MDDELBURGSCHE COURANT.
142® Jaargang.
Zaterdag
4 Februari.
N°. 30-
1899,
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
a rijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., ƒ2.-
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Thermometer
Middelburg 3 Febr. 8 u. vm. 27 gr. 12 u. 44 gr.
av. 4 u. 37 gr. F. Verw. zw. wiDd.
Advertentiè'n voor het eerstvolgend
nnmmer moeten des middags vóór één uur
aan het burean bezorgd zijn.
AdvertentiSn20 cent per regel. Geboorte- dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elk regel meer 20 «-ent. Reclames 40 cent per ref
Groote letters naar av plaats die zij
Advertentiën bij abonnement op voordeelige
voorwaarden. Prospectussen daarvan zijn gratis
aan het bureau te bekomen.
A g o n t e n.
Ta AmsterdamMax R. Ncnes te Rotterdam
NIJGH VAS Ditmas.
Leerplicht en schooldwang.
Wij hebben reeds meermalen gewezen op
het verschil van gevoelen dat in katholieke
kringen bestaat op het punt van den leer
plicht. Terwyl o. a. Tijd en Maasbode be
slist den leerplicht bestrijden, is in Eet
Centrum e. a. menig pleidooi ten gunste daar
van geleverd.
Eu een warm voorstander daarvan toonde
zich in dat blad de heer mr S. J. Visser,
advocaat bij den Hoogen Raad te 's Graven-
hage.
In een brochure heeft genoemde beer
thans zijn gevoelen op dit punt nader uit
voerig ontvouwd, eensdeels om hen, die het
niet met hem eens zijn, te weerleggen, ander
deels om zijne geloofsgenooten te overtui
gen dat: a de Staat het Techt heeft,buiten
de kerk om, de ouders te verplichten onder
bedreiging van straffen hunnen kinderen de
noodwendige kundigheden te verschaffen
b het niet strijdt met de Katholieke begin
selen, wanneer de Staat, om het in a ge
noemde recht te verwezenlijken, met eerbie
diging der godsdienstige bezwaren van de
ouders den schooldwang invoert.
Zijn zaakrijk betoog lazen wij met belang
stelling en wij konden niet nalaten te trach
ten om, enkele grepen emit doende, hierop
nog eens de aandacht te vestigen.
Op de vraag of aangenomen dat door
een Katholiek schooldwang kan worden aan
vaard voorzichtigheid niet geraden is
het niet wenschelgk is, in zulke vraagstuk
ken met meer bedachtzaamheid te werk te
gaan, geeft mr Visser een bevestigend ant
woord. Voorzeker is, bij zulke z. g. vrije
kwesties, voorzichtigheid aan te bevelen.
„Maar vraagt hij waarom moet die steeds
van eenen kant komen? Waarom moeten
bij het aan de orde komen van een dezer
vraagstukken steeds degenen voorzichtig zijn
die een meer voornitstrevende politiek
huldigen
„Mij dunkt dat, waar men staat voor de
keuze van bij het oude te blijven of bet
nieuwe aanvaarden, de voorzichtigheid ook
gebieden kan het nieuwe op te zoeken.
„Want het in dubiis abstine*) gaat in de
politiek evenmin op als in het dagelijkse!)
leven: Immeis al die „vrije kwesties" z^n
dubia, in dien zin dat er voor- en tegenstan
dera gevonden worden.
„Wanneer nu uit „voorzichtigheid" steeds
onthouding gepredikt moet worden, dan
blijven er zeer weinig vraagstukken over,
om tot hervormingen te geraken".
Een zeer waar woord!
Het is in de laatste jaren gewoonte ge
worden om met de woorden voorzichtigheid
en omzichtigheid ook in liberale kringen
vreeselijk ie schermen. En dit is een vloek
geweest voor de zoo dringend noodige op
lossing van tal van gewichtige kwesties.
De pnblieke wagen ging daardoor op een
sukkeldrafje. Hoeveel meeningen, gevoelens,
kleingeestige veroordeeleu, vooroordeelen er
juist uit omzichtigheid zijn ontzien, valt niet
te zeggen. En middelerwijl lachten zij, die
dezen huldigden en koesterden als kamer
planten, in hun vuistje.
