MIDDELBURGSGHE COliRAIVT. N°. 260 1898 Yrijdai 4 November. Het TooneeL 14? Jaargang, £5 Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Eon- en Feestdagen, Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., 1>~ Afzonderlgke nummers kosten 5 eent. Thermometer Middelburg 3 Nov. 8 u. vm. 44 gr. 12 n 57 gri, av. 4 u. 56 gr. F, Verw. tam. kr. Z, W. wind. Advertentiën voor het eerstvolgend nummer moeten des middags vóór uur aan het bnreau bezorgd rijn. AdvertentiSn: 20 cent per regel. Geboorte- dood- en alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames *u cent por rogol Groote letters naar de plaats die zij innemen. Advertentiën bij abonnement op voordeelige voorwaarden. Prospectussen daarvan zijn gratis aan het bnreau te bekomen. Agenten Te 's GravenhageDe Gebr. Beuwfante te AmsterdamA. de La Mar Azn. Middelburg 3 November. Na vijltig jaren. In Het Vad., het Alg, Hbld. en Het N. v. d. D. wordt herinnerd aan het feit, dat bet heden, 3 Nov., 50 jaar geleden is dat de Grondwet van 1848 werd afgekondigd. Ia 1873 is van bet zilveren jubilé een feest gemaaktthans, nu bet een gouden jubilé is geworden, denkt niemand aan een feestviering. Vanwaar dit verschijnsel? vraagt de redac tie van Het Vad. Wordt de beteekenia der hervorming van 1848 thans niet meer erkend Is de grondwet van dat jaar aan het tegenwoordig geslacht minder dierbaar geworden? Of heeft de grond wetsherziening van 3887 die van 1848 uitge- wiacbt Wij gelooven, dat niets van dit alles het geval is. Maar men is aan de weldaden van de staatsregeling van 1848 gewend geraakt en ook aan de gebreken, of wat men als zoodanig beschouwt en het tegenwoordig geslacht kent niet meer uit eigen ervaring het enorme ver schil tusschen de toestanden van vóór 1848 en die, welke dooï de hervorming van dat jaar 2ijn ingeleid. De mannen, die in 1873 in de kracht huns levens waren, had den allen het regime van vóór 1848 gekend velen stonden nog midden in het politieke leven, die jaren lang in de voorste rijen hadden gestaan om den grooten politieken strijd te strijden, die na veel tegenspoeden en bezwaren eindelijk met de overwinning was bekroond. Men gevoelde nog algemeen, hoe groot de vooruitgang was van de regeering naar 's Vorsten welbehagen tot het bestuur met het verantwoordelijk ministerie onder de controle van het Parlementvan dc Staten-Generaal, die deels het product waren der getrapte verkiezingen, deels van vorstelijke keu ze, tot de Kamers, die uit de volkskeuze voort sproten van het schemerduister, waarin het be heer van 's Rijks geldmiddelen wegschool, tot het volle licht der openbaarheid, ook voor de financiën van deu Staat. Men had medegewerkt aan den opbouw van den Nederlandscben Staat op de nieuwe grondslagen, in 1848 gelegd, en men kon het ervaren, hoe de gewestelijke en de gemeentelijke besturen tot nieuw leven waren ontwaakt, hoe de Oost- en Weat-Indische kolo niëa onder vrijzinniger staatsregeling zich ont wikkelden, hoe de staatsburgerlijke vrijheden vaster wettelijke sanctie hadden verkregen Thans is dit alles histoire ancienne, maar het is nog wel eens goed zich te herinneren, al weet. men het uit eigen ervaring niet, dan toch uit hetgeen men leest en hoort, hoe veel beter en gezonder de toestanden thans zijn dan die, waarmede een halve eeuw geleden gebroken werd. Niet om tot berusting te stemmen in veel wat men thans anders wenscht, maar toch om een oogenblik aan waardeering, in plaats van critiek, het woord te laten. Zelfs kan, meenen wij, zoo schrijft de redactie van het Haagsche blad verder in meer dan een opzicht de tevredenheid met de parlementaire instellingen, die zich uit de her vormingen van 1848 ontwikkeld hebben, grooter zijn dan 25 jaar