MIDDELBURG
COURANT.
1001.
Vrijdag
22 Februari,
N". 4I>.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s, met sJ zondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor a.Ie plaatsen in Nederland franco p.p., 2.—.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Thermometer.
Middelburg 21 Febr. 8 u. vm. 25 gr. 12 u. 33 gr.
av.4u.35g»1. F.Verw. zw. wind licht bew. vorst.
Agenten.
Te Vliasingen: C. N. J. de Vey Mestdagh; te
Goes: A. C. Boluyt, firma Wed. de Jonge.
Advertentiën20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regels
Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Nijverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentie-BureuTi
A. DE DA MAR Azn., K.Z. Voorburgwal 366, Amsterdam.
Middelburg 21 Februari.
Prijzen van electrisch en
van gas-licht.
Met belangstelling las ik de beide hoofd
artikels over „Electrisch Licht" in de nom-
mers der Mïdd. Grt van 17 en 20 dezer,
en gaarne wenschte ik hieraan eenige me-
dedeelingen toe te voegen.
In hoofdzaak geldt het hier de vraag, of
in kleine gemeenten electrisch licht tegen
het gaslicht kan concurreeren, en die vraag
kan m. i. het best beantwoord worden
door na te gaan, tot welken prijs electrisch
licht reeds in kleine gemeenten wordt ge
leverd.
In ons land zijn daarvoor geene afdoende
gegevens te verzamelen en de toestand in
Duitschland is mij onbekend. Ik vermeen
evenwel, dat van de ons omringende lan
den Groot-Brit tanië en Ierland ons de
meeste inlichtingen kan verschaffen, daar
toch in dat land, behalve de 50 centraal
station» in Londen, niet minder dan 175
eentraalstations daar buiten worden geëx
ploiteerd. Ik heb de gegevens verzameld
van die, welke in gemeenten van 25000
inwoners of minder worden aangetroffen,
en ik voeg nu hierbij een staat, waarop,
behalve de plaatsnamen, voorkomen het
bevolkingscijfer, de gasprijs per kub. meter,
de prijs van het electrisch licht per 1000
Watturen en het aantal verbruikers van
electrisch licht. Voorts diene ter toelich
ting dat de letter G aanduidt dat de gas
fabriek of de electrische centrale door de
gemeente wordt geëxploiteerd, de letter M
dat die exploitatie van wege eene particu
liere maatschappij geschiedt.
De vier gemeenten, welke met een X zijn
gemerkt, leveren aan zeer groote afnemers
het electrisch licht tegen 10 cent per 1000
Watturen.
Om nu uit dezen staat te kunnen opma
ken of electrisch licht goedkooper of duur
der is dan gaslicht, is het noodig te weten
hoeveel M8 gas een gasbrander en hoeveel
Watts eene electrische gloeilamp gebruikt.
Voor eene vergelijking neem ik aan dat
worden verbruikt:
door een gasgloeiliehtbrander a 25 nor
maal kaarsen 110 Liter per uur;
door een argandbrander a 16 normaal
kaarsen 190 Liter per uur
door een electrische gloeilamp a 16 nor
maal kaarsen 3 a 3 ,/2 Watt per normaal
kaars.
Eene gloeilamp van 3 Watt per normaal
kaars (N. K.) geeft witter licht en gebruikt
natuurlijk minder stroom dan eene gloei
lamp van 3 t/i Watt per N. K., maar zij is
spoediger doorgebrand. Gebruikt men dus
electrische gloeilampen van 3 Watt per N. K.,
dan zullen deze menigvuldiger vernieuwd
moeten worden dan gloeilampen van 3VS
Watt per N. K., doch de kosten van die
vernieuwing zullen bij den tegenwoordigen
lagen prijs der electrische lampen zeker
niet hooger zijn dan de kosten voor ver
nieuwing der gloeikousjes bjj het gaslicht.
Ik laat dus die kosten van vernieuwing
buiten rekening en vergelijk
den gasgloeiliehtbrander met de electrische
gloeilamp van 3 Watt per N. K.
den argandbrander met de electrische
gloeilamp van 31/, Watt per N. K.
Door dit onderscheid te maken, wordt
mijne vergelijking tevens zuiverder, door
die te maken tusschen lichtbronnen van
meer overeenstemmende kleur. Wel zal
men mij tegen kunnen werpen, dat ik een gas
gloeiliehtbrander van 25 N. K. vergelijk met
eene electrische lamp van 16 N. K., doch ik
heb gemeend, dit te mogen doen, omdat
een gasgloeiliehtbrander zeer spoedig in
lichtkracht vermindert, sneller dan de
electrische lampbovendien zal men in
groote inrichtingen naast electrische gloei
lampen veelal de zeer voordeelige electri
sche booglampen branden, wat m. i. het
vergelijk tuBschen lichtbronnen van ietwat
uiteenloopende kracht billijkt.