Zeker, er moet bij zulk eene oplossing
met beleid en overleg te werk gegaan wor
den; maar die voorzichtigheid moet niet,
zooals maar al te veel het geval is geweest,
een remloestel worden om alles tegen te
houden wat nuttig en noodig is.
In de tweede afdeeling van zijn geschrift
bespreekt de heer Visser de noodwendigheid
of de wensehelijkheid van den schooldwang.
Daarin wijst hQ erop dat, terwijl de anti
kerkelijke partijen reeds lang den leerplicht
op hnnne programma's hebben, men van de
kerkelijke partijen (Katholieken en Anti-
revolntionnairen) gerust kan zeggen, dat ecu
niet onbelangrijk deel den leerplicht gene
gen is.
„Men denke wat de katholieken be-
tieft aan de artikelen in Hei Centrum
en De Grondwet; aan de sympathieke ver
klaringen van dr W. Nolens in de Venloosche
Courant en van het oud-lid der Tweede
Kamer mr Van Berckel in Eet Huisgezin.
Terecht werd door den laatsten in zijne
f) Bij twijfel onthoud w.
artikelen opgemerkt, dat in het mandement
der bisschoppen, hoewel dit met nadruk op
de bevordering van het bijzonder onderwijs
krachtig heeft gewezen, tegelijkertijd werd
verklaard, dat, bij gebrek aan bijzonder
onderwijs, de openbare school altijd nog te
verkiezen waB boven volkomen gemis aan
onderwijs."
Voorts wordt eraan herinnerd dat in bet
Katholieke Bergen op Zoom op eene ver
gadering van onderwijzers uit die streken
48 van de 52 hoofden van scholen zich voor
leerplicht en voor het ontwerp-Borgesius
verklaarden.
En bij de anti-revolntionnairen vindt men
evenzeer een deel, dat den leerplicht genegen
is. Men denke o. a. aan den heer J. C.
Fabius, inspecteur van het lager onderwijs.
Van de macht van moreele middelen, van
het particulier initiatief in zake leerplicht,
verwacht mr Visser niet veel. Op papier
klinken theorieën op dit punt heel mooi»
o. a. een beroep op den verlichten ijver der
ouders; maar men denke zich dezen eens in
sloppen en stegen, waar de ouders, wegens
armoede gedwongen of ook vaak door grof
egoïsme gedreven, hunne kinderen, in plaats
voor eenig onderwijs te zorgen, voor de
ontucht en bedelarij opleiden, waar de kin
deren eenvoudig beschouwd worden als
vermogensvoor werpen, waarmede men zooveel
mogelijk geld moet verdienen.
Men denke zich zulk een ijver bij ont
aarde ouders, die de vijanden van het ze
delijk en lichamelijk heil hunner kinderen
zijn.
„Weet gij wat overreding, belooningen
z. kunnen tegengaan Het ongeregeld
schoolbezoek. Maar niet het geheel ver-
waarloozen der school: die duizenden en
duizenden onzer kinderen, die nooit de
school betreden, zullen al onze pogingen niet
redden uit de macht der onkunde. De ar
beid in de fabrieken, bet gebruiken van
kinderen voor kleine kuiseljjke bezigheden,
de in sommige steden van ons land half
verdierlijkte boerenstand dat alles zal
machtiger zijn dan al uw ijver."
Aan deze woorden van mr Kerdijk in
zijne brochure Leerplichtigheid herinnert mr
Visser, om daarna er op te wijzen dat voor
de wensehelijkheid van schoolplicht nogeeD
ander motief in aanmerking komt, nl. dit
dat het geld, hetwelk thans voor bet bij
zonder en openbaar onderwijs besteed wordt,
meer vrucht zou dragen. „Een goed katholiek
onderwijzer, met eene ruim twintigjarige
ervaring, wien de schrijver eenige inlich
tingen vroeg, verklaarde hem nog kort ge
leden „Als de katholieken wisten, hoe bit
ter weinig resultaat het katholiek bijzonder
onderwijs vaak oplevert, zonden demeesten
hun geld niet langer opofferen."
