BUITENLAND.
LAATSTE BERICHTEN
borgen. Van de verongelukte schepelingen,
mannen in de kracht van hun leven, is nog
geen spoor gevonden.
Te Hoogkerk (Gr.) is een arbeider aan de
suikerfabriek, die Vrijdagnacht om één uur de
fabriek verliet om uit het dok een emmer
water te halen, vermoedeiijk verdronken. Ten
minste er is geen spoor van hem meer ontdekt.
Woensdag werd te Meppel een optocht
gehouden, bestaande uit een vrij groot kijk-
graag publiek, een kleiner getal muzikanten en
een nog kleiner getal eigenlijke optochtelingen.
De laatsten waren nl. ten getale van3
(zegge drie), allen gepensionneerden van het
O.-I. leger, die een nieuw vaandel inwijdden.
Door den gemeenteraad van Nijmegen,
die reeds in 1896 in principe besloot tot op
richting van een openbaar slachthuis, is Zater
dag een ontwerp daarvoor goedgekeurd.
De inrichting zal naar het Duitsche stelsel
(de gebouwen voor zooveel mogelijk onder óen
dak) worden opgetrokken en zal ook bevatten
een koelhuis, met voorkoelruimte, ook in na
volging van bijna alle moderne Duitsche abat
toirs.
De ontworpen ruimte van slachtplaatsen,
stallen, koelhuis enz. zal voldoende zijn ook
bij aanzienlijke toeneming van de bevolking der
gemeente, terwijl met de mogelijkheid dat te
eeniger tijd behoefte aan uitbreiding der in
richting zal ontstaan, is rekening gehouden.
De gebouwen zullen electrisch worden ver
licht. Den op het terrein te maken put zal
door middel van stoompompen kunnen voor
zien, zoowel in de behoefte aan water voor
koelmachines, ijsfabriek, slachthuisbedrijf, als
in die aan drinkwater.
De kosten van aanleg zijn geraamd op
f 243,450 en de jaarlijksche ontvangsten en
uitgaven voor de eerste jaren op 23,445.20.
Zaterdagochtend werd op de markt te
Maastricht een spekslager door een ander per
soon van achteren aangevallende slager kreeg
daarbij een messteek, die tot in de longen door
drong en zijn overbrenging naar een gesticht
noodzakelijk maakte. De dader, die bekend
heeft uit wraakzucht gehandeld te hebben, is
gearresteerd.
Door een onbekende oorzaak is te Son,
N.-Brabant, een klompenmakerij tot den grond
toe afgebrand. Niets kon gered worden, doch
alles was verzekerd. Te Overleek is door
hooibroei een boerderij in de asch gelegd.
Een knochtje van den schilder Renier te
Verviers, dat onlangs wegens wangedrag was
weggezonden, heeft zich gewroken doorbrand
te stichten In de woning van den schilder,
waar zich veel kostbaars bevond. De brand
werd tijdig ontdekt en gebluscht. De dader
heeft bekend.
Te Vaula, bij Doornik, geraakte een
fabrieksarbeider, die tot het verrichten van
werkzaamheden in een put was afgedaald,
bedwelmd. Twee makkers, die hem wilden
redden, ondergingen hetzelfde lot. Geen hunner
is gered kunnen worden.
Naar een Belgisch comité voor drankbe
strijding heeft uitgerekend, geven de Belgen
jaarlijks aan alkoholische dranken evenveel
geld uit, als noodig zou zijn om 27.000 werk
liedenwoningen te koopen, 66 millioen kilogram
vleesch, 20 millioen zakken aardappelen en 675
millioen kilogram brood.
De prins van Wales is Zaterdag onder
toezicht van twee doktoren en een zieken
oppasser naar Portsmouth overgebracht en daar
aan boord gegaan.
Lord Winchilsea doet Hooley's bewering,
als zou hij van dezen 10.000 pd st. ontvangen
hebben om 't voorzitterschap eener Maatschappij
te aanvaarden, openlijk voor onwaar verklaren.
Ook anderen van de door Hooley genoemden
ontkennen geld te hebben genoten, of geven
er een zeer onschuldige beteekenis aan.
De Duitsche keizer heeft ervan afgezien,
zich op zijne reis in Palestina door agenten
der politieke politie te doen vergezellen. Slechts
eenige gendarmes zullen deel uitmaken van het
keizerlijk gevolg. De Turksche politie heeft
verklaard in te staan voor de veiligheid der
keizerlijke karavaan.
