MIIIDELRURGSCIIE COURANT.
N°. 110.
143° Jaargang.
1900.
Donderdag
10 Mei.
Middelburg 9 Mei.
Tweeërlei moraal.
Musicalia.
UIT STAD EN PROVINCIE.
iu juf»!», smwsüj
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen»
Prgs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p.,/
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Thormom®t«r
Middelburg 9 Mei 8u. vm. 51 gr. 12 u. 57 gr.
tv. 4 u. 57 gr. F. Verw. zw. w., zw. bew. regenacht.
A g n t Wo
Te Rotterdam: Nijgh vak Ditmab.
AdvertentiSni 20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel
flroote letters naar de plaats die zg 3
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Nijverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentle-Buve*u
A. DB LA MAR Azn., N.X. Voorburgwal 260, Amsterdam.
Het Sociaal Weekbladredacteur prof. mr
M. W. P. Treub, bevat in z^n jongste nommer
eeae beschouwing, waarin deze opkomt tegen
eene redeneering, door Eet Vol/e, onder boven
staand opschrift, ten beste gegeven naar aan
leiding van de werkstaking onder de typografen
te Amsterdam.
Vooraf maakt de redacteur van het Sociaal
Weekblad de opmerking dat reeds in den
naam van het pas opgerichte dagblad tweeër
lei moraal in toepassing wordt gebracht:
can voor zich zelf en een voor anderen.
Tegen den naam Bet Volk zal niemand
bezwaar hebben, hoogsteus zou men hem wat
aanmatigend kunnen vinden. Maar het blad
noemt zich ook „Dagblad voor de arbeiders-
party." Nu willen de sociaal-democraten dat
de politieke partyen en organen steeds zooveel
mogfliyk alle onklaarheden vermijden. Dat is
de moraal voor de andereu. Maar de moraal
voor zieh zeiven?De sociaal-demo
craten weten h8el goed, dat er t a 1 van
arbeiderspartyen in ons land zyn, dat er van
de georganiseerde arbeiders slechts een minder-
zich by hun party, de Sociaal-democra-
s arbeidersparty, beeft aangesloten. Toch
ssy hun orgaan dat van de, zelfs in de
verhitte verbeelding niet bestaande,
arbeidersparty, aldus moedwillig verwarring
stichtende.
Ook in een ander opzicht getuigt, volgens
den redacteur van het Sociaal Weekbladhet
aanhangsel van den naam Het Volk van
tweeërlei moraal. De sociaal-demoeraten heb
ben zich, vooral vroeger, niet ten onrechte
erover beklaagd, dat men niet de moeite nam
aan hun beginselen en hun streven üe noodige
aandacht te wijden. ZnVk een kras ignoreeren
als zy zich nu echter veroorloven tegenover
de arbeidersverenigingen met andere politieke
beginselen, viel hun zelden ot nooit ten deel.
De S. D. A. P., zich voordoende als de
arbeiderspartij, stelt zich in verwaande opge
blazenheid zóu hoog boven de breedc groepen
van werklieden met andere idealen, dat zy
ben niet eens meer ziet.
„Tweeërlei moraal 1"
Wat nu de werkstaking onder de typografen
betreft, daartegenover plaatst de redacteur
van bet Sociaal Weekblad zich op hetzelfde
standpunt als wy.
Hy keurt iu de houding van beide partyen
veel af, al scbQuen hem, wat de hoofdzaken
betreft, de eisohen der stakers niet overdreven.
Dit alnit echter geen onverdeelde sympathie
in zich voor de zoo plotseling geproclameerde
werkstaking, waarbij zonder eene voorafgaande
opzegging, de bestaande gemengde oommissie
van werkgevers en werklieden werd voor by-
gegaan.
Eet Volk bad beweerd dat de drukkers
patroons, blijkens hunne overeenkomst, „de
arbeiders beschouwen als slaven, waarover zy
haar willekeur beschikken kunnen, als hun
marionetten, hunne stomme, willooss, doode
werktuigen".
