MIDDELRURGSCHE COURANT.
re. 18.
143e Jaargang.
1900.
Maandag
22 Januari.
Middelburg 20 Januari.
EENT TEHUIS.
Verkoopingen enz.
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., ƒ2.-
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
TRerm«m«t
Middelburg 20 Jau. 8 u. vm. 44 gr. 12 u. 46 gr.
av. 4 u. 46 gr. F. Verw. m. W. w.,baw.
AdvertentiSn voor het eerstvolgend
nummer moeten deB middags vóór één uur
aan het bureau bezorgd ziju.
AdvertentiSn: 20 cent per regel. Geboorte-, 'dood- en alle andei'e familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regel meer 20 eent. Reclames 40 cent per reg<
Groote letters naar de plaats die zij innemen.
AdvertentiSn bij abonnement op voordeelige
voorwaarden. Prospectussen daarvan zgn gratis
aan het bureau te bekomen.
Agenten!
TeTerneuzen:M.DB Jouerate Oostburg firma Ai
J. Bkonswuk.
Bij deze courant behoort een Bijvoegsel.
Tot heden hebben wij, tegenover, de
poging, die in Middelburg is aangewend,
©n, naar het schijnt, met goed gevolg, om
©en Christelijk Tehuis voor den soldaat op
te richten, een strikt onzijdig standpunt
ingenomen.
Wij bepaalden ons tot het doen van eenige
mededeeiingen daaromtrentzonder ons
verder over die poging uit te laten.
Naar onze meening was het ook vrij over
bodig om tegenover onze lezers van ons
gevoelen in deze te doen blijkenzij toch
konden weten, dat de oprichting van zulk
een Tehuis niet in onzen geest kon zijn.
Maar aan den anderen kant lag het niet
op onzen weg, en zon het zelfs vruchteloos
geweest zijn, om hen, die zich voor de
oprichting daarvan beïjverden, met bezwaren
lastig te vallen, waarvoor zij toch stellig
niet veel zonden voelen. Hunne pogingen
sloegen wij, niet met sympathie, maar wel
met belangstelling gade; zooals wij alles
aanschouwen wat in onzen kring voorvalt
en uit sociaal oogpunt de aandacht verdient.
De verschillende stroomingen op velerlei
gebied oefenen haar invloed uit op onze
maatschappijen daarmee dient elk, die
aan het openbaar leven en zyn belangen
zich wijdt, rekening te honden.
Wanneer wij nu een enkel woord in
't midden wenschen te brengen over deze
aangelegenheid, dan doen wij dit niet omdat
wjj de waarde der pogingen van hen, die
voor hefc Christelijk Tehuis voor den soldaat
Booveel moeite zich getroosten, zouden mis
kennen of willen verkleinen, of eenigszins
bun het recht zouden willen betwisten voor
hunne beginselen in deze te pleiten. In-
tegendeel. Maar, nu ons gebleken is van
een verschil van gevoelen onder eigen geest
verwanten, meenen wij, zonder beschuldigd
te kunnen worden van anderer, in eigen
oog goed, werk te willen bemoeilijken, ons
standpunt in deze nog eens duidelijk in
't licht te mogen stellen.
En dit te meer omdat wij aan een ons
gedaan verzoek om met een enkel woord
die zaak te steunen, meenden niet te mogen
voldoen zonder verloochening van eigen
beginselen.
Er ia nu gebleken van verdeeldheid onder
ben, die in hoofdzaak éen zijn van gelooi
op kerkeljjk gebied»
De heer W. J. J. Koole te Middelburg
Vien men steeds de eere moet geven van
&jjn hart geen moordkuil te maken, maar
die tegenover partijgenoot en tegenstander
altijd rondweg voor zijn gevoelen uitkomt,
heeft; zooals door ons is medegedeeld, in
de Nieuwe Zondagsbode de bezwaren open
baar gemaakt, die hij heeft tegen het op
richten van zulk een Tehuis in Middelburg.
