lUIDDELBlRGSCM COURANT.
7 Juli.
N". 138.
143° Jaargang.
1900.
Zaterdag
Middelburg 6 Juli.
De leerplicht
j Prof. Hugo de Vries wyst op den overvloed
tenitHntioneele praotijk zou zyn geweest alsvan doctoren in plant: en dierkunde en dr H,
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen
?fjjs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., f
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Middelburg 6 Juli 8u. vm. 64 gr. 12 u. 63 gr.
ay.4a 65gr.P-Verw.zw. t. mat. N. W. w., bew.
A SS Si 4 iX-
Te Vlissingen; C. N. J. de Veï Mestdage te
GoesA. C. Bolutt, firma Wed. de Jonse.
AdyertentiènSO cent pet regel. Geboorte-,
Süsakbetuigingen van 17 regels 1.50; elke i
Cteoota letters naar de j
i familieberichten en
Beelames 40 cent per regel
Tot ie plaatsing vaa sdverteatïën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Sandal, Nijverheid «a Geldwezen, te uitsluitend gerechtigd het AIgeme®n Advertentle-Bureftf
ft. BK LA MAM Am., N.Z. V»®rtour$w®l 2C6W Amsterdam.
is er dus in ons land 1
Aan de bekrachtiging van het wetsontwerp,
dat zooals in het grootste de6l der oplaag
van ona vorig nominee reeds ia gemeld
Donderdag door da Eereta kamer is aange
nomen met 33 tegen 16 stemmen, valt niet
te twijfelen.
Dit is eene belangt^ ka overwinning, waar
naar door velen jaren laag is verlangd.
Zij strekt het huidige liberale kabinet en
vooral mr H. Goeman Borgesiua, minister van
binnenlandaohe Baken, tot lot en eer
En geen wonder dat hij Donderdag ia de
kamer van vele zijden gelukwenechen ontving.
Wij voegen daarbjj van gaascher harte de
onze.
Veel nieuwe gezichtspunten werden by d©
debatten in ons Hoogerbnis niet geopend.
Hoe zou dit ook mogelijk sijn bij een on
derwerp, reads zoo van alle kanten bekeken
als de leerplicht!
Maar tochéén standpunt mocht wel op
nieuwheid bogeu. Het was dat, docr den
heer Van den Biesen tegenover het wetsont
werp ingenomen.
Het wao natuurlijk wear een grondwettig
bezwaar, dat hij opperde. Daarmee is
tegenwoordig, wanneer men een ontwerp
wenscht in onze vertegenwoordiging, nog al
grif by de hand.
De heer Van den Bless® achtte dan het ont
werp in flagrantea strijd met srt. 192 der
Grondwet, omdat de volkomen vrijheid van
het byzondes onderwys erdoor
De minister merkte op dat vrijheid van
onderwijl niet medebrengt vrijheid om de kin
deren in 't geheel geen onderwijs te doen geven.
En brengt de vryheid van onderwijs mede de
vakken van onderwijs naar welgevallen te
kiezen, mits men maar geen subsidie er voor
vraagt, die vryheid blijft bestaan, doch
ao 't dat de kinieren met dat onderwys niet
kunnen volstaan tegenover dezen leerplicht.
De redactie van Hef Vad. merkt dan ook
op dat, naar het haar voorkomt, de heer Van
den Biesen er een «gen misschien kerke-
lp goedgekeurde uitgaaf van de grondwet
op na hield. Althans zooals hg het art. 192
voorlas, komt het in de gewone nitgave niet
voor. „Het geven van onderwys is
v s ij, behoudens enz.", aldus luidt het
artikel, en nu is niet in te zien, dat op die
vryheid wordt inbreuk gemaakt, al worden
eischen gesteld ten opzichte van het onder
wys, wil het voldoende geacht worden om de
nooiaakeiyke kennis bij te brengen,
zeker minimum heeft de regeering het recht
te verlangen, en dit minimum wordt dan toch
ook reeds op verreweg de grootste meerder-
heid der bytondere scholen
Van den dwang, door de wet uit te oefenen,
werd natuuriyk weer hoog opgegeven.
