MIDDELBURGSCHE COURANT.
N°. 271.
143° Jaargang.
1900.
Vrijdag
16 November.
Middelburg 15 November.
Het Tooneel,
UIT STAD EN PROVINCIE.
Dese courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen!
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., 2.
Afzonderlijke nummers kosten cent.
Thermometer
Middelburg 15 Nov. 8 ti. vm, 46 gr! 12 u. 49 gr.
av.4u46gr.F.Verw.m.ZW.w.bew.regenaoht.w.v.v.t.
Agenten.
Ta Zierikzee: A. C. ra Moow; te Tholen: W. A.
TU NziuwiKHniJZur.
Advertentiën20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten sa
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel
Groote letters naar de plaats die zy innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reolames, niet afkomstig nit Zeeland, betreffende
Handel, N^verheid en Geldwezen, ia uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau
A. DE LA MAR Azn., N.Z. Voorburgwal 266, Amsterdam.
MUZIEK IN DE TWEEDE KAMER.
Het seldiaam geval beett zich voorgedaan
dat in de afdeelingen der Tweede kamer de
muziek ter sprake is gekomen. Voor de
harmonie zeker geen kwaad taeken, zal men
denkenmaar als men leest wat in het Ver
slag over hoofdstuk V der Staatsbegrooting
bij Kunsten en Wetenschappen is vermeld,
blijkt dat ook op dit gebied de gevoelens
verdeeld zyn.
Benige leden maakten de opmerking dai het
rjfk zoo weinig over heeft voor de muziek
kunst, terwijl voor de beeldende kunat groote
aommen worden beschikbaar gesteld. Voor
de laatste f 350.000, voor de toonkunst slechts
f 14.000, en wel aan suhsidlën voor muziek-
In Dnitsohland io het andersdaar
veel meer aan mnaikale instellingen
Hier te lande veskeeren tal van
vereenigingen tot ontwikkeling der toonknnat
in geldnood en niet zelden worden aange
vraagde aubtidiën toch geweigerd. Behoort
hierin niet verandering te komen
Hiermede zjjn anderen het volstrekt niet
eens. Zfi wSzen er op, dat „de partienliere
krachtsontwikkeling juist op dit gebied znlke
uitnemende vruchten heeft gedragen, dat
Nederland er zich op beroepen kan de beste
orkesten der wereld te bezitten". Op Duitsoh-
land mag men sïch niet beroependaar hebben
de talrijke snbiidiën aan muzikale instellingen
haar oorsprong „in de vele persoonlijke toe-
lsgen van de kleinere Dnitsche vorsten, welke
men na de inleving hunner rgkjei by het
éóae groote Duitsehe Rijk niet wilde doen
vervallen".
Het verwondert ons, dat by deze gedachten-
wisseling niet ook van het toon eel is gespro
ken. Daarvoor bestond nog meer reden. Immers,
voor de dramatische kunst doet de Staat niets,
weder in tegenstelling met Duitsohland en ook
met Frankrijk
is ook, dat de Staat voor de
tooh nog in een ander deel der be-
bydragen verleent. Wy bedoelen
niet de gelden voor de militaire
muziekkorpsen, maar den millioenenpost v
het lager onderwyi. Onder de leervakken der
sobool behoort ook het zingenin de
▼oor de openbare en byzondere
ligt dnz ook bevordering van het
eangonderwyc, verspreiding van muzikale ken
nis op zeer rnime schaal. Hbld
Toevallig dat dit juist door het Hbld
teordt geschreven, tertoijl door ons in Het Too
neel eene opmerking in denzelfden geest wordt
Red.
KORTE MEDEDEELINCËN
VEROADERINCEN.
Op de Dinsdag te Haarlem, onder voorzitter-
hap van den heer dr L. Th. de Visser nit
Amsterdam, gehouden algemeens vergadering
van den Christelijken Nationalen Werkmansbond
bleek nit het verslag van den secretaris, dat
de Bond 27 afdeelingen telt met 7200
Tot eereleden werden benoemd de
Sohriecke te Enschede en Berkelhach
den Sprenkel to Rotterdam.
