MDDELBURGSCHE COURANT. 142® Jaargang. Zaterdag 4 Februari. N°. 30- 1899, Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen. a rijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., ƒ2.- Afzonderlijke nummers kosten 5 cent. Thermometer Middelburg 3 Febr. 8 u. vm. 27 gr. 12 u. 44 gr. av. 4 u. 37 gr. F. Verw. zw. wiDd. Advertentiè'n voor het eerstvolgend nnmmer moeten des middags vóór één uur aan het burean bezorgd zijn. AdvertentiSn20 cent per regel. Geboorte- dood- en alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elk regel meer 20 «-ent. Reclames 40 cent per ref Groote letters naar av plaats die zij Advertentiën bij abonnement op voordeelige voorwaarden. Prospectussen daarvan zijn gratis aan het bureau te bekomen. A g o n t e n. Ta AmsterdamMax R. Ncnes te Rotterdam NIJGH VAS Ditmas. Leerplicht en schooldwang. Wij hebben reeds meermalen gewezen op het verschil van gevoelen dat in katholieke kringen bestaat op het punt van den leer plicht. Terwyl o. a. Tijd en Maasbode be slist den leerplicht bestrijden, is in Eet Centrum e. a. menig pleidooi ten gunste daar van geleverd. Eu een warm voorstander daarvan toonde zich in dat blad de heer mr S. J. Visser, advocaat bij den Hoogen Raad te 's Graven- hage. In een brochure heeft genoemde beer thans zijn gevoelen op dit punt nader uit voerig ontvouwd, eensdeels om hen, die het niet met hem eens zijn, te weerleggen, ander deels om zijne geloofsgenooten te overtui gen dat: a de Staat het Techt heeft,buiten de kerk om, de ouders te verplichten onder bedreiging van straffen hunnen kinderen de noodwendige kundigheden te verschaffen b het niet strijdt met de Katholieke begin selen, wanneer de Staat, om het in a ge noemde recht te verwezenlijken, met eerbie diging der godsdienstige bezwaren van de ouders den schooldwang invoert. Zijn zaakrijk betoog lazen wij met belang stelling en wij konden niet nalaten te trach ten om, enkele grepen emit doende, hierop nog eens de aandacht te vestigen. Op de vraag of aangenomen dat door een Katholiek schooldwang kan worden aan vaard voorzichtigheid niet geraden is het niet wenschelgk is, in zulke vraagstuk ken met meer bedachtzaamheid te werk te gaan, geeft mr Visser een bevestigend ant woord. Voorzeker is, bij zulke z. g. vrije kwesties, voorzichtigheid aan te bevelen. „Maar vraagt hij waarom moet die steeds van eenen kant komen? Waarom moeten bij het aan de orde komen van een dezer vraagstukken steeds degenen voorzichtig zijn die een meer voornitstrevende politiek huldigen „Mij dunkt dat, waar men staat voor de keuze van bij het oude te blijven of bet nieuwe aanvaarden, de voorzichtigheid ook gebieden kan het nieuwe op te zoeken. „Want het in dubiis abstine*) gaat in de politiek evenmin op als in het dagelijkse!) leven: Immeis al die „vrije kwesties" z^n dubia, in dien zin dat er voor- en tegenstan dera gevonden worden. „Wanneer nu uit „voorzichtigheid" steeds onthouding gepredikt moet worden, dan blijven er zeer weinig vraagstukken over, om tot hervormingen te geraken". Een zeer waar woord! Het is in de laatste jaren gewoonte ge worden om met de woorden voorzichtigheid en omzichtigheid ook in liberale kringen vreeselijk ie schermen. En dit is een vloek geweest voor de zoo dringend noodige op lossing van tal van gewichtige kwesties. De pnblieke wagen ging daardoor op een sukkeldrafje. Hoeveel meeningen, gevoelens, kleingeestige veroordeeleu, vooroordeelen