MIDDELRURGSCHE COURANT.
N\ 297.
143" Jaargang.
1900.
Maandag
17 December.
De vesting Neuzen.
Dez© courant verschijnt d a g's 1 y k s, jnet uitzondering van Zon- en Feestdagen;
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., 2*-
Afzonderiyke nummers kosten 5 cent.
Thermo mete
Middelburg 15 Dec. 8 n. va 47 grï 12 u. 48 gr.
n?.4u.48grJP.Verw.m.Z.W.wiadbetr.reg.weinigv.v.tf
Agente n.
Te Zierlkzee: A. C, ni Moon; te Tholens W. A,
TAST NDTOWMTffOXKl*.
Adverteatiëa t 20 cent per regel Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten ea
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel
Groote letters naar de plaats die z® innemen.
Tot de plaatsing van adverteutiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Ny verheid en Geld weien, ia uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau
Ai DE LA MAR Azn.» N.Z. Voerburgwal 266, Amsterdam.
§g deze toornt behoort een Bijvoegsel.
Middelburg IS December.
Wij aij* hier nu al ik meen zoo
plus minus acht jaar aan het onderhandelen
over het opruimen der vestingwerken.
In het by voegsel dezer courant van 13
Maart 1893 schreef ik, onder bovenstaand
opschrift, een artikeltje naar aanleiding van
hetgeen de heer Fokker in de vergadering
der Eerste Kamer had gezegd en van het
antwoord van den Minister van Oorlog.
De toestand is nog altijd dezelfde en wij
verlangen natuurlijk nog meer dan toen
omdat alle beschikbare gronden vrij wel
volgebouwd zijn om verlost te worden
van den gordel van aardwerken en stinkende
grachten.
Het vesting-zijn is een zeer groote last,
omdat het de ingezetenen in hunne vrijheid
beperkt, vooral waar het het bouwen enz,
langs of by rijks militaire gronden of binnen
den verboden kring betreft.
Werden nu de voorschriften maar met
verstand en zekere vrijgevigheid toegepast,
in aanmerking genomen vooral dat Neuzen
toch alleen vesting biyft omdat het dit
eenmaal is, volstrekt niet omdat het noodig
is, dan zou dat voor velen van groot be
lang zijn.
Maar we hebben te doen met de Genie,
belast met het beheer onzer veste, en daar
dit corps geheel doortrokken is van e
jammeriyk bureaucratischeu geest, valt
aan een vrijgevige en verstandige toepas
sing der voorschriften niet te denken
Eu nu is er vermoedelijk geene plaats
in ons land, waar men zooveel in aanraking
moet komen met de Geaie als hier.
Als iemand er buiten kan, vermijdt hij
daa ook zooveel mogelijk contact met de
geiie-heeren.
Doch het ia niet noodig in het breede de
redenen op te geven, waarom wij zoo gaarne
het juk willen afschudden.
Het is nu eenmaal zoo.
Onbegrijpelijk is het dat eene regeering
niet met ingenomenheid ziet de behoefte aan
uitbreiding, van welke plaats ookdat
regeering, onze regeering, niet al doet wat
in haar vermogen is om die uitbreiding,
uitbreiding, te bevorderen, in plaats van die
voortdurend tegen te houden omdat
vesting met twee kanonnen op een wal
zonder kruit en zonder militairen misschien
wel eens van eenig nut
zou kunnen biyken te zijn.
Inderdaad men vraagt zich met ver
bazing af of er dan gem enkel lid onzer
volksvertegenwoordiging die bewering van
onzen oorlogsminister durft tegenspreken.
We hebben toch ook in ons land al meer
malen gezien, dat militaire uitspraken
al werden ze met nog zooveel zekerheid
gedaan later door met evenveel stellig
heid gedane uitspraken werden te niet gedaan.
De tegenwoordige minister dan zegt in
zijne Memorie van Antwoord dat de vesting
werken van Terneuzen en Ellewoutsdyk
goede diensten kunnen bewijzen in geval
gewapende handhaving van onze neutraliteit
noodig mocht zijn en dat tot dit doel de
vestingwerken van beteekenis zijn om met
de dan op de Wester-Schelde te stationeeren
vaartuigen van de voor de landsverdediging
noodig geachte vloot samen te werken.
Dat is een militaire uitspraak, zeker wel
voor tegenspraak vatbaar.
De heer Fokker deelde bijv. in '93 in
de Eerste kamer mee, dat verschillende
deskundigen den spot hebben gedreven met
de vesting Neuzen, terwijl de overleden
minister van oorlog, De Roo van Aldewerelt,
dus ook een deskundige, indertijd verklaarde
dat Neuzen en Ellewoutsdyk geen vijande
lijk schip kunnen tegenhouden.
