DDELBIRGSCHE COURANT.
N°. 302.
142s Jaargang,
1899,
Yrijdag
22 December.
Eene fraaie redeneering.
Deie eourant verschijnt dagelijks, mot uitzondering van Kon- en Toeatdagss.
Prgs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg ak voor alle plaatsen in Nederland franea p.p., JL-
Afzonderlpke nummers kosten 5 cent.
Therm om-et er
Middelburg 21 Deo. 8 u. vm. 30 gr. 12 u. 31 gr.
av. 4 u. 28 gr. F. Verw. zw. t. m. 0. w., 1. bew. vorst.
A.s. Maandag (Eersten Kerstdag) ver
schijnt de Middelburgsche Courant niet
Dinsdag (Tweeden Kerstdag) daaren
tegen wèl.
Middelburg 21 December.
Advertentiën voor het eerstvolgend
nummer moeten des middags vóór één uur
aan het bureau bezorgd zyn.
AdvertentiSn: 10 eent per regel. Geboorte- dood- en alle familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regel meer 2C oat. Keclamee 40 cent per regel
Groote letters naar de plaats die zij innemen.
AivertentiSn bij abonnement op voordeelige
Voorwaarden. Prospectussen daarvan z$n gratis
aan het bureau te bekomen.
In de Tweede kamer is de bekende zaak
van Saaxumbuizen besproken en natuurlijk van
de zijde der anti-revolutionnairen breed uitge
meten, niettegenstaande ook tal van liberalen,
en de minister van binnenlandscbe zaken
zelf, evenals wy, de houding van sommige
werkgevers en van het hootd der openbare
school in die gemeente niet konden goedkeuren.
Er was echter eane zeer v6rschoonende
reden voor hunne houding.
De voorstanders van het bijzonder onderwijs
vatten alle middelen aan om de openbare school
te benadeelea. Zij lasteren, knoeien, intrigeeren,
trachten die school in gehalte te doen afnemen,
waar zij dit kunnen gedaan krijgen.
En zij oefenen een onzedelijke pressie uit
door middel der bedeeling.
Maar dat mag, zegt De Standaard. Men leze
wat zijne redactie in het jongste nommer
schrijft
„Het Remember Saaxumhvizenzal een
waarschuwing blijven, die bezielt.
En dit temeer, om den euvelen moed waar
mee een liberaal kamerlid onze diaconieën in
dit verband te lijf ging.
Steek, zei hij, de hand in eigen boezem, uw
diaconieën doen desgelijks.
Neen, die doen niet desgelijks, maar die doen
bun plicht.
Het looncontract met een werkman heeft
niets hoegenaamd te maken met de richting
waarin zijn kind wordt opgevoed, en daarom
was hetgeen de schoolmeester van Saaxum-
hnizen bedreef, zoó stuitend.
De diaconie daarentegen is een kerkelijke
instelling. Het is de diaconie die namens
Christus uitdeelt, eu mede verantwoordelijk is
voor de Christelijke opvoeding der kinderen
krachtens hun doop.
Dat een diaken niet aflaat met vermaas,
alvorens de kioderen der gemeente van de
secte school der modernen zijn afgenomen, en
geplaatst op een Christelgke school, is evenzeer
in den haak en gelijk bet behoort, als het
Saaxumhnizensche schoolschandaal uit den
haak en ergerlijk was."
Fraaie redeneering.
Na hetgeen in Augustus door den beer A.
S. Talma, predikant te Arnhem, in verband
met deze kwestie, geschreven is in de Arnh
Crt., wat door ons werd overgenomen,
lazen wij nog zelden eene brutaler uitlegging
van het bekende „dwingt ze om in te gaan".
Het is waarin de laatste jaren heeft men
zich er op toegelegd om uit de kerken zooveel
mogelijk te verbannen wie de vrijzinnige
beginselen zijn toegedaanmaar tooh blijven
er nog tal van personen, vooral in de zg.
staande kerk, die, trots de drijvers voor bet
christelijk onderwijs dat met de leer van
Christus hemelsbreed vaak verschilt, wat de
verdraagzaamtaeii aangaattoch de openbare
school een goed hart toedragen en hunne
kiadereo derwaarts zenden.
Ja, wij gaan zelfs verder.