er juist uit omzichtigheid zijn ontzien, valt niet te zeggen. En middelerwijl lachten zij, die dezen huldigden en koesterden als kamer planten, in hun vuistje. Zeker, er moet bij zulk eene oplossing met beleid en overleg te werk gegaan wor den; maar die voorzichtigheid moet niet, zooals maar al te veel het geval is geweest, een remloestel worden om alles tegen te houden wat nuttig en noodig is. In de tweede afdeeling van zijn geschrift bespreekt de heer Visser de noodwendigheid of de wensehelijkheid van den schooldwang. Daarin wijst hQ erop dat, terwijl de anti kerkelijke partijen reeds lang den leerplicht op hnnne programma's hebben, men van de kerkelijke partijen (Katholieken en Anti- revolntionnairen) gerust kan zeggen, dat ecu niet onbelangrijk deel den leerplicht gene gen is. „Men denke wat de katholieken be- tieft aan de artikelen in Hei Centrum en De Grondwet; aan de sympathieke ver klaringen van dr W. Nolens in de Venloosche Courant en van het oud-lid der Tweede Kamer mr Van Berckel in Eet Huisgezin. Terecht werd door den laatsten in zijne f) Bij twijfel onthoud w. artikelen opgemerkt, dat in het mandement der bisschoppen, hoewel dit met nadruk op de bevordering van het bijzonder onderwijs krachtig heeft gewezen, tegelijkertijd werd verklaard, dat, bij gebrek aan bijzonder onderwijs, de openbare school altijd nog te verkiezen waB boven volkomen gemis aan onderwijs." Voorts wordt eraan herinnerd dat in bet Katholieke Bergen op Zoom op eene ver gadering van onderwijzers uit die streken 48 van de 52 hoofden van scholen zich voor leerplicht en voor het ontwerp-Borgesius verklaarden. En bij de anti-revolntionnairen vindt men evenzeer een deel, dat den leerplicht genegen is. Men denke o. a. aan den heer J. C. Fabius, inspecteur van het lager onderwijs. Van de macht van moreele middelen, van het particulier initiatief in zake leerplicht, verwacht mr Visser niet veel. Op papier klinken theorieën op dit punt heel mooi» o. a. een beroep op den verlichten ijver der ouders; maar men denke zich dezen eens in sloppen en stegen, waar de ouders, wegens armoede gedwongen of ook vaak door grof egoïsme gedreven, hunne kinderen, in plaats voor eenig onderwijs te zorgen, voor de ontucht en bedelarij opleiden, waar de kin deren eenvoudig beschouwd worden als vermogensvoor werpen, waarmede men zooveel mogelijk geld moet verdienen. Men denke zich zulk een ijver bij ont aarde ouders, die de vijanden van het ze delijk en lichamelijk heil hunner kinderen zijn. „Weet gij wat overreding, belooningen z. kunnen tegengaan Het ongeregeld schoolbezoek. Maar niet het geheel ver- waarloozen der school: die duizenden en duizenden onzer kinderen, die nooit de school betreden, zullen al onze pogingen niet redden uit de macht der onkunde. De ar beid in de fabrieken, bet gebruiken van kinderen voor kleine kuiseljjke bezigheden, de in sommige steden van ons land half verdierlijkte boerenstand dat alles zal machtiger zijn dan al uw ijver." Aan deze woorden van mr Kerdijk in zijne brochure Leerplichtigheid herinnert mr Visser, om daarna er op te wijzen dat voor de wensehelijkheid van schoolplicht nogeeD ander motief in aanmerking komt, nl. dit dat het geld, hetwelk thans voor bet bij zonder en openbaar onderwijs besteed wordt, meer vrucht zou dragen. „Een goed katholiek onderwijzer, met eene ruim twintigjarige ervaring, wien de schrijver eenige inlich tingen