Sinds jaren ia hy lid van den Militairen
hond, omdat hij een Militair-Tehuis voor
eene groote garnizoensstad noodig en nuttig
acht; en 't is nog slechts weinige dagen
geleden, dat bij eene bijdrage opzond voor
het Tehuis te Bergen op Zoom, waar, in de
grootendeels roomeche omgeving, de protes
tanten geen lokaal kunnen hebben, dat heel
den dag beschikbaar is.
„In groote garnizoensplaatsen kan men
onder de zoogenaamd „minderen" nog enkele
beroepssoldaten hebben, die tot denmilitairen-
<5tand behooren, en met een „burger" niet
kunneneigenlijk niet willen omgaan. De
meeste militairen van beroep zijn echtei
mannen met strepen op de mouwen, en
zooals het met dezulken te Middelburg 't
geval ia, daaronder zyn verscheidene ge*
huwden, die in ooze burgermaatschappij
medeleven, mede geacht worden, au geen
apart Tehuis behoeven.
„Aiö we goed nagaan voor wie al de drukte
gemaakt wordt, al het geld moet verzameld
en uitgegeven worden, dan zien we in wer
kelijkheid slechts een handjevol miliciens,
want een grooter garnizoen dan thans krQgt
.Middelburg nooit."
Byzondere redenen heeft de heer Koole
dus, om ziju steuu niet te verleenen aan
eene poging tot oprichting van zulk een
Tehuis in onze woonplaats; en die redenen
deelden wij reeds in ons nommer van Maan
dag mee. Daarbij wees hij op het te Mid
delburg bestaande Chrietelijk Yereenigings-
huis in de SpaDjaardstraat, waarheen men
te vergeefs trachtte miliciens te lokken.
Ziedaar bijzondere punten van verschil;
redenen waarom, naar de heer Koole meent,
te Middelburg de behoefte aan een afzon
derlijk Tehuis voor militairen niet bestaat.
Maar belangrijker dan deze komt ons
voor de èe^asel-kwestie, waarover onze stad
genoot ook zijne meening zegt.
„Is het" zoo vraagt hij „nu de tijd
om 't verouderd begrip van standverschil
tu6schen „militair" en „burger" te doen
opleven
Is het daartoe nu de tijd, nu de persoon-
lyke dienstvervulling allerlei jongelieden
naast elkander in 't gelid brengt. En zaL
men eerlang niet verder gaan, en van alle
„burgers" soldaten neen weerplieh-
tigen maken En moeten die alien dan,
zoodra hun haar modelgeknipt is en zij
modelgekleed gaan, een poosje als wezens
van andere soort worden beschouwd en be
handeld
Gelooft me, een milicien, die gisteren werk
man, boer, student of klerk was, is het na
zyn oefeningstyd alweer. Heeft hij intusschen
andere lichamelyke, geestelijke of vriend»
scbapsbehoeften
Noemt even den naam van Dreyfus, en
aacstonds herinnert gij u de verontwaar
diging, opgewekt door 't militaire stands-
verschil in Frankryk. Waarom voor een
militair niet het gewone rechtDit heeft
ieder gevraagd. Waarom den mensch Drtyfus
anders behandeld dan men gewone menschen
behandelt
Aanschouwt het oomleger, neen, 't is geen
leger, 't is de gewapende burgerijdie op dit
oogenblik in Zuid-Afrika strijdt tegen een
soldaten leger, dat „geen lor" waard is.
Verbeeldt u eens de ziekelyke philan
thropic, die ging collecteeren voor Militaire-
Tehuizen in Transvaal en Vry staat!
Ik kan het verBchil niet zien tusschen een
wapendragend en een gereedschap to an teer end
en een pennevoerend jongman.
Wij mogen ons zeiven en anderen nu niet
meer wysmaken, dat een tijdelijk militair
buiten de maatschappy, buiten de kerk,
buiten de broederlijke samenleving staat.
