MIDDELBURGSGHE COURANT.
Zaterdag
29 September.
Over de heining!
Middelburg 28 September
N°. 230.
143° Jaargang.
4900.
Deze courant verschijnt d a g e 1 jj k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., 2
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Thermometer
Middelburg 28 Sept. 8 a. vm. 57 gr. 12 n. 62 gr.
av.4u62gr.F.Verwm.Z. W.wind bew.b. weerw.v.v.t.
Agenten.
Te Zierikzee: A. G. di Moow; t
vast Neeuwbhhumzsk.
Tholen: W. A.
Advertentiëa20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per rege
Groote letters naar de plaats die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiëa en reclames, Diet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Ngverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd bet Algemeen Advertentie-Bureau
A. DE LA MAR Azn., N.Z. Voorburgwal 260, Amsterdam.
Het was wezenlijk geen ongepaste nieuws
gierigheid die ons dreef tot een kijkje over
de heining bij onze bnren.
Zy hadden er zeiven schuld aan.
Het was daar een leven als een oordeel
zoo zelfs dat, warea hierbij kinderen in het
spel geweesthad de jeugd zich aldus aan
gesteld, wij, volgens de vroegere betiteling,
hadden kunnen beweren dat de boven- en
de ondermeester er aan te pas moesten komen
om den vrede te herstellen, althans de ge
moederen tot kalmte te brengen.
Want, vrede, volle vrede wij betwij
felen of die wel zal weerkeeren.
Daarvoor zijn er te harde woorden ge
vallen is er te kras gehaktzyn er te
veel spaanders gevlogen.
Wat er gebeurd was?
Er was een broeder die zich zenuwachtig
had gemaakt, volgens Everzekering „meer
dan goed is en noodig was."
Die broeder was de heer P. Boon te
Vlissingen, die zieh geërgerd had aan een
schrijven van den heer dr L. Wagenaar, pre
dikant by de gereformeerde gemeente te
Middelburg, in de Zuider Kerkbode.
In dat stuk, onder het opschrift„V e r-
b rok en evenwicht" schreef onze stadge
noot:
„Doch waar ik op komen won ia dit. Ais
onze werklui goed wonen en zieh degeiyk
roeden wat moet I en zieh behooriyk bloe
den dan schiet er zeker niets over voor
„zieke dagen" en voor den onden dag; 't is
ondoenlijk enz. En wat nog erger is,
bet is onmogelgk, dst ze 't kostend school
geld betalen voor hun kroost. Waren de toe
standen gezond, dan zanden onze Geref. kleine
burgertjes en flinke arbeiders zooveel inkomen
dat z§ hunne kindexen op een
1 konden doen en die met elkaai
Doch het evenwicht tasschen inkom'
a behoeften is verbroken en ver de
t onzer broederen z|n buiten staat,
zeg 25 gulden schoolgeld te betalen voor elk
kind.
Als er nn geen schoolwet ware, dan konden
ze 't ook wel goedkooper gedaan krijgen.
Dan hnnrde meester een ond huis, woonde
daar zeil in en gaf in de grootste kamer aan
een hoop kinderen noodig onderricht, mis-
even goed zoo niet zelfs prac
voor een arbeiderskind dm tegen-
't Gehalte van het onderwijs
toch hangt zoo weinig at van de in.
richting der school, zoo schier geheel
van het hart, het hoofd en den slag van den
onderwijzer. Doch nu stelt de overheid allerlei
eischen voor schoolbonw, personeel enz. enz.
Die maken 'toaderwgs zeker 30% duurder.
Maar dan is 'tniet enz. Maar ov
behoorden de ouders van schoolgaande kinderen
met elkaar een meester, die naar hun sin
kroost lezen, schreven en rekenen leert, i
gsders de Bjjbalsobe en Yaderl. Geschiedenis
en een beetje aardrgkskunde. Straks moeten
se goed in den By bel kunnen lezen, ook de
krant kunnen lezen. Bijbelles® en krantlezen
moeten onze kinderen goed loeren. Voorts
mooie hand schrijven. En dan ving en vaardig
rekenen met heele cijfers. B-euken hoeft niet.
