MIODELIH IUiSCHE COURANT.
UI
N°. 68.
Woensdag
21 Maart.
143e Jaargang.
1900.
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen,
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., f2.-
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Thermometer
Middelburg 20 Maart 8 u. vm. 43 gr. 12 u. 48 gr.
tv. 4 u. 48 gr. F. Verw. z. t. m. Z. w., bew., b. weer.
Advertentiën voor bet eerstvolgend
nummer moeten des middags vóór één nor
aan het burean bezorgd zijn.
AdvertentiSn: 20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel
Groote letters naar de plaats die zij innemen.
Advertentiën by abonnement op voordeelige
voorwaarden. Prospectussen daarvan zyn gratis
aan het bnrean te bekomen.
A g e bi t biü
Te Vlissmgen: C. N. J. de Vet Mestdagh te
Goes: A. C. Boluyt, firma Wed. de Jonge.
Het bestuur der Unie en
het vrouwenkiesrecht.
Tegenover de aanvallen, waaraan bet be
stuur der Liberale Unie in een deel der pers
heeft blootgestaan, vooral, behoudens eene
enkele uitzondering, in de bladen, die
de conservatief-liberale beginselen zijn toege
daan, staat het niet te loochenen feit dat een
zeer groot deel, zoo niet het meerendeel der
afdeelingen van die Unie zijne ingenomen
heid betuigde met de jongste circulaire over
het kiesrecht.
Een enkele maakte daarbij eenige reserve,
maar over het geheel bleek dat betbestnnr
jaist had weergegeven de meening, door de
Unie vroeger omtrent dit belangrijk vraag
stuk uitgesproken.
In onze naaste omgeving is daarover nog
geen oordeel gezegd, maar wij hebben alle
vertrouwen, dat ook in de kiesvereeniging
jEendracht maakt macht te Middelburg,
die vroeger zich evenzeer uitsprak ten gunste
van het algemeen standpunt, door de Unie
in zake het kiesrecht aangenomen, zich
scharen zal aan de zijde van het hoofdbe
stuur.
Algemeen schijnt men dan ook te begrij
pen, dat dit bestuur slechts in breede trek
ken heeft willen aantoonen, en doen uitspre
ken, de hoofdbeginselen, die de Unie ten
opzichte van het kiesrecht in ons land is
toegedaan, en de noodzakelijkheid van Grond
wetsherziening, wil men het in de circu
laire aangegeven doel bereikenlatende de
bepaling omtrent den geschikten tijd, om
daartoe over te gaan, aan eene nadere be
slissing over.
De juiste tijd daartoe zal van zelf wel
blijken; dit kan spoedig, dit kan later zijn.
Alles hangt, zooals wij vroeger reeds aan
toonden, ai van de omstandigheden, van den
politieken toestand van ons land op het
oogenblik dat de Liberale Unie haar pro
gramma voor de verkiezingen van 1901 zal
vaststellen.
Over die kwestie van opportuniteit is al
heel wat geschrevenmaar zonderlinger be
schouwing daarover, in verband met het
geen het Unie-bestuur schreef over vrouwen
kiesrecht, lazen wy niet dan in het nommer
van Zaterdag der Provinciale Groninger
Courant.
Nu dienen wy vooraf mee te deelen dat
onze collega's aan dat blad nooit I
spreken zyn geweest over die Unie-circulaire.
Zij was hun te onpractiscb, en de aandrang
tot Grondwetsherziening, die daarin voor
kwam, in hnnne oogen ontijdig.
Wij weten echter dat de redactie van het
Groningsche blad met die opmerking de
plank missloeg en de bedoeling van het
Unie-bestuur geheel miskende.
Maar nu wordt datzelfde bestunr door
haar beschuldigd van gebrek aan de noodige
iogika, van een niet gelukkige dooreen-
menging van „de wenschelykheid en uit
voerbaarheid van vrouwen-kiesrtcht in begin-
oei en de opportuniteit van den maatregel."