De overeenkomst was merkt het Sociaal
weekblad op juist er op gericht door ge
zamenlijk optreden zich te verdedigen, als de
werklieden zieh om esn oogenblik ia de
terminologie van Het Volk te blgven niet
als stomme, willooze, doode werktuigen zou
den gedragenals zy zouden weigeren het
werk te doen dat hun eventueel zon worde»
opgedragen. Dat verwacht men toch niet van
stemme, willooze, doode werktuigen
De vergelijking met „stomme, willooze,
doode werktuigen", die Het Volk maakt, gaat
echter nog in een ander opzicht mank. Immers
z8 steunt op de bewering dat de patroons by
hunne overeenkomst aan hunne werklieden
buiten voorkennis van dezen, nieuwe verplich
tingen oplegden.
Dit na is, volgens meergenoemd weekblad,
eene ganech avereehtsche voorstelling der zaak.
Wat ook in de toekomst wecscbeiyb moae we
zen, op het oogenblik ia de toestand zóo, dat
de werklieden hun arbeidskracht ter beschik
king stellen en de patroon bepaalt welk werk
ieder hnnner in zijn vak met dié ter beschik
king gestelde arbeidskracht zal tot stand
brengen. Wet noch gewoonte verlangen van
den werkgever dat hy over dit laatste zijne
werklieden raadplegen zal.
Wat wy hier echtyven, zegt het Sociaal
Weekblad sluit niet iu zich dat wy het
contract van de drnkkerpatrooas bewonderen.
Het tegendeel van dien is waar. Uit
gangspunt van zulk een contract had moeten
zyn, dat de verschillende contractanten zich
hadden verplicht, geen loonen te betalen be
neden een bepaald minimam, geen jonge
krachten in het werk te stellen boven een
zeker percentage van bet personeel, den ge
wonen werktijd niet langer te stellen dan een
zeker maximum. Het ontbreken van zulk een
uitgangspunt maakt de overeenkomst der
drukkerapatroons zwak en zooals de erva
ring spoedig genoeg getoond heeft in de
praktyk niet vol te houden maar deze fouten
doen niets af aan de moreele waarde of on-
van het defensieve verbond der
De onjaiate voorstellingen en vergeiykingen
van Het Volkdie wy tot nu toe bespraken,
zyn eebter nog geen uitingen van tweeërlei
moraal. Die tweeërlei moraal spreekt daaren-
i maar al te duidelijk, waar Het Vo k
den drukkerspatroona zonder vorm
proces verwyt, dat zy bet verval, het
zedeiyk lage van de kapitalistische klasse
toon spreiden, door zieh te verbinden tot ge
zamenlijk verweer in een loonstryd met de
werklieden.
Als de werklieden zich ter verdediging hnn-
ir materieele belangen organiseeren, sijn »y
„de dragers van het ideale" 5 als de werkgevers
hun kant hetzelfde doen, belichamen
het zedeiyk lage van de kapitalistische klasse.
Krasser uiting van tweeërlei moraal is wel
niet denkbaar.
Was de daad, welke de drukkerapatroons
door het sluiten van hun contract pleegden,
werkeiyk „in het ryzend lieht der nieuwe
wereldbeschouwing, niet anders dan verfoei-
ïyk," dan zou de daad der arbeiders, die zich
tot gemeenschappeiyk verzet tegen loonveria-
ging of tot verkrgging van loonverhooging
organiseeren, in datzelfde rijzende licht gezien,
geen betere qualificatie verdienen.
Doen daarentegen de arbeiden, die zich
Die ZERSTÖRUNG JERUSALEMS.
Klugbardt's machtige muien hebben dan
Dinsdag avond door onze concertzaal weer
klonken en ongetwgfeld een diepen indruk
achtergelaten. Niet dat alle sehounheden, die
het werk zoo rijkelijk bevat, sollen syn be
grepen en genoten by een eerste auditie
van dergeiyke kunst is dit niet denkbaar
doch daargelaten de koren, die door bnnne
polyphone bewerking eerst by een herhaald
booten op juiste waarde kunnen worden ge>
achat en dan in meerdere mate znllen impo-
seeren, bevat dit oratorium nog zooveel dat
ceeds dadelijk te omvatten en te genieten geeft,
dat Die ZentSring Jerusalems een parel in de
oratorium-literatnar is te noemen.
