MIDDELBURGSCHE COURANT.
N°. 35-
142s Jaargang.
1899,
Yrijdag
10 Februari.
Een eiland der verbeelding.
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon-
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., 2.-
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Thermometer
Middelburg 9 Febr. 8 u. vm. 51 gr. 12 u. 57 gr.
av. 4 u. 54 gr. F. Verw. mat. tot kr. Z. wiDd.
Advertentiën voor het eerstvolgend
nummer moeten des middags vóór één uur
aan het bureau bezorgd zijn.
Advertentiën: 20 cent per regel. Geboorte- dood- en alle andere familieberichten en
i van 17 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel
Groote letters naar de px^ats die zjj innemen.
Advertentiën by abonnement op voordeelige
voorwaarden. Prospectussen daarvan zijn gratis
aan het bureau te
Agenten.
Te Rotterdam: Nijgk van Dxtmae.
Middelburg 9 Februari.
DE VREDES-CONFERENTIE.
Omtrent bet bijeenkomen van de vredescon
ferentie te 's-Gravenhage is bij onze regeering
nog geen officieels mededeeling ontvangen, zoo
meldt Het Vad.
Nog al natuurlijk, zouden wij zeggen, want
is de officieele weg niet Bteeds de langzaamste?
Het Vad., dat dus nog eenigszins twyfelt
aan de waarheid van het bericht der Köln.Z.,
weet echter dat wel vanwege het Nederlandsch
Gouvernement op een desbetreffende vraag is
verklaard, dat de samenkomst hier te lande
hoogst aaDgenaam zou zijn, en het dan ook
waarschijniyk is, dat de czaar Den Haag
kiezen voor de conferentie.
Dat deze reeds in het begin van Maart zou
worden gehouden, gelijk de Köln. Ztg berichtte,
is aan ernstigen twijfel onderhevig. Volgens
inlichtingen zou het vermoedelijk niet vóór
Mei kunnen
De schoolkwestie en de Chr. Hist. Bond.
Uit een gedachtenwisseling iu het Ned.
Dagbl. blijkt, dat men het in den Chr. Hist.
Hond niet eens is over de schoolkwestie. Ge
noemd blad, bet orgaan van den Bond, heeft
zich uitgesproken voor de „Christianisatie der
Openbare school." Daartegen werd krachtig
geprotesteerd door het Tweede Kamerlid dr
J. Th. de Visser, die deed uitkomen, dat de
schoolkwestie tot nu toe op den achtergrond
is gehouden om geen twistappel op te werpen.
Hij acht „Chri8tianiseering" van de openbare
school eene illusie.
En wij vinden dit niet alleen een onbegon
nen werk, maar zonden alle pogingen daartoe
rampzalig vinden. De openbare school blijve
het hoogste godsdienstige, neutrale beginsel
huldigen
Een „ongerust Huisvader."
In de Noordbanter voert „een ongerust huis
vader" de pen tegen dr Schaepman, naar aan
leiding van diens schrijven aan den heer Coolen.
Als staaltje van den redeneertrant, dezeD
bekommerenden anonymus eigen, moge het
volgende dienen
„De aap is dunkt mij nu toch wel uit de
mouw gekomendr S. tegen het stelsel-
Coolen, dus dr S. tegen den echt christelijken
en katholieken huisvader, die zgn kind wil
beveiligen."
De geachte schrijver dezer regelen had aan
zijn laatste woorden nog moeten toevoegen
„en die derhalve het kind van een ander er
maar aan wagen wil.".
Dan ware zijn stelling volmaakt geweest.
Thans
Geen polemiek, heeft dr. Schaepman gezegd.
Na citaten als het bovenstaande, begrijpt
men de wijsheid van dit woord eerst recht.
(Het Centrum.)
De zegeningen van het protectionisme.
