MIDDELBIRGSCHE COURANT. IT. 200- 142° Jaargang. 1899, Vrijdag 25 Augustus. Middelburg 24 Augustus. Ongeoorloofde dwang. De*e courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen, Prgi, per kwartaal, loowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., t,- Afzonderlijke nummers kosten 5 cent. Thermom eter Middelburg 24 Aug. 8 u. vm. 64 gr. 12 u. 76 gr. av. 4u. 75gr.F.Verw. mat. Z, wind, bew. Advertentiën voor bet eerstvolgend nummer moeten des middags vóór één uur aan het bureau bezorgd zijn. AdvertenüSn: 10 cent per regel. Geboorte- dood- en alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel Groote letters naar de plaats die xjj innemen. Advertentiën bij abonnement op voordeelige voorwaarden. Prospectassen daarvan z|jn gratis aan het bureau te bekomen. Met veel ophef is op de vergadering van Patrimonium gewag gemaakt van den dwang, uitgeoefend door eenige werkgevers te Saaxum- huizen, in de provincie Groningen. In dat plaatsje is een strijd ontbrand tus- Bchen voorstanders der openbare en der chris telijke school. Nu was door dertien werkgevers de volgende oircnlaire dt. 11 Aug. verspreid „Ondergeteekenden, allen werkgevers, wo nende te Siaxumhuizen, overwegende: dat zij met het-openbaar lager onderwijs, zooals dat te Saaxnmhuizen gegeven wordt, ten volle tevreden zijn dat tot dusverre geen enkele werknemer behoefte heeft gevoeld, zijne kinderen naar een by zonder e school te zenden dat vanwege het Christelijk Gereformeerd Kerkbestuur pogingen zijn aangewend by de Christeiyk Gereformeerde werknemers, zynde zelfs geen lidmaten der kerk, sedert den 12en Aug. '98, om te bewerken dat zy hunne kin deren, nu schoolgaande te Saaxnmhuizen, zen den naar de bijzondere school te Baflo dat een dergelijke handelwijze huns inziens ten strengste dient afgekeurd en tegengegaan te wordenverbinden zich by onderstaande handteekening a. Om die werknemers, woonachtig te SaaxnmbnizeD, die voortaan hunne kinderen naar de byzondere school te Baflo of elders zenden, uit hunnen dienst te ontslaan, en wel een week na den dag, waarop de kinderen van hunne werknemers de openbare lagere school te Saaxumhnizen met bovenbedoelde bedoeling hebben verlaten; b. en mede om van dergelyke, door anderen ontslagen werkkrachten, geen gebruik te maken. Zullende aan dit hun besluit openbaarheid worden gegeven door aanplakking op de gewone, daarvoor dienende plaats te Saaxumhnizen." Dit stuk nu schreide, volgens den heer Hovy, ten hemel. Het behoorde eerder in 1599 dan in 1899 thuis; het was een „brutale aan slag op de gewetens der arbeiders;" „een laf hartige daad." En de algemeene vergadering van Patrimo nium nam mot langdurig en stormachtig applaus eene motie aan, waarby zy bare diepe veront waardiging uitspreekt over dezen aanslag van de zijjde der werkgevers op de gewetensvrybeid banner1 arbeiders. Als de heer Hovy „by vrienden tegenstan der" eenparige afkenring verwacht van zulk een „brutalen aanslag op de gewetens der ar beiders", moeten wy en wy vermoeden ook nog wel anderen met ons hem echter teleur stellen zegt de Arnh. Crt terecht. Zeer zeker keuren wy, waar 'tde keuze geldt der school, waarheen ouders hunne kinderen wenschen te zenden, elke pressie af, welke de vryheid dier keuze belemmert en aanrandt, maar door wie is er in dit geval allereerst inbreak op die vrijheid gemaakt? Immers een ingezonden stuk in de N. Prov. Oron. Ct zegt 't zoo dui- deiyk mogeiy r, door „bet Cbristeiyk Gerefor meerd kerkbestuur", dat door zyn „brutalen aanslag op de gewetens der arbeiders" den maatregel van verweer der werkgevers beeft uitgelokt. Reeds Maandag werd aan de N. Rott. Crt. gemeld, dat de gereformeerde ouders, die hunne kinderen te Saaxumhuizen naar de openbare