Is dat zoo geheel anders geworden
Nu zou ik, en zeker velen met my,
gaarne zien dat een volksvertegenwoordiger
©enige toelichting wilde vragen op de ver
meld© uitspraak of theorie des Ministers.
Bjjvoorbeeld.
Er zijn geen militairen fe Terneuzen m
Ellewoutsdyk.
Hoe zullen die daar, als 't noodig is,
worden gebracht?
Er is geen kruit te Terneuzen (te Elle
woutsdyk, geloof ik, evenmin.)
Hoe zal dat daar worden aangevoerd P
Zal een oorlogvoerende partij daarvoor
tijd laten? Zouden wy werkelijk, bijvoor
beeld Engeland van de Schelde kunnen
weren, wanneer dat Rjjk er zyn zinnen op
gezet had de rivier op te gaan, en dit plan
met alle geweld wilde uitvoeren? Zou een
oorlogvoerende partij, de Schelde noodig
hebbende, zich niet veel spoediger Van de
Schelde kunnen meester maken dan wij
Neuzen en Ellewoutsdyk en de rivier in
staat van tegenweer kunnen brengen Wan
neer een oorlogvoerende partij, in weerwil
van ons krachtig en heldhaftig verzet, toch
de rivier opkomt, hoe retireeren dan onze
schepen en militairen Is het waar dat de
Schelde voor onze schepen min of meer een
muizenval kan zyn Zou, als het geval,
door den Minister genoemd, zich voordeed,
de vloot, welke de Schelde op wil, niet
beginnen met bijv. Neuzen plat te schieten?
Zc-u daarvoor niet heel veel kans bestaan
Is het dan niet door en door onverantwoor
delijk van' het Rijk, niet ten spoedigste te
zorgen voor een kustbatterij of wat ook
op behoorlyken afstand van de
plaats
Zoo zou men nog verschillende vragen
kunnen doen.
Men zou zelfs eenige veronderstellingen
kunnen maken van vermoedelijk door een
oorlogvoerende party te verrichten handelin
gen. Maar daaraan wil ik my nu niet wagen.
De laatste vraag, door mij gedaan, brengt
mij van zelf op de vestingwet, waarin
ook de werken aan de Wester-Schelde ge
noemd worden.
Wel meen ik dat die werken niet meer
voorkomen op het programma der lands
verdediging en dat zij alleen moeten
dienen als hinderpaal voor vijandelyke oor
logschepen als het in bepaalde omstandig-
luttig geoordeeld wordt dien hinder-
pul te stellenmaar volgens de vesting-
et hehooren die werken toch tot ons
vestingstelsel.
Art. 1 dier wet zegt
„Het vestingstelsel van het Koningryk
der Nederlanden omvat:
de Nieuwe Hollandsche waterlinie enz.
ten slotte s „i de werken aan de Wester-
Schelde."
Art. 2 zegt
„De werken, noodig voor de voltooiing
van oas vestiagstelseJ, zullen worden uitge
voerd in deze volgorde:
lo. die begrepen onder a enz. „en ten
slotte 6o. die begrepen onder i."
Terwijl de 2e alinea van dat artikel die
orde weer omvergooit door te bepalen:
„van die orde echter zal in byzondere om
standigheden of voor enkele werken kun-
m worden afgeweken."
De vestingwet is van 18 April 1874,
Volgens art 3 moest het vestingstelsel in
acht jaren voltooid zyn.
Men is er nu al v ij f e n twintig jaar
aan bezig en het is nog niet gereed.
Men is tenminste nog niet aan het laat
ste nommer van het programmade werken
aan de Schelde. -
Neuzen verkeert nog in denzelfden staat
van vófr 25 jaar.
Als men nu eindelijk eens aan het laatste
nommer is gekomen hoe dan
Er moet iets worden voltooid. De wet
zegt het s de werken aan de Wester-Schelde.
Maar hoe, waar, op welke wyze
Dit is van belang.
Want is het de bedoeling r en daar
heeft het den schyn van om, in plaats
van de vesting Neuzen, eene kustbattery
te maken, dan moet bet Rijk de kosten
daarvan betalen en dan komt het niet te pas
te trachten die kosten ten laste der ge
meente te brengen, onder voorgeven dat
haar wel wil helpen.