Onlangs, op oudejaarsavond, zocht een
sergeant eene plaats in de Nieuwe Kerk,
niemaud in de nabyheid ontfermde zich
over den zoekenden man. Hy mocht ol
moest terng naar de buitenste duisternis.
Schande 1"
Aldus de heer Koole.
En wij reiken hem, uit instemming met
hetgeen hy schreef, gaarne de hand; al
bestaat er tusschen ons toch nog wel eeoig
verschil van opvatting.
De militair dus in de maatschappyéen
zijnd met de burgerij.
Nu er van meer dan een zyde wordt
aangestnnrd op volkswapening, op volks
weerbaarheid, op een volksleger, op hei
populariseeren van den dienst, is dit het
juiste standpunt en verlieze men twee be
langrijke punten vooral niet uit het oog:
Eerstens dat meer en meer moet doordrin
gen het idee, dat volk en leger samen die
nen te werken voor de verdediging des
lands tegen verraderlijke aanvallen van
onrecht plegende groote mogendhedenen
ten tweede, dat men tusschen dat leger en
het volk, maar vooral tusschen hen, die in
dat leger dienen, allerlei scheidsmuren van
stand of geloof moet trachten weg te
nemen, én allerminst mag oprichten.
Daarom vragen wy wat ter wereld is
het toch noodig, dat men afzonderlijke Pro-
testantsche ot Roomsche tehuizen opricht?
Wat heeft het geloof toch te maken mei
de verdediging van ons land
Het mogè waar zfjn, dat de Transvalere
groote kracht vinden in hun geloof en in
het vertrouwen daarop j als zy tegelij-
kertyd niet met y ver weerbaar zich gemaakt
of niet flink geoefend hadden, pon bon 4»i
geloof alleen weinig baten. Zoo slim zijn
ze zeiven welzy toonden ten minste dit
teo volle te begrijpen.
Bovendien, by hen bestaat een zekere
eenheid in het kerkgeloofwat by een volk,
met gemengden godsdienst, niet het ge
val is.
Daar is het dus verstandig verschil in
geloofszaken zoo min mogeiyk op den voor
grond te stellen, waar het een gemeea-
schappeiyk belang raakt
Dan zal van zelf ook het onderscheid in
stand des te gereeder wegvallen, een ver
schil dat by persoonlyken, en meer nog by
algemeenen, dienstplicht zich hoe langer
hoe minder zal doen gevoelen.
Eu ook aan dat doel kan niet bevorderlijk
zijn het oprichten van militaire Tehuizen,
zelfs van vereeuigingen met een beslist
kerkelyke kleur; welke voor een deel toch
ten doel hebben onze jongens onder het
toezicht te houden van geestelyke leiders,
die vreezen voor afvalligheid eemersijds of
voor proselietenmakery aan den anderen
kant.
Gaan wy dus in menig opzicht samen
met den heer Koole, op dit beïangryk punt
loopea onze meeningen uiteen.
Eu wy gelooven zelfs dat de consequentie
in deze meer is aan onze dan aan zyue
zyde. Want doorredeneerende, zooals hy
doet, moet men wel van zelf komen tot ons
standpunt, dat men in den soldaat vooral
den burger, den mensch moet zien, niet den
aanhanger van het een of ander geloof.
Voor de voldoening aan de behoeften van
zyn hart op godsdienstig gebied zijn de
kerken, de catechisaties en andere derge»;
lyke samenkomsten. Bovendien staat zeker
wel deze en gene hniselyke kring open,
waar men hetzelfde geloof belijdt, menig
jongeling dus gaarne zal vertoeven en,
vooral by de tegenwoordige regeling, har»
teiyk ontvangen zal worden.
In die richting ligt een gezegende arbeid
voor allen, die het wel meenen met onze
dienstplichtigen.
Of zy al de kazerne uitgaan, en zich
weer begeven in een ander gebouw, waar
zy toch meestal dezelfde personen ontmoe
ten, met wie zy dagelijks omgaan; wat zai
dat hun baten?