Het is wonder dat de heeren niet verlan
gen dat alle wetten worden afgeschaft 1 Door
alle ontstaat toch een zekere dwang en zon
der deze is eene geordende maatschappij niet
mogeiyk.
De groofe vraag ia maar in hoever zulk een
dwang al of niet te ver gaat. Daarover loopt
het verschil van meaning, maar daarover is
ook al heel wat van gedachten gewisseld. Wij
voor oub blijven vau gevoelen dat, waar de
maatschappy, de gemeenschap, belang heeft bij
voldoend ontwikkelde personen, en tal van
kinderen, buiten hun schuld en ten nadeele
van henzelven en hunne toekomst, worden
verwaarloosd, hun en ons aller belang mee
brengt dat de overheid zorgt voor hunne ver-
atandeiyke ontwikkeling. Deze kinderen zullen
haar daarvoor later erkenteiyt zyn, en het
algemeen niet minder.
Eenige bestrijders lieten vooral wegen het
feit, dat het ontwerp in, de Tweede kamer
slechts met meerderheid van éen stem is aan
genomen, terwyi tevens een bekend tegenstander
afwezig was.
De heer Sassen beweerde, met
op het Engelsohe stelsel, dat
een voorstander van het ontwerp zich verwij
fd had, toen een tegenstander ontbrak.
Is nu de Eerste kamer niet verplicht de
wet te verwerpen en op te treden als een
Ryks verzekeringsbank tegen parlementaire
ongevallen? vroeg hij niet onleuk, maar
daarom toch niet juist.
De Eerste kamer heeft niet te vragen hoe
in de Tweede een meerderheid voor een wets
ontwerp ie verkregen; merkte de heer Rahu-
saa daartegen op. Deed s.ij dit, dan zou dit
zyn een ongekend recht van revisie. Dat
wegen van de stem van afwezigen is ook z-eer
moeilijk. Ea als de Eerste kamer zulk een
recht had, zou er ook een macht moeten zijn
die de stemmingen in die Kamer revideerde.
Eigenaardig dat de heer Godin de Beaufort
hij zoowel als zyn medeaf^evaardigde voor
Zeeland, jhr. mr. T. A. J. van Aseh van Wijck,
stemden teg6n het ontwerp die ouk het
zelfde bezwaar opperde en meende dat de
minister het ontwerp had moeten intrekken,
zelf eigenlp tot de conclusie kwam dat,
ware de heer Sohimmelpenninck in de Tweede
kamer by alle stemmingen tegenwoordig ge-
de uitslag geheel anders zou geweest
zyn. Dan zouden herhalingsonderwp en school-
voeding zyn verworpen en hadden by de
eindstemming meerderen vóór 't ontwerp
gestemd.
De oud-miniater toonde dus zelf het on
houdbare van zyn stelling aanen de minister
van binnenlandsche zaken liet dan ook niet
r op te wyzen, en het gevaariyke van
het stelsel van den heer Godin de Beaufort
in het licht £e stellen.
Ja, als er in de Tweede kamer van pressie
en omkooping sprake ware geweest, dan was
het iets anders, maar dit komt in ons land in
de Kamers gelukkig niet voor.
Wy verheugen one er dan ook over, dat de
Eerste kamer het ontwerp wel heeft behandeld
en vooral, dat zy op zoo krachtige wyze het
gesanctioneerd. Daarbij geraakt van
zelf de meerderheid van éan «tem, waarmede
dit in de Tweede kamer geschiedde, op den
achtergrond.
Van de anti-liberalen was weer een katho
liek de eenige die voor het ontwerp sprak en
stemde.