school zenden, bericht ontvingen an den kerkeraad dat zy hunne kinderen voortaan naar de byzondere school moesten zenden", welk bevel moeieiyk te rymen is met de vrij beid van geweteD, waarvoor de heeren Hovy en Talma en Patrimonium met zooveel warmte opkomen. Het is hier weer eene uiting der- zelfde pretentie van „bet belijdend deel der natie", waarop wy vroeger wezen: zij mogen door alle mogeiyke middelen de openbare school leegpompen, maar ontmoeten zy daar tegen verzet, dan gaat er een geschreeuw op over gewetensdwang Waren de boeren van Saaxumhnizen door de hinderiyke en eigengerechtige bemoeizucht van den gereformeerden kerkeraad niet gepro voceerd, de aanranding der vryheid burner arbeiders, om hun kroost te zenden naar de school waaraan dezen de voorkeur geven, ware zeker onverdedigbaar. Maar zy doen toch inderdaad niets anders dan wat in tal van ge meenten in ons land door protestantsche en katholieke armbesturen geschiedt, die als voor waarde van bedeeling onverbiddeiyk voorop stellen, dat de bedeelden hunne kinderen naar de byzondere school zenden. Of dit met de wensohen der onders strookt, of er voldoende plaats ii in de kerkeiybe school en er vol doend onderwijzend personeel is, 't is al om 't even de ouders bebbeu slechts te kiezeD: hunne kinderen van de openbare school nemen of volledig gebrek ïyden. Is dit misschien geen ernstige inbreuk op de vryheid der ouders „in zake de opvoeding hunner kinderen"? Inbreuk op die vryheid wekt niet minder dan by den heer Hovy, ds. Talma en de ver gadering van Patrimonium ook bij ons „diepe verontwaardiging" en reeds herhaaldelijk heb ben wij aanleiding gehad ons daarover te er- garen. Waarlijk, indien de voorstanders van kerkeiyk onderwys eens begonnen met van die inbreuk geheel af te laten, wy zyn over tuigd dat er voor hen en voor ons weinig reden meer voor verontwaardiging zou zyn. Deze opmerking van de Arnh. Crt is zoo juist dat wij haar geheel tot de onze maken. Het is toch al te dwaas te verlangen dat de vertegenwoordigers van het, zich met zooveel pretentie noemend„beiydend deel der natie" alsof er buiten de z. g. geloovigen niet duizenden zyn die even goed beiyden ah zij steeds alles zouden mogen doen om de open bare school te benadeeleu en elke maatregel van tegenweer ongeoorloofd ia. nu staan wy hier nog voor een maat regel, dien men weet en kan beoordeelenmaar hoe veel middelen worden er in 't geheim aan gewend om de ouders te dringen of te dwin gen hunne kinderen naar de z.g. christelijke school te zenden! Als er geen leiders en voorgangers waren, die altijd door de mensohen voorpreekten, en dikwijls zeer lastig maakten met hunne be weringen dat zy die school moeten verkiezen, ter wille van allerlei belangen en bezwaren, waarvan zy zeiven niet op het idee waren gekomen, de beweging tegen de openbare school zou lang niet zyn wat zij du is. y kunnen ons voorstellen dat men uit overtuiging de christeiyke school boven de openbare verkiestdat men anderen tot dezelfde meening tracht over te halen; maar in de laatste jaren heeft men die school eenvoudig als agitatiemiddel gebruikten getracht langB allerlei wegen ongeoorloofde pressie uit te oefenen om haar te bevolken. En als anderen dan, uit noodweer, znlke ij ver aars beatryden met hun eigen wapens, wordt er ach en wee en wraak geroepen gebrekkige regeling beter is dan geen regeliHg. Dit lokte verzet uit van de politiekers. Een van hen vond zelfs de waardeering van het ontwerp, die in den aanhef van de conclusies wordt uitgesproken, nog veel te mooi en stelde voor die er uit te lichten. Eu toen een der leden van het hoofdbestuur de opmerking maakte dat men zich althans moest uitspreken, of Patrimonium de wet ook zonder de ge