De te Emmerik gestationeerde beambten van
de Nederlandsche Staatspoorwegmaatschappijen
hebben gezamenlijk om verhooging vantracte-
ment gevraagd, niet omdat zy op een betere
bezoldiging aanspraak maken dan hunne in
Nederland geplaatste collega's, maar om hun
Na een overzicht van de beweging op het
gebied van godsdienst en wysbegeerte in En
geland in de laatste jaren gegeven te hebben,
vestigt AugUBtin Filon in de Revue hebdomadaire
de aandacht op een dezer dagen verschenen
boekje, getiteld: The Agnostic Island en ge
schreven door een onderwyzer-journalist, Gould
genaamd. Van dit, met het oog op Engelsche
toestanden opmerkelijk geschrift wordt een
relaas gegeven, waaraan door de redactie van
de Wetenschappelijke bladen het volgende is
ontleend
Er is in Londen een bericht ontvangen, vol
gens hetwelk er in Polynesië een eiland zou
bestaan, waar reeds eenigen tijd geleden Euro
peanen een kolonie zouden gevormd hebben,
om een samenleving zonder godsdienst te
kunnen verwezentlyken. Zonder godsdienst, in
dien zin, dat den kinderen niets positief-reli-
gieus, geen enkel dogma wordt onderwezen,
maar ook geen atheïsme, dus in den geest van
het Agnosticisme van Huxley en Spencer. Ter
stond vormen belangstellende Londenaars het
plan om die kolonisten te bezoeken en zoo
mogelijk te bekeeren. Wy wonen een meeting
December-aflevering van 1898. Uitgave
ff. J>, Tjemk Willink te Haarlem.
positie met die van deze geiyk te maken.
Immers, onder het drukkende protectionistische
stelsel in Dnitschland, zyn de pryzen van de
meeste levensbehoeften, en daaronder alle eerste
levensbehoeften, aanzieniyk hooger dan in
Nederland. Naar aanleiding daarvan geeft
Hollandia het volgende staatje
Pryzen
Warenin Nederl. te Emmerik
Wittebrood p. Pond 5 26
Roggebrood 5 28
Boter 45 69
Kaas 30-45 36-45
Grutten 10 1215
Meel 7 9£
Rijst 7£ 12
Groene erwten Kop 13 14£
Bruine boonen 13 15£, 16£
Thee Pond 50, 75, 100 132, 150
Koffie 30—75 66-81
Zout 4 6
Zeep 9 lOi
Peper Ons 3 5
Petroleum L. 37£ 37
Spek Pond 25 42
Karbonade 30 42
Rundvleesch 30 54
Varkensvet 25 42
Rundervet 18 24
Leverworst 24 42
Vleeschworst 36 72
Ham 48 101
Varkensvleesch 36 48
Melk L. 8 9l/s
Havergort Pond 9 17
De berekening is in centen.
Men heeft hier natunriyk, wat kwaliteit der
verschillende artikelen betreft, de gelijksoortige
genomen, die onder het volk gebruikt worden.
Trouwens, men weet ook hoe de concurrentie
in deze een groote rol speelt, en in de pryzen
van die artikelen nog al wat fluctuatie teweeg
brengt.
De prgs van het vleesch zal daarom ook
wel zijn die, welke de z. g. „kleine" slagers
berekenen.
In elk geval heeft de redactie van Hollandia
zich zeker bepaald tot de prgsberekening in
haar kringterwijl het verschijnsel, waarop zij
wijst, zich ook wel zal voordoen bij hoogere
prijzen en bij betere soorten van alle boven
genoemde artikelen.
Bij petroleum is stellig een zetfout begaan
de prijs, daarvoor opgegeven, zal'zeker moeten
zijn per 5 liter.
Reorganisatie Kamers van koophandel-
Uit Amsterdam schrgft men ons
Ia eene niet druk bezochte vergadering van
leden der vrgzinnige kiesvereeniging Vooruit
gang, uitgeschreven door het Centraal-comité,
verdedigde Woensdagavond mr E. Fokker uit
's-Gravenhage het thans bg 's lands regeering
berustend schema tot reorganisatie der KamerB
van koophandel en fabrieken, ingediend door
eene, uit een aantal kamers gevormde commissie.