Ia kas was een saldo van f 307.56.
Baalloten werd, een telegram van hulde te
zenden aan H. M. de Koningin.
Tot leden vau het bestuur werden gekozen
de heeren J. W. Hilbrander te Haarlem, G.
J. v. d. Ploeg te Bolaward en L. de Beste te
Goes.
De heer G. Scherer hield een voordracht
over Vakorganisatie, waarby hy kwam tot
deze conclusie„De Chr. Werkmansbond, 1st-
tends op de eiachan des tyda, gaat over tot
het oprichten van vakorganisaties op Prote-
itansch-GhriBteiyken grondslag, in overeen
stemming met de beginselen van den Bond."
Deze conolnsie werd met algemeene
aangenomen.
BENOEMINGEN ENZ.
By kon. besluit
ia de gen.-maj. hoofdintendant E. van Gandt,
van het pers. der mil. adm., op p3naioen ge
steld ad f 2700 's jaarsen
is benoemd by het pers. der mil. adm. tot
hoofdintend. kol. intend. F. A. Thomése, thans
direct, der oentr. magaz. van mil. kleed, en
uitr.
Ditmaal dus niet over eene voorstolling.
Maar wel over een boek.
Over de Tooneelherinneringen van dr M. B.
Mendes da Gosta.
Ken pennevraeht, lezenswaardig en aan
bevelenswaardig voor ieder, die, zooale wy,
daarin ala 't ware terugzien een stuk van hun
leven, eene herinnering aan hetgeen zij zelven,
om zoo te zeggen, op tooneelgebied
Lazenawaardig voor allen, die dweepon met
het tooneeldie de tooneelwereld bezien
nit een idealistisch oogpuntdie, wat ze aan
schouwen en booren wanneer het „doek io
gebaald", niet alleen bewonderen, maar by zich
doen nawerken tot dweepena toe. zy vergo
den niet alleen de kansten de kunstenaars, zy
voelen aandrang om zich aan de eerste te
wydon en onder de laatsten zich te
Het sohynt zoo heeriyk dat
tooneelieven.
Maar welke stadie het goed-artist-zya ver-
eisohtwelk een harde stryd om het bestaan
er gevoerd moet worden door hen, die op de
planken vaak in hoogere sferen verkeeren, zoo
weinigen begapen het.
Te Leiden verschenen bij den keer A. W.
Sythoff,
De beplanting der Groote Markt
te Middelburg.
Tegen het plan voor die beplan
reeds een tweetal sehryvers van
■takken in ons blad hnn stem
hnnne opmerkingen lazen wy met
heid.
Ook wy zouden het betreuren wanneer aan
dit groote en schoone plein een dergelijke
tennis werd gepleegd,
wy hielden echter onze bedenkingen met
•zet in de pen totdat het offioieele verslag
is veraebenen.
Nu dit voor ons ligt en wy nog eens lazen
wat omtrent die beplanting in d(
raad is gezegd, sin wy in onze
versterkt dan aan het wankelen
art. 7 afd. II van hoofdstuk III der be-
voor 1901 Onderhoud van fi
wandelplaatsen, beplantingen enz.)
dr A. van der Swalme deze zaak ter
Hy gaf in overweging om lang
gedeelte van de Markt eenige
groeiende hoornen, byv. platanen, linden of
eschdoorns, te planton. „Het denkbeeld
wel is waar niet nieuw, maar hy gelooft dat
velen, die er vroeger tegen waren, dit nn niet
meer zjjn. Men was bang het gezicht op het
stadhuis weg te nemen, doch met het oog
hierop zou men het planten aan de zyde, waar
dit gebouw staat, dan desnoods aohterwege
kunnen laten. Niet alleen zullen z. i. hoornen
de Markt verfraaien, maar znilen deze des
ara aldaar ook eene aangename schaduw
aanbieden."