wenachte wijzigingen toch aannemeHjk vond,— maakte een der aanwezigen de tegenwerping, dat, indien Patrimonium de wet toch aanne- meiyk verklaarde, de liberale party des te minder geneigd zon zyn tot concessies. Maar met dit „politieke" argument was voor werklieden dan ook de eigeniyke beweeg reden van het verzet duideiyk geworden. Een van hen zeide, dat men hier de politiek moest laten rusten en eenvoudig moest uitspreken, dat het verbond in alle gevallen verzekering tegen de gevolgen van ongevallen wenscht,zij het dan dat de voorgestelde regeling niet ge heel is zooals Patrimonium het liefst gezien had. Indien de antirevolutionairen zooveel verkeerds in de bepalingen der wet zien, waarom hebben dan niet hmne voormannen, hunne vertegenwoordigers in de Kamer, op eigen hand een ontwerp ingediend, waartoe zij het recht hadden, in stede van af te wachten tot een ontwerp van de liberalen inkwam. Aldus deze christeiyke werkman. Het voorstel van den heer Talma, om aan de conclusies toe te voegen de zinsnede vraagt echter met aandrang dat de misstand, waarin deze verzekering voorziet, zoo spoedig mogeiyk bij wet worde weggenomen" werd daarop met groote meerderheid aangenomen. Deze beslissing is een krachtig bewys, dat ook in die kringen het verzet begint te ont waken tegen het streven van hen, die achter s partybelang verbergen, van alles een partyzaak willen makeD, en aan het genot van hun politiek spel desnoods de hoogste belan- ten offer brengen. Meer sympathie wekt by ons de houding der vergadering van Patrimonium tegenover het wetsontwerp tot erzekering van werklieden tegen ongevallen. Wij gaven in ons Dommer van Woensdag eeds een overzicht van een rapport, door den neer De Waal Malefijt over dit onderwerp ipgemaakt, waarbij hij ten slotte tal van be zwaren opperde tegen het regeeringsontwerp. Eenige aanvulling van het destijds gemelde is noodig. Tot recht begrip van de toen genomen bé slissing, door ons niet volledig meegedeeld, dienen wy vooraf een en ander te herinneren Wy doen dit aan de hand der Zutph. Crt. In den laatsten tyd was er in de anti-revolu tionaire pers een dry ven merkbaar om het amendement-Kuyper op genoemd wetsontwerp voor te stellen als de vlag, waaromheen alle anti-revolutionaireD, werklieden zoowel als patroons, zich behoorden te vereenigen het vaandel dat niet mocht worden prys gegeven. De verdiensten van. dat amendement werden breed uitgemeten, maar de bezwaren,die ertegen gerezen zyn, óf verzwegen óf en bagatelle be handeld. De ongevallen-verzekering liep gevaar herleid te worden tot een kwestie van politiek partij-succès en de vraag: „zal de werkman al dan niet tegen ongelukken worden verzekerd?" was terzyde gedrongen door deze andere: zal antirev.-party., zal dr Kuyper, al dan niet de eer hebben haar (zyn) stelsel in de wet be lichaamd te zien? De christeiyke werklieden hebben echter geweigerd den inleg voor dat politieke spel letje te betalen. Z{j hebben duideiyk verklaard, dat zy voor alles zichzelf en hunne betrekkin gen verzekerd wenschen te zien tegen de ge volgen van ongevallen, dat de wyze, waarop dit geschieden zal, hun niet onverschillig is, maar dat zy het genoegen van het politieke kansspel en de kwestie, wie met de eer zal gaan strijken,'gaarne aan de politieke hoofden overlaten, mits de verzekering tot stand kome. Tegen den berg van bezwaren, door den heer De Waal Malifljt in de conclusies van zyn rapport blootgelegd, na betuiging van waar- deeriDg omtrent de indiening van het ontwerp, richtte de heer Talma, predikant te Arnhem, reeds dadeiyk de opmerking dat men toch vooral moest oppassen, dat de voorgestelde sociale hervorming er niet onder doodgedrukt werd. Hy drong er op aan, dat Patrimonium, ais het die hervormingen wenschte, zich had nit te spreken ia dien zin, dat voorziening in het lot der door ongevallen getroffenen in ieder geval wensohelijk is, en dat zelfs een ayne bad bygebracht. Hy eindigde met een dronk in te stellen op de Nederlandsche volks vertegenwoordiging. Verder voerden ook de minister van oor log en die van marine het woord, laatstge noemde meer in het byzonder tot den gouv.