De gevreesde bandiet Salvatore Vorano,
die wegens aanrandingen, moorden en branden,
tot eeuwigdurenden dwangarbeid veroordeeld
werd, maar naar Canada gevlucht was, kwam
dezer dagen naar Italië terug, en werd te
Catangaro door de gendarmen, die hem op het
spoor gekomen waren, met karabijnschoten
gedood.
Op zijn hoofd was eene premie van 3000 lire
gesteld.
Volgens de Standard moet er in een
nieuw gebouwde kerk te Moskou, welke door
den Czaar zou worden ingewijd, een electrische
draad in de-muur ingemetseld zijn gevonden.
Deze draad stond in verbinding met een mijn,
gevuld met ontplofbare stof.
Verkoopingen enz.
Door den notaris L. A. Paardekooper
Overman werd Zaterdagavond in het te veilen
perceel te Goes in het openbaar te koop aan
geboden het logement en koffiehuis, genaamd De
Koophandelstaande aan de Vlasmarkt te Goes,
met schuur en vrijen uitgang in de Magdalena-
straat, sectie D no. 717, groot 304 centiaren.
Het werd opgehouden op f 5000.
Vlissingen. Tot brievenbesteller alhier is,
met ingang van 1 September, benoemd J.
Stouthamer, thans postbode te Sas van Gent.
Washington. De aan Cambon toegestane
wijziging in de vredesvoorwaarden betreft de
toekomst der Philippijnen.
Generaal Miles meldt dat de troepen na hun
ontscheping op Porto-Rico onmiddellijk zullen
oprukken,
Eene voorloopige regeering ia Porto-Rico is
voorbereid, overeenkomende met de maatregelen
voor de Philippijnen en voor Santiago genomen.
ïsrkiprljzen ran Tarwe en Meel.
Maandag l Augustus.
Rotterdam. Bericht van den make
laar H. van Randwijk). Ter markt van heden
was de stemming flauw voor alle granen en
voor meel.
Zaterdag 30 Juli.
Antwerpen. Tarwe flauw. AmerikiA&g.-b
roode no. 2 fr. 17s/8.
Parijs. Tarwe vast; loop. md. fr. 22.75.
Pesth. Tarwe met matigen kooplust. Za
terdag 8.09 fl. Vrijdag 8.02. fl.
B e r 1 ij n. Het sedert gisteren namiddag in
getreden regenachtige weder kwam zeer ouge-
wenscht, maar heeft den kooplust niet doen
toenemenzelfs was zoowel voor tarwe als
rogge de stemming flauw, per najaars-lev. zijn
de prijzen 50 pf. gedaald.
New-Yora dis. vorigen dag 74,
Chicago 66?; 70'/*.
Vergaderingen, Concerten enz.
Middelbnrg.
KERMISVERMAKELIJKHEDEN.
Dinsdag 2 Aug. en v. d.
Tooneelvoorstelling Schouwburgtent-
Van Lier 8 u.
Voorstelling op verschillend gebied Thea
ter-Wallenda 8 u.
Café-chantant in de Koffiehuizen-Groene-
wegen, St. Joris en Een
dracht.
Spectacle varié Schuttershof 8 u.
Vlissingen.
Dinsdag 2 Aug. en v. d. Concert Wiener-
damen Orchester. Grand
Hotel 8 u.
Algemeen Overzicht.
'tZal wel niet dikwerf zijn voorgekomen, dat
het naderende einde van een grooten oorlog
een onbelangrijk iets schijnt bij andere voor
vallen van den dag.
Maar de wereld heeft den grootsten man
verloren, dien de 19e eeuw heeft voortgebracht.
Dat is zeker het belangrijkste feit van den
dag, hoe weinig invloed het ook zal oefenen
op den loop van 's werelds lot.
Daarnaast een ander nieuws, dat hoezeer van
minder belang, toch grootere gevolgen zal
hebben. De eerste bres is geschoten in het
bolwerk van den Franschen generalen staf. De
rechter van instructie Bertulus heeft den moed
gehad de zaak door te zetten. En het gevolg
van zijn onderzoek, is dat de ordannantie waarin
hij zich bevoegd verklaarde kennis te nemen
van een gedeelte van de klachten van kolonel
Piequart, feitelijk een acte van beschuldiging
tegen kolonel Du Paty de Clam is geworden.
Bij dit alles verdwijnt in het niet het bericht,
dat de Amerikaansche regeering eindelijk de
definitieve grondslagen voor den vrede heeft
vastgesteld.