geleden. De blijdschap toen Moedei' Thiele is geen sympathieke persoon lijkheid; zij is verbazend zelfzuchtig, dom en zeer bekrompen in baar ideeën. En, wat een natuuriyk gevolg van een en ander is, zij is buitengewoon vasthoudend aan eens opgevat te meeningen, zoo vasthoudend als een com- mis-voyageurzeggen wij een Groninger na. Wij kunnen ons best voorstellen dat menig een in het dagelijksch leven haar een onaange naam mensch, sommigen zelfs wel een zeurkous zouden noemenen niet minder dat wijlen haaT gemaal, nadat hij in een erg verliefde bui voor haar op zijne knieën was gevallen haar het jawoord had afgedwongen, na eenigen tijd, toen zijn eerste liefdevuur was gebluscht, tot inkeer is gekomen en zich zei ven heeft afgevraagdLieve hemel, wat ben ik begonnen Heb ik voor zoo iemand nu mijn heele carrière gemistmoet ik met zulk een dom sche mijn gansche leven doorbrengen! Moeder Thiele kon dit alles niet begrijpen voor haar bleef het glanspunt in haar leven die op-de knieën-vallery van vader Thiele, omdat zij zoo mooi was. Dit gaf ten slotte een ongelukkig huwelijk. Ea toen later de zoon, wiens vader vast besloten was hem te laten studeeren, omdat hij diens aanleg niet wilde verstikken, zooals hij hemzelven het geval was geweest, ook heel wat frisacher, beter, ruimer ideeën kreeg, goo Hoeder Thiele zich ook daarin niet schikken. was inderdaad niet onvermengd, en tot zelfs in de woorden van den feestredenaar vond de teleur stelling, die juist in dien tijd de onvruchtbaar heid van den parlementairen arbeid algemeen verwekte, haar weerklank. Vergoelijkend zeide prof. Vissering, dat onze staatsinstellingen niet onbruikbaar waren, maar dat wij ze niet wisten te gebruiken. In een feestrede voor de grondwet, die deze staatsinstellingen gaf, zeker een hard oordeel over die grond wet, of althans over hen, die haar eerdeD, maar waarvoor in die dagen van parlementaire gekijf, toen de partgen door inwendige ver deeldheid verteerd werden en geen ministerie rustig aan den arbeid werd gelaten, volop reden was. Hebben wij geleerd onze staatsin stellingen beter te gebruiken Zeker zijn wij althans vooruitgegaan in het rechte begrip van de eischen eener parlementaire regeering, in het besef der noodzakelijkheid van partij discipline. In hot laatste 12-tal jaren zijn her vormingen tot stand gekomen, die, in vroeger tijd herhaaldelijk beproefd, telkens weder in afgestuit op het bandeloos individualisme, dat geen tittel of jota van eigen inzicht aan het gemeen overleg verkoos op te offeren. En vooruitgegaan zijn de partijen in onderlinge waardeering, zoodat onderlinge samenwerking meermalen mogelijk bleek en niet meer zooals vroeger in kleingeestig ge kibbel elke poging daartoe verloren ging. Al mogen er politici, ja gansche partijen zijn, die kwaad genoeg van ons regeerstelsel weten te zeggen, zij weten toch allen dat re geerstelsel uitmuntend te gebruiken, en als zij zeiven de meerderheid in handen hebben, doen zij niet de minste poging andere begin- Jen ingaDg te doen vinden. Zal men zeggen, dat de herziening van 1887, die ongeveer Bamenviel met den aanvang van dezen tijd van herleving, de verbetering heeft aangebracht Aan haar, die ten slotte aan de groote lijnen, in 1848 getrokken, zeer weinig veranderde, zal men de betere uitkomsten geen dank hebben te weten. Het is nog altijd de Grondwet van 1848, die ons staatsleven be heerscht, en zoo men haar niet langer viert met feestelijkheden, het is niet de herziening van 1887, die haar beeft onttroond. Zelfs het uitgebreidere kiesrecht, waartoe deze laatste den weg baande, lag geheel in den geest der bepalingen van 1848, die op dit punt slechts te weinig elastisch waren om aan de voort ontwikkeling