Men weet, dat de voorgestelde reorganisatie
bedoelt uitbreiding van de bevoegdheid der ka
mers, het recht gevend tot initiatief ter vestiging
van instellingen in het belang van handel en
nyverheid, tot oprichting en beheer van han
dels- en vakscholen en tot subsidieering of
onderhoud van zulke instellingen, 't zij met
rgksmiddelen, 't zy uit de opbrengst van door
de kamers zeiven te sluiten leeningen. TevenB
in Exeter Hall by, en kunnen ons vergasten
aan de uitstekend en met hnmor weergegeven
rhetoriek der kerkelijk-leerstellig-geloovigen.
len missie, bestaande uit een bisschop en
twee assistenten, de Rev. Phylactery en Cle
restory, vertrekt naar het agnostieke eiland.
Phylactery vertegenwoordigt den ouden tijd,
Btrenge leer der Anglikaansche kerk, Cle
restory de modern-religieuse party, wier aan
hangers cricket spelen en Darwin lezen, en
van de kerk alleen nog gunstigen invloed
hopen op zedelijk en sociaal gebied. De bis
schop zelf is een goedhartige illusionist, die
meent godsdienst en wetenschap te kunnen
verzoenen en te doen samenwerken, een zacht
zinnig man, met zijn zalvende 'woorden en
welgemeende geloofs-getuigenis zich in staat
achtende iedereen te kunnen overtuigen.
De missionarissen verwachten op het eiland
half wilde lieden met ruwe zeden, misschien
een halfbloed ras van inboorlingen en Euro
peanen te zullen aantreffen, maar zg won
na hun aankomst op hoogst beschaafde wgze
verwelkomd en aan een middagmaal genoodigd,
dat voor een Engelsch diner niet onderdoet.
Op den voorgrond komt nu de dochter van
den gouverneur, Janet Marlow, wier lieftallige
schoonheid terstond op Clerestory een diepen
indruk maakt. Het is goed gezien van den
schryver, [dat hij, met het oog op de tendens
van zjjn geschrift, aan den invloed van het
bedoelt de reorganisatie eene uitbreiding van
het kiezerscorps voor de samenstelling der
kamers van koophandel.
De spreker trachtte voornameiyk de, vooral
van de zgde der Kotterdamsche kamer van
koophandel, tegen «iii schema geopperde be
zwaren te ontzenuwen. Die Kamer heeft de
vrees uitgesproken, dat het aan de Kamers te
verleenen recht tot in het leven roepen van
instellingen in het belang van handel en ny-
verheid het particulier initiatief zou verzwak
ken. Dit noemde de spreker een van den stal
halen van een oud beestje, er op wgzende,
dat ons land nog bijna zoo goed als geen en
kele zoodanige instelling bezit en aantoonende,
dat Nederland te dien aanzien verre achter
staat bij naburige natiën. Ook is gevraagd,
wie de leeniDgen der Kamers zal garandeeren,
waarop spreker antwoordde, dat die leeningen
van zelf goede garantie zullen moeten geven,
zoo zg willen slagen.
Voorts is gezegd, dat aan de nieuwe kamers
het recht van petitie ontnomen zal worden.
Te dien aanzien heerscht er volgens mr Fok
ker misverstand. De nieuwe kamers zullen
omtrent lokale belangen kunnen adviseeren
maar niets zal haar kunnen beletten, waar zy
het noodig achten, adressen in te zenden ter
bevordering van eenig algemeen handelsbelang.
Ten aanzien der onderdeelen van het ontwerp
verwees de spreker naar de schriftelgke ver
dediging van het schema door mr R. Feith,
naar de toelichting tot het schema zelve en
naar zijne desbetreffende bij de behandeling
der begrooting ingediende Nota.
Ten slotte werd de volgende, door het bestuur
gestelde motie zonder discussie hg acclamatie
aangenomen
„De vergadering der leden van de negen
kiesvereenigingen Vooruitgang te Amsterdam;
gehoord de inleiding door den heer mr E.
Fokker over de reorganisatie der kamers van
koophandel en fabrieken
met erkenteiyke waardeering kennis genomen
hebbende van de toezeggingen, gedaan door
den minister van waterstaat enz. in de ver
gadering van de Tweede kamer der Staten-
Generaal van 22 Dec. 1898;
„spreekt den wensch uit, dat door overleg
van regeering en volksvertegenwoordiging ten
spoedigste eene reorganisatie der kamers van
koophandel en fabrieken tot stand komen,
welke leidt tot verhooging der commerciale
en industrieele weerbaarheid van het Neder
landsche volk."