Taalregels 'k weet niet. Ontleden als
ze 't onderwerp en gezegde maar kannen
vinden. Masr de noten, die moeten ze
Ut, re, mi
Eu boo'q school van honderd kinderen met
één degelijken bovenmeester en één onder-
i onze kleine burgers en flinke
die er voor hun kroost behoefte aan
zeiven kunnen oprichten en onder
houden met den dominé in 't Schoolbestuur als
adviseerend lid."
Tegen dit schrijven nu kwam de heer
Boon met kracht en veelheid van woorden op<
In de eerste plaats bestreed hij de meening
dat de school enkel een zaak der ouders
is. De school is ook een instituut voor
volksopvoeding.
Volkomen juist, zeggen wij,
Of men de openbare dan wel de christe
lijk© school verkiest, aan beide zij de eisch
dat zij ons volk opvoed©.
En dan valt de heer Boon aan de eischen,
door den heer Wagenaar gesteld, omdat
naar zijn idee Gereformeerd wij
zeggen practisch en humaan is de stel
ling: „Voor onze kinderen is zelfs het
beate nog niet goed
„Doeh" zoo schreef de haer Boon
„bij dr W. is 't„Voor de arbeiderskinderen
is al gauw goed genoeg." Zou dr W., ge
steld hij wss predikant te platten lande, zp
kinderen naar dergelijke school zenden Als
het voorstel van dr W. doorgaat, worden de
scholen kinderpakhuizen en de schoolmeesters
sergeants, d. w- z. drillers van secreten.
Van onderwys en opvoeding geen sprake»
Alleen africhten. En waar nn de schrijver zo»
vragenWaarde Vr., zQn de vruchten van het
onderwijs nn werkelijk evenredig met de
kosten t
Daar vraag ik op mijn beurtzyn de vruch
ten van de Kerk, die toch dok in bepaalden
zin Instituut van Volksopvoeding is, nu wer
kelijk evenredig met de kosten van den Eere-
dienst De Apostelen en eerste Predikers
hadden geen tracfement, geen prachtige pasto
rie, geen weelderig meubilair, geen deftigeo
levenstoon, geen hooge èhrchen, en was het
geloof»- en gemeenschapsleven toen niet krach
tiger dan nn!?
Eu waar de Schrijver nu mogelijk antwoordt:
Ja, maar toen was de Kerk nog niet als In
stituut georganiseerd, en bovendien tusscheo
toen en nu is een groote afstand en verschil.
Daar zeg ik op mijn beurt, evenzoo met de
School. Iu de dagen van voorheen waren er
zeer degelijke en knappe enkelingen, niettegen-
het met de scholen erbarmelijk ge
was. Doch hoe was het met de formeele
van het Volk in zijn geheel gesteld
Toch dr W. we s$n U dankbaar voor üwe
uitlatingen.
De aap komt nou eens uit den mouw.
Da Kerkeen prachtig gebouw m t
van het dorp.
Voor de onderhouding van den Eeredienst
geen kosten ontzien.
En de School; nou ja een achterkamer van
een oud huis in een achterbuurt van het dorp.
Dominé in alles den voorrang.
Meester slippedrager van Dominé.
Knecht der Knechten zij hij.
By velen en blikbaar nu ook hg Dr. W.
is de organisatie van de Kerk, zyn uitwendige
zyde, niet slechts noodwendig middel in
rae zondige bedoeling, doeh en let hier
9Ï op enkel en uitsluitend doeh
Voor de Kerk Alles.
Voor het Schooltje liefst zoo weinig mogelijk-
De School, de Lagere School waar onze
lieve kindereu het beste en een groot deel van
hun kostelgke jeugd doorbrengen, levende van
kritimkens, die daar vallen van de tafel
der Kerk.