Wat mag nu het electrisch licht kosten
om concurreerend te zijn met het gaslicht,
als het gas 8 cent per kub. meter kost?
Tegen dezen prijs gebruikt een gasgloei
liehtbrander -j**™ X 8 0«88 cent gas
per uurhet electrisch licht voor een gloei
lamp van 16 N. K. a 3 Watt of 48 Watt
mag dus kosten X 0.88 184 cent
per 1000 Watt uren.
Een argandbrander verbruikt 190 Liter
dus voor Yögö X 8 1.52 cent per uur;
in dit geval neem ik als basis het gebruik
van gloeilampen van 16 N.K. a 372 Watt
of 56 Watt en mag dus het electrische licht
kosten —j- X 1.52 27' cent per 1000
Watturen.
Beide eindcijfers zijn dus nog al uiteen
loopend, doch aan de hand van de verkre
gen resultaten vermeen ik te mogen aan
nemen, dat het gemiddelde, dus een prijs
van 22'/2 cent voor 1000 Watturen, concur
reerend is met een gasprijs van 8 cent per
kub. meter, en vooral durf ik dit doen,
omdat ik buiten beschouwing liet het zeer
voordeelige electrische booglicht. Waar
eene electrische centrale is, zal ook dit licht
gebruikt worden. Hoe grooter bjj deze lam
pen de lichtkracht is, hoe goedkooper het
licht per N. K. zal zijn, doch voor mijne
berekening neem ik eene kleine booglamp
van 500 N. IC. en vind dan, dat deze met
Aantal
inwoners.
Gasprijs
per M8
Prjja electr. licht
per 1000 Watturen
Aantal
aangeslotenen.
Stafford.
Salisbury.
Brighouse.
Canterbury.
Altrincham.
Alderley Edge.
Whitehaven.
Harrogate.
Llandudno.
Hereford.
Winchester.
Oswestry.
Bangor.
Monmouth.
Bury.
Northallerton.
Newmarket.
Taunton.
Stirling.
King's Lynn.
Fleetwood,
Windsor Eton.
Wycombe.
Guernsey.
Northwich.
Redditch.
Chelmsford.
Queenstown.
Pontypool.
St. Austell.
Morecambe.
Bray.
Ventnor.
hareham.
Bexhill.
Woking.
in cents.
m cents.
25000
4f
G
25
G
94
16000
5
30
M X
200
20666
5|
-
30
G
54
23100
6
M
15
243
12424
6
30
M
530
2470
61
H
20
51
20020
25
G
184
21000
64
20
X
550
9348
7
G
17
170
22000
7*
20
103
19200
7i
M
20
M X
214
9000
7*
17*
120
11600
7*
G
25
G
5470
7*
M
30
40
16630
7*
30
60
5000
71
30
M
90
7000
8"
20
104
22000
8
20
G
600
16770
8
22*
86
20000
8
25
236
15000
8
30
M
120
8893
8
32*
300
16000
8*
20
X
248
18000
8*
20
'98
17000
81
20
250
11428
84
25
G
180
14000
8*
30
M
389
10000
8?
15
70
5842
8?
30
101
3477
9
17*
S
98
14000
9*
G
15
G
250
8000
9*
M
17*
141
6800
9
20'
M
161
7934
9*
35
G
97
7310
10
15
110
16000
10
35
M
300
inbegrip van de kosten voor vernieuwing
der koolspitsen bij den aangenomen prijs
van 22'/} cent-per 1000 Watturen per uur
zal kosten Az 8 cent, terwijl 20 gasgloei-
lichtbranders a 25 N. K. per uur voor -4-17
cent aan gas zullen verbruiken.
Ik geloof dus, dat men mij bij het aan
nemen van een prijs voor electrisch licht
a 22'/, cent niet zal kunnen beschuldigen,
van in het voordeel van electrisch licht te.
hebben gerekend.
Nu geldt dus de vraag: kan het elec
trisch licht tegen dezen prijs geleverd
worden En daarop geeft de hierna vol
gende staat een antwoord.
