MIDDELBURGSCHE COURANT.
Maandag
7 Augustus.
142° Jaargang.
Het Tooneel.
■ttsartnasr.
N°. 184-
1899,
Dexe courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en feestdagen.
Pt§b, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., 2.-
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Thermometer
Middelburg 5 Aug. 8 u. vm. 70 gr. 12 u. 83 gr.
av. 2 u. 88 gr. F. Verw. zw. t. mat. Z.O. wind, bew.
Bg deze courant behoort een Bijvoegsel.
Middelburg 5 Augustus.
De briefwisseling
tusscben de Koningin en den Paus.
Het is toch eigenaardig hoe groot op geloofs
gebied de kleingeestigheid en de onderlinge na
ijver zfln. Di! biyht nu ook alweer naar aan
leiding van bovengenoemde correspondentie.
Protestantsebe en anti-revoiutionnaire bladen
toonen zich boos en zoeken achter den brief
van H. M. allerlei bijbedoelingen. De brief
wisseling wordt zelfs gebruikt als wapen tegen
het ministerie.
Als staaltje van den toon, welke men aan
die zijde aanslaat, geven wij het volgende,
door de in onze stad verschijnende Nieuwe
Zondagsbode in ziju nommer van heden op
gemerkt
„Onze Koningin mag natuurlijk brieven
achcQveu en zenden aan wien zij wil, en wij
weten ook, dat in voorname kringen zeer
hoogdravende titels gebruikelijk zijn, maar het
bedroeft ons toch dat tweemaal in dien brief
een mensch „Uwe Heiligheid" en ook „Door
luchtige Hooge Priester" wordt genoemd.
Mogelijk heeft een of andere hoveling de
Koningin wijsgemaakt, dat het zoo behoort,
maar dan is het toch ergerlijk, dat iemand
zulke woorden aan eene protestantsebe vorstin
durft in de pen geven, om de grenzelooze
verwaandheid van den Paus te vleien. Geen
wonder, dat er een antwoord op gekomen is,
dat van die verwaandheid blijk geeft. E-
ataat toch o. a „de antoriteit (het gezag)
van het Hoogste Pontifieaat (Priesterschap)
strekt verder dan de 'grenzen der natiën";
voorts wordt de in den loop der eeuwen ge
bleken vredelievendheid van 't pausdom opge
hemeld
Het spijt ons, dat de Koningin het aanzoek
want dit moet er geweest zijn om zulk
een brief te aohrijven, niet met protostantsehe
fierheid heeft van de hand gewezen."
De eerste opmerking vinden wij al ze ar
kleingeestig.
Men mag toch van eene Koningin verwachten
dat zij de vormen in acht neemt en das ook
een Paus de hem verschuldigde eu toekomende
titels geeftevenzeer als Z. H. onze Koningin
als H.M. zal betitelen.
En wat nu de overige vrij stekelige opmer
kingen betreft, men verlieze toch niet nit het
oog, dat de positie van den Paus niet te ver
gelijken is met die van eene of andere gezagheb
bende in de Protestantsche kerk. Z. H. staat
aan bet hoofd van de Roomsch Katholieken,
over de geheele wereld verspreid. Vroe
ger was b^ aonverein en in 1871 is uitgemaakt
dat hij zijne Bonvereiniteit behield.
Maar afgescheiden daarvan, niemand, tenzij
h£ ziende blind is, zal toch mogen ontkennen
dat de macht van den Paus zich verder uit-
Advertentiën voor bet eerstvolgend
nummer moeten des middags vóór één uur
aan het bureau bezorgd zijn.
AdvertentiSn20 cent per regel. Geboorte- dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50elke regel meer 20 cent. Reelamos 40 cent per regel
Groote letters naar de plaats die zij innemen.
Advertentiën by abonnement op voordeelige
voorwaarden. Prospectussen daarvan zyn gratis
aan het bureau te bekomen.
Agenten.
Te Zierikzee: A. C. de Mooij; te Tholen: W. A.
van Niedwenhukzen;teTerneuzemM.deJong».
strekt dan die vau eenige Protestantsebe kerk
dat Z. H. invloed kan uitoefenen over een
groot deel der aardedat zyue kerk een kolos
sale maebt is.