O ja, zeker de gemeente zou dan al de
prachtige wallen, grachten en slikken krijgen:
maar eerstens Is een deel der gronden
in 1834 door de gemeente gratis afge
staan onder voorbehoud van gratis terug
keering als de vesting wordt opgeheven, en
tweedens is de prijs veel te hoog.
Iu 1892 heeft men de kosten begroot op
4 ton, later op 2 tonvermoedelijk wordt
thans wat minder gevraagd.
De gemeente zou dan verkrijgen walleu,
grachten, moeras en slikken, ter grootte
van, meen ik, 40 hectarenverder eenige
gebouwen voor afbraak, al de boomen en
nog een zeker bedrag in contanten per
ir van erfpachters enz.
Wanneer gebouwen en boomen eene
waarde vertegenwoordigen van f 30.000,
dan zou de gemeente boaden al die
spoedig te gelde worden gemaakt
toch nog f 170.000 noodig hebben of, als
de vraag was verminderd tot f 150.000,
toch nog f 120.000.
Voor kosten van afgraven van wallen,
dempen van grachten enz. enz. zou, naar
ik van deskundigen vernam, gerust nog een
ton gerekend kunnen worden. Maar laten
we aannemen dat de gemeente noodig zou
hebben f 150.000 en dat zij die som
gemeente is noodlijdend tegen 4 pet. kan
ter leen krijgen, onder verplichting elk
jaar f 10.000 af te doendan heeft zy het
eerste jaar te betalen f 16.000, het tweede
jaar f 15.600, het derde jaar f 15.200 enz.
Zou men nu meenen dat die uitgaven fe
dekken zijn door verkoop van bouwgrond»
Ik geloof er niets van.
Oaarhy komt nog dat van die 40 hec
taren zeker niet meer dan de helft voor bouw
grond zonden aan den man te brengen zijn,
In ieder gevaler is niet de minste
zekerheid. Het is en biyft een risico
belang. Maar al ware die risico ook
niet zoo groot, dan mag toch m. i. een ge-
eente niet gaan speculeeren in of scha-
cheren met bouwgrond.
De bovenstaande berekening is zeer op
pervlakkig. Ze zou, geloof ik, wanneer
men eens nauwkeurig ging eyferen en alles
in aanmerking nam, heel wat nadeeliger
voor de gemeente uitvallen. Want mem
vergete niet dat d© groote behoefte aan ge
schikt bouwterrein hoofdzakelijk bestaat
j den werkenden stand.
Hoe er beweerd kam worden dat de ge
meente nog wel een aardige winst zou
kunnen maken, is mij dan ook een raadsel.
Indertijd is door mij aan den Raad voor
gesteld als ik my wel herinner f65,000
te bieden.
Ik meen dat dit toen is geschied.
De Minister zegt nu
„Omtrent de inkrimping van die vesting
werken tot eene op zioh zelf verdedig
bare afzonderlijke kustbattery werd een
ontwerp opgemaakt en daarna met het
bestuur van de gemeente Terneuzen in
overleg getreden voor eene regeling van
de verdeelimg der kosten, aan bedoelde
wijziging verbonden.
In verband met het groote bedrag, dat
ten laste van den Staat zou moeten wor
den gebracht, is aan het Bestuur der ge
meente Terneuzen kennis gegeven, dat
van eene inkrimping van de vestingwer
ken aldaar tot een afzonderlijke kust.
batterij wordt afgezien."
De Minister zegt dus niet rondweg dat
de gemeente te weinig biedt dat zou te
veel van marchandeereu hebben maar het
wordt toch zonder twijfel bedoeld.
De Staat heeft geen afzonderlijke kust
batterij noodig. Neuzen is voldoende voor
het doel hiervoren aangegeven.
M aar wat beteekent dan toch het opne
men van de werken aan de Wester-Schelde
in de vestingwet Wat moet er dan wor
den voltooid, zooalB de wet wil?
Voltooid of verbeterd
Integendeelde vesting Neuzen is voort
durend gedégradeerd tot men ten slotte
een paar jaar geleden het laatste beetje
kruit en het laatste handje vol militairen
heeft weggenomen.
Het is nu met recht een dood weermiddel,
Twee kanonnen op den wal, netjes ach
ter een hek.
Dat is alles.
En daarvoor moet nu de heele plaats
omringd blyven door wallen en grachten?
Alle voordeelen zijn weggenomen, alle
lasten gebleven.
Toch zal de gemeente bij het aanleggen
der vesting zeker geen gronden voor de
aardigheid gratis hebben afgestaan. Zij zal
dat natuuriyk hebben gedaan met het oog
op het garnizoen en het voordeel, dat de
plaats daarvan zou hebben.