't Is evenzo o met de Weeararichiiag van
jNeerbosoh, met de Stichting Yelüwjjk en zot
veel dergeiyke stichtingen. Een nnchter den
kend menach zou zoo zeggen„Die Stich
tingen zyn er in 't belang van da Waezeti
van de Kranken van Geest."
'i Laatste is dus hoofdzaak. Mis vrienden
"volgen. Dr. W. en talloos velen met hem
het belang der Weezen enz. is slechts bijzaak.
Bet belang der Stichting, zie je dat ia hoofd-
ak. 't Is echter logicé, op zyn fe
Die Stichtingen moeten de Weezen en de
en niet omgekeerd,
als de Kerk, haar
eigen sfeer,
noodig, en daarom
liefelijke Vrede en
Och, lieve tyd, dat kan dr W. niets nie
mendal schelen.
't Zyn m&as arbeiderskinderen, en 't is
maar een arbeidersschoolmeester.
Neen, der lange zin korte rede, is
de School, die een groote factor ia in
de geestelijke leiding en besturing des Volks
en dus aia organisatie boven de „gezamenlijke
oudera" moet staan, verlaagd fot instrument
van dominé.
Edoch het is waar ook. Ik moet goed lezen.
't Verbroken Evenwicht moet worden hersteld,
en niet waar, dat wordt immers aio
op bet souvereina dorp, Dominé nummer
éen is, en Meester nummer nul".
Geen wonder dat het protesten regende!
En daarom werd olie aangedragen om de
bruischende golven tot bedaren te brengen.
De heer Boon gevoelde zich gedrongen
tot een amende honorableals hy Soms dr.
W. onrecht had gedaan door enkele min
geoorloofde uitdrukkingen. Maar middeler
wijl had hg toch zijne meening onomwonden
gezegd, en nam hg niets terug van hetgeen
hij had geschreven, opdat in deze zaak
„het r ij k Gods tot z ij n Recht
kome."
En hy had ook „betuigingen van instem
ming, zelfs van Predikanten",
Krenken vsa Geest
De School heeft, even
eigen leven, t
Edoch, zij hebben
zy er tnsscben haar
Samenwerking
Maar als Dr. W. nu zegt„Waarde Vriend,
waar heb ik dit alles in mijn stukje beweerd
dan zeg ik't Volgt er zielkundig nit. Ik
heb in dezen den galden regel gevolgd:
„En denkt meerdan gfl leest.
En leest meer dan er staat."
Gaarne wil de K&rk de School
haar dan genadiglijk eenige krnimkens
„Zoet zjjn jongens, en gy meesters bovenal."
Het verwondert ons niet dat tegen de
opname van dit schrijven, waarin wij als
't ware de echo hoorden van menig woord,
door ons geschreven, door de redactie van
de Zuider Kerkbode bezwaar werd gemaakt.
Maar toen vond het een plaats in het
Goeache anti-revolutionnaire blad.
Tot schrik van velen.
Want wij kunnen ons voorstellen, dat menig
lezer van dat blad, toen hij zulke woorden
daarin zag opgenomen, zich de oogen uit
wreef en afvroeg „droom of waak ik Dat
is ons eigen orgaan en niet de Middelburg-
sche courant die zulke dingen verspreidt".
En daarbij was het oorspronkelijke Btnk
in een naschrift nog wat aangedikt door
uitlatingen als:
„Dominéé ii in werkelijkheid opperbasa".
En hoe nn met do opleiding van den
onderwyzer, met de sohoolliteratnur enz.
Wg zgn niet geroepen in deze een oor
deel uit te spreken.
Ons was het slechts te doen onze lezers
op de hoogte te brengen van hetgeen wij
waarnamen, toen wg by oaze buren over
de heining keken.
Het is wel geen verkwikkend maar toch
een leerzaam schouwspel, dat zy ons boden.
En te meer trok dit alles onze aandacht
omdat bijna tegelijkertijd op den Zuid-Hoi-
landschen Unie-dag, waar De Sta'.
zegt het zelf weinig unie werd vertoond
en evenmin bevorderd, de heer Kromsigt,
ook predikant bij de Gereformeerds kerk,
volgens verklaring in dat blad „de vrije
school, d. w. z. de particuliere school, los
laat, haar principieel verwerpt, en terugkeer
eischt tot de Gereformeerde openbare school
als de school der overheid."