Protestantsche fierheid behoeft nog niet mee
te brengen dat men de waardigheid eu de
waarde van Z. H. miskent. En als Vorstin
van bet land, waarin de vredesconferentie plaats
bad, mooht onze Koningin den Paus, bet hoofd
van een groot en sterk lichaam, gerust vragen
om medewerking voor een verheven, groot
beginsel, waarvan de bevordering ligt op den
weg van een kerkvorst, die de beginselen van
Christus moet voorstaan.
H. M. zal aan haar Protestantsch geloof
trouwens zy is toch ook koningin over andere
geloovigen en ook over niet-geloovigen in
Nederland door haar brief niets te kort
hebben gedaanen alleen Protestantsche kort
zichtigheid kan opmerkingen als die van de
Zondagsbode iemand in de pen geven, een
kleinzieligheid, die toch al zooveel kwaad
brouwt.
Laat men liever aan die zyde meewerken
om, met ons, Rome te bestryden, waar het
zijn macht wil aanwenden, en o. i. misbruikt,
om de staatkuude dienstbaar te maken aan
het bereiken van kerkeiyke oogmerken en de
vryzinnige denkbeeldenen beginselen te fnuiken;
een uitvloeisel van den invloed, dia zich in de
laatBte halve eeuw het meest op de Pausen doet
gelden.
Maar de waarde van den Paus als Kerkvorst
en zijn grooten invloed als zoodanig, erkenne
mfn en trachtte men niet te verkleinen.
De strijd tusflchen twee vrouwen om een
man of dooT twee mannen om eene vrouw is
al zoo oud als de wereld.
En dat daarby niet altyd met eeriyke mid
delen wordt gestreden, ligt voor de hand;
evenzeer als het verscbynsel, dat niet steeds
by de betrokken partyen ware, reine liefde in
't spel is. Onzuivere bedoelingen doen ziob
daarby vaak gelden.
Om haar doel te bereiken deinst menige
vrouw voor geen middel terug. En welke
wapens worden dan meer gehanteerd dan laater
en huiohelary
Wie het eeriyk meent, rein Is van bedoeling,
in 't kort waarlijk en oprecht lief heeft, zoekt
niet zich zelf en zal tot geen slechtheid over
gaan.
Maar de intrigant of de intrigante
Die oude waarheid zagen wij ons voor de
zooveelste maal voorgehouden door Echegaray
in zyn drama Gewroken.
Fernando Mendoza en Mathilde beminnen
elkaar. Ze zouden gelukkig kunnen zyn, hadde
niet een ander meisje, zekere Euriqueta, op
aandrang van haar tante, by wie de twee meisjes
zyn opgevoed, zich tussohen beiden geplaatst
fin Fernando tot bur overgehaald, niet omdat
Economische politiek.
De Augustu8-8Havering van de Vragen des
tijds bevat een opstel van prof. mr M. W. T.
Treub over de economische politiek derEnro-
peesche Staten io de 17e en 18e eeuw.
Mr Treub zet uiteen hoe in de 16a eeuw
het economisch leven zich buiten de stads
poorten uitte, waardoor regeling door een buiten
de steden Btaand gezag noodig werd. In ons
land bleven de steden echter de macht be-
kleeden, zy behaerschten de repnbüek en haar
politiek, en de economische politiek, die ge
voerd werd, gold in de eerste plaats de be
langen der bovendrijvende handelsteden De
tonische toestanden ontwikkelden zich bier
dientengevolge op byzondere wgze. Er werd
oen economische politiek gevoerd, die slechts
gericht was op bet eigenbelang der machtigste
steden van den bond, een politiek die wel
tydelijk de welvaart van de bovendrijvende
handelssteden heeft kunnen bevorderen, maar
die niet in het blyvend belang van Nederland
en zyn geheel als eenheid van hoogere orde
geweest is of zyn kan.
Elders waren de omstandigheden voor de
opkomst van het centraal gezag gunstiger,
gelgk de scbryver daarna meer uitvoerig doet
nitkomen.