De heer dr Hubrecht, die de vergadering
leidde, lichtte nog kort deze motie toe, en
bracht hulde aan dezen minister van waterstaat,
den heer Lely, voor de voortvarendheid, waar
mede hg deze zaak behandelt tegenover de
„onbehoorlgkheid" van zgn voorganger, die drie
jaren lang Gods water over Gods akker had
laten loopen.
Hierna werd de vergadering gesloten.
BMOEMinilElV MZ.
By kon. beBlnit:
is de le teekenaar bij 's rijks-werven M. L.
van Breen met 16 Febr. benoemd tot hoofd
van het teekenbureau van scheepsbouw bg het
depart, van marine
is voor den tyd van vgt jareD, gerekend van
21 Jan., benoemd by het personeel van den
geneeskundigen dienst der landmacht tot
reserve-off. van gez. 2e kl. de heer C. J. Der
Kinderen, artsen
vrouweiyk gemoedsleven in de nieuwe samen
leving een groote rol toekent. De tegenstelling
tusschen hetgeen in het onde leerstellige ge
loof voor de vrouw gemeenlgk het hoogste
scheen, en haar levensfeer in een denkbare
agnotische maatschappij, wordt door de woor-
piété voor het eerste, pitié voor het tweede
geval door den schryver aangeduid.
De agnostieken van het Zuidzee-eiland zijn
dus beschaafde, gastvrije, goed onderwezen
lieden, maar op éen punt onplooibaar zy
willen van godsdienstige twisten en van pogin
gen der missionarissen om den kinderen onder
richt te geveD, in 't geheel niet weten. Des
Zondags is er toch eene ceremonieele byeen-
komst, waar verzen van Shelley voorgedragen
worden, waar uit Mathew Arnold voorgelezen,
en waar gezongen wordt. Dan houdt miss
Janet een voordracht, welke in vorm en inhoud
uitstekend mag genoemd worden, en waarby
wij schier vergeten, dat wy ons niet in een
positief-christelgke vereeniging bevinden. Im
mers, het agnosticisme beschouwt ook Christus
aan het kruis als een vereerenswaardig sym
bool. Niet omdat een God met een boven-
natuurlgke zending aan het kruis gestorven
zou zijn, maar dewyi wg er het schoonste voor
beeld van toewijding aan en opoffering voor
anderen in zien kunnen, en het schgnt dat in
een volmaaktere (agnostieke) wereld toewyding
en opoffering nog altijd niet overbodig zullen
is tegen 15 Feb. aan J. E. van Voorthuysen,
op verzoek, eervol ontslag verleend als burge
meester van Nieuwerkerk a/d. IJssel.
De off. van gez. 2e kl. J. H. Roelants wordt
1 Maart a. s. geplaatst by het hospitaal der
marine te Willemsoord.
T WK KOK KA 11 KR.
Het telegram, ons Woensdag uit 'sGraven-
hage gezonden omtrent de werkzaamheden der
kamer, was zeer onduideiyk. Het biykt dan
ook dat wy den inhoud ervan, waarnaar wy
moesten raden, niet geheel jnist hebben weer
gegeven. De bedoeling was het volgende ons
te melden
De voorstellers van het ontwerp-strafrevisie
beg veren zich hun voorstel tegen de aanstaande
terugkomst der kamer gereed te hebben voor
openbare behandeling. Zy houden morgen eene
bijeenkomst.
Of het wetsontwerp betreffende de verzeke
ring van werklieden tegen ongelukken in de
aanstaande zittingperiode behandeld zal wor
den, staat nog niet vast. De memorie van
antwoord op het ontwerp-leerplicht nadert hare
voltooing en zou ten aanzien van twee hoofd
punten den leerplichtigen leeftyd en den duur
het herhalingsonderwys, belangrgke wg-
zigingen ondergaan.
OOST-INDIÊ.
In de Javabode van 10 Jan. komt het vol
gende voor
Indertijd plaatsten wij in ons blad een be
richt uit Atjeh, betreffende eene nachtelijke
excursie, waarby de marechaussees in het duister
bg ongeluk eene vrouw hadden doodgeschoten,
die een kind op den rug droeg. Dit laatste werd
door onze soldaten medegenomen naar Segli,
Marechaussina gedoopt en verder goed verzorgd.