Dr Kuyper verbaast zich over zulke uit
latingen, in strijd met Groen van Prinstereró
beginsel„De vrije school regel, de staats
school aanvulling", en acht het niet over
bodig met een enkel woord principiëel er
tegen te protesteer®.
Maar wg weten het genoegde meeningen
groeien den leider der Calvinisten ook vaak
boven het hoofd. Eu wat eens is bestreden
met kracht, met felheid en met talent, werd
wel eens weer later, uit politiek of kerkelijk
belang, gedragen en bepleiteerst zachtkens,
schoorvoetend, dan met meer overtuiging.
De heer Boon heeft het licht laten vallen
op de eischen aan di© zijde, waar het geldt
het onderricht voor den arbeidersstand; de
heer Kromsigt heeft, zonder omwegen, ge
predikt dat de Gereformeerde openbare school
school der overheid moet worden
Geen stillende woorden kunnen dit alles
verbergen.
Alle vrienden van de openbare school
weten nu waarheen gestuurd wordt door
hen die hare verklaarde vijanden zgn.
Een voorrecht is, dat zelfs in de gelederen
van hare bestrijders stemmen opgaan, om te
protesteeren.
Ook aan die zyde, bij mannen als de heer
Boon, gaan de oogen open.
Laat hen voorstanders blijven van het
christelijk onderwijs, zy willen toch in elk
geval ook dat niet maken tot eene bespotting
den arbeidenden stand.
Januari tusschen de Volkstelling
eele registers een verschil aanwijst van bijna
13.000 zielen, nl. 12.708? Eén van
óf de bevolkingsregisters met hnn totaalcijfer
van 528.518 zielen zyn foutief, ófwel de vólks-
tellers met bun uitkomst van 510.850
hebben op iedere 100 ongeveer 2®/s ziel
overgeslagen.
In dit Isalete geval zon de vraag mogen
gedaan wordenwaartoe dient dan de gebeele
rompslomp Want het is waar, dat in
OfljaareHachi vele mensehen niet precies w
waar ze zynmaar dat er alleen te Amsterdam
18.000 zielen zoover weg zonden wezen, dat
paar weken later nog niet weten te
waar zij geseten hebben, is toch
moeiiyk aan te nemen.
Voor een deel van het te veel op da bevol-
ingaregisters is, dankt ons, wel een verkla
ring te .vinden.
Er zyn in elke gemeente, maar vooral in
groote centra, tal van personen die de stad
met der woon verlaten zonder een varhuis-
biljet aan te vragen. Melden zjj zich nn later
in een andere gemeente aan, dan wordt van
daar om een verhuisbiljet geschreven en wor
den sy van het bevolkingsregister der ge
meente, die zy verlieten, afgevoerd. Doen z8
dat niet en is het ook niet bekend
gingen, dan biyven s§ op het
een zekeren tgd, fignreeren.
Dit weegt vooral by een vlottende bevol
king als te Amsterdam, waaruit ook velen
het buitenland vertrekken zonder daarvan
op het bureau van de bevolking aangifte te doen.
een verschil van 13.000 personen komt
ons toch ook wal wat groot voor.
sluiting en gedeelteiyke drooglegging der
Zuiderzee door 'stands belang wordt gevor
derd", maar dat die overtuiging, steunende op
de resultaten, by bet uitgebreid onderzoek
verkregen, thans, op zeer enkele uitzonderingen
na, algemeen tot het verlangen heeft geleid
dat deze zaak eindelijk in staat van wQzen
moge worden gebracht, en dat, terwyi nu
overvloed van werkkrachten aanwezig zyn,
hetgeen in alle takken van indnatrie en nyver
heid, en niet minder door de herhaaldelijk
voorkomende gevallen van werkloosheid is
aan te toonen, nu zeker het meest geschikte
tydatip is gekomen, om aan een dergelijk groot
werk een begin van nitvoering te geven.