- gen. als opperbevelhebber over land- en zee macht, daarby voegende dat de minister den krachtigen aanbouw van Indische schepen hoopt voort te zetten. De heer Rooseboom, gewagende van de warme deelneming der ko ningin ia de belangen der kolonie, deed een beroep op den steun van het krachtig bewind van den tegenwoordigen minister. BEHrOËSQNUEll ENZ. By kon. besluit is aan den eervol ontslagen opzichter van 'sRyks knstverlichting te ScheveniDgeD, P. van der Harst M.zn., een pensioen toegekend van f 810 's jaars is aan den eervol ontslagen baas der schil ders by 's Ryks werf te Amsterdam, J. F. de Leeuw, een pensioen toegekend ten bedrage van f 834 's jaars is de O. I. ambtenaar met verlof H. Beer» laatstelgk ambtenaar van don burgeriyken dienst in N. I., op zijn verzoek, wegens pby- sieke ongeschiktheid, met ingang van 1 Decem ber 1899, eervol uit 's lands dienst ontslagen. Blijkens een telegram van den Gouverneur- Generaal van N. I. van 22 Augustus 1899, wordt de gou vernemen s-koffieoogst op Java voor dit jaar thans geraamd op 210.000 pikols. DR KUYPER EN ZIJN ISOLEMENTS- STANOPUNT. Vóór de sluiting der 18e jaarvergadering van het Nederlandsche werkliedenverbond Pa trimonium kwam ter loops eene beslissing werd tot later uitgesteld de vraag ter sprake of de anti-revolutionnaire werklieden zich in de arbeidersbeweging en vakorganisatie al dan niet behooren te beperken tot vereenigine binnen den kring van geloofsgenooten, en zulks met het oog op het feit, dat door isolement het terrein wordt vrygelaten aan anderen, in het bpzonder aan de sociaal democraten, die volgens de meening van enkele Patrimonium mannen door bnnne practische taktiek allengs veld winnen. De discnssie gaf, naar men uit Amsterdam aan de Zutph. Crt. schrijft, een der afgevaardigden der afdeeling „Amsterdam" de gelegenheid om do aandacht der vergadering te vestigen op het feit, dat dr A. Kuyper, die vóór het isolement der anti-revolutionnaire werklieden schrytt, zich begeven heeft in eene vakvereenigiog op zyn gebied van werkzaam heid, den Nederlandschen Journalistenkring, ofschoon deze journalisten van allerlei richting omsluit. Men weet dat dr Kuyper vau dien kring voorzitter is. AAN HET AFSCHEIDSDINER by den minister van koloniën aan gouverneur- generaal Rooseboom, werd, na den inleidenden dronk op de koningin, door den minister gewe zen op de groote verantwoordeiykheid, die de heer Rooseboom aanvaardde. Ook hnldigde de heer Cremer den aanzittenden veteraan in de koloniale politiek, den heer Fransen van de Putte, die een bemoedigend voorbeeld ople vert hoe men, bg het klimmer der jaren, nog jong kan blgven in onverpoosde toewyding aan Indië's belangen. De oud minister antwoordde daarop met de hem eigene zeggingskracht. Hij had zich van stonde aan verheugd over de benoeming van generaal Rooseboom tot land voogd, niet omdat, maar ondanks deze militair was. Daarop warme hulde brengende aan de merkwaardige en veelzijdige talenten van den generaal-majoor Van Heutz, bevelhebber in Atjeh, wees hy er op, dat thans een land voogd in Indië zetelt, die geen militaire op leiding genoot^en zich toch herbaaldeiyk, als het noodig bleek, betoonde te zijn een veld overste in zyn bart. Laat bet thans zoo ongeveer vervolgde hij aan dezen militairen Gouvernenr-Generaal, wiens parlementair ver