Ontspanning zal hun dit zeker niet geven.
Dan kunnen zy even goed in de kazerne
bly venen dit te meer, omdat in de laatste
jaren alles wordt aangewend om het hun
ook daar, in de cantine, aangenaam tè
maken.
Er is zelfs van tot oordeelen in deze be
voegde zijde wel eens beweerd, dat het te
veel onttrekken van den soldaat aan het
ontspanningslokaal in de kazerne ook zijne
bedenkelijke zyden heeft, omdat de soldaten
daardoor ontwend worden het elkaar in huh
eigenJijk huis-aangenaam te maken.
Maar voor 't overige vinden zy onder de
burgëry een harteiyke ontvangst!
ISn willen zy kennis garen, verpozing
buiten de kazerne en buiten den familie
kring zoeken, dat zy dan hunne schreden
richten naar een Ons Huist zcoals er te
Middelburg in de Wagenaaratraat een be
staat, waar zy menschen van allerlei slag,
van allerlei geloof aantreffen; waar zy hun
kennis kunnen vermeerderen, niet eenzydig
maar veelzydigwaar zij, door met men
schen van verschillende levensopvatting om
te gaan en van gedachten te wisseleii,
anderen als mensfih leeren waarde©ren.
Het zal hun blik verruimen.
En de maatschappij zal er door opge
bouwd worden, omdat op die wijze worden
gevormd soldaten, die zich burgers biyven
gevoelen en doordrongen worden van héi
oeaef, dat ook in de gelederen het gelooi
geen scheiding behoeft te brengen.
In Ons Huis kan een soldaat, evenals
een burger, een goed Te Huis vinden; én,
wy noemen het dan ook een gelukkig
verschijnsel, dat in den laatsten tijd hei
bezoek van militairen aan die nuttige instel
ling meer en meer toeneemt.
Maar daarnaast zagen wy den soldaat ook
gaarne een plaatBin meuigen hmselyken kring
bereid, als by zelf dit niet heeft in de
stad vaar by ayo dienst vervult, Het
zal den band tusschen het volk en het'
leger versterken, en zooals de heer
Koole het, evenals wy, zoo gaarne wenscht
het verouderd begrip van stands verschil
tusschen mititair en burger meer en meer
doen verdwynen.
NASCHRIFT.
In het heden verschenen nummer van de,
Nieuwe Zondagsbode komt over dit onder
werp, naar aanleiding van het schry ven van
den heer Koole, een polemiek voor, waarbij
diens meening bestreden wordt door den heer
C. J. Havers en het bestuur der afdeeling Mid
delburg van den Nederlandschen Militairen
bond. Dit laatste verklaart categorisch dat
de heer Koole geen begrip heeft, van het
doel van een Militair Tehuis. Zulk een
inrichting is geheel verschillend van een
gebouw voor een Christelijke Jongeliogs-
vereeniging."
Volgens den heer Huvers is het verschil
tusschen een Vereenigingsgebouw, uitgaande
van een Christelijke Jongelingsvereeniging,
en een Tehuis voor militairen reeds daarom
zoo groot, „wijl een Jongelingsvereeniging
bestaat uit leden van gelijke gezindheid, en
een „Tehuis voor Militairen" toegankelijk
is ook voor personen van niteenloopende
gezindheid. Daar zyn in één woord allen
welkom, Protestanten, Eoomseh Katholieken,
Joden, ja zelfs Owgeloovigen".
Alsof een inrichting met zulk een bepaalde
Hervormd-orthodoxe kleur, in het bestuur
waarvan twee predikanten zitting hebben
en overigens personen, die eveneens een
zeer geprononceerde richting op Protestantsch
kerkeiyk gebied zyn toegedaan, de Roomsch
katholieke en Israciitischo militairen kan en
zal uitlokken tot bezoek! Laat staan de
kwestie of de geesteiykheid der ëerstge-
noemden dit zou toelaten.