De staatssecretaris Day heeft daarop den
Franschen gezant Cambon bij zich doen noo-
digen en hem het antwoord medegedeeld, dat
de Amerikaansche regeering heeft te geven op
het door Cambon overgebracht verzoek van
Spanje.
Eerst bestond te Washington het voornemen
de nota terstond openbaar te maken.
Maar men heeft er Mac Kinley nog opmerk
zaam op gemaakt, dat dit in strijd zou zijn
met de diplomatieke gebruiken.
Het plan is daarom opgegeveD, met het na
tuurlijk gevolg, dat de kranten er een paar uur
later toch alles van wisten. De besluiten van
den Ministerraad kwamen daarop neder, dat
de kwestie van de Philippijnen zou openblij
ven en later geregeld worden door een Spaansch-
Amerikaansche commissie. In afwachting daar
van, zullen de Vereenigde Staten jurisdictie
uitoefenen over Manilla en het omringend ge
bied.
Wat betreft de andere vraagstukken, welke
in de voorloopige grondslagen voor vredes
onderhandelingen genoemd zijn, werden de
volgende voorwaarden definitief door het ka
binet vastgesteldlo. onvoorwaardelijke af
stand van alle Spaansche eilanden in West-
Indië, met uitzondering van Cuba2o. afstand
van de Spaansche souvereiniteit over Cuba aan
de Vereenigde Staten, die toezicht op het
eiland zullen uitoefenen tot een vaste regeering
is ingestel13o. afstand van een der eilanden
van de Ladronengroep als kolenstation en wel
licht van een ander kolenstation op de Carolinen
4o. verwerping door de Vereenigde Staten van
den schuldenlast van Cuba en Porto Rico 5o.
de Vereenigde Staten zullen op geenerlei wijs
schadevergoeding voor oorlogkosten vragen
6o. Een Spaansch-Amerikaansche commissie
zal belast worden met de geheele regeling van
de onderdeelen der vredesvoorwaarden, mits
alle Spaansche troepen onmiddellijk Cuba en
Portorico ontruimen. De Vereenigde Staten
zullen later aangeven welke der Ladronen zij
wenschen te annexeeren.
Het antwoord op de nota van Spanje waar
schuwt de Spaansche regeering uitdrakkelijk,
dat de voorwaarden betrekkelijk den afstaud
van alle souvereiniteit op de West-Indische
eilanden en de keuze uit de Ladronen-eilanden
onherroepelijk zijn.
Zeer opvallend is het, dat met geen woord
wordt gerept van het nieuwe bestuur over
Cuba. Dat zwijgen bewijst, dat de Amerikaan
sche regeering Spanje daar buiten wil houden,
en dat de meerdere of mindere zelfstandigheid
welke het eiland zal erlangen, een gave van
de Vereenigde Staten zal zijn, niet een aan
Spanje afgedwongen concessie.
Voor de Spanjaarden schijnt dit een verzwa
ring van den afstand. Maar daar tegenover
staat dat men er met betrekking tot de Philip
pijnen eervoller afkomt. Maar waarschijnlijk
niet veel beter. Immers de gematigdheid
welke Amerika te dezen aanzien toont,
wordt te Washington toegeschreven aan de
telegrammen van dat deel van het oorlogs-
tooneel, welke veel op een Jobstijding gelijken.
Het eerste bericht was van generaal Merrit
en onder dagteekening van 25 JuliIk ben
heden aangekomen. De gezondheidstoestand
der troepen is goed. De rest der transport
schepen is ongeveer vier dagen ten achter. Ik
zal waarschijnlijk alle troepen die tot mijn be
schikking gesteld zijn, noodig hebben.
Deze op zich zelf niet geruststellende woor
den kregen een nog ongunstiger beteekenis
toen admiraal Dewey telegrapheerde,dat Agui-
naldo een agressieve, uitdagende houding aan
neemt tegenover de Amerikanen, en dat een
belangrijke strijdmacht zal noodig wezen om
de opstandelingen tot onderwerping te brengen.
Later werd dit bericht aangevuld, door een
tweede telegram van den admiraal, inhoudende
dat er ernstige aanwijzingen zyn dat de op
standelingen zullen bestreden moeten worden,
en dat indien dat noodig is 150,000 man zul
len dienen gezonden te worden om den opstan
delingen op de verschillende eilanden verweer
te bieden.
