MIIIDELRURGSCIIE COURANT. N°. 110. 143° Jaargang. 1900. Donderdag 10 Mei. Middelburg 9 Mei. Tweeërlei moraal. Musicalia. UIT STAD EN PROVINCIE. iu juf»!», smwsüj Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen» Prgs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p.,/ Afzonderlijke nummers kosten 5 cent. Thormom®t«r Middelburg 9 Mei 8u. vm. 51 gr. 12 u. 57 gr. tv. 4 u. 57 gr. F. Verw. zw. w., zw. bew. regenacht. A g n t Wo Te Rotterdam: Nijgh vak Ditmab. AdvertentiSni 20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel flroote letters naar de plaats die zg 3 Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende Handel, Nijverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentle-Buve*u A. DB LA MAR Azn., N.X. Voorburgwal 260, Amsterdam. Het Sociaal Weekbladredacteur prof. mr M. W. P. Treub, bevat in z^n jongste nommer eeae beschouwing, waarin deze opkomt tegen eene redeneering, door Eet Vol/e, onder boven staand opschrift, ten beste gegeven naar aan leiding van de werkstaking onder de typografen te Amsterdam. Vooraf maakt de redacteur van het Sociaal Weekblad de opmerking dat reeds in den naam van het pas opgerichte dagblad tweeër lei moraal in toepassing wordt gebracht: can voor zich zelf en een voor anderen. Tegen den naam Bet Volk zal niemand bezwaar hebben, hoogsteus zou men hem wat aanmatigend kunnen vinden. Maar het blad noemt zich ook „Dagblad voor de arbeiders- party." Nu willen de sociaal-democraten dat de politieke partyen en organen steeds zooveel mogfliyk alle onklaarheden vermijden. Dat is de moraal voor de andereu. Maar de moraal voor zieh zeiven?De sociaal-demo craten weten h8el goed, dat er t a 1 van arbeiderspartyen in ons land zyn, dat er van de georganiseerde arbeiders slechts een minder- zich by hun party, de Sociaal-democra- s arbeidersparty, beeft aangesloten. Toch ssy hun orgaan dat van de, zelfs in de verhitte verbeelding niet bestaande, arbeidersparty, aldus moedwillig verwarring stichtende. Ook in een ander opzicht getuigt, volgens den redacteur van het Sociaal Weekbladhet aanhangsel van den naam Het Volk van tweeërlei moraal. De sociaal-demoeraten heb ben zich, vooral vroeger, niet ten onrechte erover beklaagd, dat men niet de moeite nam aan hun beginselen en hun streven üe noodige aandacht te wijden. ZnVk een kras ignoreeren als zy zich nu echter veroorloven tegenover de arbeidersverenigingen met andere politieke beginselen, viel hun zelden ot nooit ten deel. De S. D. A. P., zich voordoende als de arbeiderspartij, stelt zich in verwaande opge blazenheid zóu hoog boven de breedc groepen van werklieden met andere idealen, dat zy ben niet eens meer ziet. „Tweeërlei moraal 1" Wat nu de werkstaking onder de typografen betreft, daartegenover plaatst de redacteur van bet Sociaal Weekblad zich op hetzelfde standpunt als wy. Hy keurt iu de houding van beide partyen veel af, al scbQuen hem, wat de hoofdzaken betreft, de eisohen der stakers niet overdreven. Dit alnit echter geen onverdeelde sympathie in zich voor de zoo plotseling geproclameerde werkstaking, waarbij zonder eene voorafgaande opzegging, de bestaande gemengde oommissie van werkgevers en werklieden werd voor by- gegaan. Eet Volk bad beweerd dat de drukkers patroons, blijkens hunne overeenkomst, „de arbeiders beschouwen als slaven, waarover zy haar willekeur beschikken kunnen, als hun marionetten, hunne stomme, willooss, doode werktuigen". De overeenkomst was merkt het Sociaal weekblad