EEN ZEER JUISTE OPMERKING
maakt de redactie van Eet Vad. naar aanlei-
de opheldering, door De Standaard,
en ook door de Arnh. Crt. gegeven omtrent
hst atilzwygen der Tweede kamer, bg de be
handeling van het adres van antwoord, over
de houding der Regeering inzake Transvaal.
Uit hetgeen dr. Knyper in zyn blad schreef
zon men moeten opmaken dat uitstel geen
afstel is.
De vraag rijst maar zoo merkt de re
dactie van het Hasgsche blad op of het
niet de moeite waard was van deze bedoeling
der Kamer in de zitting zelve medadeelïng
doen.
Maar meer en meer sluipt het gebruik in
sedert de Kamer de eer geniet meer dan
lid in haar midden te tellen, die een dagblad
te zijner beschikking heeft, dat van
de Kamer doet en niet doet commen
verklaringen worden gegeven niet in de Kamer
zelve masr in de pers.
Deze meer en meer gebruikelijke weg ver
dient om meer dan een© rede afkeuring. Na-
t uur lijk niet omdat aan eenig publicist, die
tevens lid der Kamer is, hst recht zon zgn
te ontzeggen op zgn wijze het publiek voor
te lichten omtrent de faits et gestes der Ka
mer, daarbij gebruik makende van wat
in zijne dubbele hoedanigheid bekend is,
omdat, by het uitblijven van verklaringen in
de Kamer zelve en van het contradictoir de
bat, dat daaruit kan voortvloeien, het publiek
held rondtast omtrent de ware be
doelingen der Kamer, die door den publicist
Kamerlid aenzydig ea naar sö'n subjectief ge
voelen gekleurd kunnen worden
VOOR lOOS.,
Op da begrooting voor Oorlog, voor het
volgend jaar, komt voor een post van f 21.800
als 2e termijn voor de verbetering van
3ering te Middel borg. Hiermede
zal de beoogde verbetering, waarvoor aanvan-
kelgk f 55.000 werd noodig geacht, doch waar-
by nader onderzoek f 61.800 wordt ge-
kunnen worden voltooid,
post ia uitgetrokken voor de
ring der oefesingsterreinen voor de garnizoe
nen te Middelburg en Vlissingen.
De voorgevel van de kazerne Prinsenhof te
Bcrgen-op-Zoom, dagteskemende uit het jaar
1287, eiecht dringend herstelling. De minister
stelt restauratie voor zooveel doenlijk in den stijl.
is by het dep. van financiën bevorderd tot
oommies P. N. Sonne, thans adjnnct-commiez.
Ia afzonderiyk fegvoagsel tot de St. Crt.
227, wordt medegedeeld bet verslag be
trekkelijk den dienst der rijkspostspaarbank
over 1899.
DE VQL8CSTELL8WG.
De redactie van De Tijd maakte dezer dagen,
verband met die telling, eene curieus©
opmerking, die, als zy jnist is, stof tot denken
geeft
Zy schreef:
Wat evenwel de laatste volkstelling heeft
geleerd is, dat haar waarde zelve begint te
verminderen, ofwel dat de bnrgeriyke stand
geen betrouwbaar gegeven meer is voor het
verschaffen van correcte cyfcrs.
Hoe zon het ander» mogelgk zijn, dat te
Amsterdam de uitkomst der telling op 1
DROOGMAKING ZUIDERZEE.
Door de Vereeniging van Nederlandsehe steen-
fabrikanten is in sen adres aan da Tweede
kamer instemming betuigd met het verzoek
van mr P. J. G. van Diggelen te Zwolle, ter
zake van de plannen tot afsluiting en gedeel
telijke drooglegging der Zuiderzee.