Wij zien daarop
4 gemeenten waar de prijs 15 cent bedraagt
4 17'/,
10 20
1 227,
5 25
9 80
1 327a e»
2 35
In 19 gemeenten is dus de prijs 22 '/2
cent of minder, in 17 gemeenten hooger;
onder beide komen zeer kleine gemeenten
voor.
Resumeerende kom ik dus tot de con
clusie dat het electrisch licht concurreerende
kan zijn met het gaslicht.
Of nu bij het leveren van electrisch licht
evenveel winst kan gemaakt worden als bij
dé exploitatie van een gasfabriek, is eene
vraag, die ik niet zal trachten te beant
woorden. Wel zijn mij van enkele plaat
sen, die in den staat zijn opgenomen, de
finaneieele resultaten van electrisch-licht-
levering bekend, docli ik mis alle gege
vens omtrent de exploitatie van gasfabrieken.
Wel wil ik nog als mijne meening uit
spreken, dat in het midden latende of
ik voor of tegen gemeente-exploitatie ben
sommige firma's goedkooper electrisch licht
zullen kunnen leveren dan de gemeenten.
Sommige firma's toch, als b. v. de Allge-
meine Electricitats Gesellschaft en Siemens
Halske te Berlijn en dergelijke, hebben
bij den aanleg en de exploitatie van elec
trische centralen groote directe en indirecte
yoordeelen. Het eenige indirecte voordeel,
dat eene gemeente zou kunnen hebben, be
staat in de combinatie van electrische cen
trale aan eene bestaande gasfabriek.
Moet het electrisch licht goedkooper zijn
dan gas is nu nog eene vraag, die ik wil
beantwoorden en wel met een beslist
neen," maar het electrisch. .licht biedt
verschillende andere voordeelen. Hierover
wil ik echter liefst zwijgen, om niet te
vervallen in een pleidooi voor dit licht,
want in het vorenstaande heb ik met opzet
alle partijdigheid vermeden, aan elk be
voegd beoordeelaar overlatende, voor zich
zeiven een oordeel te vormen uit de gegevens
der Engelsche centraal-stations.
Hiermede ben ik dan ook aan het einde
van mijn betoog.
Slechts nog een enkel woord met betrek
king tot het oordeel, door den deskundige
in uw blad uitgesproken over de gloeilamp.
Ik ben het met hem eens, dat de elec
trische gloeilamp nog een onvolmaakt toe-
stol is, doch zelfs met het energieverbruik,
dat zij thans bezit, vermeen ik hierboven
aangetoond te hebben, dat zij, op zjjn
onvoordoeligst uitgedrukt, goed bruikbaar is.
En al stem ik toe, dat zij gevoelig is voor
spanningsverschillen, toch moet ik opmerken,
dat spanningsverschillen, die van invloed
zouden kunnen zijn, bij eene goede centrale
niet mogen voorkomen.
En wat de onvolkomenheid ten opzichte
van het energieverbruik betreft, de lampen
van Nernst zullen aan dit bezwaar veel
tegemoet komen. Al zijn deze lampen op
dit oogenblik nog niet. in den handel, men
heeft de bezwaren, aan hare vervaar
diging verbonden, thans toch reeds voor bet
grootste gedeelte overwonnen. Doch zelfs,
al komen de Nernstlampen in den handel,
dan zal de gewone electrische gloeilamp
niet worden verdrongen, evenmin als het
electrisch licht het gaslicht verdringen zal.
C. BOUDEWIJNSE.
Middelburg, .19 Februari 1901
DE GEBROEDERS HOGERHUIS.
Mr W. J. van Weideren baron Rengers te
Leeuwarden schrijft aan het Hbld:
Uit het in de dagbladen gepubliceerd ver
slag eener op 18 Febr. te Amsterdam gehouden
meeting blijkt dat de onlangs door de Koningin
begenadigde Keimpe Hogerhuis daar het woord
heeft gevoerd en onder anderen gezegd dat
baron Rengers aan hem en zijn broeder Marten
bad voorgesteld verklaringen ten hunnen
nadeele te willen teekenendan zou iets ten
hunnen gunste worden gedaan.
Hoewel geen mensch, op -wiens oordeel ik
prjjs stel, zal gelooven dat ik mijne betrek
king als regent der strafgevangenis te Leeu
warden ooit zou willen misbruiken om van
gevangenen, die beweren onschuldig te zjjn,
verklaringen van schuld uit te lokken, meen
ik, nu mijn naam openlijk in de Hogerhuis-
zaak is betrokken geworden, de waarschijn
lijke aanleiding van het door K. Hogerhuis
opgedischte verhaal te moeten mededeeJen.