op juist er op gericht door ge zamenlijk optreden zich te verdedigen, als de werklieden zieh om esn oogenblik ia de terminologie van Het Volk te blgven niet als stomme, willooze, doode werktuigen zou den gedragenals zy zouden weigeren het werk te doen dat hun eventueel zon worde» opgedragen. Dat verwacht men toch niet van stemme, willooze, doode werktuigen De vergelijking met „stomme, willooze, doode werktuigen", die Het Volk maakt, gaat echter nog in een ander opzicht mank. Immers z8 steunt op de bewering dat de patroons by hunne overeenkomst aan hunne werklieden buiten voorkennis van dezen, nieuwe verplich tingen oplegden. Dit na is, volgens meergenoemd weekblad, eene ganech avereehtsche voorstelling der zaak. Wat ook in de toekomst wecscbeiyb moae we zen, op het oogenblik ia de toestand zóo, dat de werklieden hun arbeidskracht ter beschik king stellen en de patroon bepaalt welk werk ieder hnnner in zijn vak met dié ter beschik king gestelde arbeidskracht zal tot stand brengen. Wet noch gewoonte verlangen van den werkgever dat hy over dit laatste zijne werklieden raadplegen zal. Wat wy hier echtyven, zegt het Sociaal Weekblad sluit niet iu zich dat wy het contract van de drnkkerpatrooas bewonderen. Het tegendeel van dien is waar. Uit gangspunt van zulk een contract had moeten zyn, dat de verschillende contractanten zich hadden verplicht, geen loonen te betalen be neden een bepaald minimam, geen jonge krachten in het werk te stellen boven een zeker percentage van bet personeel, den ge wonen werktijd niet langer te stellen dan een zeker maximum. Het ontbreken van zulk een uitgangspunt maakt de overeenkomst der drukkerapatroons zwak en zooals de erva ring spoedig genoeg getoond heeft in de praktyk niet vol te houden maar deze fouten doen niets af aan de moreele waarde of on- van het defensieve verbond der De onjaiate voorstellingen en vergeiykingen van Het Volkdie wy tot nu toe bespraken, zyn eebter nog geen uitingen van tweeërlei moraal. Die tweeërlei moraal spreekt daaren- i maar al te duidelijk, waar Het Vo k den drukkerspatroona zonder vorm proces verwyt, dat zy bet verval, het zedeiyk lage van de kapitalistische klasse toon spreiden, door zieh te verbinden tot ge zamenlijk verweer in een loonstryd met de werklieden. Als de werklieden zich ter verdediging hnn- ir materieele belangen organiseeren, sijn »y „de dragers van het ideale" 5 als de werkgevers hun kant hetzelfde doen, belichamen het zedeiyk lage van de kapitalistische klasse. Krasser uiting van tweeërlei moraal is wel niet denkbaar. Was de daad, welke de drukkerapatroons door het sluiten van hun contract pleegden, werkeiyk „in het ryzend lieht der nieuwe wereldbeschouwing, niet anders dan verfoei- ïyk," dan zou de daad der arbeiders, die zich tot gemeenschappeiyk verzet tegen loonveria- ging of tot verkrgging van loonverhooging organiseeren, in datzelfde rijzende licht gezien, geen betere qualificatie verdienen. Doen daarentegen de arbeiden, die zich Die ZERSTÖRUNG JERUSALEMS. Klugbardt's machtige muien hebben dan Dinsdag avond door onze concertzaal weer klonken en ongetwgfeld een diepen indruk achtergelaten. Niet dat alle sehounheden, die het werk zoo rijkelijk bevat, sollen syn be grepen en genoten by een eerste auditie van dergeiyke kunst is dit niet denkbaar doch daargelaten de koren, die door bnnne polyphone bewerking eerst by een herhaald booten op juiste waarde kunnen worden ge> achat en dan in meerdere mate znllen