der maatschappij zich aan Men heeft de Grondwet van 1848 beter leeren gebruiken, ook daarin, dat men de bepalingen betreffende het kiesrecht, binnen te enge letter gevaDgen, meer met den geest van 1848 in overeenstemming heeft gebracht. Zoo men nochtans tot feestbetoon geen roe ping gevoelt, het zal, behalve aan het boven vermelde feit, dat bij bet geslacht van thans de herinnering van het tijdperk van 1848 niet meer leeft, in de tweede plaats te wijten zijD aan het meer en meer veld winnend besef, dat het thans zaak is meer in de toekomst te zien dan in het verleden, dat op politiek gebied een ganscb andere taak ons wacht dan de mannen van 1848. Toen was het de politieke organisatie, die alle brachten in beslag nam, thans is bet de sociale politiek, die aller toe wijding vordert. De taak, om de beginselen van 1848 in organieke wetten te ontwikkelen, om de vrijheid van beweging als grondslag van het politieke en het oeconomische leven tot haar recht te doen komen, is volbracht. Alen kan dit zeggen, al is dat werk ook niet volmaakt en al is voortdurende wijziging en bijwerking noodig. De taak, die in de laatste jaren met wat meer ernst is ter hand genomen en die krachtig moet worden voortgezet, wordt niet door de Grondwet gevorderd, maar en ook daarom blijven wij haar loven wordt in geen enkel opzicht door haar belemmerd. Een ruimer opvatting van de roeping van den Staat, een dieper inzicht in de plichten der gemeenschap dringt daartoe. Wij blijven overtuigd, dat de Staat het recht moet waarborgen, de vrijheid moet verzekeren, maar de oogen zijn geopend voor de noodlottige gevolgen van Staatsont houding in den maatschappelijken strijd, waarin het niet genoeg is gelijkheid van rechten te p-oelameeren en formeele vrijheid te verzekeren, maar waarin krachtig en daadwerkelijk ingrij pen van de Staatsmacht noodig is om het recht waarlijk tot zijn recht te doen komen, om de vrijheid te maken tot meer dan een ijdel woord. De moderne Staat is niet achterlijk gebleven, waar het gold verlichting te verspreiden en de voorwaarden voor de individuen te schep pen om tot ontwikkeling te komen, maar waar zoovelen door den strijd des levens verhinderd zijn van dat licht te genieten en van die voor waarden gebruik te maken, daar dringt de vraag zich op, wat de Staat kan en moet doen om de zwakken op te heffen en om de ver- stootenen te beschermen, zoodat voor allen de mogelijkheid geopend wordt om in den vollen zin des woords gelijkgerechtigde burgers te worden der groote staatsgemeenschap, haar lasten dragende, maar ook haar lusten genie- e. Voor dat gansch andere, dat moeilij kere probleem staan de mannen van 1898 Een dankbaar eere-saluut aan de mannen van 1848, maar niet meer dan een oogenblik van herdenkenwie de hand aan den ploeg heeft te slaan, zie niet achter zich maar vooruit Zij kon niet verdragen dat anderen zich van dien zoon meester maakten, hem van haar aftrokken; dat hij zich elders bij verstandige, ont wikkelde menscben meer op zijn gemak gevoelde dan bij zijne zelfzuchtige, bekrompen moeder, die hem geheel voor zich zelve wenschte en daarom zelfs zich verzette tegen zijn huwelijk met een meisje, dat hooger in stand was. Hier kregen wij dus eene variatie op het oude thema, dat een ouder of de familie zich verzet, wanneer iemand beneden zijn st wil tronwen. Al hare eigenaardigheden verbergt Moeder Thiele achter een vernis van godsdienst; godsdienst, die ook al weinig verhevens heeft, en waarbij meer het uiterlijke, in den vorm van een kerkboek en een kerkgang, dan bet innerlijke een rol speelt. Het voornaamste ontbrak baarde liefde, de toewijding, de zelfopoffering. Nu moeten wij tot hare verschooning éen ding opmerkenzij is zelf, als