Bij het gewoon inspectiebezoek ruim een
jaar geleden in de cel van M. Hogerhuis, gaf
deze op mijn vraag hoe hij het maakte, te
kennen dat de gevangenis voor hem nogal
draaglijk was, bij het besef dat hjj de opgelegde
straf onschuldig moest lijden. Hierop zeide
ik: »of gij schuldig of onschuldig zijt, kan en
mag ik niet beoordeelen, maar een goeden
raad wil ik u geven, namelijk de volledige
waarheid te zeggen omtrent de zaak waarvoor
gij veroordeeld zijt, hetgeen gij naar injjne
overtuiging tot dusver niet hebt gedaan. Door
ruiterlijk alles te zeggen wat gij weet, zal meer
licht worden verkregen en wellicht aanleiding
worden gevonden om uw straf te verminderen".
De aanleiding tot dit gezegde was eene
mededeeling, mij enkele weken vroeger van
eene den Hogerhuizen vriendschappelijke zijde
gedaan en hierop nederkomende dat althans
twee der broeders niet als hoofddaders bjj de
inbraak te Britsum betrokken zouden zijn ge
weest, maar wel van het plan en de voorbe
reiding hadden afgeweten, welk verhaal, in
verband met andere bekende omstandigheden,
eene zekere mate van waarschijnlijkheid be
vatte, maar zonder bevestiging der betrokken
personen natuurljjk alle absolute geloofwaar
digheid miste.
Toen dus Marten na mijn gezegde hervatte
»zou mijnheer dan willen dat ik verklaarde
iets gedaan te hebben waaraan ik onschuldig
ben?" antwoordde ik terstond: dat ia vol
strekt mijne bedoeling niet, maar denk nog
eens goed na over hetgeen ik gezegd heb en
zeg de waarheid zonder terughouding."
Hiermede was ons gesprek afgeloopen, dat
zeker reeds lang uit mijn geheugen zou zijn
gewischt indien daarop later niet ware ge
zinspeeld in een brief van Marten, aan zjjne
moeder gericht, en vervolgens in sommige
bladen gepubliceerd.
Wat bij mijn bezoek in de cel van Keimpe
met hem gesproken is, weet ik mij niet te
herinneren, maar zeer stellig kan ik verklaren
dat ik bij hem evenmin als bij Marten op
eene schriftelijke of mondelinge met de waar
heid strijdige bekentenis heb aangedrongen.
BENOEMINGM ENZ.
Bij kon. besluit.
zijn benoemd, bjj 's rjjks archief in Friesland,
tot commies dr M. Schoengen, thans adjunct
commies bij dat archief, en bij 's rjjks archief'
in Gelderland, tot adjunct-commies dr. ,T. S.
1 Veen, te Arnhem.
Het examen voor de betreirking van
commies der directe belastingen, invoerrech
ten en accijnzen zal dit jaar worden gehouden
te Arnhem, op 10 April a. s. en volgende
dagen.
Aan de examen-commissie is tevens opge
dragen het examinecren van sollicitanten voor
de betrekking van deurwaarder der directe
belastingen, waarvoor twee'plaatsen zjjn open
gesteld.
DRANKWET.
Ten einde eenigermate te voorzien in de
behoefte aan een leiddraad voor de Kamer bjj
de kennisneming van den inhoud der talrjjke
in hare handen gestelde adressen betrekkelijk
het wetsontwerp tot herziening der drankwet,
heeft de commissie van rapporteurs over dit
ontwerp, ten dienste der Tweede kamer, een
staat samengesteld en daarin vermeld alle
285 adressen, onder aanduiding met een enkel
woord van het eindverzoek, waartoe ieder der
adressen komt en van de quintessence van de
verschillende beschouwingen, argumenten,
bezwaren enz. in elk der adressen vervat. De
commissie heeft dien staat gesplitst in: I
adressen betrekkeljjk het oorspronkelijk wets
ontwerp en II adressen betrekkeljjk bet gewij
zigd wetsontwerp.
VERKLARING VAN OVERLIJDEN.
Bestuurderen der vereenigmg Ziekenzorg
te Amsterdam hebben zich tot de Tweede
Kamer gewend met het verzoek art. 5 dei-
wet van 1 Juni 1865, regelende de uitoefening
der geneeskunst, zoodanig te wijzigen, dat
daaruit duidelijk spreekt de verplichting van
de(n) geneeskundige, om geene verklaring van
overlijden af te geven of te onderteekenen.
alvorens hjj (zjj) zich door eigen aanschouwing
en door de middelen, die de medische weten
schap verschaft, heeft overtuigd van den dood.