Dit idee vond instemming by de heeren
Den Bouwmeester en Van Dnnné; eerst
genoemde opperde evenwel de bedenking ot
zulk eene beplanting met kermis soms last
zon kannen opleveren; een bezwaar, dat,vol
gens den heer Van Dunné, wel te ondervangen
zon zfju.
De eenige, die zyn stem tegen bet idee
verhief, was de heer G. J. J. A. van Teylingen,
die verklaarde niet overtuigd te zyn dat
hoornen de Markt zullen verfraaien.
Ten slotte stelde de heer Van der Swalme
voor: „burgemeester en weihouders nit te
noodigen aan den raad een plan betreffende
beplanting van de Markt met hoornen in te
dienen."
Deze motie werd met 10 tegen 5 stemmen
aangenomen.
Tegenstemmers waren de heeren Van Tey
lingen, Van de Ree, De Waal, De Veer en
Spr enger.
Wy soharen ons beolist aan de zyde van
de tegenstemmers en beamen het gevoelen
van den heer Van Teylingen.
En dit te meer, omdat, wil men voldoen aan
den wenk van den heer Van der Swalme, men
niet zal krygen een gehaele maar een halve
beplanting van de Markt, die onzes inziens
nog leeiyker zal staan.
Natnnriyk hangt veel af van het plan, door
bnrg. en weth. te ontwerpen; maar hoe dit
ook zy, hoe fraai het op het oog ook moge
wezen, wy kunnen tooh niet anders dan af
keuren dat men een heeriyk, ruim plein, zoo
als onze Markteen plein dat velen met ons
telkens en telkens weêr bewonderen, zoowel
by zonlicht als avonds hij heldere maan;
een Markt, waarop menige atad jaloersch is,
gaat beperken in hare ruimte, op onzes inziens
weinig schilderachtige wij se.
Over het heeriyk gezicht op ons fraai stad
huis willen wij niet veel iyee? zeggen. Daarop
reeds gewezen, vooral in verband met het
dwaze feit, dat men, na eerst veel geld uit
gegeven te hebben om dit te restaureeren,
nn het onbelemmerde gezicht daarop wil weg-
ten. Want al plaatst men slechts hoornen
aan de tegenovergestelde zijde, aan den Zuid
kant, tooh wordt voor een deel belemmerd de
blik op het schoonste gebouw in onze stad.
Bovendien zal men met het beplanten reke
ning moeten honden met de tram en met de
uitgangen der verschillende straten, wil men
van daaruit niet het vrye schoone uitzicht op
de Markt beletten, zoodat er onzes inziens
onmogeiyk een fraai geheel kan tot stand
gebracht worden.
Het ligt in de bedoeling van den voorstel
ler groote boomen te plaatsen, vooral om
schaduw te brengen bfj zonnehitte. Laag ge
was zou natnnriyk nog potsierlijker staan en
nog meer te lijden hebben vandejengd. Maar
de vraag issullen ook platanen enz. niet
evenzeer nadeel van de spelende jongens en
meisjes ondervinden? Of moeten die boomen
in weer op hun beurt door draad- of hek-
erk beveiligd worden tegen balddadigheden
In plaats van bet flinke, heeriyke stads-
gezicht,dat wy nn hebben, zal men dan ver-
Daarom is dat boek van Mendes da Gosta
zoo leerzaam, zoo ontnuchterend heilzaam om
jeugdigen overmoed te temperen, al kan het
ook heilige geestdrift prikkelen.
Maar dan: ook voor het groote publiek, dat
nooit iets anders heeft dan een afkeurend,
minachtend, een hard woord voor de
tooBeolmeuaohen, zyn da Herinneringen van
den Amsterdamsehen schrijver zoo nattig.
Zeker, die tooneelwereld ia een maatichsppy
apartmaar zy io volkomen gelijk aan de groote
samenleving; men vindt er goede en slechte,
lichtzinnige en ernstige, zuinige, overleggende
en roekeloos met het geld omgaande menschen.