gevolg van het groote verschil in ontwikkeling tusschen haar en haar man, ongelukkig geweest. Geen won der, dat zij huiverig is voor het geluk van haar eenig kind, haar zoon, die door verschil van stand in haar oogen gevaar loopt ook treurig huwelijksleven te gemoet te gaan. Het juiste onderscheid in deze kan zoo'n vrouw moeilijk maken Er kan, trots verschil van stand, geestes-eenheid zijn, die tot geluk voert. Bij groot verstandsverschil wordt de klove echter spoedig breeder en onaangenamer. Wij wijzen daarop om een excuus te vinden ÜIT STAD EN PROVINCIE. Bij kon. besluit ia opnieuw benoemd, tot schoolopziener in bet arrondissement Oostburg J. G. Gerritsen te Breskens. Door den minister van oorlog zijn voor de lichting van 1899 tot militaire leden van den militieraad in Zeeland benoemd als lid majoor "Van den Oudendijk Pieterse, provinciale adjudant in Zeeland te Middelburg, en als plaatsvervangend lid kapitein Beruelot Moens van het. 3e reg. infanterie, eveneens te Mid delburg. Aan het telefoonkantoor te Middel burg hadden in de maand October 1962 aan sluitingen plaats. Woensdag namiddag had te V e e r e een jongen van circa zes jaar, die te kort aan de waterzijde der kade aan het spelen was, het ongeluk daarvan te tuimelen, met zijn hoofd op kant van een visschersvaartuig en verder in de kade, waarin by na geen water was. Hij kwam daardoor in den modder terecht, waar uit hg, hevig bloedende uit eeu groote hoofd wonde, werd gehaald door schipper J de Rooy. De wonde is niet ernstig. KILOMETERBOEKJES. Door de Kamer van koophandel te Dordrecht was aau den raad van administratie der Holl. IJzeren Spoorwegmij. eene missive gezonder, waarin verzocht werd terng te komen op deD maatregel, waardoor kilometerboekjes niet meer gelden op hare treinen op gemeenschap pelijkc lijnen. Op dit schrijven is van den raad van administratie een brief ingekomen van den volgenden inhoud „De veronderstelling, dat het allerminst in onze bedoeling kan liggen om vexatoire maat regelen tegenover het reizend publiek te nemen of te handhaven, is volkomen juist. Het ver bod om de houders van kilometerboekjes in onze treinen toe te laten, is het gevolg van het opzeggen van een overeenkomst, die na- deelig voor onze Maatschappij bleek te zijn. Onze voorstellen voor het sluiten van een nieuwe overeenkomst, volgens welke de kilo meterboekjes weer in onze treinen zouden worden toegelaten, mochten de goedkeuring van de Maatschappij tot exploitatie van staats spoorwegen niet verwerven. Intusschen zgn nieuwe onderhandelingen geopend en verwach ten wij dat deze een bevredigend resultaat zullen hebben". voor de zonderlinge houding van Moeder Thiele al trad dit, naar onze meening, te weinig op den voorgrond, en al liet L'Arronge meer de onhebbelijke, de zelfzuchtige zijde van haar karakter ons zien. Tot het laatste bijna houdt Moeder Thiele vol. Zelfs de roem en de eer, die de zoon ge niet als bekwaam dokter, laat haar blijkbaar kond. Zij brengt de familie vau haar aan staande schoondochter, die haar met liefde en hartelijkheid tegemoet treedt, op de hoogte van hare dwaze opvattingenzij beweert steeds zich tegen het huwelijk te zullen verzetten, hoewel zij, daar haar zoon meerderjarig is, toch niets beletten kanen is zelfs zoo koppig, dat zij bij de huwelijks plechtigheid niet tegen woordig wil zijn en liever thuis zit te mokken. Eerst dan wordt zg vermurwd, wanneer het jonge paar haar komt bezoeken en haar de mededeeling doet zijn huwelijksreis te Berlijn te zullen aanvangen bij Moeder Thiele, in het ouderlijke buis van den zoon. L'Arronge heeft, dunkt ons, in die Moeder Thiele een goede fignnr geschetst, een vrouw zooals er zijn. Een weinig overdrijving schaadt