Daar de regeering te Washington er niet veel
zin in zal hebben zulk een macht af te zenden,
is het te begrijpen, dat men de zaak op de
Philippijnen maar wat laat rusten.
Maar het is duidelijk, dat het behoud van
deze, in vollen opstand verkeerende kolonie,
voor Spanje niet de minste waarde heeft.
Nieuwe en groote offers zullen noodig zijn om
de Philippijnen weer te vermeesteren. De eer
zucht der Spanjaarden moge bevredigd zijn
als het vaderland een koloniale mogendheid
blijft, voor de werkelijke belangen des lands
zal niets noodlottiger blij keu. De Spanjaarden te
dwingen om af te zien van alle koloniale on
dernemingen, is de grootste weldaad welke men
hun zou kunnen bewijzen.
Naschrift. In de conferentie tusschen
Cambon en de Amerikaansche regeering heeft
Cambon bewerkt dat Mac Kinley en Day toe
stemden in een wijziging van de Amerikaan
sche voorwaarden op een punt dat nog niet
bekend is. Deze wijziging betreft echter niet
de voorwaarden van de volstrekte onafhanke
lijkheid van Cuba, noch den afstand van
Porto-Rico, noch de toewijzing van voldoende
kolenstations in den Stillen Oceaanook ver
mindert de bedoelde wijziging niets aan de
hoofdzakelijke bijzonderheden van de voorwaar
den tot herstel van don vrede.
Cambon heeft de resultaten der conferentie
ter goedkeuring naar Madrid geseind.
Beknopte Mededeelingen.
De Petit Bleu gewaagt van oneenigheid
in het Belgisch kabinet, welke zou leiden tot
het aftreden van den minister van buitenland-
sche zaken Schollaert. Men verzekert dat de
hoogleeraar Henri Francotte, te Luik, is aan
gezocht hem op te volgen.
Tegen twee socialistische leden derltali-
aansche kamer is 15, tegen een derde 5 jaar
geëischt wegens de troebelen van Mei. Heden
volgt de uitspraak.
De eerste Carlistische bende is in Spanje
verschenen en wordt door de troepen achter
volgd.
Het hoofdorgaan dier partij is geschorst.
De haven Gibaro is zonder slag of stoot
in handen der Amerikanen gevallen.
Het is niet alleen van de Philippijnen dat
er slechte berichten komen (zie Alg. Overzicht.)
Generaal Shafter zegt in een rapport, dat hij
Vrijdag zond, dat het aantal zieken in zijn
leger is gestegen van 2377 tot 4279, waarvan
3406 gevallen van koorts, 687 nieuwe gevallen
van koorts, 590 genezen gevallen van deze
ziekte, een nieuw sterfgeval.
Generaal Sternberg, chef van den genees
kundigen dienst, beschouwt den toestand ern
stig en zendt in allerijl meer geneesheeren en
verplegers. Ook zijn er talrijke gevallen van
t.ypheuse koorts onder de troepen iix Florida
voorgekomen, met name te Miama, waar 7500
vrijwilligers gekampeerd liggen. De toestand
te Miama is zoo ernstig, dat de minister van
oorlog last heeft gegeven dat de troepen naar
Jacksonville moeten vervoerd worden.
Te Konstantinopel beweert men dat de
opstandelingen in Yemen geslagen zijn.
V olgens de Times heeft Duitschland con
cessie gekregen voor een spoorweg van Tien
tsin naar Ching-Kiang.
Bij Bismarck's dood.
Bismarck is doodHij stierf in den laten
avond van Zaterdag, nog zoo onverwacht, dat
nauwelijks tijd bestond zijn trouwen lijfarts,
en zijn tweeden zoon, graaf Wilhelm, terug te
roepen.
Hem te herdenken is geen lichte taak. Om
zijn leven te beschrijven heeft men de wereld
geschiedenis van half een eeuw te geven.
Om zijn arbeid te schetsen, is het noodig te
verhalen van de vorming van een rijk, dat nog
geen 10 jaar na zijn schepping, de macht van
Europa werd.
En om zija karakter naar billijkheid te be-
oordeelen, moet men wegwerpen niet alleen
den maatstaf, welke gewoonlijk wordt gebruikt
door de menschjes om hem heen, die, nooit tot
iets geroepen, nooit een moeielijkheid hadden
te overwinnen. Maar zelfs zij die verder zien,
die de grenzen van wat geoorloofd is, als niet
te absoluut beschouwen, zullen hun bewonde
ring niet vrij zien van huivering.