vroeg, verklaarde hem nog kort ge leden „Als de katholieken wisten, hoe bit ter weinig resultaat het katholiek bijzonder onderwijs vaak oplevert, zonden demeesten hun geld niet langer opofferen." „Met de invoering van schoolplicht zoude echter het gehalte van het onderwijs door geregelder schoolbezoek aanmerkelijk verbeteren, zoodat de vruchten bij dezelfde fiuancieele lasten grooter zouden zijn. Ditzelfde kan vrij zeker gezegd worden van het Protestantsch bijzonder- alsmede van het openbaar-onderwijs." Met het oog op belangrijke wijzigingen die, naar wij van goed ingelichte zijde ver namen, stellig te wachten zijn in het ontwerp, dat nu aanhangig is, wijzigingen, waardoor aan ernstige en gegronde bezwaren wordt tegemoet gekomen, kunnen wij hetgeen mr Visser over dat ontwerp zelf zegt laten rusten. Maar het slot van zijn betoog moeten wij toch nog even onder de oogen onzer lezers brengen. Hij wijst daarin op de financieele zijde van de kwestie. Volgens hem en onzes inziens terecht mogen tegenover de groote uitgaven op onze begrooting, die voor min der nuttige doeleinden besteed worden, de fiuancieele bezwaren niet den doorslag geven. Doch al zouden de financieele lasten voor de gegoeden verzwaard worden, dan nog zou invoering van leerplicht goed zijn om te bewijzen dat „sociale rechtvaardigheid'' geen ijdele klank is. „Juist daarom heb ik aldus besluit mr Visser zijn betoog van den aanvang der indiening dit ontwerp en het ontwerp tot beperking der ouderlijke macht warm en oprecht toegejuicht. Deze regeering heeft naar mijne meening een schoon begin gemaakt met de hoog- noodige sociale hervormingen. „Want de arbeiders en de vrouwen, hoe dringend ook hunne economische en wette lijke toestand hervorming eischt, zijn niet de zwaksten. Het weerlooze kind, dat niet voor zijn rechten kan opkomendat niet zooals de arbeider en de vrouw door vereeniging zich kan doen gelden, staat onbeschermd en rechteloos en heeft vóór alles vóór allen wettelijke bescherming noodig, wanneer zijne belangen verwaarloosd, zijne rechten vertrapt worden. De regeering is dus begonnen bij het geen het meest hulp noodig had. „En dit kan slechts geprezen worden". Niet alleen tot Katholieke ooren maar ook tot tal van liberalen moeten dezewoor- in doordringen. Er zijn er onder onze eigen partijgenooten nog zoovelen, die nog altijd maar niet over tuigd zijn van het nut van leerplicht. Of men hen al wijst op andere landen, waar deze goede maatregel heil brengt; op noodzakelijkheid dat men de kinderen toch niet verwaarlooze, tal van redenen voor een weten zij aan te voeren om leer plicht als onnoodig, doelloos en overdreven te schetsen. Qok voor hen heeft de beer Visser menig waar woord geschreven. En bovendien nemen wij akte van deze verzekering van dr Schaepman Zou men eindelijk niet eens leeren in zien, dat in onzen tijd de school eene levens noodzakelijkheid is geworden „Waarlijk ik geloof niet aan de zaligma kende kracht van het onderwijs alleen. Maar ik kan niet anders dan wèl weten dat de opvoeding in onze dagen zonder de school in breede, breede kringen waardeloos is geworden. Ontbreekt, mag men wel zeggen." Menige liberaal ziet in mannen als dr Schaepman en mr Visser hunne tegenstan ders en stellig in tal van opzichten staan zij lijnrecht tegenover ons maar dit is toch zeker dat men van hen ook veel kan En waar men dit vaak eerder doet van in tegenstander dan van