Klnghardt ïybt me behalve een groot, ook
een handig componist. Dit toch biykt ge
nit de samenstelling van zyn werk.
Welk een gelukkige gedachte tooh was het
den zang der engelen 4 capella aan te
o. Welk een indruk wordt daarmede
j gebracht, en welk een schrille tew
stelling vormt dit met de heroïsche koren"der
Romeinen, den woesten somberen zang der
Voort» een meer dan moderne behandeling
lil «kMtpwflf. All, «iMslen, 41e
voor een loonstryd organiseeren, een daad die
zy èn voor het recht èn voor de moraal ver
antwoorden kannen, dan kan den patroons naar
recht en biliykheid niet wordea verweten dat
zy tegen de organisatie der arbeiders de hunne
overatellen.
Waar otryd is tnssoben twee georganiseerde
partyen mogen onze eympatbiën voor een dier
partyen ons niet verleiden hetzelfde stryd-
middel by de eene te verfoeien en by de
andere te verheerlijken.
Als Het Volk zoo eindigt het Sociaal
weekblad zyn lozers tweeërlei moraal bttjft
voorzetten, kan het daarmode misschien wel
eene tydelijke populariteit verwerven, maar de
arbeidsbeweging, welke zy voorstaat, waarlijk
dienen, zal zy dusdoende niet.
VERSLAG ARMBESTUUR.
Biykenu het verslag van de verrichtingen
aangaande bet armbestuur over 1898, dat op
gemaakt is overeenkomstig de nieuwe voor
schriften, gegeven voor de inrichting der
statistiek, bestonden er in dat jaar in Neder
land, verdeeld in de 4 rubrieken van art. 2
der armenwet (a openbare instellingen, b ker
ke instellingen, c bijzondere instellingen,
d instellingen van gemengden aard.)
lo. besturen voor huiszittende armen a 997,
b 3258, c 171, d 27, te zamen 4453
2o. genootschappen die aan schamele armen
onderstand verleenena 1, b 164, c 127, totaal
292;
eommissiën of vereenigiogen die gedu
rende den winter nitdeelingen doen van le
vensmiddelen en brandstoffen: a 6, b 9, c 95,
d 2, totaal 112
4o. genootschappen tot het verleenen van
onderstand aan behoeftige kraamvrouwena
1, b 6, c 53, totaal 60;
5o. godshuizen, niet zynde ziekenhuizen of
istiohten van krankzinnigena 166, 6 405,
c 232, d 37, totaal 840
6o. ziekenhuizen: a 32, b 33, c 35, d 3,
totaal 103;
7o. instellingen tot werkverschaffing aan
behoeftsgea in daartoe isgeriehfe werkplaatsen
a 16, b 3, c 21, totaal 40
i. instellingen tot werkverschaffing aan be-
hoeftigen op andere wijze dan in daartoe in
gerichte werkplaatsen: a 5, 64,c25,totaal34.
Verder biykt nog dat er 3783 colieoten
werden gehouden en 176 werden gestuit. In
gemeenten met minder dan 5000 zielen werden
1654 collecten gehouden, waarvan 1107 voor
instellingen in de gemeenten of 65 en 547
of 35 voor elders gevestigde instellingen.
Gastuit werden 30 oollecten voor instellingen
buiten de gemeente.
In gemeenten van 5001 tot löOOO.zielen wer
den gehouden 1238 collectes, waarvan 983 of
80 voor instellingen in en 255 of 20
voor instellingen buiten de gemeente. Het
aantal collecten dat gestuit werd bedroeg 56.
In gemeenten boven 15000 zielen werden
891 collecten gehouden, waarvan 822 voor in
stellingen in en 69 voor die buiten de gemeente,
torwyi 90 collecten werden gastuit.
Aan de onderscheidene instellingen van
weldadigheid zyn nit de gemeentefondsen uit
betaald de volgende subaidiën in 1898
f 3.150.709; S. f 112.268; c. f 56.463;
<i. f 22.751, totaal f 3.342,192.
DE PANTSERDEKSCHEPEN EN DE
„PIET HEIN".