Bismarcks persoon toch was even geweldig
als zijn streven. En al trokken de legers, die
door hem in het veld werden gezonden, ten
strijde onder de leuze Mit Gott, fSr König und
Vaterland, het mag gevraagd worden of van
deze drie het laatste niet zijn alles was. Zijn
liefde voor zijn vorst, wiens onbeperkte macht
in hem haar wakkersten kampioen vond, was
een uiting zijner liefde voor zijn land. En
zeker was Bismarck niet de man, die, gelijk
een Gladstone, zich voor alles door een waren
Christenzin deed kennen.
Bismarck en Gladstonehoe dikwerf zijn
deze mannen in later jaren niet naast elkander
geplaatst. Niet omdat zij in aanleg, karakter
of roeping iets gemeen hadden. Maar beide
waren de laatste mannen onzer eeuw, welke
heeugaat zonder éen harer groote zonen achter
te laten.
Dat van deze beiden Gladstone de meest
sympathieke was, dat in hem meer dan in Bis
marck de menBch zal worden geëerd, is bulten
kijf.
Maar de herinnering aan hem zal slechts
voortleven in een steeds kleiner wordenden
kring.
Hoe anders is liet met Bismarck den man die
niets ontzag, waar het gold iets te stichten dat
ontzag moest wekken,den man wiens werk onver-
ganklijk schijnt, wiens naam na eeuwen zal
voortlevenzeker als dien van'het aardsche
wezen dat wij kennen, maar waarschijnlijker
nog als die van den held in een nieuwe Duit
sche sage, waarin hij zal verschijnen, als de
vogel, die den slapenden Barbarossa in den
Kyfhduser heeft gewekt.
Ja er zullen geen eeuwen, zelfs geen jaren
noodig zijn, om Bismarck in dien zin onsterflijk
te maken.
Reeds nu was hij een legendarische persoon,
een symbool. Hij was de volksheld in dien
eigenaardigen zin, welken alleen de Duitscher
aan dat begrip kan hechten. Daartoe heeft
voor alles bijgedragen, dat hij als staatsman
naar buiten werkte, dat zijn streven door
gansch het volk begrepen kon worden, dat
de vrucht van zijn arbeid voor allen zichtbaar
was. Maar ongetwijfeld heeft ook zijn Herculi
sche gestalte medegewerkt, om in hem den
ijzeren kanselier te doen zien.
De ijzeren kanselierIn die woorden is,
gelooven wij, de verklaring van Bismarcks
grootheid gegeven.
Want Bismarck had een wil, welke hem tot
alles in staat stelde. Van de vele eigenschappen,
welke hem onmisbaar waren bij de vervulling
van de reuzentaak welke hij ondernam, is er
geen welke meer dan deze op den voorgrond
trad en in zoo hooge mate bijdroeg hem te
maken tot wat hij werd.
Eu toch zou wellicht deze eigenschap nog
niets zijn geweest, zonder het groote voorrecht
dat Bismarck te beurt vielhet voorrecht te
leven in een tijd waarin boven alles behoefte
bestond aan een man als hg, aan iemand die
aan zooveel inzicht zooveel geestkracht paarde,
die den moed had om alles ter zijde te schuiven
wat zijn groote idealen in den weg stond.
Ook bij hem was het
Denn alles wat besteht
1st werthdass es zu Grunde geht.
Maar dit woord gold voor Bismarck niet in
den wgsgeerigen zin, dien de ongelukkige, groote
denker er aan gaf.
Indien Bismarck alles wat om hem beBtond
waard achtte om te worden opgeofferd, dan
was het om het grootsche doel dat hij wist er
door te bereiken.
Want als men vraagt wat Bismarck heeft
gedaan voor de vestiging van het Duitsche
rijk, als men de lange voorbereiding en toch
zoo vlugge uitvoering nagaat, dan moet het
treffen, hoe zgn ijzeren wil hemzelf een waar
borg was te zullen slagen. Wat hij wilde
uioest gebeuren. Maar omgekeerd ontleende
hij aan die vaste overtuiging weer de kracht
om te doen wat noodig was.
Maar hoeveel strijd moeBt daarvoor gestre
den worden!
Eerst de strijd in het eigen land, bekend
als „het conflict." Bismarck zelf plaatste zich
tegenover de Kamer, welke de middelen voor
de versterking van het leger niet had willen toe
staan zijnen vorst plaatste hij tegenover diens
volk. Maar Pruisen moest tot eiken prijs een
militaire mogendheid worden, om in Duitsch
land de rol te vervullen, welke Bismarck het
toebedeelde.