De jaloezie en de intrige tieren er welig
maar de hertelgkheid en hulpvaardigheid in
droeve dagen, in tyden van nood, men vindt
ze daar toch ook, meer vaak dan in gewone
kringen.
Dat allee, het streven om die wereld beter
te leeren kennen en te doen waardeeren, heeft de
■chryver van het belangwekkend boek zeker
voor een groot deel bewogen aan het pnbliek
mee te deelen wat by weet, doordat by zoo
vaak met het tooneel in aanraking is gewc
En dan, zoo schryft hy, die vele wetens
waardigheden „Nu weet ik ze nog en het
zyn geen geheimen, die ik ga openbaren
zyn se ook aan anderen bekend; maar als
nooit iemand ze te boek stelt, gaat met ons
verloren wat een vry belangrijke bouwstof
krygen een popperig plein, dat Middelburg
alles behalve tot sieraad verstrekt.
Wy hebben waariyk aan meer groen in onze
ad geen behoefte.
Op den Dam, op onze Kaden, op da Balans,
op onze heeriyke Bolwerken kan men zieh,
zooveel men wil, verlustigen in het natuur
schoon.
Wy willen daarom hopen dat ons dsgeUjkseh
bestuur, na ernstige overweging van het idee
van den beer Van der Swalme, zal besluiten
den raad voor te stellen, liever daarop niet
in te gaan maar de Harkt te laten zooala »y
nu ie.
D8 zomerwarmte zal niemand veraehroeien.
En de roem van onze etad om haar schoon
Marktplein met haar verrukkelijk Stadhuis
zal dan ongeschonden bewaard blijven.
kan zyn, voor hem, die eenmaal de geschiede
nis zal willen Bchryven van het tooneel in
Nederland ia de laatste helft van de 19e eeuw."
En hy schreef zyn „Herinneringen" zoo on
derhoudend, zoo gezellig, ZOO
Onder hot lezen kwamen bij ons allerlei ge
dachten op.
Als wy nog terngdenken aan den bloeitijd
van den Salon des Variétés te Amsterdam; de
dagen van Boas en Judels, o. a. met Jeannette
Heilbron, die wy later ook in Rotterdam
hebben gezien, gevierd door het pnbliek en
bestreden tot in het kleinzielige, o. s.
haar zouter in de knust, Nans Sandbrock-Ten
Hagenaan de „houten kast" op bet Leid-
sche plein, waar Roobol, Tjssink en Peten den
scepter zwaaidenaan het nitgaan in die dagen
en dit vergeiyken met thanswelk een hemels
breed verschil is er dan 1
Het komedie-gaan is veranderd; een avond
uit was een hoogty nu is het uitgaan voor
velen een gewoonte geworden, ten koste der
hniaeiykheid en gezelligheid.
En als wy dan eens nagaan de lange lyst
van namen, die eertyds met eerbied werden
genoemd, van vrouwen en mannen van talent
als Jan Albregt, mevrouw Beersmans, Jaap
Haspels, mevrouw Kleine-Gartmsn, A. J. Ie
Gras, D. van Ollefen, Anton Petere, C. J. Roo-
bol, Suze Sablairolles, mevrouw Christina Stoetz,
Ons
oht
>or
post-
J. A.
tal jon
is thans officieel bevestigd het be-
dat op Zon- en feestdagen op de daar-
vastgestelde uren k o t e lo o s aan de
en hulpkantoren kunnen worden afge-
die stukken, welke op die dagen van
zyn uitgesloten.
Heien morgen werd door den majoor
Roeloffv, commandant van het 2e ba-
Se regiment infanterie alhier, die
naar Arnhem vertrekt tot bet aan-
van zyne nieuwe betrekking, het
over het bataljon en garnizoen overgege-
asffi den kapitein J. H. N. Bernelot
Over Zuid-AIrika.
Door ingelanden van den polder Nieuwe
West-Kraayert ia tot vertegenwoordiger van
dien polder in den dykraad voor de water-
keeling van het ealamiteuss waterschap Elk-
woutsdyk—Borssele benoemd de heer Job
K&relse, in plaatB van wyien den heer P.