bij bet teekenen van zulk karakters niet. Het geheele stuk beeft veel goeds; en als men nu nagaat dat de schrijver 75 jaar is, dan mag men zeker hem wel den lof toebren gen, dat hij nog een verdienstelijk tooneelspel heeft geleverd. Daarbij heeft hij de klip van al te groote sentimentaliteit ontgaanen draagt het geheel een huiseiyb, natuurlijk karakter. De Dordtsche kamer besloot eene afwach tende houding in deze aan te nemen. BENOEMINUEN ENZ. Bij kon. besluit: is benoemd tot boschwachter by de bebos- sching der Staatsduingronden onder Scboorl F. A. Rusch, aldaar zijn benoemd tot boekhouder van het kadas ter A. van Nijnatten en A. van der Hoeven, beiden thans teekenaar van het kadaster; en is aan jhr mr F. X A. Verheyen, te 's Her togenbosch, op zijn verzoek, eervol ontslag verleend uit zijne betrekking van plaatsver vanger van den waarnemenden rijksadvocaat in de provincie Noord-Brabant. Blijkens te G r o e d e gedurende October idane waarnemingen bedroeg de neerslag in die maand over 12 dagen 54.2 mM.. De wind was op 13 dagen N. O., 3 d. O., 3 dagen Z. O., 3 dagen Z., 8 dagen Z. W. en 1 dag W. De te 8 uur 'a morgens waargenomen barometer stand gaf aan het hoogst den 5en 773 mM., het laagst den 18en 741.5 mM., de thermometer Fahrenheit het hoogst den 22en, 60 graden, het laagst den 15en en den 20en, 44 graden. Naar aanleiding van het bericht uit Aardenburg in ons nommer van Dinsdag, omtrent het ongeval, Zaterdag een kind over komen, verzoekt men ons, ter voorkoming van misverstand en verkeerde gevolgtrekkingen, te melden, dat in deze de tram geen schuld heeft, maar het ongeval moet geweten worden aan de boerenwagens. ONDERWIJS. Voor de akte vrije- en ordeoefeningen der gymnastiek is te Rotterdam o. a. geslaagd mej. J. P. W. Schmitt te Middelburg. Te Nymegen slaagde de heer C. Swerome, reneens van Middelburg. Boven en behalve de bydrage, bedoeld by art. 45 der onderwijswet, is tot een behoorlijke inrichting van het lager onderwys een subsidie Na de kluchten, die wij gehad hebben en die elders bijzonder in den smaak schijnen te vallen, het eene verademing znlk een tooneelspel en het bekende stukje van Pailleron De Vonk reeds meermalen hier gespeeld, zoodat wij daarover kunnen zwijgen te zien opvoeren. Dit alles paste zoo geheel in het kader van het onlangs door het TVco/i-gezelschap hier gespeelde Verzoend. Wg zijn De Nederlandsche Tooneelvereeniging erkentelgk voor de voorstelling van Woensdag en afgaande op de aandacht en de belangstel ling, waarmee zij door het op de eerste en tweede rangen talrijk publiek gevolgd werd, bleek ook daarbg in den smaak te vallen. De derde en vierde rangeu wareu lang niet vol. Eene byeenkomst in de Concert- en gehoor zaaltoegankeiyk bij introductie, deed aan het bezoek in den schouwburg zeker afbreuk. Over de opvoering kunnen wij met grooten lof gewagen, Er waren geen zware rollen te vervullenmaar zij dienden toch met zorg ge speeld te worden om den eenvoud, den ernst, het juiste en het geestige vau beide stukken goed te doen uitkomen. Den lof, elders den vertooners gegeven, men wy gaarne over. Mevrouw Kley vervulde de hoofdrol, die als 't ware voor haar was geknipt, echt na tuuriyk. Met groot genoegen zagen wij mevrouw Schwab weêr terug; in houding en manieren, en in hare wijze van spreken was zij op en top de beschaafde, lieve mevrouw Von Harden verleend: van f 3500 aan de gemeente Hon- teni8se en van f 3000 aan de gemeente Kap el le. - Maandag middag, de laatste waarop de heer Kruijsse als hoofd der openbare school te Kattendijke les gaf, vereenigden zich in het schoollokaal het dageiykBch bestuur, de leden van den raad, de arr. schoolopziener, het hoofd der school te Wilhelminadorp en het