Door den minister van marine is, naar aan
leiding van de vragen door den* heer Fransen
van de Patte by de behandeling van de
marinebegrootiog voor 1900, om nadere in
lichtingen te ontvangen omtrent de mate,
waarin de pantserdekschepen en bet pantser-
sohip Piet Hein beantwoord hebben aan de
verwachtingen, aan de Eerste kamer een nota
van inlichtingen gezonden, waarin by o. a.
dat de pantserdekschepen als zee-
nititekend voldaan hebben; zij zyn
ier zeewaardig en manoeuvreerden goed.
In dienst en stoomende met eigen personeel
heeft het kolenverbruik bedragen: by 18
myisvaart 1890 KG. per geograpbisehe mijl;
17.1 mijl 1700 KG.by 14.2 mgl 1255 KG.
en by 91/# a 10 miji, de voordeeligste vaart
voor bet kolenverbruik, 670 KG. Berekend
op eene kolenberging in de ruimen van 850
zouden met de aangegeven snelheden
reap, worden afgelegd 450, 500, 675 en 1260
geographisohe mijlen.
De weg, welken in verband met den aan
lord te bergen steenkolenvoorraad kan wor
den afgelegd, is minder dan indertyd werd
verwacht, omdat de waterpypketels dezer
tor brandstof vorderen, dan aanvan-
keiyk werd aangenomen. Bovendien geven de
op dese schepen nog voortdurend
veel last door bet lek worden der pypjes,
waardoor ook het kolenverbruik stRgt.
Het eigeniyke volkslogies beeft op geen
dezer bodems tot eentge klacht aanleiding
woordige instrumentatie aanbiedt, worden
aangewend en dat met schitterende resultaten.
Boeiend, grootech en verbeven toch is de
orkestparty by na overal, en dat is zeker riet
de geringste verdienste van Ktughardt's werk.
Doch laat ik thans, na het verleden w
reeds door my geschrevene, niet verder over
het werk zelf uitweiden, maar liever o
da uitvoering iets zeggen.
Zooals wy dat van Oefening en Uitspanning
gewoon zyn, was ook dit veelcischende werk
met de noodige zorg en toewfiding voorbereid
sas de uitvoering wederom een gi
aneces voor deze vereeniging. Zeer, s
zware eischen stelt de componist in zyne,
groot contrapnntïich meesterschap bewerkte
koren, noem ik bier bv. slechts de machtige
finale met de zoo schitterend bewerkte dubbel
fnga der eerste afdeeling en het niet minder
grootsebe slotkoor der tweede afdeeling
dooh doorgaans bleken alle moeilgkheden
overwonnen en viel ook de klankschoonheid,
>oral der vrouwenkoren, zeer te roemen.
Ook in het mannenkoor, dat zich Dinsdag
avond wel van zQn beste zyde liet kennen,
en vele gelukkige momenten aan te stip
pen, al bad ook de krachtsontwikkeling in
imige koren, b.v. in Wie einen Wirbel
macho sm en in den triumfzsng Heil dir
mhmprattgonikr fWn»imponecrender .kun-
m «f»'
Zooals ik reeds opmerkte, maakte de zang
van het 4 capelia terzett, dat herhaaldelijk
optreedt, een zeer grooten indruk. Deze ter
zetten zy« dan ook juweeltjes van melodiek, en
werden, uitgezondeid no 9 waarby de intonatie
der eerste sopraan niet, juist wilde gelukken,
op hoogst artistieke wijze uitgevoerd. Yap
zeer groote werking was ook de eenvoudige doch
pakkende melodie van het Engelenkoor Wie bist
du vom Himmel gefallendu schöner Morgen
stern.en welk een climax weet de componist
hier te bereiken met de daarop aansluitende
klaagzangen der gevangen vrouwen, onder
broken door de triomfliederen der Romeinen.
En dan dooh laat ik eindigen want op
elke bladzyde ontdekt men iets anders, dat
sohoon is en belangryk, en het zou sleohts
een in herhalen-treden worden.