Dit voorval heeft eenige philantropische
kamerleden verleid tot een onbillgken uitval
tegen het leger; by monde van bet lid Yan Kol
werd de minister van koloniën daarover geïn
terpelleerd. „O, die eervolle oorlogsfeiten, waar
oorlog voert tegen vrouwenZgn die
eener beschaafde natie waardig vroeg de heer
Yan Kol. Die uitval heeft terecht ergernis
gewekt bg de officieren van het Indische leger.
Hoe, vroegen dezen, zonden onze marechaussees
dan wel hebben moeten handelen Hadden zg
de Atjehers alvorens te schieten in bet pik
donker soms een voor een moeten betasten om
uit te maken wie man en wie vrouw was?
Men vergete niet dat in Atjeh ook de dames
gebroekt gaaD, zoodat zij zelfs over dag op
eenigen afstand niet van de mannen zijn te
onderscheiden.
„En zijn er bv. by het z. g. palingoproer te
Amsterdam op klaarlichten dag niet nog meer
onschuldigen dan schuldigen neergeschoten
Wanneer ooit te voren geruchten van noode-
looze wreedheid ter oore va» het menschlievende
kamerlid waren gekomen, zou zijn rede meer
zin hebben gehad, schrgft men ons, doch nn
mist zy iedere aanleiding. Het kan den heer
Van Kol bovendien bekend zgn, hoe meer
en verlaten AtjehBche kinderen en hulpe-
:en vrouwen door onze soldaten onder dak
werden gebracht, en hoe menige keer bij ver
gissing gewonde Atjehers eene schadeloosstel
ling in klinkende mant ontvingen."
zijn. De agnostieke gemeente vereert Christus,
zoowel als Zoroaster, Boeddha, Mohammed,
maar kent aan geen dier „groote ingewyden"
den voorrang toe. Ook de bybel wordt ge
bruikt, maar geiyk elk dichteriyk werk, dat
menschen verlicht en zedeiyk versterkt en
kracht tot leven meedeelt.
Yan al die ontmoetingen der missionarissen
op het agnostieke eiland zal ik alleen iets uit
voeriger hun bezoek aan de volksschool mede-
deelen. Die Bchool verschilt heel wat van het
benauwde hok, waarin de schryver van het boek,
Goul zelf, in East-London kindereu onderwgs
geeft. Het gebouw geiykt op een godsdienst-
of kunsttempel, en de onderwgzer Stanbridge
heeft, zonder pedant of pompeus te zgn, de
manieven en vormen van iemand die zijn waar
digheid voelt. Hg wordt in veel gevallen
door het gouvernemt over staatszaken geraad
pleegd, maar ook als directeur der school is
hg een man van gewicht. „De school" zoo
zegt de gouverneur Marlon „is otza ware
kweekplaats van menschenals wy daar niet
slagen, zullen ook elders onze pogingen mis
lukken." De bisschop maakt van deze gele
genheid gebruik om voor zgn parochie op te
komen„Is in dat opzicht" zegt hy
„onze Christelgke kerk nog niet voortreffe-
lgker; ook wy onderwgzen en voeden op,
maar wy wanhopen niet, ook als onze uit
komsten niet san de verwachtingen beant-
ÜIT STAD EN PROVINCIE.
De dag der lezing met lichtbeelden van
prins Pandian, te Middelburg te houden, is
weer veranderd en nu nader bepaald op den
oorspronkeiyken datum, en wel Dinsdag
14 Febr.
Wy verwyzen verder naar de in dit nommer
voorkomende advertentie omtrent de plaats
bespreking voor vennooten van de Concert- en
gehoorzaal en betreffende houders van vaste
zitplaatsen.
Uit Vlissingen.
De groote zaal in het Vereenigingsgebouw
was zoo schrgft men ons Woensdag
avond vry goed bezet.
En de goede naam van den spreker én de
keuze van het te behandelen onderwerp had
den zeker vele leden van het IVwfódepartement
met hunne dames, maar niet minder tal van
geïntroduceerden, waaronder wy zelfs eenigen
uit Middelburg opmerkten, bewogen om een
heerlijken avond van zuiver kunstgenot door
te brengen.