Onder de aanhangers van dr Knyper zeiven
zija er die in het belang van hunne kinderen
eene openbare school verkiezen boven de
bijzondere.
Een sprekend voorbeeld zouden wij daarvan
uit onze eigen omgeving kannen noemen.
Ea na eene ronde vraag aan den hoofd
redacteur van De Standaard Erkent gij bet
goed recht daartoe van zulk een partijgenoot,
die financieel onafhankelijk is?
Komt zij oe houding overeen met Christus' leer?
Wy mogen tooh niet veronderstellen dat zoo
iemand aldus zondigen zon in nwe oogen
Welnu dan, dan moet die vrijheid ook
erkend worden voor eiken Christus-belijder,
rijk of arm.
Of men maakt zich schuldig aan een grove
inconsequentie, aan een dwang, die geiyk staat
met de inquisitie.
Toen strafte men aan den lijve; dat mag
na niet meer. Maar diaconieën mogen volgens
Ar Ko/per tegenover de armen wel in de maag
straffen en hun ontnemen het recht, dat elk
menscb heeft om zijne kinderen op te voeden
naar eigen inzicht.
De broodvraag treedt hierbij dus op den
voorgrond.
Wat blijft er nu over van het geredeneer
aan die zgde over den dwang, die door leer
plicht zal worden uitgeoefend?
Wat doet men daar anders dan inbreuk
maken op het recht der ouders, om zeiven
hunne kinderen op te voedeB; aan welk recht,
zooals men aan die zijde zoo luide laat
weerklinken te kort zou worden gedaan
door de invoering van dien leerplicht.
Blijkt het niet hoe langer zoo meer hoe
noodig het is onze armenwet te herzien, op
dat onze armen niet het slachtoffer wordeD
van hen, die, onder den sohijn van godsdienst,
hen gebrniken om eigen invloed in ons maat
schappelijk leven te versterken?
Het is wezenlijk geen wonder, dat er om den
broode zooveel schijnheiligheid is in de wereld.
Znlken armen nemen wij het niet kwalgk
wanneer zij onder dergelijke pressie daaraan
meedoeDmaar hoevelen, die financieel onaf
hankelijk zijn, maken zich daaraan schuldig,
om zich te verrijken of zichzelven te ver
heffen 1
De onafhankelijkheid, het karakter gaat op
die wijze in onze maatschappij hoe langer hoe
meer te loor.
Remember Saaxumhuizen
Zoo roept De Standaard uit.
Zeker, wij begrijpen de bedoeling.
Dit is een fraaie verkiezingsleuze voor
1901.
Welnu, wy nemen de leuze aanom den
volke te herinneren aan deze onzedelijke wijze
van doen. Alle middelen zijn geoorloofd om de
bijzondere school te helpen de meest hardvoch
tige dwang mag tegenover het arme volk wor
den uitgeoefendde christelijke liefdadigheid
ontaardt in een inquisitie die het slachtoffer
straft in zijn maag. Vroeger gold alleen do
kwestieZijt gij lil der kerk Komen gij en do
uwen wel trouw daar? En daartoe had men
recht. Nu gaat men verder en eischt men dat
men zijne kinderen naar eene bepaalde school
zendt, ofgebrek zal lijden
Mag dit heeten de armen verzorgen uit liefde,
uit naam van Christus
Ea dat alles wordt verdedigd door hen, die
zoo gaarne de democratische vaan ontplooien
en als quasi-volkspartij poseeren.
Vraag dit maar eens aan jhr mr A. F. de
Savornin Lohman.
Wij willen geen dwang voor de openbare
school, maar verlangen dan ook, dat de tegen
standers daarvan eveneens aflaten dien uit te
in het belang vanjmnne secte-scholen.
Agenten!
Te Terneuzen: M. de Jokgi te Oostburg firma A.'
J. Bbosswijk.
Aanwassen en aanslibbingen in
Zeeland.
Met enkele regelen maakten wij reeds mel
ding van de hulde, in de zitting der Tweede
kamer van Maandag door den heer mr J. H.
Hennequin gebracht aan de ambtenaren, in
provincie belast met het beheer van de
aanwassen en aanslibbingen een hulde, waarbij
de minister van fiaanciëa zich geheel aansloot.