De welvuartspolitiek, die de Europeesche
staten volgden, was echter geen andere dan
die der vroegere steden, 't Was om de bevor
dering der inneriyke kracht te doen, die door
de binnenlandsche industrie werd gesteund. De
hem bemint maar omdat hg rgk is en eene
goede positie heeft.
Niettegenstaande zy zelf een minnaar heeft,
weet zg Fernando en zyne moeder te doen
gelooven dat Mathilde een borispeiyk leven
leidt.
En deze, rein en onschuldig, wordt wan
hopig wanneer zy van alle kanten wordt be
lasterd en verguisd. Zy strijdt bovendien den
inwendigen stryd tusscheu haar plicht en hare
liefde. Maar boven alles staat by haar het
vaste plan om Fernando te behoeden voor een
ongelukkig leven met een vrouw, die hem
bedriegt.
Dit plan schgnt te mislukken.
Fernando is reeds met Euriqueta gehuwd
maar dan komt onverwachts het bewijs -
een brief van den minnaar der jonggehuwde
vrouw voor de onschuld van Mathilde.
Maar en hier zien wy dat wy met eene
Spaansche geschiedenis te doen hebben; by
een Nederlandsche vrouw b. v. stroomt het
bloed minder onstuimig Mathilde iB niet
tevreden met het bewys van hare onschuld;
zy dorst naar wraak en doorsteekt hare mede
dingster.
Fernando wil echter niet dat de reine, on-
sehuldige vrouw, die hg eenmaal verstootte en
zoo onrechtvaardig bejegende, nog als moor
denares zal bekend staan.
Als hy hulp geroepen heeft en zyne moeder
en vrienden versebynen, meenende een geluk-
ontdekking van Amerika en de opening van
den zeeweg naar Oostludië brachten een onge-
meene verandering ie Óen economiechen toe
stand der Europeesche landen. Er kwamen
nieuwe producten ter markt, en het product,
dat algemeen in trek wan?, was het zilver,
edel metaal, wgl men zich daarvoor de
noodige macht kon verschaffen en wijl het als
ruilmiddel onmisbaar was. De mercantilistische
politiek, zoo lang gedreven, was daarvan het
gevolg, men trachtte zooveel geld binnen het
land te krijgen en te houden als mogeHjk was.
Men beschermde eigen onderdanen, men gaf
monopolies, en de koloniën werden geheel ten
bate van het moederland geëxploiteerd. Verbod
van fabrieksny verheid in de koloniën goldalB
een algemeene regel, en bevordering der ng ver
heid in eigen land was schering en inBlag der
maatregelen.
In de Nederlandsche gemeenten werd de mer
cantilistische politiek veel minder consequent
doorgevoerd dan in andere lauden, niet echter
omdat men hier een ruimer inzicht bad van de
zaken, maar omdat zg zich hier op eigenaar
dige, eenzijdige wgze nitte. Kon bescherming
vau de binnenlandsche nijverheid geschieden
zonder het handelsbelang te schaden, dan waren
de steden gaarne bereid daartoe mede te wer
ken. Maar als de handel er nadeel door kon
n, dan moest 't balang der industrie wgken
voor dat van den handel.
Toen in 164.8 onze lakenwevers vroegen om
een verbod van uitvoer van wol en van invoer
van vreemde lakens, kwam er een krachtig
protest van Amsterdam, in hoofdzaak hierop
neerkomende, dat de handel voor onze gewes
ten van veel meer belang was dan de nyver
heid en dat deze bet best zonder protectie zou
kunnen stellen als zg maar niet door onder
linge concurrentie de loonen opjoeg.
Het karakter van Hollands handelspolitiek
woidt door dat eene voorbeeld reeds geken
schetst, maar duidelijker nog wat al te
dnideiyk, wat overdreven zelfs, naar men mag
in door het verhaal van den graaf
d'Estrades betreffende den AmtterdamscheD
koopmaD, die ten tg de van Frederik Hendrik
ter verantwoording geroepen wegens het feit,
dat hy ammuiiite aan den vijand verkocht had.