Het was de heer Van Wijck, afgevaardigde
voor Gelderland.
wees er op dat reeds in het verslag der
srbeids-enquête van 1894 de leerplicht als
noodzakelijk werd aangegeven. Hij hoeft dat
verslag onderteekend en by is nog van
toen geuite meening. Daar het ontwerp steunt
op de toen aasgenomen beginselen, zou
voor dit ontwerp stemmen. Volgens hem is
leerplicht het eenig middel om het relatief
schoolverzuim te weeren; zachte dwang helpt
tegenover den onwil der onderis sist. En ook
het absoluut schoolverzuim is nog van dien
aard dat een krachtig optreden noodig is. Hy
toonde dit aan uit opgaven nit Wageningen,
Zevenaar, Huissen, Didam, Renkum, Bemmel,
waar van 4614 kinderen van 6—12 jaren 616
of 15 pet. van alle onderwys zyn verstoken,
zonder dat er byzondere redenen voor school
verzuim bestaan. Werd het byzonder onder
wijs door het ontwerp in ongunstige conditie
gebracht, hy zou er tegen stemmen, maar de
regeeriug heeft zeer geruststellende toezeggin
gen gedaan. De heer Van Wyck acht de wet
nuttig en noodig en in 't belang der kinderen
en in dat dee lands.
was de eenige anti-liberaal, die zich
niet onder de tegenstemmers schaarde. Zy
waren de heerenMelvil van Lynden, Godin
de Beaufort, Van den Biesen, Cremers, Mere-
kelbach, Sassen, Rsgout, Van Pr>llandt,Michiela
van Keasenieh, Van der Does de Willebois»
Van Ziuuicq Bergmann, Reekera, Sohimm6l-
penninek van der Oye, Prinsen, Thooft en
Van Asch van Wijok.
Een toekomst voor flinke
jongelui
't Is voor ouders, die hun zoons willen laten
studeeren, geen aangename tyd. De Indische
Instelling gesloten, wyi er 'voorloopig geen
I belangrijke uitzending van ambtenaren meer
plaats heeft.
Nassau Noordewier raadt op denzelfden
grond de studie in de klassieke letteren af.
„Waarin das te studeeren zoo vraagt de
Dsiftgche rector, maar hy kan daarop geen
antwoord geven.
Het is natuuriyk dat wy niet zuilen doen,
wat Se heer Noordewier niet aandtirfc.
Maar toch hebben wfi by toeval eenige ge
gevens voor ons, die belanghebbenden aanlei
ding kunnen geven eens te onderzoeken, of
niet esn zeer leonend studieveld, dat in een
nationale behoefte voorziet, byna braak ligt.
Voor eenige maanden kregen wy nl. een
brochure in handen over Een Nationaal Belang
aan het slot waarvan de gchtyvar, mr J. C.
van Harencarepsl, dea Nsderlaadscben oudere
bgaa bezwoer hun zonen te doea opleiden
voor myningeuieur.
Zonder deskundige te z§u, meenen wy wel
te mogen opmerken, dat voor dit advieB iets
pleit, ten minste genoeg om hef der overwe
ging waard te doen zgn.
Wat toeh is de zaak
Nederland heeft nooit mijnbouw gehad,
behalve enkele kolenmijnen by Heerlenin
Indië haddea wy een paar tinmijnenlater
ia de Ombiliëu kolenvelden. Maar dit
alles was natuurlijk geheel onvoldoende, om
opleiding tot myaingeaienr te rechtvaar
digen.
Maar sedert eenige jaren is dit veranderd'
Ia onze beide lediën belooft de mynbouw nog
meer dan de landbouw.
Suriname wordt het goudland der toekomst
genoemd; Aruba bevat veel goud; St Martin
bezit volgens és Molengraaf? rijke mangaan-
ea nog vele andere ertsgangen, die
i koper bevatten, maar nog nimmer
zyn onderzocht en omtrent wier werkelijke
aarde dus niets te voorspellen valt.
Ea dan Oost-Indië! Celebes, Borneo en
Sumatra bevatten goud; Sumatra, Java en
Borneo geven petroleum; Sumatra bevat
bovendien nog veel meer; en ook van geheel
Oost-Indië geldt, dat nog niet veel is onderzocht.
Maar in de jaren 1897, 1898 es 1899 weEden
toch 1344 vergunningen voor mijnbouwkundig
onderzoek verleend. Natuurlgk dat niet elke
vergunning bidt tot een loonends exploitatie.
Maar alleen reeds het onderzoek, of uit de
vergunning een looaendo exploitatie kan vol
gen, eiseht bekwame ingenieurs.