een partijgenoot, hebben wij hoop dat die woorden niet zul len nalaten eenigen invloed uit te oefenen. Ten slotte willen wij nog eens uit drukkelijk er op wijzende dat bij alle partijen omtrent het leerplicht-vraagstuk verschil van gevoelen bestaat toch als een heuglijk teeken boekstaven dat uit al de voorstanders daarvan eene krachtige phalanx te vormen is tot steun der regeering, waardoor de invoering van den leerplicht mogelijk kan worden. Wanneer die allen zieh aaneensluiten en in kleinigheden tot toegeven zich geneigd toonen, dan bestaat er alle reden om met vertrouwen de toekomst tegemoet te gaan Middelburg 3 Februari. Nederlands Inzending voor de ParlJ- sche tentoonstelling. Wat de heer Chs Boissevain zou willen inzenden naar de Parijsche tentoonstelling, vinden wij in zijn jongste Van Dag tol Dag in het Hbld., op de volgende pittige wijze vermeld Als ik een keuze mocht doen, dan zond ik onze voorzitters van Eerste en Tweede kamer, als voorbeelden van mannen, die onpartijdig een vergadering weten te leiden en haar be- heerBchen door kennis, tact en kracht van wil en karakter. Een overheidspersoon als Amsterdam's bur gemeester zou in Parijs kunnen toonen een regeerder, die zijn ambt en zich zelf eerbiedigt, niet naar populariteit, volksgunst of toejui ching van een kliek streeft, maar kalm,zakelijk, ernstig, met zelfbedwang zijn plicht vervult, zonder zich om den volkswaan van den dag of geschreeuw van dwepers te storen. Ik zou er militairen, roemrijke hoofdofficieren heenzenden, die in Nederlandsch-Indië voor zwaarder vuren stondeu en grooter bezwaren overwonnen dan het overgroete deel der tegenwoordige Fransche officieren gekend heb ben, doch die in het vaderland bescheiden hun plaats in de burgermaatschappij innemen, en bet leger welk» belangen ze boog biel den blijven eeren als den bewaker van het vaderland, maar nooit als het vaderland zelf. Zonder te kiezen zou ik eenige rechters hoog en laag in rang inzenden als bewij zen hoe voor het magerst mogelijk trakte ment Nederland zich rechters weet te geven, aan wier goede trouw en rechtschapenheid en onpartijdigheid niet getwijfeld wordt door iemand, tot oordeelen bevoegd. En op den tast zond ik een aantal burgers van allerlei geloof en stand om te bewijzen, hoe in een vrijheidlievend land de rechtbank door ieder denkend man geëerd wordt. Onmogelijk kannen wg ons dr Schaepman voorstellen als anti-semiet, als aanbidder van le sabreals kampioen voor ongerechtigheid.... gaarne zou ik hem daarom willen inzenden als een Nederlandsch priester, die den moed heeft voor zijne overtuiging uit te komen. En ik zou ten slotte uit elke stad van ons land, waar dagbladen uitkomen, Nederlandsche journalisten willen inzenden, als onomkoopbare mannen van eer, die het vaderland liever heb- dan hun party, en weten te polemiseeren zonder te schelden als Trein Jans uit de pop penkast en zonder te insinneeren dat de groot vader van zijn tegenstander op het schavot het leven eindigde, torwgi hg zelf zulk een gemeen verleden heeft, dat men er maar liever niets van zeggen wil EEN PAAR SPRANKEN OP KIESWET- GEBIED. De kieswet-Van Houten heeft twee jaar ge werkt en nog zijn er weinigen, die met haar systeem behoorhjk op de hoogte zgn. Aldus scbrgft men uit den Gelderachen Ach terhoek aan de Arnh. Ct. Is het wonder bg zulk een wet? Men kan een dergeiyk verschijnsel overal waarnemen 1 Terecht zegt de berichtgever tevensDe wet is dan ook zoo ingewikkeld, ze heeft zooveel rubrieken van kiezers geschapen, dat ze wel nimmer gemeen goed zal worden. In plaats van uitbreiding beeft ze op den duur inkrim ping van het kiezerskorps tengevolge. Wy vinden in de Standaard opnieuw eene beschrgving van de stemmachine, te Roebes- ter N.