Karelae.
- Voor het apothekersbediende-examen is
te Zwolle o. a. geslaagd mej. J. D. Adriaanaen
te Goes.
- Te Goes is jl. Maandagavond eene
dienstbode aan den Westsingel, kort na het
verlaten van hare familie, die zy bezocht had,
door iemand onverhoeds van achteren aange
grepen en in de Vest geworpen. Op haar
angstgeschrei snelden eenige familieleden toe,
die het vreeseiyk ontstelde meisje, by de
duisternis niet zonder moeite, weder op het
droge brachten. De politie doet onderzoek.
Crt.)
Ala bewya dat het Znid-Bevelandsoh
olmenhout zeer gezocht is, kan dienen dat jl.
Maandag de 200 olmenboomen, geveild door
den notaris Paardekooper Overman te 's-Gra-
venpolder, hebben opgebracht, rnim f 59 per
Qtnk. Da zwaarste kon f 150 gelden. Vele
houthandelaren waren
Uit Sas van Gent wordt gemeld dat
de arsenicum- en goudfabriek aldaar, die nog
geen jaar in werking is, voor goed zal ge
sloten worden.
Het gelukte wel om arsenicum uit het
Spanje aangevoerde erts te trekken, maar i
om het goud er uit te halen. Wel bleek het
erst gond te bevatten, maar het werk om i
te verkrygen is te omslachtig en te duur
de kosten te dekkeu. (N. B. Crt.)
Dat de belangstelling in hetgeen er omgaat
in de stamverwante republieken groot is in
onze omgeving, mag als bekend verondersteld
wordeneen welsprekend bewys ervoor zou,
als dat nog noodig was te leveren, zyn het
succes van bet Middelburgsche dames-comité
dat, dank zy de offervaardigheid van zoovelen,
in staat wordt gesteld zooveel leed te ver-
zaohten en zooveel ellende te lenigen van
hen die stryden voor en iyden door den ramp
zaligen kryg om gond en grondbezit, door
Engeland aangebonden.
Geen wonder dan ook dat, waar een van
ben, die in Znid-Afrika met de Boeren streden
om het behoud van der laatsten onafhankeiyk-
heid, Woensdagavond in ons Schuttershof op
trad om over den huldigen toestand in de
beide zusterrepublieken te spreken, de groote
zaal by na te klein was om allen te bevatten,
die hooreu wilden wat de heer A. Snyman
had te zeggen.
Nament het comité, dat zich gevormd had
om de samenkomst voor te bereiden, werd
door den heer L. Bonma, predikant alhier, de
byeenkomst venpe^d. Met een korte toespraak,
n hy getuigenis gaf van zyne sympathie
broeders in Transvaal en tevens eenige
persooniyke herinneringen vlocht aan
president Krnger, stelde hy den spreker aan
zyn gehoor voor, daarby namens dezen de pers
verzoekende van hetgeen de heer Snyman zou
mededeelen seen te uitgebreide mededeelingen
te doen, wyi deze hem; die weldra weder naar
Zuid-Afrïka denkt te vertrekken, zouden
bunnen schaden.
De heer Snyman, die daarop het i
nam, vertelde dat hy Afrikaander van g
was en vóór den oorlog bewoner eener hoeve
in de Kaïpkolonie, dna Engelsch onderdaan.
Dit nam echter niet weg dat, toen de oor
log uitbrak, hy zieh schaarde aan de zyde
eren.
zette de aanleiding, die de Engelsohen
te zoeken om den oorlog te doen nit-
uiteen en stelde ook in het üoht
de Kaapkolonie ook niet opatond
de Britten. De oorzaak hiervan was
dat de bewoners der kolonie geen amnnitie
hadden, maar wachten moesten tot de Vrysta-
ters die braehten.
Dat de bewoners der Kaapkolonie overigens
de Boerenzaak waren toegedaan, bleek wel
uit het feit dat het district Bucgetadorp meer
vry willigen leverde dan eenig ander distriet
in den Vrystaat.