Waar aaen die vindt?
Van de West is ons by toeval bekend, dat men
daar voornamelijk Eagolsche era Amerikaaasche
deskundigen raadpleegt. Van de Oost weten
wy dat niet soa. Maar, toen wij Diasdag lazen
dat ie polytechnische school als oogst van
66n geheel jaar 3 mijningenieurs afleverde (en
daaronder nog wel óen die uit West-Indië
kwam) was er voor ons wel aanleiding te
vermoeden, dat Nederlandfiche mynisgenieuïs
hun weg nog kunnen vinden ia onze koloniën.
Wy hevelen daarom dit onderwerp aan alle
belanghebbende ouders ter overweging
vooral ter onderzoek aan. Ea wy zouden one
al zeer vergissen, als niet bleek, dat de myn-
ny verheid ia onze kolonie nog veel meer
Nederlandsehe ingenieurs kan gebruiken dan
er nu zyn, zelfs al neemt men aan, dat een
gedeelte onzer landgenooton in den vreemde
voor de my n-ay verheid worden opgeleid.
Mocht ons vermoeden juist zyn, dan ware
het zeker van groot belang, dat deze studie
werd gekozen door allen die daarin lust
hebben.
Om overbekende redenen is bet niet in het
nationaal belang fe achten, dat wij zeiven de
vreemdelingen naar onze mijnen lokken. En
dairby komt nog wat. De Engelsohe en Ameri-
kaaneche ingenieurs bevelen natuuriyk da in
hun land vervaardigde mjjnbouwmachinea
aan; soms uit vaderlandsliefde, maar ook om
dat zy die het beste kennen. Voor goudmyn-
inetallaties hebben Engeland en de Vereenigde
staten daardoor byna het monopolie.
Zoo leveren bv. de Gates Iron Work te
Chicago verschillende stssmpbatterijen voor de
West, die allicht hier te lande ook gemaakt
zouden kunnen worden, als de technische
leiding meer In Nederlandsehe handen was,
en onze fabrikanten daardoor gelegenheid
hadden, om bekend te worden met de.eischen en
om ervaring op te doen.
De studie voor mijningenieur gehijnt dus
te worden, wat zy nooit waseea by uitstek
nationale.
NE0ERLAND EN CHINA.
de behandeling van het wetsontwerp tot
verhooging van Hoofdstuk VI Marine, dienst
jaar 1900, vroeg men in de afdeelingen der
Eerste kamer of er by de regeerioe be
zwaar bestaat om mededaelingen te doen van
de instrnctiën, aan den commandant van de
Holland gegeven.
De mededeelicg der regeering in de avond
vergadering van 3 Juli, dat'de Holland met
een landingsdiviBie aan boord is vertrokken
naar Shanghai, trok zeer de aandacht. Wil
die medetfeeliag eenigen zin hebben, dan moeten
zoo meende men, aan boord van de
Holland, boven en behalve de gewone beman
ning vau den bodem, waaruit zoo noodig een
landiagsdi visie kan worden geformeerd, troepen
aanwezig z§n. Wat is de bedoeling van die
extra-landingedivisie, zoo vroeg men, en waar
uit ie zy saamgesteld
Mea wenuchte de regeering voorzichtigheid
san te bevelen, daar onze verhouding tot
China eene geheel andere is dan die van de
groote mogendheden.
{Men zie verder Laatste berichten.)
NEDERLANDSCHE EMIGRATIE
MAATSCHAPPIJ.
Onder leiding van dea heer J. Drost, wet
houder te Rotterdam, werd Donderdag te
Amsterdam gehouden de constitueerende ver
gadering eener Nederlandsehe Maatschappy tot
instandhouding der stamverwante belangen in
Zaid-Afrika {Nederlandsehe Emigratiemaat
schappij.) Het ontwerp statntea met prospectus
werd zonder debat goedgekeurd; daarbij werd
aan het te benoemen bestuur opgedragen de
Koninkiyke goedkeuring op de statuten te
verkrygent en verder deze Maatschappy in
Zuid-Atrika tot stand te brengen en te ont
wikkelen, en werd het gemachtigd in de
statuaire bepalingen noodig en nuttig gebleken
wyzigingen te brengen.