De discussie, daarover gevoerd, is echter
voor velen in ons midden van veel belang en
meenen daarom goed te doen haar, aan
de hand van de Handelingenin haar geheel
hier te doen volgen.
De heer Hennequin zeide„Ik acht het my
tot een plicht om met een enkel woord op te
komen tegen een betuiging, die voorkomt op
bladz. 7 van het voorloopig verslag, waar men
leest„dat verscheidene leden het belang van
Staat in booge mate zouden bevorderd
rekenen als het beheer van de aanwassen
aanslibbingen in de Zeeuwache wateren in meer
deskundige banden werd gebracht". Tot ad
structie van deze meeniog wordt vermeld, dat
verpachtingen van aanwassen in de Biesboscb,
in de Waal en aan den linkeroever van de
Boven Maas, niet aaneengesloten plaats hebbeD
gehad. Men heeft naar het schijnt een jaar
laten passeeren eer men tot nieuwe verpach
tingen van landerijen aldaar is overgegaan,
waardoor de Staat schade zou hebben geleden.
Het verband hier gelegd tusscben een en ander
is mg intnsschen ontsnapt. Ik behoef wi
niet te zeggen dat zy, die een provincie be
wonen waar de werking van den stroom hier
en daar geheele polders doet verdwynen en
nog zal doen wegvallen, met de grootste aan
dacht en belangstelling alle pogingen gadeslaan
die worden aangewend om door bedijking en
inpoldering op andere plaatsen grond te winnen.
De indruk nu, dien ik persooniyk steeds heb
gekregen van de ambtenaren, die in Zeeland
met het beheer van de aanwassen en aanslib
bingen zijn belast, is, cat z^ alleen met de
grootste nauwgezetheid en met volkomen toe
wijding, maar ook met door de ervaring ge
rijpte bekwaamheid, steeds werkzaam zijn om
de inpolderingen voor te bereiden en tot stand
te breDgen. Met een toewyding alsof het hnn
persooniyk belang gold, en met inachtneming
van de wenken van heD, die door ondervin
ding in de practyk met deze soort van land
aanwinning bekend zyn, zsg ik deze ambte*
naren steeds optreden.
Ik zoude het dan ook in hooge mate be
treuren wanneer de Staat voortaan de voor
lichting en medewerking van deze bekwame
ambtenaren zoude moeten ontberen.
De minister heeft het; in de Memorie van
Antwoord reeds voor zgn ambtenaren opge
nomen ik meende dat het goed was om ook van
een zgde, geheel buiten deze ambtenaren.staande,
tegenover de meening in bet voorloopig ver
slag een woord van waardeering te doen hooren.
In verband met de zaak der aanwasten es
aanslibbingen nog een enkele opmerking,
mijnheer de voorzitter.
Ik heb voor my liggen den catalogns van
de veiling van domeicgronden (het verdronken
land van Saeftingen), in 1898 gehouden. MgD
opmerkzaamheid is getrokken door de grootte
der kavels op zich zelf en door de enorme
grootte van de massa's, die in deze veiling ge
vormd zyn. Men vindt daar combinatiën, die
afgeslagen zgn voor 3 ton en voor meer dan
een ton. Ik behoef wel niet te zeggen, dat
door deze inrichting van een veiling de mede
dinging zeer beperkt wordt en dat men daar
door te doen krggt met combinatiën van het
groote kapitaal, die niet onmogelijk zich met
elkander verstaan en znlks niet ten bate van
den Staat- Een ander nadeel is, dat. koopers
met klein kapitaal niet meer kunnen koopen
en ook niet meer serieus bieden op de per
ceelen, omdat zy toch worden overvleugeld in
massa's. Ben ik goed ingelicht, dan is bij
deze veiling de loop van de zaak deze ge,
men heeft kwanswgs voor de perceelei
ingeschreven, maar door verhooging van dt
zgde van hen, die reeds op de perceelen aton-
i, van het totaal bg de oproeping der mas
sa's is toen het bod op de perceelen vernietigd,
zoodat de toewijzing geschied ia aan de massa's,
maar aan dezelfde bieders. Het Blot is gewees'
een vry bevredigende opbrengst voor de schat
kist, maar deze had, als de veiling op andere
wgze plaats had gehad, veel hooger,knnnen zgn.