Ook hierby heerscht dus weer, dunkt ons,
hetzelfde idee, hetwelk omtrent de alge-
meene strekking der circulaire door velen
is gekoesterd; gansch ten onrechte.
Tegen die opvatting meenden wij te moe
ten opkomenin de hoop daardoor eenige
klaarheid te brengen in eene kwestie, die
door sommigen, geheel te goeder trouw,
onzuiver wordt gemaakt.
Laat ons vooraf omtrent het vrouwen
kiesrecht in 't algemeen ons gevoelen in
enkele trekken mogen neerschryven. Wy
doen dit te eerder, omdat wy op dat punt
soo geheel staan schouder aan schouder met
onze collega's in het Noorden.
Ook wy deelen hun gevoelen dat vooral
voor de ongehuwde vrouw of weduwe het
kiesrecht een dringende eisch is.
Klemmend voor dat streven is zeker de
opmerking, by eene algemeene verkiezing
gemaakt door eene directrice eener meisjes
hoogere bnrgerschool. Zij beklaagde zich
er luide over, dat van het personeel harer
inrichting alléén de manneiyke concierge
kon gaan stemmen* Tegenover dit beklag
|ten4 de redsotie der Gron, Crl., en wjj
kunnen ons dit voorstellen, met den mond
vol tanden. Het zeide ten slotte meer vóór
het vrouwenkiesrecht dan een warm betoog
van Mill, den grooten kampioen voor de
zaak.
Tal van vrouwen bebeeren eigen zaken,
bekleeden eervolle posities in de maat
schappij, hebben dus belang by den gang
der gebeurtenissen in een land, waar zij
wel geroepen worden om lasten te betalen
maar hoegenaamd geen recht van meespre
ken hebben. Zij moeten dat overlaten aan
de heeren der schepping. Hoe die vaak
met hare belangen, met de zaken van alge
meen welzijn omspringen, wy behoeven dat
niet te ontvouwen.
De voorbeelden daarvan zyn dageiyks
voor het grijpen.
En waar nu, krachtens zoo moeilijk te ver
anderen maatschappelijke toestanden, al zijn
ook te betreuren, een groot deel der vrou
wen ongehuwd blijft,-wy zijneven ouwer-
wetsch als de redactie der Gron. Crt om
voor de vrouw in een huwelijk hare eigen-
ïyke bestemming te vinden, al smaakt zij
ook daarin lang niet altijd gelnk en al valt
er ook op dat punt heel wat te verbeteren
daar moet in deze tegenover die groote
schare van onmondig verklaarden recht
vaardigheid en billijkheid betracht worden.
Aan die vrye, ongehuwde, zelfstandige
vrouwen, maar ook aan weduwen, die voor
hare eigen belangen in zaken vaak moeten
waken, dient men in elk geval het kiesrecht
te verleenen.
Hiermee staan wy op éen lijn met hen,
wier opstel ons noopte tot enkele bedenkingen.
Deze raken hunne hestrydiug van het
bestuur der Unie; eene bestrijding die in
onze oogen veel heeft van het zoeken van
spijkers op laag water.
Tot juist begrip van hetgeen zij en wij
bedoelen, laten wy hier even volgen, wat
het ün?'e-bestuur schreet over eene regeling
van het kiesrecht ten aanzien der vrouwen
„Het is bekend, zoo luidde het in de
circulaire dat over het toekennen van
het kiesrecht aan vrouwen, ook door per
sonen van overigens gelijke richting, zeer
verschillend wordt gedacht. Meent men
eenerzijds, dat nit een reohtsoogpnnt alle
meerderjarige vrouweiyke staatsburgers
op kiesrecht aanspraak hebben, anderszijde
wordt betoogd, dat ten dezen ook dient
gelet te worden op het gewicht van het
huwelijk en het huisgezin, en dat, waar
onze maatsebappy daarop steunt, d^or den
wetgever dient vermeden te worden wat
aanleiding zon knnnen geven, en, mis
schien dikwijle, zal geven, tot ernstig ver
schil van gevoelen tnsschen echt- en huis-
genooten, of tot het onttrekken der vronw
aan de haar daarin opgedragen taak.