Gekozen werden tot commissarissen de hee
ren S. J. Vermaas, Leeuwarden jbr mr F.
Beelaerto van Blokland, Den Haagmr J. G.
S. Bevers, Den Haag; J. Drost, Rotterdam
Ch. Groll, Den Haag; mr W. C. Th. van de
Sohalk, Amsterdammr W. de Ridder, Den
HaagJ. E. Scholten, Dan Haag, en mr Th.
in Weideren baron Rengers te Oanksrk,
Tot directeur werd benoemd de heer Ka-
merlicgh Onnes.
WEEZENVERPLECBM^W^E MAAT
SCHAPPIJ VAN WELDADIGHEID.
Deze Maatschappy heeft zich, vooral in de
laatste jaren, ook het lot der weezen aan
getrokken, die, als bestedelingea in de ge-
,n welke de Maatschappy in de eerste
s haar zorgen wydt, opgenomen, onder
toezicht van het bestuur een opvoeding
krygen, waardoor zy in staat worden gesteld
later hun brood te verdienen.
Deze pogingen zijn tof dusver naar wensch
geslaagd.
Er wordt daarby allee gedaan in het belang
der weezen, waar hot geldt hun gezondheid,
het familieleven, bet onderwys, hunne gods
dienstige belangen (er zyn twee protestantsehe
kerken en éen R. K. kerk)'
De kosten, die zeer matig z|n, bedragen,
behoudens uitsondering, f 104 per verpleegde
per jaar.
Een en ander is ontleend aan een circulaire
vau den directeur der Maatschappy, den heer
Joh. van der Have, die de aandacht vestigt op
de by de bevolking van voornoemde Maat-
Echappy bestaande gelegenheid voor het plaat
van weezen en kinderen, waarvoor een
degelijke opvoeding wordt verlangd.
De eommÉcearnesen der Maatschappy ver-
nigen zich volkomen met den inhoud en
bevelen hunnerzyda deze zaak aan. Het college
bestaat uitC. W. graaf van Limburg Stirum,
voorzitter, mr A. van Naamen van Eemneo,
mr W. J. v. Weideren baron Rengers, mr W.
H. de Beaufort en mr F. J. M. A. Reekere,
secretaris.
van het juist aehaeten ten doel stelt, ter be
vordering van 'a lands weerbaarheid.
Biykens eene ia dit nommer voorkomende
advertentie zal, bü wyze van proef,het Kunst-
muoeum in het Schuttershof alhier enkele
Zondegen van een fot vier uur voor stadge-
nooten eu vreemdelingen te bezichtigen zijn,
tegen de luttele entrée van tien cent.
Als die proef het gewenuchte resultaat heeft
zal men daarmee hoogetwaareobyniyk voort
gaan.
Wy vestigen hierop de aandacht der iuge-
itenen van Middelburg, die belangstellen in
de schilderkunst. Ons kunstmuseum bevat
nog geen uitgebreid© maar we! eene zeer be
zienswaardige collectie, die velen nog ver-
itmden te bezichtigen, omdat de eattóeprijs
>or hen te hoog was.
Aan dit bezwaar is nu tegemoet gekomen.
Naar wy vernemen, zal Vrydag a., 13
Juli, te Middelburg de algemeens collecte
plaats hebben ten behoeve der werklooze
diamantbewerkers, waartoe in de Woensdag
27 Juni gehouden by eenkomst besloten is.
Door te weinig inteebening op de lysten
gaat het conoert-Fransella te Middelburg
op 11 Juli niet door.
Het Donderdag avond in het Schuttershof
Ihier door hef muziekkorps der dd.oohut-
tery gegeven tweede zomereoncert was veel
drukker bezocht dan het eerste. Het weder
leende er zich dan ook meer voor dan den
vorigen keer, al was het buiten ook nog al frisch.
Gaiyk steeds, beijverde ons muziekkorps zich
om het publiek het beste te geven waf het
vermag, en het applaus, dat na de verschil
lende nommers gehoord werd, bewees dat het
auditorium het ten gehoore gebrachte waar
deerde. Vooral do mooie Bhapsoiie Hongroise
no. II van Liszt, welk stuk op verzoek werd
uitgevoerd, verwierf een welverdienden bijval.