-Y. uitgevonden. De deugden daarvan worden nog eens opgesomd. Of men ook aan die zijde sympathie heeft voor machines op stemgebied ergissen we ons niet, zegt bovengenoemd Arnhemsch blad, dan heeft vroeger de Stan daard het uitzicht geopend, dat er gelegenheid zou zyn met deze „volmaakte" stemmachine van naby kennis te maken. Wy hopen zeer dat dit 't geval zal wezen. Mogen wy intus- schen, in afwachting daarvan, de Standaard éene opheldering vragenhoe moeten de twee voordeelen der machine met elkaar in overeen stemming gebracht worden, dat de kiezer stem men kan op een geheela ïyat van candidaten of op candidaten van verschillende lijsten, terwijl de machine hem tevens belet meer dan 3 stem uit te brengen Voor dit examen worden opengesteld: 28 plaatsen voor den dienst hier te lande; en 22 voor dien in Nederlandsch-Indië. Aangifte vóór 15 Mei. Verdere bgzonderheden bevat de Staatscou rant van heden (Vrydag), aan ons bureau voor belanghebbenden of belangstellenden ter inzage. By beschikking van den minister van biu- nenl. zaken is benoemd tot tweede-klerk by zgn departement J. A. Th. A. van Erp, te 's-Gravenhage. BENOEJttlN UE» ENZ* By kon. besluit: is de kapt.-luit. ter zee C. Meyboom op pen- oen, gesteld f 2700 jaarsen zyn bevorderd tot kapt.-luit. ter zee de luit. ter zee lekl. A L. van der Moolen en tot luit. ter zee le kl. luit. ter zee 2e kl. J. C. Bentz van den Berg is benoemd bij het personeel van den ge- neesk. dienst der landmacht tot reserve-off. van gez. 2e kl. de heer J. Wesael, arts; zgn met 1 Maart a. s. benoemd tot klerk ter directie van de rykspostspaarbank A. A. J. Ridderhef, G. de Hoog, J. E. B. J. Hoog, mej. D. Hooybergh, mej. M. N. A. van Ooy, mej. S. F. M. Taverne, Mej. A. E. Z. Schoenmaker, L. A. P. Poll en mej. T. Tuyn, thans tgdelgke beambten bij die instelling. In de maanden Juli en Aug. en zoo noodig, in de eerste dagen van Sept. e. k. zal examen worden gehouden voor toelating van jonge lieden als cadet by de kon. mil. academie te Breda. Voor dit examen worden opengesteld 99 plaatsen, verdeeld als volgt: I. Ten behoeve van de cadetten der cadet tenschool A. by het leger hier te lande: 11 voor de inf., 3 voor de cav., 8 voor de art. en 2 voor de genie. B. by het leger in Ned.-Indië25 voor de inf., 1 voor de cav.5 voor de art. en 1 voor de genie. II- Ten behoeve van de adspiranten,bedoeld bij sub II van art. 25 der wet van 28 Juli 1890 A bij het leger hier te lande20 voor de inf., 2 voor de cav., 10 voor de art. en 3 voor de genie. B. bg het leger in Ned. Indië3 voor de inf., 1 voor de cav., 3 voor de art. en 1 voor de genie. In Juli en Augustus zal een examen worden gehouden voor toelating van jongelieden als cadet by de cadettenschool te Alkmaar, UIT STAD EN PROVINCIE. By de voorstelling, Donderdag a. door de Nederlandsche Tooneelvereeniging te Mid delburg te geven, zal worden opgevoerd De zonzij van het leem, blyspel in drie bedryven door Blumenthal en Kadelburg, voorafgegaan door Kleine Geschenken. Naar wij vernemen, zal ook in onze om geving optreden de rev. J. B. Pandian, de Hindoe-prins, die