Zy verklaart dit te doen teneinde m
werken om de aandacht op deze echt
nale zaak opnieuw algemeen te doen y<
opdat niet alleen biyke wat adressant betoogt,
n.l. „dat zich eene meer dan voorbijgaande
volksovertuiging heeft gevestigd, dat de af
BMOEMI^GElï MZ.
By kon. beBluit
is pensioen verleend ten laste van den Staat
aan mr K.Batrga, ten bedrage van i 1667 'a jaar»;
is benoemd! tot ambtenaar van het O. M. bij
de kantongerechten in het arr. Heerenveen, ter
plaats Heerenveen, jhr mr M. W. Saosek,
advocaat en procureur te Hintham, teven»
werkzaam ten parkette van den officier van
justitie by de arr. rechtb. te 'eHertogenbosch;
is benoemd tot griffier by het kantongerecht
te Weert mr F. J. Varaoheura, thans kanton»
rechter-plaatsvervsnger, advocaat en procureur
te Roermond
s benoemd tot burgemeester van Zutpben
Storm Buy/dog;
is benoemd tot controleur van den waar
borg en de belasting der gouden en zilveren
arken te Schoonhoven, R. J. de Ruiter,
seieur derzeitde middelen aldaar;
is aan C. L. Sloth Blaanboer, op verzoek,
uit hoofde zijner benoeming tot ontvanger der
directe belastingen te 's Gravenhage, 2de af-
deeling, eervol ontslag verleend nit zijne be
trekking vau referendaris by het dep. van
President Kruger op de
Gelderland.
Op een verzoek der redactie van het Dag
blad van Zuid-Eollmd heeft generaal Den Beör
Poortugael in dat blad zyn gevoelen maege-
omtrent de questions brêlmtes van in
ternationaal recht, welk© ontstaan door
ihet aanbod der Nederlandsehe regiering om
president Krnger mat een barer oorlogschapen
naar Europa over te brengen. Hy heeft het
volgende geantwoord omtrent de drie vragen:
de vlag, het geld en de staatspapieren.
lo. Da vlag. Behoort de Gelderland naast
onze natievlsg al of niet ook de vlag der Znid-
Afrik&anaehe Republiek te voeren
Om die vraag te beantwoorden moet men
sich afvragen, of de president Kruger in zfjn
qualiteit ale president, d. i. als het hoogst
uitvoerend gezag in die Republiek vertegön-
1, of ala privaat persoon zal worden
vervoerd.
De verklaring van fien minister van bfliten-
landsohe zaken in de Eerste kamer, op de in
terpellatie van den heer Fransen van de Potte,
laat daaromtrent geen twyfel.
Op de vrasg der regeering aan onzen con
sul te Lorecgo Marques, wat hem omtrent de
plannen van president Krnger bekend was,
.hebben wg zeide de minister toen ten
antwoord ontvangen, dat president Kcuget
om gezondheidsredenen naar Ear opa
wessohte te vertrekken, maar nog niet t
had naar welke plaats hy zich zon 1
hebben daarop gemeend, als een 1
deferentie aan den persoon van
president Krnger, hem het aanbod te moeten
doen" enz.
Duidelijker kan het niet. De onde man,
door de rampen, welke over zijn land waren
teleurstellingen, verlies der zijnen,
slag op slag getroffen, was niet meer in staat
de snelle msrschen in dit laatste stadium van
verzet, aan den guerilla verbonden, te volgen,
gaf hef beatnnr, voor zoo lang fa§ nit zyn land
zyn, over aan Schalk Bmgev en gaat nu
in Enropa men zeide eerst op Sicilië
oaken, althans zyn geschokte zenuwen
herstellen. Om g ez ondh eidar e dene n
staat er officieel.
Da persoon is ziek, niet de Staatsplan. Ook
van een president eener Republiek geldt: le
Bot est mort, vive le Boial geschiedt het in
een Republiek niet altyd instantané, toch meert
binnen enkele etmalen. Schalk Burger ver
valt np het ambt.
Toen de regeering vernam, dat de president
om gezondheidsredenen naar Enropa wehschte
te gaan en niet om Staats- of oorlogsbelangen