En terwyi het rijk achtereenvolgens alle
voordeelen heeft weggenomen, heeft bet
toch den zonder vergoeding verkregen grond
kalmweg gehouden.
Terneuzen is in hooge mate onbillijk be
handeld.
Het Ministerie van Oorlog staat evenwel
op een veel te hoog standpunt om iets te
gevoelen voor de financieel© en andere be
zwaren van zoo'n vereeniging van burger-
m@ns.chen: een gemeente.
Moeten wij ons verdedigen of niet Ja
Nu dan moeten wy doen zooals ik zeg,
want ik acht het niet verantwoord anders
te handelen.
Zoo iedere oorlogsminister.
En dan kruipen de volksvertegenwoordi
gers in hun schulpwant als een Minister
zich gaat beroepen op de ministerieele
verantwoordelijkheid de grondwettelyke
wassen neus dam is er bepaald ernst by
de zaak.
Doch zoo positief liet de minister zich
ten aanzien van Terneuzen niet uit, zooals
wy zagen.
Noodig, neen noodig is Neuzen nu wel
nietmaar het zou toch wel kunnen gebeu
ren dat die vesting in zekere omstandighe
den van eenig nut zou kunnen zyn.
En daarvoor, voor dat problematisch nut
moet de plaats God beier 't maar ge
schroefd blijven in een steeds meer druk
kend corset, moeten we hier maar voortdu
rend onderworpen blyven aan het bureau
cratisch beheer van de Genie!
Er zyn nu op nieuw onderhandelingen
aangeknoopt, zooals de minister zegt.
Deze zaak wordt met groote geheimzin
nigheid door den Gemeenteraad behandeld.
Geen ingezetene wordt in de gelegenheid
gesteld iets in het midden te brengen.
Alsof het een zaakje zonder beteekenis is I
Eene zaak, waardoor de gemeente geheel
kan bankroet gaan.
Ik weef dus niet of de Gemeenteraad
plan heeft het bod te verhoogen.
Ik hoop echter dat de leden van den
Raad dit niet in een „onder onsje" zullen
afdoenmaar een juist besef zullen hebben
van de groote verantwoordeiykheid welke
zy op zich laden door een sprong in het
wilde te doen.
En het is zeker niet onbescheiden nog
iets anders te hopen, nameiykdat eenige
leden onzer volksvertegenwoordiging ook onze
belangen in de Kamers zullen voorstaan
zich niet met een kluitje in het riet zullen
laten sturen.
De vraag kan dan wellicht gedaan wor
den óf Neuzen óf eene kustbatterij
van beide er moet, bepaald moet zyn.
Of die kustbattery in optima forma moet
wezen? Zoo ja, of dan Neuzen,zooals het
is, precies zoo goed is als dergelyke
kustbatteryen. Is dit niet het geval, waarin
bestaat dan het verschil?
VAN DER MOER.
Terneuzen, 11 December 1900.
UIT STAD EN PROVINCIE.
Het Dames comité voor Boeren-Krygsge-
vangenen te Middelburg ontvang 14 en 15
December brieven van mevrouw Koopmans—
De. Wet te Kaapstad van 20 en 26 November,
waarin aan „alle lieve geefsters" dank wordt
gebracht voor de goederen, die, ter
lij ka waarde van f1600, 22 October en 1 No
vember door het comité voor de vrouwen en
kinderen der gevangen Boeren naar Kaapstad
werden geionden.
„Van Consul De Waal ontving ik",
Bcbryft mevrouw Koopmaan 20 Nov. „5
kisten, duor Uw comité voor onze vrou
wen verzonden. Mag ik U allen harte
lykst danken voor al de goedheid en Uwe
milde gaven. Ik ben zeer dankbaar voor al
die liefde, onzen lijders getoond Ik
aan het groote comité, dat een beroep i
op de vrouwen der wereld, van Uwe
ding zeggen Hot goed, dat gy zonit
de mannen, wordt ook zeer gewaardeerd.
Heden ontving ik een brief van Generaal
Cronjé en van den predikant voor de krygs-
gevangenen, waarin gemeld wordt dat da
goederen voor de krijgsgevangenen te St. Hele
na goed zyn aangekomen Ook voor de
ouden en zieken zal ik doen wat ik kan
dank, dnisendmaal dank.
Het gaat na to erg met de vrouwen en
kinderen, lees Ons Land van 19 Nov."
Mevrouw Koopmans schrijft verder: „Als
O voornemens ztjt verder goed te zendenwil
U dan flanelleite gekleurd katoen flanel) ge
bruiken, niet wit. Kinderkleeren zffn hoog
ook voor heele kleine kinderende
hebben niets voor hunne kinderen.