De spreker van den avond, de heer W. C.
GoteliDg Vinnis, is dan ook geen onbekende
in Vlissingenhy behoort tot hen, die in elk
seizoen door de regelings-commissie vast uit*
genoodigd worden, om eene spreekbeurt te
vervullen.
En wie hem eenmaal hoorde, zal niet licht
nalaten om, wanneer daartoe de gelegenheid
bestaat, zich opnieuw onder zyn gehoor te
scharen.
Bovendien, het stuk, dat door den spreker
behandeld werd, Cyrano de Bergeracdoor
Ernest Rostand opgedragen aan Coquelin, den
besten der Fransche acteurs, en dat door dezen
nog dagelijks in het Thédtre de laPorte St. Mar
tin te Parijs gespeeld wordt, zal zeker niet
minder invloed gehad hebben om het publiek
zoo talryk te doen opkomen.
Den inhoud daarvan in een kort bestek weer
te geven, is bijna Jndeeniyk en zou toch altijd
onvolledig blijven voor hen, die het niet zagen
spelen of die het genot misten het door den
heer Goteling Vinnis te hooren vertolken.
En op welke wgze deed deze dat I
We weten niet, wat meer te bewonderen in
den spreker: zgn talent van voordragen, zgn
meesterlijke vertaling, zgn zeggingskracht of
zgn keurig beschaafd Nederlandscb.
Slechts éen woord van lof voor dit alles.
Geen wonder dat de spreker een dankbaar en
aandachtig gehoor bad, dat van zijne erkente-
Igkheid blijk gaf, toen hg zgn voordracht
geëindigd had. Daarvan getuigden ook de
nit het hart opgewelde woorden van dank
bare erkentelijkheid, die door een der aan
wezigen, den heer W. G. Spronken, gericht wer
den tot den heer Goteling Vinnis, wien hg alle
hulde bracht, en tot de regelingscommissie,
dat deze de leden en verdere belangstellenden
in de gelegenheid gesteld had om weder van
het talent van dezen spreker te kunnen genieten.
Gelgk wy reeds mededeelden is te Vlis
singen een matroos van het schip Atlantic
over boord geslagen en verdronken. Toevallig
is ook de kapitein van dat schip doodgebleven.
Volgens het plan voor het kerkgebouw
der Gereformeerde gemeente B. te Vlissin
gen, opgemaakt door den heer G. Guillaume,
zal dit geheel in Gotbischen stijl opgetrokken
en van twee torentjes voorzien worden.
woordenwy hebben dan het gebed en
de genade een laatste traan of zucht van
geloovig berouw kan naar onze meening den
zondaar redden". De gouverneur ontkent niet,
dat in de dienende liefde en het pogen tot ver
betering der ergste zondaren de kracht en de
schoonheid van het christendom gelegen zyn
«maar" zoo zegt hy „is het toch niet
wgzer er met alle ons ten dienste staande mid
delen naar te streven, dat het naberouw en de
onzedelijkheid, de verkeerde gewoonten en alle
slechte gevolgen, welke uit een maatschappe-
lgk gebrekkige omgeving, nit armoede, uit
ontbrekend of ondoelmatig schoolonderwgs, nit
verwarring van het brein der kinderen en jonge
lieden met wonderverhalen en theologische
spitsvondigheden onvermydeiyk voortvloeien,
zooveel mogelgk worden voorkomen Dat is
ons streven, maar daarvoor schgnt ons het
overgeleverde dogmatisch religieus onderwgs
niet alleen ontbeerlgk, maar zelfs hinderlgk".
Zoo wordt er nog wat geschermutseld. Ein
delijk krggt de bisschop de gelegenheid zelf
de kinderen in een klasse te ondervragen,
onder voorwaarde, dat hg naar geen gewoon
godsdienstig of katechesatie onderwgs zal
trachten, dat de kinderen toch niet zouden
begrgpen, en den naam God niet zal uitspreken.
De bisschop hoopt evenwel, als bg de bekende
Socratische methode, de kinderen zoodanig
te ondervragen, dat zjj van zelf tot bet vinden