Hg dacht er niet aan zich te verontschuldigen
en verdedigde zich met bewering dat hy hon
derd kooplieden noemen kon die hetzelfde deden
als hy; „dat de koophandel niet moest wor
den belemmerd en dat hy, zoo men, om winst
te doen, door de bel varen moest, het ver
branden zijner zeilen in de waagschaal stellen
zou." Op die verdediging zoo voegt d'Estra
des aan zijn verhaal toe weid de koopman
onschuldig geoordeeld en ontBlagen.
Prof. Treub eindigt zyne beschouwing als
volgt
Wie onbevooroordeeld de geschiedenis onzer
handelspolitiek bestudeert, zal daarin weinig
reden tot juichen vinden over de rnimte van
blik onzer voorvaderen. Hun economische poli
tiek was, wel verre van breed gezien te zyn,
een egoitische handelaarBpolitiek, welke zich
aan de ny verheid en haar ontwikkeling, zoodra
de belangen van deze niet met de handelsbe
langen samenliepen, niet liet gelegen liggen.
Men behoeft nog geen protectionist te wezen
om bet te betreuren dat onze voorouders de
belangen der vaderlandsche industrie by die
van den bandel zoo hebben achtergesteld en
daardoor er niet weinig toe hebbes bijgedra
gen dat deze zicb voor een goed deel heeft
verplaatst naar haar gunstiger gezinde landen.
Zeer waarschijnlijk zonden van een minder
eenzydige handelspolitiek de oogenblikkelgke
resultaten minder schitterend zgn geweest, maar
het land in zyn geheel zon daarmede op den
duur meer gebaat geweest zyn.
Van de eenzijdigheid onzer voorouders plak
ken wy thans de wrange vruchten in het mis
sen eener nationale industrie, welke de verge-
lybing met die der omringende landen door
staan kan.
De mercantilistische politiek is zeker niet
voor alle omstandigheden aan te bevelen haar
streven om de hoeveelheid edel metaal in het
land te vergrooten is niet meer van onzen tijd
veel harer maatregelen zyn verouderd; maar
iu de 17e eeuw heeft zy, niettegenstaande haar
fouten en eigenaardigheden, stellig bijgedragen
tot de ontwikkeling der in opkomst zijnde
industrie in de landen waar zy consequent
werd toegepast.
In de 18e eeuw beeft zy, door by het ver-
loopen van het getg haar bakens niet te ver
zetten, velen van zicb vervreemd en is zy in
vele opzichten aan den industrieelen vooruit
gang hinderlgk geworden. Een tgdlang scheen
het als zou zg dientengevolge in onze eeuw
door de politiek van den vrgen handel worden
verdrongen. Doch de verschijnselen vau de
laatste tientallen jaren getuigen luide van baar
taaie levenskracht. Men moge het toejuichen
of betreuren, het feit ontkennen kan men
niet: byna geheel Europa is bezig eene nieuwe,
in verschillende opzichten herziene en up to date
gebrachte editie te geven van de economische
politiek, welke de opkomende handel- en
industrie-staten in de 17e eeuw volgden."
EEN MANIFEST.
De Ned. Zuid-Afr. Vereeniging wenscht het
volgende manifest te richten aan het Engelscbe
volk, in zake de noodlottige spanning in Zuid-
Afrika en het oorlogsgevaar, dat de Znid-Afri
kaanaohe Republiek en de stamverwante Hol-
landsche Afrikaners door de houding van een
deel van het vyandig gezinde Eogelsch mini
sterie bedreigt.
„Aan het volk van Groot-Brittannië!
Wg, Nederlanders, verwant aan U door een
gemeenschappelgken oorsprong, door overeen
komst in geschiedenis en traditiën, door gelgk-
soortige zeden en staatssinstellingen, ontleesen
aan deze verwantschap, waarop wy trotscb
zgn, de vrymoedigheid om uitdrukking te ge
ven aan den onweerstaanbaren aandrang va®
ons hart en de diepe overtuiging van ons
verstand, dat er bg velen uwer een sterke
neiging bestaat een scbromeiyk onrecht te be
gaan jegens het volk der Znid-Afrikaansche
Republiek, eene loot van onzen gemeenschap-
pelijken Germaanschen stam, een volk zwak
in aantal, maar sterk door de dengden, welke
door alle Angelsaksers op den boogsten prijs
worden gesteldmoed, onafhankelgkszin, zelf
bewustheid en godsdienstzin.