thans in ons land, o. a. te Rotterdam, lezingen houdt. Nadat hij Zondag 12 Febr. in de Engelsche kerk te Middelburg eene prediking zal hebben gehouden, treedt hg Maandag d. a. v. teVlissingen en Dinsdag daarna te Mid delburg op. Zondagavond zal in de Engelsche kerk alhier als spreker optreden sir Gilbert Reid, een zendeling die zich byzonder interesseert voor de bevordering van de handelsbelangen met China. Het was Donderdag avond weer zeer vol in de leeszaal van Ons Huis te Middelburg; hoogst voldaan keerden alle aanwezigen zeker huiswaarts. De heer dr J. C. Bolle, arts, deelde op zeer onderhoudende wyze een en ander mee omtrent het wezen, het ontstaan en te behandeling van longtnberculose (longtering). En bij lichtte het gesprokene door licht beelden toe. Leerryk was zyne voordracht daardoor dubbel; eu menige wenk om voor zichtig te zgn, vooral ook met het gebruik van voedingsmiddelen, mag zeker wel ter harte worden genomen. Een hartelgk applaus, gepaard aan het woord van dank, door deB voorzitter tot den spreker gericht, loonde hem voor zijne welwillendheid om over zulk een belangryk pant leeken in te lichten. Wy willen, op verzoek, gaarne melden dat bg de begrafenis van den beer J. Jansen, Donderdag alhier, het Ntrfsdepartement iddel bnrg, waarvan de overledene be stuurslid was, vertegenwoordigd was door zijn voorzitter, den heer L. K. van der Harst JJz. De overige bestuursleden waren verhinderd daarbg tegenwoordig te zyn. Het tjalkschip Vertrouwen, van Breskens, schipper J. Paulus van Terneuzen, is in den nacht van Maandag op Dinsdag jl. voor de haven van Baarland gezonken. Het schip was geladen met metselsteen van Boom in België en voor Biervliet beBtemö. Door eene onbekende oorzaak lek geworden, wisten schipper en twee knechts zich nog tydig in de roeiboot te redden. Het schip zonk zoo snel, dat aan redden door pompen niet te den ken viel. Vroeg ia den morgen werden de opvarenden door den kustlichtwachter van Baarland in huis opgenomen. De plaats, waas het schip zit, is thans door een baken aan- Iedere gemeente krygt op haar beurt n zaak, die de gemoederen in beweging brengt en den thermometer van het politieke leven eenige graden doet klimmen. Na Amsterdam met zyn bears- en Parys met zyn Dreyfusquaestie komt nu Wissekerke ge weet wel,lezer, op Noord Beveland met de vraag aan de kiezers: zult gij aan de wyk Camperland een lid méér geven in den raad, of aan Geeradyk Het is duidelgk, zegt onze berichtgever dat zulk een vraag nog meer leven brengt in onze anders zoo stille brouwery, dan vroe ger al de eendvogels in die van wglen Jan Steen. Er zgn dan ook van weemgden argu menten aan te voeren van het hoogste ge wicht. Zoo beweert Geersdijk, dat het met zijn 500 inwoners recht heeft op èen zesde deel der gemeentelijke vertegenwoordiging, dus op 2 raadsleden. En het beeft er maar 1, die nog wel door de ligging van zgn bedrijf even goed als vertegenwoordiger van Camperland kan gelden. Wat dus natuurlgker en rechtvaardiger, dan dat het bg deze gelegenheid zijn „competente portie" krygt. Daarmee doet het Camperland iu niets te kortwant met de twee raadsleden, wier woning eigeniyk onder Camperland res sorteert en die dus voor halve Camperlanders kunnen doorgaan, heeft het nu reeds zgn 4 stemmen in den raad. En dat is met het oo$ op zija IQQQ inwoners juist zyn recht 1

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1899 | | pagina 1