Daarna gaf de spreker, in de eigenaardige
Afirikaandertaal, eene schets van den slag by
Stormberg, waaraan hy zelf deelnam en onder
scheidene vyauden „met eigen hand neerlei".
Op eenvoudige wyze, onopgesmukt, maar daar
om waarsohyniyk meer pakkend, vertelde hy
zyn gehoor hoe daar een 200lal Boeren kampten
tegen 5000 Engelschenhoe de Boeren daar een
vreeseiyke kanonade van grof geschut, maxima
en zwaar geweervuur moesten verdurenhoe
het lood regende en hoe hun verlies ten slotte;
de Engelsehen „in goede orde terugtrok
ken", slechts een doode en een gekwetste be
droeg. De Mausers der Boeren hadden daaren-
minstens 150 Britten in het zand doen
J. Tjaaink, mevrouw Sofie de Vries en andere
die zgn heengegaan.
Als wy dan denken aan ben, die nu,zooals
Judels, in ruste zyn.
Dan, ja dan waardeeren wy des te meer hen
die nog in ons midden verkeeren en de too-
neelopeelkunst hoog honden, maar den vragen
wy tevenszal het jonge geslacht hen evenaren
Wordt het leven der jongeren niet moeiiyk
gemaakt in deze dagen door de overdreven
eischen die gesteld worden; wordt de belang
stelling niet gedoofd voor het goede wat wg
hebban en daardoor verhinderd dat erjürage,
nieuwe talenten ontlniken en zieh wyien aan
het tooneel om eenmaal de leeggekomen en
te verwachten leege plaatsen te vervullen?
Heeft de critiek ook in deze geen schuld?
Een critiek die meermalen slechts als n
decreteert wat zy meent mooi te zyn; m
die niet of niet genoeg vraagt of er ook voor
anderer smaak dient te worden opgedischt.
Eigenaardig is daarom wat de heer Mendes
da Gosta o. a. schryft over het opvoeren van
z. g. „draken."
Hy waagt het te betwgfelen, of het wel zoo
heel gelukkig is voor ons tooneel, dat de
draken naar de rommelkamer zyn gebracht.
„Kyk, zoo zegt hy, wa hebben ge
diplomeerde leerlingen van de Tooneelachool,
best; on er zyn ook verscheiden jonge en
Ook over den slag by Bethuliè' deelde de
heer Snyman een aantal byzonderheden mede.
minder jonge artiesten, die, zonder die sohool
te hebben bezocht, zeer verdiensteiyke acteurs
zyn geworden; maar om ons nn eena te be-
in by de mannenals Louis Bouwmeester
hot te eauiger tyd niet meer doet, wie zal dan
in epeel-stukken onze eerste rol weten Ik
wil geen kwaad spreken van Kees Clous, van
Willem Roy aards, van zooveel anderen, maar
iemand die oen tragedie van Shakespeare
dragen kan zooals Bouwmeester, is er niet?
en zal er nooit zyn ook, daar ben ik zeker
van, tenzy men dengene, die door zyn natuur
lijks gaven er voor in aanmerking kan komen,
dezelfde school laat doorloopen, die Bouw
meester heeft afgeleverdde school van
het draken-spelen.
Niet dat ik een bewonderaar quand même
3Q van Bouwmeester, of blind voor zyn ge
breken; verre van dienen ook weet ik heel
goed, dat men zulke kunstenaars-gaven ala by
ft, niet kan remplaoeeren door routine
tr het is toch te dwaas aan te nemen, dat
er in al de jaren, die sedert zijn geboorte
verloopen zyn, geen enkele artiest het levens
licht zon hebben aanschouwd met de kiem in
zich van een talent, dat dat van Bouwmeester
tenminste eenigermate nabij kwam.
O, ik twijfel er geen oogenblik aan of ze
■yn er geweest, en zyn er nog, minstens wel
een half dozijn; maar die kiem is verstikt
door het niet» doen, of door het spelen van