Het is toch bekend dat verschillende koopere
korten tyd na de veiliDg dealen der perceelen
tegen veel hooger prgzen van de hand kondei
doen en misschien deden, welhe sommen in de
schatkist hadden kunnen vloeien by een andere
wijze van veilen. Ik meen dat men met deze les
een volgenden keer zyn voordeel zal kunnen
doen.
De heer Tydeman heeft er op gewezen, dat
by ons Staatsdomein niet alleen op eenfinan-
cieele zgde, maar ook op een sociaal-politische
zijde te letten valt. Ik meea ook dat het op
den weg der regeering ligt te zorgen, dat ook
deze laatste zyde niet worde veronachtzaamd
en dat de verdeeling zoodanig moet geregeld
worden, dat iedereen stukken van dat domein
kuBne koopen, hetgeen voor de schatkist myns
inziens niet onvoordeelig zal zyn.
Ik dring daarop in het bijzonder aan met
het oog op de aanstaande veiling vandeinge-
dykte gronden naby Philippine.
Wanneer de Regeering in kleine perceelen
verkoopt, zal zij o. a. de bevolking van Hoek
en Philippine, bg welke de koopkracht beperkt
is, ter wille zgn en de vreemdelingen, die
meestal geldbelegging in het groot zoeken,
nit het land weren."
De minister van financiën, de heer Pierson,
bracht, in zyn antwoord aan verschilende
sprekers, den heer HeDnequin harteiyk dank
voor de woorden van lof die deze ten aanzien
van de ambtenaren van het domeinbestnur, en
volkomen te recht, gesproken heeft.
„Ik wenech zoo zeide hy ook myner-
zijda hulde te breDgen aan die ambtenaren voor
het goede werk dat zy leveren. Ik heb dit
nu verscheidene jaren kunnen nagaan, en ik
zal volhouden, tegenover iedereen, dat wg hier
te doen hebben met ernstige menschen, die
hun taak met nauwgezetheid vervuilen.
In hoever bet wenscheiyk is om ten aanzien
van de domeinen, die onder het beheer van
hét departement van financiën gebleven zgn,
denzelfden weg op te gaan als gevolgd is voor
die welke onder het departement van binnen
landscbe zaken zyn gebracht, daaromtrent
heeft nog overleg plaats. Wanneer echter
de heer Tydeman opmerkt, dat het hem niet
duidelijk is welk stelsel men beeft gevolfdby
den overgang van de domeinen by het depar
tement van binnenlandscbe zaken, dan wensch
ik hem te verwyzen naar de stukken, die van
wege beide departementen in 1897 zijn uitge
gaan. Toen is uitdrnkheiyk medegedeeld welk
stelsel is toegepast. Het komt my voordat dit
een zeer goed stelsel is geweeBt. Het was de be
doeling niet om by het departement van binnen
landscbe zaken een afdeling Domeinen, maar om
een afdeeling Landbouw te vestigen, en het
logisch gevolg daarvan was dat hetgeen van be
lang was voor den landbouw moest overgaan naar
het departement van binnenlandsche zaken
dus in de eerste plaats de rentambten. Toen
dat geschied was, had men het voornaamste
van de landeiyke eigendommen overgebracht;
onder hetgeen overbleef, was niet veel, wat
uit een oogpunt van landbouwbelang over
brenging noodig had. Nu zal ik niet zeggeD,
dat het niet mogelgk of wenscbeiyk zou zgn
om nog andere landelijke eigendommen te doen
overgaan naar binnenlandsche zaken, maar
daaromtrent wordt nog overleg gepleegd.
Intasschen heeft nog een andere overweging
dan het landbouwbelang gegolden, nl. het
financieel belang van den Staat.
Het spreekt vanzelf, dat, wanneer binnen
landsche zaken het geheel domeinbeheer zou
willen overnemen, daarvoor ambtenaren noo
dig zyn, en die ambtenaren heeft men niet;
wel wat betreft de rentambten, omdat men
daarvoor de rentmeesters heeft, maar men kan
geen rentmeester aanstellen voor elk dier
kleine stokjes grond, die over het geheele
laud zyn verspreid.