Terecht zegt de heer Koole, die sich
verbaast dat juist de heer Huvers, en niet
een der Hervormde oprichters van het
Tehuis over deze zaak het woord vraagt,
ter elfder ure kwain het protest van het
bestuur in dat, men moge het vroom
protestantsch©" van ©en Militair-Tehuis
willen verbloemen ieder, die zoo'n
Tehuis meermalen bezocht, weet dat hei
toch niets anders iss
Een warm medestander in zijne ideeën
op dit punt vindt de heer Koole in den
heer J. P. van Melle, predikant te Sluis,
een man die de prakiyk van het leven goed
kent, vroeger zelf sergeant is geweest, en
dus tot oordeelen alleszins bevoegd.
Toen bij, enkele maanden geleden, eene
circulaire ontving, waarin de opriohting van
een Tehuis voor militairen te Middelburg
werd aangekondigd, en hem steun gevraagd
werd, heeft hy aan het bestuur geantwoord,
dat h| overtuigd was, dat hier goed geld
naar kwaad geld gegooid werd.
Verder schryff hy
„Mijne overtuiging, dat het Militair-Tehuis
volslagen fiasco maken moet in een garni-
zoensstad als Middelburg, steunt op geheel
dezelfde gronden, als door den heer Koole
reeds werden ontwikkeld.
Ik vind het jammer, dat er gelden worden
gevraagd voor een Militair-Tehuis, terwijl
er eene inrichting reeds bestaat, die ruim
schoots kan voorzien in de geestelyke be
hoeften van de weinige militairen, die een
tehuis missen en er naar verlangen. De
bestuurders zyn klaarblijkelijk van ander
oordeel. Ik wenseh bun allen mogelijken
zegen toe, maar als ik myn ervaring raad
pleeg, zeg ikBroeders, gy brengt uwe
kracht waarlijk onnuttelyk toeUwe inrich
ting zal zijn om eene kazerne-uitdruk
king te gebruiken een dood kindje met
een lam handje.
„Ook in de beg/nselkwestie, door den heer
Koole gesteld, sta ik geheel aan zyn zyde.
Waar het garnizoen zóo klem is als te
Middelbnrg, moet met het kpart houden van
de militairen worden gebroken."
Ook door deze polemiek zijn wij versterkt
in de meenicg dat het standpunt, blootgelegd
in ons hoofdartikel, het eenig juiste is.
01T STAD EN PROVINCIE.
Wy hebben te zyner tyd melding ge
maakt van de belangrijk© giften, een van
f 2500 en dezer dagen een van f 9200, door
de firma Van Heel Zn te Goes ontvangen
van den heer Joh. Steketee, vice-consul te
Grand Rapids; giften, door de Nederlanders
aldaar sa omatreken ingezameld ten behoeve
van hun stamgenooten in Transvaal.
ThanB vinden wij 'm verschillende Uollandflehe
bladen de volgende zonderlinge dealing s
„De voorzitter-penningmeester van het hoold-
comüé van het Ned. Boode Kruis verzoekt
mede te deelen, dat tot heden geen der beide
bedragen door hem voor de kas van het Roodo
Kruis is ontvangen."
De firma Van Heel, die wy om inlichting
vroegen, zónd ons de volgende ophelderings
„Het cooranten-herieht als zonden die giften
alleen bestemd zij a voor het Boode Kruisis
foutief. De gelden zga bestemd voor hulp aan
het Boode Kruis en de nagelaten betrekkingen,
dos voor da Ned. Zuid-Afrikaonsche Vereent-
ging te Amsterdam. Deze ontving onraiddeUijte
de geiden en berichtte de goede ontvangst.''
Wy herinneren dat indertijd by onze mede-
deeling omtrent die giften alleen sprake is
geweest van een Transvaai-comité.
