bloemmeelfabriek
en de cementfabriek.
Sas van Gent mag dus wel een der welva
rendste, zoo niet de welvarendste van de
Zeeuwsche gemeenten genoemd worden. E«
deze welvaart zou zich nog beter kunnen
ontwikkelen, wanneer Sas van Gent een
tram had.