impo- seeren, bevat dit oratorium nog zooveel dat ceeds dadelijk te omvatten en te genieten geeft, dat Die ZentSring Jerusalems een parel in de oratorium-literatnar is te noemen. Klnghardt ïybt me behalve een groot, ook een handig componist. Dit toch biykt ge nit de samenstelling van zyn werk. Welk een gelukkige gedachte tooh was het den zang der engelen 4 capella aan te o. Welk een indruk wordt daarmede j gebracht, en welk een schrille tew stelling vormt dit met de heroïsche koren"der Romeinen, den woesten somberen zang der Voort» een meer dan moderne behandeling lil «kMtpwflf. All, «iMslen, 41e voor een loonstryd organiseeren, een daad die zy èn voor het recht èn voor de moraal ver antwoorden kannen, dan kan den patroons naar recht en biliykheid niet wordea verweten dat zy tegen de organisatie der arbeiders de hunne overatellen. Waar otryd is tnssoben twee georganiseerde partyen mogen onze eympatbiën voor een dier partyen ons niet verleiden hetzelfde stryd- middel by de eene te verfoeien en by de andere te verheerlijken. Als Het Volk zoo eindigt het Sociaal weekblad zyn lozers tweeërlei moraal bttjft voorzetten, kan het daarmode misschien wel eene tydelijke populariteit verwerven, maar de arbeidsbeweging, welke zy voorstaat, waarlijk dienen, zal zy dusdoende niet. VERSLAG ARMBESTUUR. Biykenu het verslag van de verrichtingen aangaande bet armbestuur over 1898, dat op gemaakt is overeenkomstig de nieuwe voor schriften, gegeven voor de inrichting der statistiek, bestonden er in dat jaar in Neder land, verdeeld in de 4 rubrieken van art. 2 der armenwet (a openbare instellingen, b ker ke instellingen, c bijzondere instellingen, d instellingen van gemengden aard.) lo. besturen voor huiszittende armen a 997, b 3258, c 171, d 27, te zamen 4453 2o. genootschappen die aan schamele armen onderstand verleenena 1, b 164, c 127, totaal 292; eommissiën of vereenigiogen die gedu rende den winter nitdeelingen doen van le vensmiddelen en brandstoffen: a 6, b 9, c 95, d 2, totaal 112 4o. genootschappen tot het verleenen van onderstand aan behoeftige kraamvrouwena 1, b 6, c 53, totaal 60; 5o. godshuizen, niet zynde ziekenhuizen of istiohten van krankzinnigena 166, 6 405, c 232, d 37, totaal 840 6o. ziekenhuizen: a 32, b 33, c 35, d 3, totaal 103; 7o. instellingen tot werkverschaffing aan behoeftsgea in daartoe isgeriehfe werkplaatsen a 16, b 3, c 21, totaal 40 i. instellingen tot werkverschaffing aan be- hoeftigen op andere wijze dan in daartoe in gerichte werkplaatsen: a 5, 64,c25,totaal34. Verder biykt nog dat er 3783 colieoten werden gehouden en 176 werden gestuit. In gemeenten met minder dan 5000 zielen werden 1654 collecten gehouden, waarvan 1107 voor instellingen in de gemeenten of 65 en 547 of 35 voor elders gevestigde instellingen. Gastuit werden 30 oollecten voor instellingen buiten de gemeente. In gemeenten van 5001 tot löOOO.zielen wer den gehouden 1238 collectes, waarvan 983 of 80 voor instellingen in en 255 of 20 voor instellingen buiten de gemeente. Het aantal collecten dat gestuit werd bedroeg 56. In gemeenten boven 15000 zielen werden 891 collecten gehouden, waarvan 822 voor in stellingen in en 69 voor die buiten de gemeente, torwyi 90 collecten werden gastuit. Aan de onderscheidene instellingen van weldadigheid zyn nit de gemeentefondsen uit betaald de volgende subaidiën in 1898 f 3.150.709; S. f 112.268; c. f 56.463; <i. f 22.751, totaal f 3.342,192. DE PANTSERDEKSCHEPEN EN DE „PIET