Mevrouw Oldenboom—-Lütkemann, die hier
van vorige concerten der zangvereeniging
gunstig bekend is, vervulde de sopraanparty,
Deze zangeres, wier stem vooral in het boogc
register een helder en fraai timbre heeft, liet
ook nu niet na met hare verschillende soli
indruk te maken. Zeer mooi en impressief
werd o.a. het zoo melodiense en „stimmungs-
volle": Legab dein Trauergewand, Jerusalem
door baar weergegeven.
Opk mejuffrouw Aunt Blaauw was voor
m «M wbrtwM m *m md»
poitstoomsohip Beichstag, kapitein Christi
ansen, van Afrika via Lissabon.
Na ontscheping van passagiers ca poet ver
trok het naar Hamburg.
Aan wal kwamen een veertig passagiers,
meest vrouwen, die naar Nederland terug
keerden, en eenige Engelschen, die op last der
Transvaalsche regeering Pretoria hadden moe
ten verlaten.
Laatstgenoemden vertrokken 's a
de mailboot Prins Hendrik naar f
Voor de Friesland golden de klachten, wat
de warmte aangaat, uitsluitend de 3 voorste
officiershutten aan stuurboord, de voorlong-
room en het machinisten verbiyf, zoomede de
stokers waechplaats.
Aan deze bezwaren ia tegemoet gekomen,
evenals aan klachten van geiyken aard aan
boord van de Zeeland en de Holland.
Intnsschen wordt het nog noodig geacht de
luohtverversohing in de machinekamers te
verbeteren aan boord van de Holland, waartoe
echter eerst na terugkeer van den bodem in
Nederland zal worden overgegaan.
Ten opzichte van de vraag, wat er waar is
van de klacht dat alle provisie tengevolge
van de hitte aan boord dier schepen bederft,
de meest geruststellende medadeeliogen
worden.
Nog wordt medegedeeld dat de Piel Hein
op het traject Aden naar Colombo, tuasoben
24 Februari en 5 Maart 1899, gestoomd heeft
met gemiddeld 9.4 myisvaart; het brandstof
verbruik bedroeg op dezen overtocht voor de
voortstuwing 225 ton en bovendien voor de
kleinere werktuigen, die voor den scheepsdienst
inbegrepen, 50.5 ton, totaal 275.5 ton, terwyi
de totale kolenherging van het sobip ongeveer
is. Desgevorderd kan echter meer brand
stof aan boord worden genomen.
Omtrent de Piet Hein hebben inrichting van
logies, ventilatie enz. tydens verbiyf in Indië
en viotu&liebergplaafoan geen aanleiding tof
opm<
Uit Vlissingen
namiddag kwam zoosls nog in
der oplaag van ons vorig nommer
op de roede aldaar het Duitsohe
Heden nacht is een Belgisohe i
•P het Zuiderstrand van Westkapelle
vastgeloopen. Van morgen, met hoog water,
kwam zy echter weer vry.
Het volgende, dat, voor de zooveelsto
maal, velen arbeiders ter waarschu
wing strekken kan, sobryft men ons uit
Sint Annaland:
Onlangs vertrokken uit deze gemeente eenige
arbeiders naar Dnitiohland. Dezen vonden
daar werk, sommigen goed werk, en daardoor
aangelokt volgden velen hun voorbeeld, zoodat
ruim 25 inwoners er heen gingen. Maar een
groot deel werd hitter teleurgesteld in i
verwachtingen. Geen, ot zeer
werk vonden ze er, on na hun, met
opgespaard, reisgeld te hebben verteerd, moes
ten familieleden hun het noodige zenden om
te kannen terngkeeren.
Wanneer sullen de menschep tooh loeren
waarschuwingen en raadgevingen, zooals vel»
bladen gaven, niet ongelezen te laten?
De heer L. van de Velde te Bruiniise
is benoemd tot buitengewoon opsiohter van do
dyksverbetering te Brakel.
Te Zierikieeis eene vrtj-antifevoln-
kiesvereeniging opgerioht, onder den
Groen van Prinstercr. Een bestuur, ba®
nit vyf leden, is gekozen en eeu
vastgesteld.
Door den raad van H n 1 s t werd Dins
dag de verpachting van graangewassen der
wallen voor f 107 per jaar goedgekeurd, en
1 beschikt op bet, vroeger f
van den directenr van het
toor tot hot aanbrengen van zonnen
aan zyne woning, tevens post- en t
kantoor.