Wy doen een beroep op uw dieper besef
van rechtvaardigheid en edelmoedigheid, wan
neer wy U toeroepen
Laat af van de pogingen, door sommigen
uwer geldmannen en Staatslieden beproefd, om
dit volk te belemmeren in de geleideiyke ont
wikkeling van eigen aard en aanleg en te
onderwerpen aan uwen wil.
kig paar te ontmoeten, vinden zy Euiiqueta
dood, Mathilde diep verslagen en Fernando
met den bebloeden dolk, dien hy haar ontrukt
heeft, in de hand. Hij verklaart Euriqueta
gedood te hebben, als haar rechter, nu hg het
bewys had van haar Bchuld.
Men ziet*. Gewroken is een modern drama
met een ouderwetsch, pakkend slot.
Men zou het zelfs een draak kunnen noemen.
Echegaray houdt van sterke kleuren; dit
iwees zyn Galeottodat door ons hooger
wordt gesteld dan zyn Gewrokenen dit jongste
drama leerde het opnieuw.Dit moet waarschy nlijk
wel, wil hy door zyne landgenooten gehoord
en begrepen worden.
Hoe zou een volk, dat tuk is op stieren
gevechten, kalm kunnen luisteren en zien naar
tooneelstnk, dat bun zenuwen geen oogen-
blik prikkeldel
Uit dat oogpunt moet men beschouwen het
slot van een drama, dat menigeen, en ons
Nederlanders vooral, wellicht al te overdreven
toeschijnt.
Want, kalm en nuchter als wij zyn, zouden
wy vragenwaarvoor behoeft Mathilde haar
nicht te dooden, waar de brief, dien zy in
handen heeft gekregen, voldoende bewys zou
zyn voor Fernando om het pas gesloten huwe-
ïyk weer te doen ontbinden. Maar Mathilde
was ten einde raad.
En dan, in een katholiek land als Spanje is
echtscheiding door de kerk verbodenEche-i
Laat af van bet zoeken en aangapen van
aanleidingen en voorwendsels om U te mengen
in zyne aangelegenbeden, omdat het deze op
andere wyze regelt dan U redeiyk en wensche-
lijk schijnt.
Laat overigens dit volk zich natuuriyk
ontwikkelen, zelf den geeBt des tijds onder
gaan, die onvermydeiyk voortdrijft op den
weg van vooruitgang in stoffeüjk en geesteiyk
opzicht en elke gewelddadige stoornis veroor
deelt, omdat zij de geleideiyke ontwikkeling
veeleer vertraagt dan bevordert.
Wij vragen u dit dringend, niet alleen om
dat eene andere politiek leiden moet tot geweld,
bloedstorting, broedermoordmaar ook omdat
daardoor het recht geschonden, de naam van
Britsche rechtvaardigheid geschandvlekt, van
Britsche scherpzinnigheid oudermynd en die
van Britsche grootmoedigheid tot een spotterny
wordt."
BEKOEMINUIüik ENZ.
Bij kon. besluit:
is benoemd tot notaris binnen het arr.
Botterdam, ter standplaats de gemeente Schie
dam, W. A. van Dolder, candidaat-notaris
aldaar, en binnen het arr. Zwolle, ter stand
plaats de gemeente Kampen, P. J. G. Brune,
candidaat notaris aldaar
zyn de adelborsten 1ste kl. E. A. W. van
iemsdgk, E. P. O Spengler, J. D. Evers, T,
A. van Hengel, A. M. van Roosendaal, C. M.
Schaeffer, J. A. Vink, J. C. Brandt Corstius,
G. J. W. Putman Cramer, J E. van Hoogen-
buyze en W. Bosch bevorderd tot luit. t./z.
2de kl.
UIT STAD EN PROVINCIE.
Zooals nog in een deel der oplaag van ons
vorig nommer werd gemelilis by kon. besluit
benoemd tot subst.-officier van justitie by de
arr.-rechtbank te 's Gravenhage mr S. J. M.
van Geuns, thans ambtenaar van het O. M.
byjde kantongerechten in het arr. Zierikzee
ter standplaats Zierikzee.