„Evenwel zal ook dit vraagstuk te zijner
tijd oplossing vorderen, en het komt ons
daarom ten eenenmale ODgewenscht voor,
dat de Grondwet die oplossing door eene
bepaalde uitsluiting der vrouwen, gelgk
thans, zon verhinderen. Wij zyn dan ook
van oordeel, dat ook ten dezen de Grond
wet den gewonen wetgever niet dient te
beletten om, zoodra by daartoe den tijd
gekomen acht, tot toekenning van kies
recht aan vronwen over te gaan".
Dat het bestuur der Unie omtrent het
vrouwen-kiesrecht nog geen bepaalde mee
ning uitspreekt, ligt voor de hand. Op dit
oogenblik is er ten opzichte van het alle-
jraoras-stemrecht nog zooveel te regelen, dat
dit van zelf op den voorgrond treedt. Maar
bovendien, over de kwestie van het verlee
nen van dit recht aan de gehuwde vrouw
bestaat nog heel wat verschil van meening,
zoodat eene gedecideerde uitspraak in deze
nog niet wel mogelijk is. Maar dat het
bestnnr aan den eisch in 't algemeen te
gemoet wil komen, blijkt, naar onze mee
ning, meer dan voldoende nit de duidelijke
verklaring, dat het noodig is den gewonen
wetgever niet door de Grondwet te beletten
om, zoodra hij daartoe den tyd gekomen
acht, tot toekenning van kiesrecht voor
vrouwen over te gaan.
Ons ontsnapt de gegrondheid der geuite
meening, dat het „in deze redeneering aan
de noodige logica" zou ontbreken. Ons
dunkt, zij is duidelyk genoeg.
„Zoolang over het toekennen van het
kiesrecht ih vrouwe» 4e gevoeleiw eoozeer
uiteenloopen, dat het niet mogelijk is tot
eene volksovertuiging te geraken ten aan
zien van zijne wenschelykheid en nuttigheid,
zoolang is er voor deu wetgever geen reden
de grondwet op dit punt te verruimen".
Aldus de redactie der GronCt.
Wij zouden haast vragen: is hierby de
logica niet zoek
De band, die knelt, die een beletsel is
om rechtvaardigheid te betrachten, moet
men das laten bestaan
Is het niet beter hem te verbreken, op
dat man vry sta op het oogenblik dat de
volksovertuiging gevestigd is
Trouwens, de overtuiging omtrent het alge
meen beginsel in deze bestaat reeds bij een
zeer groot deel van het volkmen is daar
niet meer tegen, neen sterk voor het kies
recht aan de vrouw. Er is alleen nog maar
verschil over de vraag hoever men gaan
zal en kan; welke de beste regeling is.
En uit het toekennen van het kiesrecht
en de verkiesbaarheid van vrouwen voor de
kamers van arbeid, in de wet van 2 Mei
1897 Stblno. 141), blijkt immers meer dan
voldoende hoe op dit punt met de traditie
en de oude sleur reeds is gebroken.
Waar onze collega's in Groningen zei ven
daaraan berinnerenwaar zy in het jaar
1872 reeds een pleidooi leverden voor het
toekennen van het kiesrecht aan de onge
huwde vrouw, daar is het ons onverklaar
baar, dat zij het wachten van zooveel jaren
nog niet moede zyn, en, kennende de hinder
paal, die de Grondwet ook op dat punt
oplevert, niet beslist zich scharen naast het
Urate-bestuur.
Vóór men gaat bouwen, begint men
h met het oprnimen van hinderpalen, die
den bouw in den weg staan
Middelburg 20 Maart.
VOOR DE BOEREN.