„Met de invoering van schoolplicht zoude
echter het gehalte van het onderwijs door
geregelder schoolbezoek aanmerkelijk
verbeteren, zoodat de vruchten bij dezelfde
fiuancieele lasten grooter zouden zijn.
Ditzelfde kan vrij zeker gezegd worden
van het Protestantsch bijzonder- alsmede
van het openbaar-onderwijs."
Met het oog op belangrijke wijzigingen
die, naar wij van goed ingelichte zijde ver
namen, stellig te wachten zijn in het ontwerp,
dat nu aanhangig is, wijzigingen, waardoor
aan ernstige en gegronde bezwaren wordt
tegemoet gekomen, kunnen wij hetgeen mr
Visser over dat ontwerp zelf zegt laten
rusten.
Maar het slot van zijn betoog moeten wij
toch nog even onder de oogen onzer lezers
brengen.
Hij wijst daarin op de financieele zijde
van de kwestie. Volgens hem en onzes
inziens terecht mogen tegenover de groote
uitgaven op onze begrooting, die voor min
der nuttige doeleinden besteed worden, de
fiuancieele bezwaren niet den doorslag geven.
Doch al zouden de financieele lasten voor
de gegoeden verzwaard worden, dan nog
zou invoering van leerplicht goed zijn om
te bewijzen dat „sociale rechtvaardigheid''
geen ijdele klank is.
„Juist daarom heb ik aldus besluit mr
Visser zijn betoog van den aanvang der
indiening dit ontwerp en het ontwerp tot
beperking der ouderlijke macht warm en
oprecht toegejuicht.
Deze regeering heeft naar mijne meening
een schoon begin gemaakt met de hoog-
noodige sociale hervormingen.
„Want de arbeiders en de vrouwen, hoe
dringend ook hunne economische en wette
lijke toestand hervorming eischt, zijn niet
de zwaksten. Het weerlooze kind, dat niet
voor zijn rechten kan opkomendat niet
zooals de arbeider en de vrouw door
vereeniging zich kan doen gelden, staat
onbeschermd en rechteloos en heeft vóór alles
vóór allen wettelijke bescherming noodig,
wanneer zijne belangen verwaarloosd, zijne
rechten vertrapt worden.
De regeering is dus begonnen bij het
geen het meest hulp noodig had.
„En dit kan slechts geprezen worden".
Niet alleen tot Katholieke ooren maar
ook tot tal van liberalen moeten dezewoor-
in doordringen.
Er zijn er onder onze eigen partijgenooten
nog zoovelen, die nog altijd maar niet over
tuigd zijn van het nut van leerplicht.
Of men hen al wijst op andere landen,
waar deze goede maatregel heil brengt; op
noodzakelijkheid dat men de kinderen
toch niet verwaarlooze, tal van redenen
voor een weten zij aan te voeren om leer
plicht als onnoodig, doelloos en overdreven
te schetsen.
Qok voor hen heeft de beer Visser menig
waar woord geschreven.
En bovendien nemen wij akte van deze
verzekering van dr Schaepman
Zou men eindelijk niet eens leeren in
zien, dat in onzen tijd de school eene levens
noodzakelijkheid is geworden
„Waarlijk ik geloof niet aan de zaligma
kende kracht van het onderwijs alleen. Maar
ik kan niet anders dan wèl weten dat de
opvoeding in onze dagen zonder de school
in breede, breede kringen waardeloos is
geworden. Ontbreekt, mag men wel zeggen."
Menige liberaal ziet in mannen als dr
Schaepman en mr Visser hunne tegenstan
ders en stellig in tal van opzichten staan
zij lijnrecht tegenover ons maar dit is
toch zeker dat men van hen ook veel kan
En waar men dit vaak eerder doet van
in tegenstander dan van een partijgenoot,
hebben wij hoop dat die woorden niet zul
len nalaten eenigen invloed uit te oefenen.