Het departement van financiën daarentegen
kan hiervoor de ambtenaren der registratie
gebrniken dat is ook een consideratie die
gewogen heeft. In hoever zy moet biyven
wegen, wordt nader onderzocht.
Ik kom thans tot de vis3chergen. Zal het
landbouwbelang worden gediend, wanneer de
oester-, de mossel- en de zalm- en andere
vis3chergen komen onder beheer van de af
deeling Landbouw? Zeer zeker zal niemand
ernstig kunnen beweren, dat daarby de land
bouwbelangen grooteiyks zyn betrokken een
verwyderd verband moge er bestaan, een direct
verband is er niet. Er kunnen wel redenen
van anderen aard om de verschillende
domeinen in één band te brengen, maar dat
hierbg een voornaam landbouwbelang zon
betrokken zyn, is my Diet duideiyk. Ik kan
my echter vergissen en nadere bespreking zon
een ander inzicht kunnen geven. Voor
alsnog wil ik slechts opkomen tegea de voor
stelling in het voorloopig verslag, alsof er
gemis aan concentratie, gemis aan eenheid
zou zyn in het domeinbeheer, dat by het
departement van financiën is overgebleven.
Dat strookt niet met de feiten.
Laten wy eens nemen de visscheryen nit
die bron werd in 1897 ontvangen een bedrag
van f 874.000; daarvan werd alleen ontvangen
voor de visschery op de Schelde en de
Zeeuwsche stroomen f 550.000. Op een kleinig
heid (f 5000) na staat alles wat deswege werd
ontvangen onder één college. Wat big ft er
nu over, wanneer wy ons tot de groote posten
willen bepalen
Hoofdzakelijk de drie groote zalmzegen vis
scheryen, een op de Nieuwe Maas beneden
Rotterdam, een op de Oude Maas beneden
Heinenoord en een op het Hollandsch Diep
dat is de visschery die op vroon is uitgegeven.
Te zamen brachten zy in 1897 f 230.000 op.
Dat alles staat onder twes ontvangers, een te
Werkendam en een te IJsselmonde. Er is wel
eens sprake van geweest om dit beheer te con-
oentreeren en te brengen onder een enkel per
soon, maar tot nog toe heb ik daarin niet
kunnen bewilligen wegens de meerdere kosten,
die daaruit zouden voortspruiten, terwyi de
voordeelen, daaraan verbonden, zeer gering
zonden zyn. Wat heeft men te doen aan ver
pachtingen, die om de zooveel jaren voorko
men? De voorwaarden na te gaan en, na
daaromtrent inlichtingen van deskundigen te
hebben ingewonnen, deze aan te vullen en te
verbeteren.
Ik wensch op dit onderwerp thans niet
dieper in te gaan, ten einde my niet vast te
leggen aan de een of andere meening. Myn
hoofddoel was misverstand weg te nemen, de
dwaling te bestrijden die by sommige leden
schynt te bestaan, alsof er gemis aan eenheid
zou zyn, een zekere desorganisatie zflfs, met
betrekking tot de domeinen die by fiuanciën
zyn verbleven. My is geen enkele grond be
kend voor die meening.
De opmerking van den heer Henn: quin, dat
het by den verkoop van gronden weuechelijk
is de kavels niet te groot te maken, zal ik
gaarne ter harte nemen. Bg het vaststellen
der kavels zyn echter deskundigen geraad
pleegd, die van meening waren, dat deze goed
gevormd waren. Ook wat verder door dien
geachten afgevaardigde is gezegd, zal ik zeer
gaarne ernstig overwegen.
BMOEMHTHM ENZ.
By kon. beslnit
is benoemd tot lid van de centrale commissie
voor de statistiek H. Polak, voorzitter van
den Algtmeenen Nederlandschen Diamant-
bewerkersbond te Amsterdam
is, voor het tydvak van 1 Januari tot en
met 31 Augustus 1900, benoemd tot leeraar
aan de R. H. B. S. te Den Helder dr R. U.
Reinders, leeraar aan inrichtingen voor mid
delbaar onderwijs te Groningen
is C. van Dorssen opnieuw voor den tyd van
één jaar benoemd tot. klerk hy het Kon. Ned,
Meteorologisch Institunt.