Naar aanleiding van het verzoek om bouf
fantes en polsmoffan voor de Boeren vestigt
de heer H. S. S. Kuyper in De Standaard er
de aandacht op dat alle in het oog vallende
kleuren op het oogenblik voor de Boeren on
bruikbaar zyn. Roode, blauwe, paarse, witte,
zelfs zwarte bouffantes zonden ben op zekeren
afatand herkenbaar maken en dus in het be
lang der Engelschen zyn. AUe bouffantes en
polemoffen en zeker, zoo Bchryft genoemde
beer, zullen duizenden Nederlandsche vrouwen
aan mevrouw Steyn's roepstem gehoor geven
- moeten khaki-k eurig zyn, d. i. donkergrijs
donkerbruin of donker grijs bruin.
Hoe de by deze kwestie het naast betrok
kenen zeiven over de verklaring in de Unie-
circulaire denken, blijkt voldoende uit het-
de redactrice van Belang en Recht
schreef in het nommer van 15 Februari.
Mejuffrouw Henriette van der Meij liet
zich over de meer besproken meening van
het Unie-bestuur zeer beslist uit in de vol
gende bewoordingen:
„Met instemming werd door mij van dit
schrijven kennis genomen; wel is waar
neemt het Bestuur der L. U., wat de
urgentie van invoering van vronwenkiesrecht
betreft, nog een gereserveerde bonding aan,
maar het acht althans het tydstip gekomen
de belemmeringen daartegen nit de
giondwet te lichten. En dit is van deze
zijde een concessie aan de vrouwenbeweging
van niet geringe beteekenis. Dat het zich
ten aanzien van de mannen reeds direct
voor algemeen kiesrecht verklaart en de
regeling van dit recht voor de vrouwen
aan den lateren wetgever wil overlaten, laat
zich, dunkt mij, ten volle verklaren uit de
politieke omstandigheden en uit de heden-
daagsche burgerrechtelijke positie der vrouw.
Met zijn circulaire plaatst zich het Bestnnr
der L. U. op hetzelfde standpunt, als het
party bestuur van de S. D. A. P. innam by
de stichting van het Ned. Comité voor Alg.
Kiesrechteerst de politieke ontvoogding der
arbeidende klasse, dan die der vrouw. Een
opvatting, ook door mij gedeeld op de gron
den, hier ter plaatse vroeger uitvoeriger
uiteengezet, en waarop het thans niet noodig
is nader in te gaan. Uit een oogpunt van
praktische politiek schynt een andere oplos
sing van het netelige kiesrechtvraagstuk niet
goed mogelijk, om democratische redenen
niet wenschelijk."
Stelliger kan het, dunkt ons, niet. Deze
verklaring, afgelegd uit naam van haar,
die by het vraagstuk van het vrouwen
kiesrecht zoo nanw zyn betrokken, legt
zeker heel wat gewicht in de schaak
En daarbij vallen, dunkt ons, van zelf in
't niet de bezwaren, gemaakt door de redactie
van het Groningsche blad; bezwaren, diej
meenen wy, in 't licht van het door haar
gepredikte beginsel omtrent het vrouwen
kiesrecht, niet vry zijn van inconsequentie.
Naar onze meening nam het bestuur der
Liberale Unie ook in deze het juiste stand
punt in.
Bemiddeling.
Hier en daar schynt men te meenen, dat
Nederland thans zyn bemiddeling aan Enge
land moet aanbieden. Reeds by voorbaat, zegt
Het Vadwordt den minister De Beaufort
slapheid en bangheid verweten, zoo dit niet
geschiedt. Maar Het Vad. noemt dit een by-
zonder oppervlakkig oordeel. Er zon h. i. al
by ster weinig moed voor noodig zyn om een
aanbod van bemiddeling te formuleeren in
hoffeiyke termen. Als men op deze wijze den
roem kan verwerven van getnigenis te hebben
afgelegd van sympathieke gevoelens voor onze
stamverwanten, dan is dia lof al zeer goed
koop te verkrygen. Maar, vraagt Het Vad.,
wat zon het baten? De mogendheid, naar
welke Engeland zeker het eerst moest luisteren,
de Vereenigde Staten, hebben hun bemidde
ling aargeboden in voorzichtige termen, duide
lyk zonder bedoeling om goede diensten op te
dringen. En het antwoord van Engeland is zoo
volstrekt afwijzend geweest, dat geen andere
mogendheid roeping zal gevoelen dat voorbeeld
volgen.