Onder de thans vigeerende wet kan het,
zegt het adres, voorkomen en is het voor
gekomen dat de geneeskundige weigerde
op verzoek van de ouders een kind, dat hjj
den vorigen dag stervend had verlaten, nog
maals te komen bezoeken om zich met eigen
oogen van den dood te overtuigen. Aan de
wet en aan de consciëntie van dien medicus
was voldaan, doch de ouders waren niet vol
komen gerust.
Dat niet alleen adressanten gevoeld hebben
deze leemte in de wet, bljjkt uit het feit, dat
ook in de wereld der medici deze quaestie
meermalen een punt van bespreking heeft uit
gemaakt en dat in enkele gemeenten, waar
onder bijv. Amsterdam, de gemeente-artsen
bjj hun aanstelling als zoodanig een eed moe
ten afleggen, waarbjj zjj zweren de overlijdens
verklaring slechts te zullen teekenen na lijk
schouwing.
UIT STAD EN PROVINCIE.
De kommies der le klasse bij 's rjjks
belastingen M. Drabbe te Middelburg is.
met ingang van 1 Maart a. s., benoemd tot
hoofdkommies 2e categorie alhier.
De districtsschoolopzieners in Zeeland
hebben aan de colleges van het dagelijksch be
stuur in hunne districten een ontwerp gezon
den eener verordening tot regeling van het
herbalingsonderwjjs.
Woensdag avond omstreeks zes uur
geraakte bjj de Langeviele buitenbrug a-hier
een jongen van een jaar of veertien, die met
eenmand over het ijs liep, in het midden van
de vest te water. Met zeer veel moeite ge
lukte het, nadat de jongen reeds meer dan
een kwartier lang in hét koude water had
gelegen, met planken en touwen hem op het
droge te brengen. Hjj was geheel verstijfd
en zal nog lang heugenis hebben aan het
koude bad.
Wij gunnen dien jongen natuurljjk zoo'n
ongeluk niet. Maar als les voor zijne onbe
zonnenheid moge, hopen wij, dit natte pak
zjjn nut hebben.
De waaghalzerij van de jongens is en blijl't
ongehoord. En wie hen waarschuwt,
wordt door de kwajongens nog uitgelachen
of uitgejouwd op den koop toe.
Heden middag, omstreeks kwart over
twaalf, werd een os, die langs den Been
houwerssingel alhier werd geleid, zoo
lastig dat de geleider het dier moest loslaten.
De os liep eerst een eind weg en kwam toen,
dom als zoovele kleine en groote menschen,
op het pa in de gracht terecht, waar hij
natuurljjk doorzakte. Spoedig werden pogingen
tot redding aangewend, maar deze ging niet
gemakkelijk, wjjl de walkant nog al steil is.
deljjk slaagde men er in den vreemdsoor-
tigen drenkeling een touw om het Ijjf te
brengen en met behulp van veel menschen.
die 't geval had bjjeengebracht, op het droge
te trekken.
Heden is officieel bericht ontvangen dat
de koning van Engeland aanstaanden Zondag
namiddag met het koninkljjk jacht Victoria
and Albert, kommandant admiraal Fullerton,
te V 1 i s s i n g e n zal aankomen.
Z. M. vertrekt mei den gewonen trein van
6.45 n. m„ in welken trein een salonrijtuig
zal zjjn geplaatst, naar Duitschland.
De koning zal te Homburg zijn zuster,
keizerin Friedrich, bezoeken. In het kasteel
te Homburg worden vertrekken voor Z. M.
gereed gemaakt.
Keizerin Augusta Victoria van Duitschland
ia naar Berlijn teruggekeerd wegens een on
gesteldheid van haar dochtertje. Zjj zal bjj
de ontvangst van koning Edward te Homburg
niet tegenwoordig zjjn.
Of de koning naar Berljjn zal gaan, daar
over verschillen de berichten maar over het.
algemeen wordt het sterk betwjjfeld
Bij de Woensdagavond gehouden stem
ming is door de stemgerechtigde leden der
Herv. gemeente te Arnemuiden beslist,
dat het beroepingswerk en het benoemen van
ouderlingen en diakenen, in de volgende tien
jaren, evenals tot nu toe, aan den kerkeraad
zal worden opgedragen.
50 stemmen waren uitgebracht, waarvan 37
voor den kerkeraad, 12 voor een kiescollege
en 1 van onwaarde.