Ten slotte willen wij nog eens uit
drukkelijk er op wijzende dat bij alle
partijen omtrent het leerplicht-vraagstuk
verschil van gevoelen bestaat toch als
een heuglijk teeken boekstaven dat uit al
de voorstanders daarvan eene krachtige
phalanx te vormen is tot steun der regeering,
waardoor de invoering van den leerplicht
mogelijk kan worden.
Wanneer die allen zieh aaneensluiten en
in kleinigheden tot toegeven zich geneigd
toonen, dan bestaat er alle reden om met
vertrouwen de toekomst tegemoet te gaan
Middelburg 3 Februari.
Nederlands Inzending voor de ParlJ-
sche tentoonstelling.
Wat de heer Chs Boissevain zou willen
inzenden naar de Parijsche tentoonstelling,
vinden wij in zijn jongste Van Dag tol Dag
in het Hbld., op de volgende pittige wijze
vermeld
Als ik een keuze mocht doen, dan zond ik
onze voorzitters van Eerste en Tweede kamer,
als voorbeelden van mannen, die onpartijdig
een vergadering weten te leiden en haar be-
heerBchen door kennis, tact en kracht van wil
en karakter.
Een overheidspersoon als Amsterdam's bur
gemeester zou in Parijs kunnen toonen een
regeerder, die zijn ambt en zich zelf eerbiedigt,
niet naar populariteit, volksgunst of toejui
ching van een kliek streeft, maar kalm,zakelijk,
ernstig, met zelfbedwang zijn plicht vervult,
zonder zich om den volkswaan van den dag
of geschreeuw van dwepers te storen.
Ik zou er militairen, roemrijke hoofdofficieren
heenzenden, die in Nederlandsch-Indië voor
zwaarder vuren stondeu en grooter bezwaren
overwonnen dan het overgroete deel der
tegenwoordige Fransche officieren gekend heb
ben, doch die in het vaderland bescheiden
hun plaats in de burgermaatschappij innemen,
en bet leger welk» belangen ze boog biel
den blijven eeren als den bewaker van het
vaderland, maar nooit als het vaderland zelf.
Zonder te kiezen zou ik eenige rechters
hoog en laag in rang inzenden als bewij
zen hoe voor het magerst mogelijk trakte
ment Nederland zich rechters weet te geven,
aan wier goede trouw en rechtschapenheid
en onpartijdigheid niet getwijfeld wordt door
iemand, tot oordeelen bevoegd.
En op den tast zond ik een aantal burgers
van allerlei geloof en stand om te bewijzen,
hoe in een vrijheidlievend land de rechtbank
door ieder denkend man geëerd wordt.
Onmogelijk kannen wg ons dr Schaepman
voorstellen als anti-semiet, als aanbidder van
le sabreals kampioen voor ongerechtigheid....
gaarne zou ik hem daarom willen inzenden
als een Nederlandsch priester, die den moed
heeft voor zijne overtuiging uit te komen.
En ik zou ten slotte uit elke stad van ons
land, waar dagbladen uitkomen, Nederlandsche
journalisten willen inzenden, als onomkoopbare
mannen van eer, die het vaderland liever heb-
dan hun party, en weten te polemiseeren
zonder te schelden als Trein Jans uit de pop
penkast en zonder te insinneeren dat de groot
vader van zijn tegenstander op het schavot
het leven eindigde, torwgi hg zelf zulk een
gemeen verleden heeft, dat men er maar liever
niets van zeggen wil
EEN PAAR SPRANKEN OP KIESWET-
GEBIED.
De kieswet-Van Houten heeft twee jaar ge
werkt en nog zijn er weinigen, die met haar
systeem behoorhjk op de hoogte zgn.
Aldus scbrgft men uit den Gelderachen Ach
terhoek aan de Arnh. Ct.
Is het wonder bg zulk een wet? Men kan
een dergeiyk verschijnsel overal waarnemen 1
Terecht zegt de berichtgever tevensDe wet
is dan ook zoo ingewikkeld, ze heeft zooveel
rubrieken van kiezers geschapen, dat ze wel
nimmer gemeen goed zal worden. In plaats
van uitbreiding beeft ze op den duur inkrim
ping van het kiezerskorps tengevolge.