Hopen wy dat den 26an Juli, wanneer hef
derde concert zal worden gegeven, het weder
de temperatuur nog meer met de muziek
medewerken om den avond een aangename te
zijn, en dat nog maerderen zullen opko-
om van deze gelegenheid te genieten
ondag, op hef derde Zondagavond-
eoncorf, geeft het muziekkorps, onder leiding
in den heer Jan Morks, de Rhapsodie Hon-
'oise II van Liszt nogmaals.
Verder komen op het programma de vol-
mde nommers voor; Manocuvre-Marsch,
StenzOuverture über das Choral Üollt ich
meitiem Gott nicht singen, Morks, Gavotte,
Lineke, Polni&cher National Tmz, Scharwenka,
Souvenir de l'opéra Die Meistersinger von
Nürnberg, Wagner, Maraoh op motieven van
de opera Les Dragons de Villars, Morks, Tt ttu-
merei aus den Kinderscenen, Schumann, Dia
logue symphoniqueSellenick, en Semper Fidelie
Bij kon. besluit is benoemd tot rentmeester
der domeinen van de rentambten Niervaart
en Steenbergen, Theodore August Johannes
Ziedees des Piantes, rentmeester van het
kroondomein, rentambt Oosterhout, en eervol
ontslag verleend aan G. A. M. Groene veldt,
te Breda, uit zyne betrekking van rentmeester
der domeinen van het rentambt Steenbergen.
De minister van waterstaat, handel en ny>
verheid verleent a. s. Dinsdag geen audiëntie.
Donderdagavond te zes uur kwam ter
reede van Vlissingen hetDuitseheryka-
poeteohip Bundesrath, ter ontscheping van pas
sagiers en post.
Ook werden ontscheept 26 kistjes goud, ter
waarde van tien miljoen gulden; een heer uit
Zuid-Afrika was begeleider van dien schat.
Onder de passagiers waren 21 vrouwen en
kinderen en twee heeren.
Een der vrouwen deelde mede dat zy zeven
weken reis had gehad en dat nog vele vrouwen
uit Pretoria getracht hadden met deze boot
Nederland te vertrekken, doch dit niet
konden, omdat er te Pretoria geen kaarten
eer te verkrijgen waren, wyl aan boord geen
aats meer was.
Nadat de passagiers en de post ontscheept
waren, vertrok de Bundesrath naar Hamburg.
Wegens ten late aankomst van den sneltrein
vertrok heden nacht de Koningin Regentes
eerst te twee uur naar zee.
Donderdag zyn, ia verband met de werk
staking te Rotterdam, fe lerseke door de
firma Muller en Co. werklieden opgeroepen om
als bootwerkers dienst te doen. Een dertigtal
Iersekenaaro hebben zich aangemeld en zyn
reeds, tegen vryen overtocht, vertrokken.
Hun is zoolang de werkstaking duurt f16
'o weeks gewaarborgd.
Men zie Laatste berichten.
Als een staaltje van tegenwoordigheid
van geest op jeugdigen leef tyd, meldt men ons
het volgende nit S i. M a a r t e n s d ij k
Twee jongetjes, de eene 9 en de ander 6
jaar, bevonden zich alleen by de zeesluis, toen
de vloed op 't hoogste was. By ongeluk ge
raakte het jongste kind te water en verdween
in de diepte. Het oudste zette zich op de
knietjes in 't water op een der vleugels van
de sluis en greep by het naar boven komen
van den drenkeling diens hand en hielp hem
ZDO verder op het droge. Zeer waarochyniyk
zou het kind zonder deze hulp verdronken
zyn, want een schipper, die het ongeval be-
UIT STAD EN PROVINCIE.
De St. Ct. van heden bevat de statuten
der schietvereeniging Koningin Wilhelmina te merkte, bevond zich geheel aan- de overzyde
Vrouwepolder, die zieh de beoelening dei sluis eu zou zeker niet tyd'ig het in het