Daartegenover staat men machteloos. Kon
al het arbitrage tractaat van Den Haag reeds
op dit ooi fiiet ten volle van toepassing worden
geacht, dan zon zeker een aanbod van ba-
middeling door Engeland niet „als een minder
vriendschappeiyke daad" beschouwd mogen
worden. Maar in geen geval zon Engeland
verplicht zyn eenig aanbod van bemiddeiiog
te nemen. De Fiansehe minister heeft in
den Senaat doen gevoelen, dat de betrekking
tnsschen Frankrijk en Engeland niet zoodanig
dat het met evenveel kans van plagen als
in den Spaansch-Amerikean'ichen ooi log zijn
bemiddeling zon kannen aanbieden. Tegelijk
heeft by een eind gemaakt aan de legende,
dat de Russische regeering in November li-
voorstellen tot bemiddeling tot de Mogendhe
den zon hebben gericht en by de Franrche
regeering op verzet zou hebben gestnit. Ook
Rusland heeft het vrnehtelooze van eeuig
aanbod ingezien. Da Dnit&che keizer heeft
verklaard, dat hy alleen tot interventie bereid
kon zyn, als beide oorlogvoerende partyen
getoond hadden die interventie te willen aan
vaarden. Wat zou nu, vraagt Het VadNe
derland vermogen, welks regeering wel met
de Eogelsehe op vriendschappeiyken voet
staat, maar welks sympathitëa voor de andere
oorlogvoerende party by de Engekche regee
ring genoeg bekend zyn, om een aanbod van
deze zijde als niet voldoende onpartydig te
doen beschouwen?
Het eenige, wat op Engeland eenigen in
druk zou kunnen maken, zon zyn een ge-
meenachappeiyk optreden der mogendheden
met een eisen, waaruit duidelijk zou biyken,
dat ze bereid zouden zyn den eiach met de
wapenen in de hand kiem by te zetten. Zou
men wensohen, vraagt Het Vad., dat de Ne
derlandsche regeering met dat doel onderhan
delingen met andere regeeringen opende Veel
succes zou daarop h. i. niet te wachten zyn,
Rusland hondt er meer van in troebel water
te viasohen dan openUjk tegen Engeland op te
treden, daargelaten nog dat de eisch van den
alleenheerscher, die de rechten en vryheden
van Finland vertrapt, tot Engeland om de
rechten eu vryheden van Transvaal te eerbie
digen toch een al te dwaze ironie der wereld
geschiedenis zou zyn. Wat Frankryk ei
Duitachland betrefc, staat zoowel hun eigen
belang als hnn onderlinge achterdocht en
jaloezie een gemeensobappeiyk optreden tegen
Engeland in den weg. En wat zon er van
andere zwakkere Mogendheden te wachten zyn
Het is duidelyk genoeg, meent Het Vad.,
de Republieken moeten het uitvechten. Hache
lijk staat zeker de kans, maar reden tot
wanhoop is er nog niet. Lang zal bet zeker
duren eer zy onderworpen zyn, en dan hoopt
Het Vad., dat eindeiyk in Engeland het volks
geweten zal ontwaken of andera de bly vende
gisting in Zuid-Afrika de kiem der ontbinding
i»! IOT i« be! wereUIrJk, as bet gen*
Zoo als nog ia een deel der oplaag van
ons vorig nommer gemeld werd, zyn benoemd
als burgemeester vsn Retranchement do
heer I. Rieseeuw Jr eu van St Laurens de
heer J. Mariniasen.
dorst en heerschzucht tot richtsnoer zijner
daden genomen heeft.
BMojkmuÏwÏFmz.