HEIN". Door den minister van marine is, naar aan leiding van de vragen door den* heer Fransen van de Patte by de behandeling van de marinebegrootiog voor 1900, om nadere in lichtingen te ontvangen omtrent de mate, waarin de pantserdekschepen en bet pantser- sohip Piet Hein beantwoord hebben aan de verwachtingen, aan de Eerste kamer een nota van inlichtingen gezonden, waarin by o. a. dat de pantserdekschepen als zee- nititekend voldaan hebben; zij zyn ier zeewaardig en manoeuvreerden goed. In dienst en stoomende met eigen personeel heeft het kolenverbruik bedragen: by 18 myisvaart 1890 KG. per geograpbisehe mijl; 17.1 mijl 1700 KG.by 14.2 mgl 1255 KG. en by 91/# a 10 miji, de voordeeligste vaart voor bet kolenverbruik, 670 KG. Berekend op eene kolenberging in de ruimen van 850 zouden met de aangegeven snelheden reap, worden afgelegd 450, 500, 675 en 1260 geographisohe mijlen. De weg, welken in verband met den aan lord te bergen steenkolenvoorraad kan wor den afgelegd, is minder dan indertyd werd verwacht, omdat de waterpypketels dezer tor brandstof vorderen, dan aanvan- keiyk werd aangenomen. Bovendien geven de op dese schepen nog voortdurend veel last door bet lek worden der pypjes, waardoor ook het kolenverbruik stRgt. Het eigeniyke volkslogies beeft op geen dezer bodems tot eentge klacht aanleiding woordige instrumentatie aanbiedt, worden aangewend en dat met schitterende resultaten. Boeiend, grootech en verbeven toch is de orkestparty by na overal, en dat is zeker riet de geringste verdienste van Ktughardt's werk. Doch laat ik thans, na het verleden w reeds door my geschrevene, niet verder over het werk zelf uitweiden, maar liever o da uitvoering iets zeggen. Zooals wy dat van Oefening en Uitspanning gewoon zyn, was ook dit veelcischende werk met de noodige zorg en toewfiding voorbereid sas de uitvoering wederom een gi aneces voor deze vereeniging. Zeer, s zware eischen stelt de componist in zyne, groot contrapnntïich meesterschap bewerkte koren, noem ik bier bv. slechts de machtige finale met de zoo schitterend bewerkte dubbel fnga der eerste afdeeling en het niet minder grootsebe slotkoor der tweede afdeeling dooh doorgaans bleken alle moeilgkheden overwonnen en viel ook de klankschoonheid, >oral der vrouwenkoren, zeer te roemen. Ook in het mannenkoor, dat zich Dinsdag avond wel van zQn beste zyde liet kennen, en vele gelukkige momenten aan te stip pen, al bad ook de krachtsontwikkeling in imige koren, b.v. in Wie einen Wirbel macho sm en in den triumfzsng Heil dir mhmprattgonikr fWn»imponecrender .kun- m «f»' Zooals ik reeds opmerkte, maakte de zang van het 4 capelia terzett, dat herhaaldelijk optreedt, een zeer grooten indruk. Deze ter zetten zy« dan ook juweeltjes van melodiek, en werden, uitgezondeid no 9 waarby de intonatie der eerste sopraan niet, juist wilde gelukken, op hoogst artistieke wijze uitgevoerd. Yap zeer groote werking was ook de eenvoudige doch pakkende melodie van het Engelenkoor Wie bist du vom Himmel gefallendu schöner Morgen stern.en welk een climax weet de componist hier te bereiken met de daarop aansluitende klaagzangen der gevangen vrouwen, onder broken door de triomfliederen der Romeinen. En dan dooh laat ik eindigen want op elke bladzyde ontdekt men iets anders, dat sohoon is en belangryk, en het zou sleohts een in herhalen-treden worden. Mevrouw Oldenboom—-Lütkemann, die hier van vorige concerten der zangvereeniging gunstig bekend is, vervulde de