Wy vinden in de Standaard opnieuw eene
beschrgving van de stemmachine, te Roebes-
ter N.-Y. uitgevonden. De deugden daarvan
worden nog eens opgesomd.
Of men ook aan die zijde sympathie heeft
voor machines op stemgebied
ergissen we ons niet, zegt bovengenoemd
Arnhemsch blad, dan heeft vroeger de Stan
daard het uitzicht geopend, dat er gelegenheid
zou zyn met deze „volmaakte" stemmachine
van naby kennis te maken. Wy hopen zeer
dat dit 't geval zal wezen. Mogen wy intus-
schen, in afwachting daarvan, de Standaard
éene opheldering vragenhoe moeten de twee
voordeelen der machine met elkaar in overeen
stemming gebracht worden, dat de kiezer stem
men kan op een geheela ïyat van candidaten
of op candidaten van verschillende lijsten,
terwijl de machine hem tevens belet meer dan
3 stem uit te brengen
Voor dit examen worden opengesteld: 28
plaatsen voor den dienst hier te lande; en 22
voor dien in Nederlandsch-Indië.
Aangifte vóór 15 Mei.
Verdere bgzonderheden bevat de Staatscou
rant van heden (Vrydag), aan ons bureau voor
belanghebbenden of belangstellenden ter inzage.
By beschikking van den minister van biu-
nenl. zaken is benoemd tot tweede-klerk by
zgn departement J. A. Th. A. van Erp, te
's-Gravenhage.
BENOEJttlN UE» ENZ*
By kon. besluit:
is de kapt.-luit. ter zee C. Meyboom op pen-
oen, gesteld f 2700 jaarsen zyn bevorderd
tot kapt.-luit. ter zee de luit. ter zee lekl. A
L. van der Moolen en tot luit. ter zee le kl.
luit. ter zee 2e kl. J. C. Bentz van den
Berg
is benoemd bij het personeel van den ge-
neesk. dienst der landmacht tot reserve-off.
van gez. 2e kl. de heer J. Wesael, arts;
zgn met 1 Maart a. s. benoemd tot klerk ter
directie van de rykspostspaarbank A. A. J.
Ridderhef, G. de Hoog, J. E. B. J. Hoog, mej.
D. Hooybergh, mej. M. N. A. van Ooy, mej.
S. F. M. Taverne, Mej. A. E. Z. Schoenmaker,
L. A. P. Poll en mej. T. Tuyn, thans tgdelgke
beambten bij die instelling.
In de maanden Juli en Aug. en zoo noodig,
in de eerste dagen van Sept. e. k. zal examen
worden gehouden voor toelating van jonge
lieden als cadet by de kon. mil. academie te
Breda.
Voor dit examen worden opengesteld 99
plaatsen, verdeeld als volgt:
I. Ten behoeve van de cadetten der cadet
tenschool
A. by het leger hier te lande: 11 voor de
inf., 3 voor de cav., 8 voor de art. en 2 voor
de genie.
B. by het leger in Ned.-Indië25 voor de inf.,
1 voor de cav.5 voor de art. en 1 voor de genie.
II- Ten behoeve van de adspiranten,bedoeld
bij sub II van art. 25 der wet van 28 Juli 1890
A bij het leger hier te lande20 voor de inf.,
2 voor de cav., 10 voor de art. en 3 voor de genie.
B. bg het leger in Ned. Indië3 voor de
inf., 1 voor de cav., 3 voor de art. en 1 voor
de genie.
In Juli en Augustus zal een examen worden
gehouden voor toelating van jongelieden als
cadet by de cadettenschool te Alkmaar,
UIT STAD EN PROVINCIE.
By de voorstelling, Donderdag a. door
de Nederlandsche Tooneelvereeniging te Mid
delburg te geven, zal worden opgevoerd De
zonzij van het leem, blyspel in drie bedryven
door Blumenthal en Kadelburg, voorafgegaan
door Kleine Geschenken.