By kon. beslnit:
is aan G. J. van der Goes, te Rotterdam,
op zyn verzoek, met 1 Juli eervol ontslag
verleend als hoofdopzichter over rechtsgebou-
wen, gevangenissen en ryksopvoedingsgestich-
ten; en
is tydeiyk voor één jaar benoemd tot on
deropziener der domeinen in het rentambt
Zwaluwe Bastiaan Spuy broek, landbouwer te
Oud-Drimmelen.
De gewone audiëntie van den minister van
koloniën zal Vry dag niet plaats hebben.
UIT STAD EN PROVINCIE.
Voor de stemmingen voor leden der Pro
vinciale Staten, Dinsdag 27 Maart te houden,
bevelen wij ten zeerste aan in het district:
HIDDGLBCII6
den heer
Voorzitter van den polder Walcheren
VHOJLEIV
den heer
Men kan dikwyis naieve vragen doen!
Zoo werd tegenover ons de bedenking
geopperd of de kinder voorstelling, Woensdag
middag in den sehonwbnrg alhier, ten voor»
deele van Kindervoedingte geven, wel zoo
mooi zon zyn alB die 's avonds plaats hadden,
u of het dan niet donker is in het gebouw!
Tot geruststelling van die vragers de mede-
deeling dat alles precies plaats heeft als de
vorige week 's avonds, zoodat da voorstelling
dos even fraai en de zaal even verlicht zij zal.
Voor de Flor alia van de vereen iging
Uit het volk Voor het volk alhier zijn
door ruim 400 personen 1861 plantjes san-
gevraagd.
Van planten uitstallend voor binnecshnfa
werden begeerd i colons variabilis 111, trades-
cantia multicolor 76, thunbergia alata 23,
isolepis pygmea 69, meeembryanthemum cordi«
folium variegatum60.
Van planten naar verkiezing voor buiten of
binnen werden genomen lantana hybrida (in
soorten) 55, heliotropium peruvianum 106,
pelargonium zonale (in soorten) 342, fuchsia's
(in soorten) 301, begonia semperflorem vernon
(donkerrood blad en bloem) 154, begonia sem-
•r flor ens (witbloemig) 154.
Van planten aitsluitend voor bniten werden
gevraagd: Ageratum (blauw) 61, (wit) 59,
lobelia ertnus 57, cuphea platicentra 69, knol
's 164.
Het Duitsche oorlogsschip Moltke, kapi
tein ter zee Ludwig Scfaroeder, kwam heden
V1 i a s i n g e n nit de binnenhaven op de
reede en zal morgen ochtend te tien uren, na
het ontvangen van de post, de reis naar Kiel
voortzetten.
Men sohryft ons nit St. Laurens:
Door den raad dezer gemeente werd in de
vergadering van 5 September 1899 met alge-
mesne stemmen een voorstel van het dagelij kuch
uestuur, om de pogingen tot het verkrygen
van een tramverbinding van Middelburg met
Domburg te steunen, goedgekeurd en v o o r-
loopig aan bet comité voor den tramweg
een anbaidie toegezegd van f 50 gednrende
;iea achtereenvolgende jaren, onder voorbehoud
deze som te verhoogen of te verlagen naar ge
lang de richting, die de iyn door de gemeente
zon volgen.
Onze burgemeester, de heer J. Marinissen,
trad intusschen met bet comité in overleg om
de lyn zoo dicht mogelijk langs Brigdamme
eu verder door het dorp St Laurens te doen
toopen, waarvan het gevolg was dat deze
richting werd gevolgd, naar zyue meaning zeer
ten gerieve der inwoners. Het plan werd dus
gewyzigd, wat door vele ingezetenen met
vreugde werd begroet.
Bg adres van 25 Februari jl. wsndda zich
het comité andermaal tot dan raad met ver
zoek om concessie voor den tyd van vyftïg
jaren voor den aanleg van een tramweg in da
dorpsstraat, al« deel van den weg Domburg—
Middelburg met plan van aanleg iu de be
bouwde kom en tevens om de in September
1899 toegezegde subsidie te «rillen yerhoopB?