sopraanparty, Deze zangeres, wier stem vooral in het boogc register een helder en fraai timbre heeft, liet ook nu niet na met hare verschillende soli indruk te maken. Zeer mooi en impressief werd o.a. het zoo melodiense en „stimmungs- volle": Legab dein Trauergewand, Jerusalem door baar weergegeven. Opk mejuffrouw Aunt Blaauw was voor m «M wbrtwM m *m md» poitstoomsohip Beichstag, kapitein Christi ansen, van Afrika via Lissabon. Na ontscheping van passagiers ca poet ver trok het naar Hamburg. Aan wal kwamen een veertig passagiers, meest vrouwen, die naar Nederland terug keerden, en eenige Engelschen, die op last der Transvaalsche regeering Pretoria hadden moe ten verlaten. Laatstgenoemden vertrokken 's a de mailboot Prins Hendrik naar f Voor de Friesland golden de klachten, wat de warmte aangaat, uitsluitend de 3 voorste officiershutten aan stuurboord, de voorlong- room en het machinisten verbiyf, zoomede de stokers waechplaats. Aan deze bezwaren ia tegemoet gekomen, evenals aan klachten van geiyken aard aan boord van de Zeeland en de Holland. Intnsschen wordt het nog noodig geacht de luohtverversohing in de machinekamers te verbeteren aan boord van de Holland, waartoe echter eerst na terugkeer van den bodem in Nederland zal worden overgegaan. Ten opzichte van de vraag, wat er waar is van de klacht dat alle provisie tengevolge van de hitte aan boord dier schepen bederft, de meest geruststellende medadeeliogen worden. Nog wordt medegedeeld dat de Piel Hein op het traject Aden naar Colombo, tuasoben 24 Februari en 5 Maart 1899, gestoomd heeft met gemiddeld 9.4 myisvaart; het brandstof verbruik bedroeg op dezen overtocht voor de voortstuwing 225 ton en bovendien voor de kleinere werktuigen, die voor den scheepsdienst inbegrepen, 50.5 ton, totaal 275.5 ton, terwyi de totale kolenherging van het sobip ongeveer is. Desgevorderd kan echter meer brand stof aan boord worden genomen. Omtrent de Piet Hein hebben inrichting van logies, ventilatie enz. tydens verbiyf in Indië en viotu&liebergplaafoan geen aanleiding tof opm< Uit Vlissingen namiddag kwam zoosls nog in der oplaag van ons vorig nommer op de roede aldaar het Duitsohe Heden nacht is een Belgisohe i •P het Zuiderstrand van Westkapelle vastgeloopen. Van morgen, met hoog water, kwam zy echter weer vry. Het volgende, dat, voor de zooveelsto maal, velen arbeiders ter waarschu wing strekken kan, sobryft men ons uit Sint Annaland: Onlangs vertrokken uit deze gemeente eenige arbeiders naar Dnitiohland. Dezen vonden daar werk, sommigen goed werk, en daardoor aangelokt volgden velen hun voorbeeld, zoodat ruim 25 inwoners er heen gingen. Maar een groot deel werd hitter teleurgesteld in i verwachtingen. Geen, ot zeer werk vonden ze er, on na hun, met opgespaard, reisgeld te hebben verteerd, moes ten familieleden hun het noodige zenden om te kannen terngkeeren. Wanneer sullen de menschep tooh loeren waarschuwingen en raadgevingen, zooals vel» bladen gaven, niet ongelezen te laten? De heer L. van de Velde te Bruiniise is benoemd tot buitengewoon opsiohter van do dyksverbetering te Brakel. Te Zierikieeis eene vrtj-antifevoln- kiesvereeniging opgerioht, onder den Groen van Prinstercr. Een bestuur, ba® nit vyf leden, is gekozen en eeu vastgesteld. Door den raad van H n 1 s t werd Dins dag de verpachting van graangewassen der wallen voor f 107 per jaar goedgekeurd, en 1 beschikt op bet, vroeger f van den directenr van het toor tot hot aanbrengen van zonnen