leden recht geeft op groote verwachtingen; gegeven zyn de financiën der kolonie op te heffen. Aan de toespeling op het parlementair verleden van den heer RooBeboom, knoopte de heer Van de Putte een beschouwing vast over i het nut van de voortdurende mede-zorg der Staten Generaal voor de koloniale aangelegen heden, tot welker bevordering ook by bet Agenten? Te Zierikzee: A. C. de Mooü; te Tholen: W. A) vak Neeüwinhdijzen; te Ter neuzen :M. de Johoa Naar men ons van andere zyde meldt, is het ons gezonden bericht, voorkomende iu ons nommer van Woensdag, betreffende het onderzoek der geloofsbrieven van jhr C. A. van Citters te Noordgouwe niet juist. De raad besloot, met 4 stemmen tegen 2, die van den burgemeester en den heer V*u den Bout, tot toelating. Tegen die beslissing hebben de twee tegen stemmers bij Gedeputeerde Staten bezwaar ingebracht, daar de benoemde niet kon over leggen de verklaring, bedoeld by al. 3 van art. 17 der gemeentewet, als zijnde op 27 Jnni 1899, den dag zyner verkiezing, nog geen jaar in de gemeente woonachtig. Het bestuur van de afdeeling Zealand der vereeniging Het Nederlandsch Rundvee stamboek bad het voornemen om, teneinde het den leden uit de beide Vlaanderen en ook dien nit Tholen en Znid-Beveland mogeiyk te maken a. s. Woensdag de algemeene vergadering te Zierikzee by te wonen, een extra boot te laten varen van BreBkeDs en die achtereen volgens te laten aanleggen te Borsele, Ter- neuzen, Hoedekenskerke en Vlake naarZierik- :e en 'a avonds denzelfden weg terug. Naar wy vernemen, is echter de deelname te geriDg om aan dat voornemen gevolg te geven, UIT STAD EN PROVINCIE. Wy hebben dezer dagen het geluid van ons carillon nn en dan weêr eens gehoord. Het waa wel slechts even, maar het was toch een bewys dat het gaat herleven. En zoo is het ook. Na maanden stilstand, gevolg van allerlei omstandigheden, is het nu in orde gemaakt eB ingericht volgens een nieuwe, voor den be speler veel beter, handzamer metbode. Wy meenen wel als bekend te mogen ver onderstellen, dat het oude klavier in zulk een slechten toestand verkeerde, dat het boog noodig werd dit weg te nemen en te vervan gen door een handklavier met nieuwe speel tafel en toetsen met spanwerk en draden naar de klep ris. Daartoe werd dan ook besloten en aan dat besluit uitvoering gegeven; het nieuwe klavier is nu gemaakt en in den toren geplaatst. Dat werk, geschiedende geheel bniten den klokkenist om, heeft echter tijd gekost, vooral omdat slechts in de zomermaanden daaraan kon worden gearbeid. Bovendien ondervond men by het werk eenige teleurstelling en moesten ook byna alle kle pels wegens gevaar vernieuwd worden. Dit alles is thans gereed. Bovendien is het verbUjf van den klokke nist nu booger en ruimer dan vóór dien tyd en moest daarvoor eenige verandering ge maakt worden. En na het hoofdwerk in orde is, zal de klok kenist natuuriyk weêr doen wat zyne instructie hem voorschryft en het oarrillon zich op de gewone wyze laten hooren. Dit zal nn het eerst geschieden op 31 Au gustus, den jaardag onzer koningin. Ter aanvulling van het bericht in ons vorig nommer betreffende de viering alhier van den verjaardag van H. M. de Koningin kunnen wy melden, dat op 31 Augus tus 's voormiddag van 8 tot 9 uur bet carillon van den Abdytoren zal worden bespeeld. Verder zal te twaalf uren op het Molenwater eene parade gehouden wordeD, waarby het korps officieren met het muziekkorps der dd. schnttery zullen aanwezig zyn. 