nieuw benoemde hoofd van de Kattendijksche school, om van den scheidenden onderwgzer afscheid te nemen. De burgemeester, de heer L. M. van Campen sprak den heer Krugsse toe en wees erop, dat hy dien dag 48 jaren bij het onderwys, waarvan byna 36 jaar onafgebroken op het dorp Kattendgke, was werkzaam geweest. Door een commissie van de ingezetenen werd den heer Kruijsse een groen marmeren pendule met candelabres aangeboden, terwijl bij boven dien nog andere cadeaux, van waardeering en sympathie blijk gevende, in ontvangst te nemen had. Op het Spui, gemeente Axel, werd voo.- de scholen met den by bel dit jaar f 67.13 gecollecteerd. Blijkens mededeeling van den minister van koloniën, in de St. Ct. van heden, kunnen ter beschikking van den Gouverneur-Generaal van N.-I. worden gesteld vyf onderwijzers, om te worden benoemd tot onderwijzer 31e kl. bij het openbaar lager onderwijs voor Europeanen daarmede gelijkgestelden daar te lande. Voor uitzending kannen in aanmerking komen zy die in bet bezit zyn der hoofdakte daarenboven van eene akte voor de Fransche taal, dan wel voor eenig ander vak (middel baar of lager onderwijs). Akten voor gymna stiek, vrije en orde-oefeningen der gymnastiek eekenen zgn bieronder niet begrepen, doch strekken tot aanbeveling wanneer zij gepaard gaan met de akten welker bezit een vereischte is. Yoor nadere inlichtingen verwijzen wij naar de genoemde Staatscourant. Bij den raad van Ambt Delden, een gemeente die, wat hare finantiën betreft, in een zeer gunstigen toestand verkeert, was ingekomen een verzoek van hoofden van scholen en onderwyzers om hunne jaarwedden nader te regelen eu daarbg te verhoogeo. Bij de behandeling ervan maakten sommige raadsleden alleraardigste vergelgkingen. Een vroeg of de onderwijzers nog niet genoeg hadden, wat dan een polderkerel wel moet hebben? De voorzitter, hoewel tegen verhooging, was zeer voor eene nadere regeling. Hij achtte die in het belang der gemeente om het telkens solliciteeren tegen te gaan. Men bleef dan verschoond van aanhoudende aanvragen tot verhooging. Terwyi een der heeren verhooging voorstelde om de goede te behouden, merkte een ander op dat men dan „klungels" ook niet kwijt raakte. Men moest maar eens wachtenover een vier jaar had men onderwyzers bij hoopen, Dit werd weersproken, want „er zakken er nog al veel." Met algemeene stemmen op een na besloot men den toestand maar te laten zooala hij is, en de aardige weduwe in het nastukje. De beer Van WeBterhoven bad succes vau zijne dankbare rol. Hij speelde baar weèr met een zeldzame, natuurlijke bonhomie. De heer Faassen jr was in beide stukken veel beter dan wij hem ooit zagen j en de heef Ternooy-Apèl had een goede type gemaakt van Fritz von Harden nu en dan sprak hij echter onduidelijk en konden wy hem niet verstaan. ijne echtgenoot had in Pailleron ;s comedie meer sncces dan in Moeder Thiele. Trouwend Antoinette is een lieve, dankbare rol. Het eenvoudige rolletje van Bertha vervüldö mej. Amelung niet onverdiensteiyk. Vooral in het derde bedrijf, tegenover Moeder Thiele sprak zij eenvoudig en goed. Waarom het op het tooneel zoo verbazend donker moest zijn aan het einde van het tweede bedrijf, was ons niet duidelijk. Hoe hevig een bui ook moge wezen, zeldzaam wordt toch een kamer daardoor in zulk een Egyp tische duisternis gehuldtenzij bij een zeer hevig onweer, waarvan nu geen sprake was. Die duisternis was vrij onnatuurlijk en had veel minder moeten zgn bet slottooneel ware dan veel beter tot zijn recht gekomen. Dit aan het adres van hem, die met de regie waa belast, of van den man aan wien de zorg voor de verlichting was opgedragen.

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1898 | | pagina 1