aan zyne woning, tevens post- en t kantoor. Wegene vermeerdering vaa hot aantal schoolgaande kinderen zal oen onderwyeer meer worden aangesteld. Een voorstal van den hoer Adriaanse, om een onderwyzer ot onderwyzeres op te roepen, werd verworpene Men schrytt ons nit IJ z e n d y k e t Nauwelijks is het verleenen eener subsidie van f 1250 aan de IJzendijksohe stoomtram- wegmaatschappy met tien jaren verlengd of de directie neemt een maatregel, die de gansohe bevolking ontstemt. Tot dusverre stopte elke trein voor het op juten en aflaten van passagiers aan de markt, het middelpunt van het verkeer waaraan de voornaamste hotels gelegen zQn, zoodat de inwoners en bet reizend publiek daarin veel gemak vonden. Thans rfjdt de tram van het bestelhuis en stopt alleen in de Laadpoort® straat waaneer „de post" daarmede vervoerd wordt. Waarichyniyk zijn onze vroeds mannen, toen zy over de beurzen der belastingbetalende beschikten, ingebreke gebleven genoegzaam de puntjes op de i's te zetten es seer zeker velen aangenaam. Een betrekkelijk niet groot dooh hoogst sympathiek altgelnid is het waarover mrj. Blaauw beschikt en waarmede zy haar auditorium steeds weet te boeien. De belangrijke alt-solo Jerusalem, ach wem du es doeh müstet werd door haar op zeer artistieke wyze vertolkt, maar tooh komt het my voor dat grootere dramatische kracht voor het juist weergeven dezer aria noodig is. Hoe mooi ook overigens, zoo was er m.i. te weinig climax in de voordracht en ik schryf het daar» aan toe dat de indruk van dezep heerlijken solo niet nog grooter was. De heer Rogmans had, jammer genoeg, sleehts een beseheiden party in Klughardt's oratorium te vervullen, want van zyn heldere, krachtige tenorstem gaat mits hy in forto's niet over- dryft nog steeds veel bekoring uit. Met fraaie voordracht en zekere intonatie werden de recitatieven door hem ten gehoore gebracht; en al was het aandeel, dat de beer Rogi in het welslagen van deze uitvoering had, be trekkeiyk gering, met dat weinige hoeft by toch weder opoieaw bewezen een tenorzanger van den echten stempel te zyn. De partyen van Hoogepriester en van Aaha veras werden vervuld door den beer Zate S.t WW TOOI «rit dit Ik d»wc uogor.dia m «B »PIP! isslp» PM' basgeluid biykt te bezitten, boorde» Voor een juiste beeordealing van dezen zanger zou het, geloof ik, gewenscht zyn hem in andere partyen dan bovengenoemde te hooren. De heer Zalsman zingt zuiver en juist, dooh ist m. i. de kracht om een veel eioohende party als die van den Hoogepriester, waaruit veel meer het opbrulsehende fanatisme moet naar waarde te vertolken. Ook iu de zoo dramatische Ashaverus-scèue ware een grootsche voordracht zeker gewenseht geweest. Het best voldeed my de heer Zalsman in de prachtvolle aria Herr, unserGott, der du allein gerecht. Hierin viel zyne dictie te ioven. betrekkeiyk ondankbare party doeh eene zeer voorname schakel in de ter- is de tweede sopraan. Het is geen ge- makkeiyke taak om een dergeiyke party goed te vervullen, want hiervoor zyn een uitstekend gehoor, vastheid van intonatie en rythmus hoofdvareisohten. Mejonkvr. heeft, zieh zeer verdienstelijk van haar taak gekweten. Er viel dikwyis eene mooie samensmelting der stemmen te constateeren, en dit is, ale mea de korte voorbereiding in aanmerking neemt, zeer te waardeeren. Over het orkest, dat ditmaal een bfiEondcf zware taak bad te vervallen, kap ik tot *ge

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1900 | | pagina 1