Naar wij vernemen, zal ook in onze om
geving optreden de rev. J. B. Pandian, de
Hindoe-prins, die thans in ons land, o. a. te
Rotterdam, lezingen houdt.
Nadat hij Zondag 12 Febr. in de Engelsche
kerk te Middelburg eene prediking zal
hebben gehouden, treedt hg Maandag d. a. v.
teVlissingen en Dinsdag daarna te Mid
delburg op.
Zondagavond zal in de Engelsche kerk
alhier als spreker optreden sir Gilbert Reid,
een zendeling die zich byzonder interesseert
voor de bevordering van de handelsbelangen
met China.
Het was Donderdag avond weer zeer vol
in de leeszaal van Ons Huis te Middelburg;
hoogst voldaan keerden alle aanwezigen
zeker huiswaarts.
De heer dr J. C. Bolle, arts, deelde op zeer
onderhoudende wyze een en ander mee omtrent
het wezen, het ontstaan en te behandeling van
longtnberculose (longtering).
En bij lichtte het gesprokene door licht
beelden toe. Leerryk was zyne voordracht
daardoor dubbel; eu menige wenk om voor
zichtig te zgn, vooral ook met het gebruik van
voedingsmiddelen, mag zeker wel ter harte
worden genomen.
Een hartelgk applaus, gepaard aan het woord
van dank, door deB voorzitter tot den spreker
gericht, loonde hem voor zijne welwillendheid
om over zulk een belangryk pant leeken in te
lichten.
Wy willen, op verzoek, gaarne melden
dat bg de begrafenis van den beer J. Jansen,
Donderdag alhier, het Ntrfsdepartement
iddel bnrg, waarvan de overledene be
stuurslid was, vertegenwoordigd was door zijn
voorzitter, den heer L. K. van der Harst JJz.
De overige bestuursleden waren verhinderd
daarbg tegenwoordig te zyn.
Het tjalkschip Vertrouwen, van Breskens,
schipper J. Paulus van Terneuzen, is in den
nacht van Maandag op Dinsdag jl. voor de
haven van Baarland gezonken.
Het schip was geladen met metselsteen van
Boom in België en voor Biervliet beBtemö.
Door eene onbekende oorzaak lek geworden,
wisten schipper en twee knechts zich nog tydig
in de roeiboot te redden. Het schip zonk zoo
snel, dat aan redden door pompen niet te den
ken viel. Vroeg ia den morgen werden de
opvarenden door den kustlichtwachter van
Baarland in huis opgenomen. De plaats, waas
het schip zit, is thans door een baken aan-
Iedere gemeente krygt op haar beurt
n zaak, die de gemoederen in beweging brengt
en den thermometer van het politieke leven
eenige graden doet klimmen. Na Amsterdam
met zyn bears- en Parys met zyn Dreyfusquaestie
komt nu Wissekerke ge weet wel,lezer,
op Noord Beveland met de vraag aan de
kiezers: zult gij aan de wyk Camperland een lid
méér geven in den raad, of aan Geeradyk
Het is duidelgk, zegt onze berichtgever
dat zulk een vraag nog meer leven brengt
in onze anders zoo stille brouwery, dan vroe
ger al de eendvogels in die van wglen Jan
Steen. Er zgn dan ook van weemgden argu
menten aan te voeren van het hoogste ge
wicht. Zoo beweert Geersdijk, dat het met
zijn 500 inwoners recht heeft op èen zesde
deel der gemeentelijke vertegenwoordiging, dus
op 2 raadsleden. En het beeft er maar 1, die
nog wel door de ligging van zgn bedrijf even
goed als vertegenwoordiger van Camperland
kan gelden.
Wat dus natuurlgker en rechtvaardiger, dan
dat het bg deze gelegenheid zijn „competente
portie" krygt. Daarmee doet het Camperland
iu niets te kortwant met de twee raadsleden,
wier woning eigeniyk onder Camperland res
sorteert en die dus voor halve Camperlanders
kunnen doorgaan, heeft het nu reeds zgn 4
stemmen in den raad. En dat is met het oo$
op zija IQQQ inwoners juist zyn recht 1