Zooals wy wel verwacht hadden, was
ook de uitvoering van Vrydagavond, in het
Schuttershof alhier gegeven door het gezel
schap van Frits van Haarlem, zeer druk be
zocht. Geen zetel bleef onbezet en tal kan
toeschouwers moesten zich met een plaatsje
buiten de zaal vergenoegen. Er heersebte een
vroolgke stemming onder het talryke publiek,
waaronder wy ook velen uit Vliasingen op
merkten, en üe verschillende uitmuntend uit
gevoerde nummers van het programma werden
luide toegejuicht.
De beer Stanley bad weer veel succes en
bracht ook 'tgewenschte leven in de brouwerij.
Wy hebbeu dan ook geen spyt van onze
vingerwyzing, die tengevolge heeft gebad dat
hy 's avonds meer dan eenmaal voor het voet
licht treedt, en grappig en ad rem was de op
merking, die hy Yrydag avond maakte,
toen hij herhaaldelijk werd teruggeroepen,
dat hy het „aan den mynheer vau de Middel-
burgsche Courantte danken heeft dat meer
van hem wordt gevergd dan oorspronke'.yk de
bedoeling was en by dus niet nog een liedje
toe kon geven.
Door het centraal-bureau van de telefoon
alhier werden in de vorige maand 2316
aansluitingen tot Btand gebracht; te V1 is-
s i n g e n was dat cyfer 2422.
iy koos daarboven dus een krasser middel,
by had daardoor tevens gelegenheid een
actrice van talent te doen schitteren.
En dat deed dan ook mevr. Van Lier—
Cuypers Vrydagavond ten volle. In hartstoch-
telgke, wanhopige scènes vooral toonde zg
zich in haar volle kracht,
Mej. Gusta Mulder speelde hare zeer onsym
pathieke rol ook op talentvolle wyze. Het is
nog het beat wat wg van haar zagenen wg
brengen haar daarvoor gaarne allen lof.
De beer Smith beviel ons ditmaal weer veel
beter. Het is een lastige rol, die van Fernando,
want de figuur is in sommige opzichten on
verklaarbaar. Vooral de zonderlinge wyze,
waarop hij in het laatste bedryf Mathilde be
jegent, „omdat hy baar nog altyd bemint",
zooals hy zegt, en haar daarom wil pijnigen,
kwam ons onnatnuriyk voor. Maar de heer
Smith wist het al te onwaarschijnlijke door
zyn spel te maskeren.
De heer Lageman had een vriendelijke rol
en speelde die weêr met het hem eigen talent,
terwyi mevrouw Van BeemKapper ons bij
zonder meeviel als mevrouw Mendoza
Het publiek, dat betrekkeUJk talryker, meer
nog zelfs dan wy verwacht hadden met de
heerachende warmte, was opgekomen, toonde
zich zeer erkentelgk.
bracht, zyn deze voorstellingen weer afgeïoopenj
Wy hebben mevrouw Van Lier—CuyperB nu
beter leeren kennen en meer waardeeren.
Moge zy ook in het volle winterseizoen hier
weer eens optreden, opdat het gewone schouw-
burgbezoekend publiek van den eersten rang,
uu meerendeels atwezig, ook hare talenten eens
leere kennen.
Wy hebben ten slotte nog een kleine ver
gissing te herstellen.
In een vorige beschouwing, in onB nommer
van 1 Aug., schreven wy: „Welke Nederland
sche mynheer heet toch Deca Caranq*?"
En zie, wij zyn tot de wetenschap gekomen
dat die wel degelgk bestaat. De betrok kon
persoon heeft zicb aan ons bekend gemaakt,
zijn papieren ons getoonden hij moge dau
geen Nederlander zyn van origine zyne
familie was van Portugeesche afkomst, hy
werd in Amsterdam geboren, waar hij nog
woont.
Gaarne bieden wy hem onze verontschuldi
ging aan, dat wy aan de echtheid van zyu
naam twyfelden.
Het is een bewys te meer hoe voorzichtig
men moet zyn met, zooals het publiek allicht
geneigd is te doen, de namen op affiches met
wantrouwen aan te zien.
En wanneer na heden avond
Menschel nog eens voor bet voetlicht is ge-