's Middags van drie uur tot half vyf zal dat zelfde muziekkorps een uitvoering geven op de muziektent op de groote Markt. Des avonds te 8'/* uur zal op de Groote Markt van wege de gemeente een gasïllumi natie ontstoken worden, terwyi van wege eenige belangstellende particulieren door bet meer malen genoemd muziekkorps een concert in de verlichte tent zal gegeven wordeD. Den vorigen avond, Woensdag 30 Aug., zal een proefverlichting van de Markt plaats hebbeD. De eerste luitenant H. C. B. Schregardus, van de le oomp. 2e bat. te Middelburg en gedetacheerd by het 7e reg. infanterie te Nienwersluis, is overgeplaatst by het 7e reg. infanterie. By bet doen van werkzaamheden tot het stellen van een nieuwe, in de plaats van de onlangs in 'tNauw van Bath weg gevallen due d'alve, had den heer W., aan nemer van dat werk, Woensdagmiddag het ongelnk, vermoedeiyk door een slag van de lier, zyn rechter voorarm te breken. Door den geneesheer van Rilland, inmiddelf ontboden, werd de noodige hulp verleend. Te 'sGravenhage is het examen in de Franscke taal L. O. met gunstigen uitslag af gelegd door mej.E.H.Heijboerte Gortgen e« Men schrijft ons uit Koewacht: De toestand van den op Zondag 6 Augustus in een vechtparty verwonde D. d. S. albier is minder gunstig te noemen. De bekomen buikwonde werd in den loop der vorige week voor de tweede maal dichtgenaaid, daar door een onwillekeurige lichaamsbeweging, bet niezen, de naad moet losgesprongen zyn thans is dezelfde bewerking voor de derde maal toegepast. Men wil, dat het burgerlijk armbestuur der gemeente pogingen aanwendt om d. S. in een hospitaal te Gent opgenomen te krijgen, waar de kans op spoediger herstel natuurlijk grooter is. Iutusschen moet de vrouw vau d. S. met baar vyf jeugdige kinderen toeh ook leven het is in dat geziD, waarvoor de man alleen iets verdienen kan, in dezen tyd natuuriyk alles behalve couleur de rose Woensdagavond werd, onder geleide van twee marechaussees, naar Terneuzen overge bracht, om van daar naar Middelburg te wor den getransporteerd, de postbode van Sas van Gent op Philippine, V. d. B., verdacht van oneerlijke handelingen. Men schryft ons uit Sas van Gent: De kooplui eu slagers hebben gevolg gege ven aan hun voornemen om deze week weer veemarkt te houden op het erf van Bockatael, als vergoeding voor zyne bereidwilligheid waarmee hy verleden week zyn terrein be schikbaar stelde, toen het gemeentebestuur de markt op Woensdag had verzet. Er waren nn Dinsdag een 200 tal beesten te koop gestelden aan de ïyn op de otficieele markt slechts een 30-tal. Binnenkort zal aldaar met den bonw van de Spiegelfabriek worden aangevangen. Reeds zyn heel wat metselaars uit België daar aange* komen. Het metselwerk wordt op ongeveer "">.000 kub. meter begroot. De fabriek, die by een lengte van 245 M, 135 H. breed zal zyn, zal geheel door eleotri- oiteit gedreven en verlicht worden. Men schryft ons uit Zeeuwsch- Vlaan deren (W. D.) Toen ik n verleden week schreef dat Nim- rod's zonen ontevreden waren, kon tk niet vermoeden dat zy zoo spoedig de daad by het woord zonden hebben gevoegd. Onder hen circuleert namely'k een adres, waarin zy op de door my aangevoerde gronden den commis saris der koningin in Zeeland verzoeken de termynen van de opening der jacht te willen wyzigen. Begrypelyk is 'tdat niet één jagor weigert zyne handteekening daaronder te zetten. Mocht aan den gegronden wenschgeen gevolg worden gegeven, dan zullen de jacht- acten, zoo zegt men, een volgend jaar belacg- ryk minder opbrengeD, wyi zich veel jachtlief hebbers zullen onthouden nuttelooze uitgaven te doen. Op een Woensdag te Breskens door begunstigers van het toekomstige muziekge zelschap gehouden vergadering werd o. m. een bestuur gekozen, bestaande uit de heeren A. dn Bnrck, K. C. Soetens, J. Snout-.k Hur- gronje, J. de Hullu, J. F. le Bleu, P. Moggree en C. Dieleman. De heer J. van Lugk uil al| directeur optreden.

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1899 | | pagina 1