Wegene vermeerdering vaa hot aantal
schoolgaande kinderen zal oen onderwyeer
meer worden aangesteld. Een voorstal van
den hoer Adriaanse, om een onderwyzer ot
onderwyzeres op te roepen, werd verworpene
Men schrytt ons nit IJ z e n d y k e t
Nauwelijks is het verleenen eener subsidie
van f 1250 aan de IJzendijksohe stoomtram-
wegmaatschappy met tien jaren verlengd of
de directie neemt een maatregel, die de gansohe
bevolking ontstemt.
Tot dusverre stopte elke trein voor het op
juten en aflaten van passagiers aan de markt,
het middelpunt van het verkeer waaraan de
voornaamste hotels gelegen zQn, zoodat
de inwoners en bet reizend publiek daarin veel
gemak vonden. Thans rfjdt de tram van het
bestelhuis en stopt alleen in de Laadpoort®
straat waaneer „de post" daarmede vervoerd
wordt.
Waarichyniyk zijn onze vroeds mannen,
toen zy over de beurzen der belastingbetalende
beschikten, ingebreke gebleven
genoegzaam de puntjes op de i's te zetten es
seer zeker velen aangenaam. Een betrekkelijk
niet groot dooh hoogst sympathiek altgelnid
is het waarover mrj. Blaauw beschikt en
waarmede zy haar auditorium steeds weet te
boeien.
De belangrijke alt-solo Jerusalem, ach wem
du es doeh müstet werd door haar op zeer
artistieke wyze vertolkt, maar tooh komt het
my voor dat grootere dramatische kracht voor
het juist weergeven dezer aria noodig is. Hoe
mooi ook overigens, zoo was er m.i. te weinig
climax in de voordracht en ik schryf het daar»
aan toe dat de indruk van dezep heerlijken
solo niet nog grooter was.
De heer Rogmans had, jammer genoeg, sleehts
een beseheiden party in Klughardt's oratorium
te vervullen, want van zyn heldere, krachtige
tenorstem gaat mits hy in forto's niet over-
dryft nog steeds veel bekoring uit. Met
fraaie voordracht en zekere intonatie werden
de recitatieven door hem ten gehoore gebracht;
en al was het aandeel, dat de beer Rogi
in het welslagen van deze uitvoering had, be
trekkeiyk gering, met dat weinige hoeft by
toch weder opoieaw bewezen een tenorzanger
van den echten stempel te zyn.
De partyen van Hoogepriester en van Aaha
veras werden vervuld door den beer Zate
S.t WW TOOI «rit dit Ik d»wc uogor.dia
m «B »PIP! isslp» PM'
basgeluid biykt te bezitten, boorde»
Voor een juiste beeordealing van dezen
zanger zou het, geloof ik, gewenscht zyn hem
in andere partyen dan bovengenoemde te
hooren.
De heer Zalsman zingt zuiver en juist, dooh
ist m. i. de kracht om een veel eioohende
party als die van den Hoogepriester, waaruit
veel meer het opbrulsehende fanatisme moet
naar waarde te vertolken. Ook iu
de zoo dramatische Ashaverus-scèue ware een
grootsche voordracht zeker gewenseht geweest.
Het best voldeed my de heer Zalsman in de
prachtvolle aria Herr, unserGott, der du allein
gerecht. Hierin viel zyne dictie te ioven.
betrekkeiyk ondankbare party doeh
eene zeer voorname schakel in de ter-
is de tweede sopraan. Het is geen ge-
makkeiyke taak om een dergeiyke party goed
te vervullen, want hiervoor zyn een uitstekend
gehoor, vastheid van intonatie en rythmus
hoofdvareisohten. Mejonkvr. heeft, zieh
zeer verdienstelijk van haar taak gekweten.
Er viel dikwyis eene mooie samensmelting der
stemmen te constateeren, en dit is, ale mea
de korte voorbereiding in aanmerking neemt,
zeer te waardeeren.
Over het orkest, dat ditmaal een bfiEondcf
zware taak bad te vervallen, kap ik tot *ge