Kousen zyn noodiggeweefdniet gebreid, niet
wit, van zwarte wol of katoen, of gekleurd.
Denk toch niet dat ik indiscreet bei», w® z®u
U en allen in Earopa zeer dankbaar voor
waf g® voor ons volk doet. Mag God hef
U dubbel vergelden 1"
Hef comité, gaarne deze goéderen vragende,
bericht dat de eerstvolgende zendingen naar
Kaapstad, voor de vrouwen en kinderen, 20
en 27 December van nit Amsterdam vertrekken.
Alle goederen gelieve men onder het merk
C., met opgave van den inhoud te zenden
de beeren De Vries A Co., De Ruyterkade
100, Amsterdam. Vracht en onkosten komeu
voor rekening vsn bet Midéeibnrgsohe Comité.
Van de 202 nit de provincie Zeeland bij
het 2e bataljon 8a regiment infanterie te
Middelburg ingedeeld geweest »®nde
miliciens der lichting 1900 konden slechts 2
miliciens lezen noch sohrgven.
W. P., vroeger oesterhandelaar en admini
strateur te Goes, ia heden uit het huis van
bewaring alhier naar 's Gravenhage overge
bracht.
Uit VI las ingen
Vrydag middag had aan boord van de dag
boot Engeland de [tweede machinist, de heer
A. C. P., het ongeluk van een verhevenheid
de machinekamer te vallen, waardoor fa®
belangryke kneuzingen aan het hoofd en een
zijner beenen bekwam. Per rytnig bracht
en den gewonde naar zyne woning.
Met 1 Januari a. wordt de kommies
3a klasse A. de Hullu van Amsterdam (t®de-
iyk) verplaatst naar V 1 i e e i n g e n (haven
De muriekvereeimigirag Voorwaarts te
Kondekerke gaf Vr®dagavond harejaar-
ïytra terugfceereiadle openbare uitvoering, die
zoo schrijft men one volkomen aan de
verwachting heeft beantwoord. Onder leiding
Sen nieuwen directeur, den heer Calatz,
militair gedrild, hebhen de muzikanten
zeker in vaardigheid gewonnen, wat
in dien korten tyd van zyn optreden mogeUjk
was, dank zy den atevigen fundamenten, door
n directeur, den heer J. Christi-
atuse, gelegd.
Vóór de uitvoering van het eerste nommer
sprak de voorzitter der vereeniging een woord
van welkom aan allen, daarby voegende de
geschiedenis van het gezelschap gedurende
het laatste jaar, waarin veel had plaatsge
vonden, waarmede het leven der vereeniging
in nauw verband stond.
Na afioop van het program, waaraan „na
tuuriyk" het Transvaalsche volkslied was
toegevoegd, sprak de heer H®mans, predikant,
een woord van dank aan allen, die medege
werkt hadden om den aanwezigen sulk een
sangenamen avond te bezorgen.
Het 6erate zichtbare Qucoea der ta O o t-
burg en te IJzendyke gehouden win-
terlandbouwcursuEsen heeft zioh geopenbaard
in de oprichting eener vereeniging van
oud-leerlingen dier cursussen, met a&nvsn-
keiyk 24 leden, welke vereeniging dezer
dagen tot stand is gekomen. Tot voor
zitter werd gekozen de heer Ab. I. Lsen-
houts te Zuidzande de zetel der vereeniging
is Oostburg en baar doel is de eenmaal tas-
schen de leerlingen gelegden band te vernieu
wen en te versterken door het houden van
bijeenkomsten, het eenmaal geleerde by te
houden door het langzamerhand inrichten
eener bibliotheek en het lessen van vakbladen,
hef onderling bespreken van landbouwzaken
het honden of doen honden van voor
drachten.
DE AANHANGIGE DRANKWETS
HERZIENING
is de titel van een vlugsohriftje dat versche
nen is by de firma J. Kuiken Je. te St. Anna
Parochie en waarvan hier ter stede, in
allerlei krirgen, bonderden exemplaren ver
spreid zyn.
Dit is geschied in de hoop dat ook van
hieruit een adres van adhesie zal uitgaan aan
het verzoek, tot de Tweede kamer gericht
door J. G. Jansonins c. s. om het wetsont
werp tot wyzigiug der drankwet, zooveel
mogeiyk gewijzigd in den geest der genoemde
brochure, ten spoedigste aan te nemen.
Ons gevoelen over de w®siging der drank-