IWKKIIK HAUIKB.
De kamer keurde Woensdag de vestingbe-
grooting goed en nam de begrooting van
oorlog aan met 71 stemmen tegen 7.
Kanaal Gent naar Terneuzen
Blijkens het voorloopig verslag der Kamer
betreurden vele leden bet dat de regeering zoo
weinig tegemoetkoming heeft betoond ten Op
zichte van de bezwaren, die door belangheb
bende gemeenten en particnlieren tegen dg
uitvoering der overgelegde plannen zyn inge
bracht. Met leedwezen hadden zg gezien dat
de regeering geen termen vindt om te voldoen
aan het verlangen van den gemeenteraad van
Westdorpe, betreffende de inrichting van een
pontveer te Driekwart. Verschillende leden
spraken de vrees uit dat de regeering de Neder-
landsche belangen, aan de verbetering van
het hier bedoelde kanaal verbonden, nit het
oog verliest, althans daaraan niet die belangstel
ling schenkt, dia zy verdienen. Aangedrongen
werd op verbetering van de havenwerken te
Terneuzen, ten einde die plaats in staat te
stellen als havenplaats te concureeren met Gent.
UIT STAD EN PROVINCIE.
In de St. Crt. van heden zijn opgeno
men de statuten der Vereeniging tot oprichting
en instandhouding van eene Christelijke bewaar
school te Vlissingen,gevestigd te Vlissingen.
Zy heeft ten doel de stichting en icsi and-
houding van eene Christelijke bewaarschool in
wyk III der Nederd. Herv. Gemeente te Vlis
singen (omvattende de stadswgken N, O, P.)
De schaatsenry Iers alhier zya er aan
gewoon dat zy moeten leerea hun siel in ïyd-
zaamheid te bezitten. Als byna in gaBseh
Nederland al wat maar eenigszins zich roeren
kan, den gladden ijivloer tot amusseuient
kiest, moet men zich er in onze omgeving
toe bepalen om óf op een plasje te scharrelen
óf wel met een misanthropisch gezicht langs
de singels te knieren en erover te mopperen
dat het water ia de vesten te zont en het ys
te slecht is.
Dat was al jaren her zoo en dit jaar nog
een beetje erger dan anders.
Behalve de nchaatsenryders klagen ook nog
anderen, nl. dat deel van de ingezetenen dat
in het baanvegen een aardig buitenkansje
vindt by de barre winterkou.
Herhaaldeiyk solliciteerden dezen by den
commissaris van politie om vergnnning tot
vegen, maar deze ambteraar meende, met het
oog op het gevaarlijke van het ys, tot dusver
nog geen permissie te mogen geven.
Heden was dat wéér het geval, maar nu
werd er uitzicht gegeveu dat Vry dag, wanneer
de vorst blijft aanhouden, voor de onderjchei-
dene vesten zal geloot worden.
Een goede tydiog dus voor beide partyen,
te meer waar de thermometer heden middag
een niet onbelangryke toename van konde
teekent en door het Meterologisch bureau vorst
in uitzicht wordt gesteld.
Het bekende dames opletten gezelschap
dat onlangs te Middelburg opnieuwzoo'n
sucoes had, zal nog eene voorstelling gevenJ
en wel Donderdag a. met een geheel nienw
programma.
Opgevoerd zullen worden Galathékomische
operette, en De Sigarettenmaaksters, operette
van Johan Strauss.
Evenais uit Middelburg, zooals wy meld
den, zgn ook uit andere gemeenten in Zee
land gelukwensoheu gezonden aan generaal
Jonbert met zijn a. verjaardag op 20Jauuari.
Van elk afzonderiyk kunnen wg geen mel
ding maken.
De leerlingen van een der Groningscbe
scholen zonden den generaal een briefje en
voegden er een portret van de geheele klasse
by. Ook zijn uit Grouingen en andere plaatsen
door tal van particulieren en corporaties ge-
lukwenschsn gezonden. Ia de provincie lig
gen in verschillende sociëteiten en andere
gelegenheden adressen ter teekening.
In eene Woensdag avond in de Print
van Oranje te Goes gehouden vergaitring
van den Christelyken Volksbond werden de
heeren A. Dekker en J. Donner als bestoof»?
leden f