Er haerschte duo eenige begripsverwarring,
maar ons dunkt, dat dit dien voorzitter-pen
ningmeester nog niet het recht gaf om een
beiieht de wereld in te zenden, dat allióut tol
aller les verkeerde gevolgtrekkingen aanleiding
kan geven.
Wist die voorzitter-penningmeester den asu^
gewezen en tegenover de Goesohe firma meer
fatsoenleken weg niet om opheldering te vra
gen Had hQ vóór hy zulk een mededee*
ling deed pubiiceeren niet eerst die firma
eens kannen schrijven?
Na biyven wy zijne handelwyzé, op zijd
zachtst uitgedrukt, zeer zonderling noemen; en
voor het vervolg allerminst aaabevelens- oé
aa volgens was; dig.
De minister van waterstaat, handel èc
nyverheid brengt, onder verwijzing naar de
aankondiging in de St. Ot. van 19 Sept. jl., ter
kennis van belanghebbenden, dat de beperking
van de scheepvaart door de grootte schutsluis
van het kanaal door Zuid-Beveland te W e«
melding©, tot nadere aankondiging is ojpM
geheven.
Te Golfjnoplaafc geraakte Vrydag-'
morgen een werkman by het dorschen mét'
de hand zoodanig in de machine bekneld, dat;
naar men vreest, hy drie viogers zal moeten ver»
liezen. Hem werd spoedig geneeskundige
hulp verleend»
De onderlinge verzekeringsmaatschappij
tegen het verhezen van varkens Helpt u zèloêtS
te G r o e d e hield Donderdag hare jaar verga»
dering, waarop tegenwoordig waren 81 leaecé
Uit het verslag bleek dat de vereeniging op 1
dezer telde 10 donateurs en 97 deelnemers en
dat verzekerd waren 198 varkens. In 1890
deden zieh 15 ziektegevallen voor; uitgekeerd
werd f208 55. De bezittingen der vereeBiging
bedragen f 2289.66, en zjjn in het afgeloopen
jaar met ruim 1 260 vooruitgegaan. De inleg
voor nieuwe leden werd als vroeger bepaald
op f2.50, d@ uitkeering op 40 cent per kilo»
gramaan de deelnemers werd ala vorige jaren
vrijdom van contributie verleend over. de
cerate maanden van dit jaar. De aftredend©
bestuursleden H. G. Hammaober en F. M»
Meyer werden met nagenoeg algemeen© stem-;
men herkozen, terwyi,in de plaats van de over
leden bestuursleden A. Houtzager en F. Lucieer
werden gekozen Jae. Lucieer en J. Luteyn Pa»
De marechaussee Giiles uit Zondert, van
wien in een vorig nommer sprake was, en die
zich thans met onbepaald vei lot te Ijzen»
dyke bevindt, is nog lang niet hersteld»
Dr. Schouten van lJztndyke is er wel in ge»
elaagd uit de bovtnrug een gedeelte van
den kogel te verwydereD, die in stukken
ia het lichaam was gedrongen, doch aan
gezien G. nu stetda pyn gevoelt in de onder
rug, vermoedt men, dat ook daar nog een stufe
auoet gezocht worden. Het zich voor- of
4enterover buigen, fcoat «mos veel moeste en
gaat met hevige pijnen gepaard. Hoogstwaar-
ut hg olijk zaj beo dan ook nog een hdele tyd
duren, eer hy weer in fanoue zal knnnen treden,
Door de Vereeniging tot aankoop vati
kunstmeststoffen te 'a H eer-Arendakerka
werd aanbesteed de levering van 46.500
KG. superphosphaat, 35.000 KG. ammoniak*
superphosphaat en 18.800 KG. Ghiii-aalpete^
Hiervoor werd ingencnrevon voor alle drie
partijen door P. J. v. Aardenne te Dordrecht
respeeiieveiyk voor t 2.79, t 7.02 en f 9.74 j
voor de superphosphaat en de amm -superphos»
phaat door Pateer te Hontenixse voor f2,8673
en f 7, 48l/jj door Goenes en