Recht en wet werden terzijde gesteld, en
zoo werd Pruisen het militaire volk, dat eer
lang zijn vijanden in den Bond zou weerstaan.
Die strijd, de tweede welken Bismarck had
te leiden, brak uit nog voor het conflict tus
schen vorst en volk was opgelost.
Oostenrijk werd uit den Bond gedreven,
kleinere Staten werden weggevaagd, en éen
gelukkige veldtocht, éen duidelijk bewijs wat
Bismarcks leger waard was, deed de stemming
in enkele weken omkeeren. De gehate mi
nister werd de populaire kanselier.
Toen gesteund do or sympathie des volks,
kon Bismarck verdergaan. Pruisens overwicht
was verzekerd, maar nog moest het rijk ge
sticht. Dat het in die dagen, onder den indruk
van Pruisens overwinning op de broeder staten
mogelijk zou zijn geweest, een keizerskroon te
smeden is waarschijnlijk. Maar Bismarck be
greep, dat een steviger grondslag noodig was
dan de zegepraal in den broederkrijg, en hij
wist te wachten tot een derde, nog grooter
strijd het volk tot eendracht zon leiden.
De beschuldiging dat hij het oogenblik van
dien strijd heeft verhaast is een donkere blad
zijde in dit roemvolle leven. En de cynische
wijze waarop later een zelfbeschuldiging die
beschuldiging bevestigde, deed dit alles in een
nog ernstiger licht verschijnen.
Maar juist de omstandigheden waaronder
Bismarck zijn aandeel in de Emser-depeche
onthulde, heeft gegronde twijfel gewekt aan de
waarheid zijner mededeeling. Daarom zal
eerst de geschiedschrijver kunnen oordeelen
over de vraag, of Bismarck, dien oorlog heeft
uitgelokt, of juister gezegd, dien heeft ver
haast. Want waarover twijfel moge bestaan,
niet aan het feit dat de strijd met Frankrijk
onvermijdelijk was.
Maar toen deze, hetzij dan door of ondanks
Bismarck, in Juli 1870 uitbrak, bleek wat zijn
staatsmankunst had vermogen.
Het in '66 zoo diep vernederde Oostenrijk
bleef in '70 neutraal. En sterker nog, het pas
zoo fel bekampte Zuid-Duitschland schaarde
zich als éen man, om den vijand van gister.
Daardoor was het mogelijk dat de oorlog in
enkele weken werd beslist.
Maar voor Bismarck was het nog van grooter
beteekenis, dat, nu de Duitsche volken in den
strijd schouder aan schouder hadden gestaan,
een gezonde grondslag was verkregen voor de
stichting van hot Duitsche rijk.
Bij dit hoofdmoment nit Bismarck's leven,
wenschen wij te eindigen. Wij doen dit zeker
niet uit geringschatting voor den arbeid der
20 volgende jaren, waarin Bismarck het pas
gestichte rijk tot ontwikkeling en tot invloed
bracht. Integendeelwij kunnen ons voor
stellen, dat in de jaren na '70 de moeilijkheden
en bezwaren nog grooter waren dan vroeger,
dat de strgd, welke toen gestreden moest
worden, nog meer vergde, nog afmattender
was dan alles wat was vooratgegaan.
Maar het is ons doel niet een volledige
levensschets te geven, van den man, wiens
plaats in de wereldhistorie naast die van den
eersten Napoleon is.
Meer dan enkele indrukken aan deze helden
gestalte wenschen wij voor heden niet te geven,
en daarom eindigen wij bij het oogenblik,
waarop Bismarck het toppunt van uiterlijken
roem bereikte.
Zijn sterven en het rouwbetoon.
Zijn wraakoefening nog na zijn dood
De toestand van den prins was Vrijdag be
trekkelijk bevredigend. Zaterdagvoormiddag
las hij de courant nog, sprak over politiek en
gebruikte nog het een en ander. Plotseling trad
een verergering in door acuut longoedeemdes
namiddags verloor de prins herhaaldelijk het
bewustzijn.
Het schynt, dat in den vooravond de ongun
stige verschijnselen toenamen en het naderend
einde voorspelden. Dit deed besluiten om ter
stond aan graaf Wilhelm en aan dr Schweninger
te telegrafeeren.
Toen deze aankwam was de doodstrijd reeds
aangevangen, en lag de lijder, die door zware
hoestbuien veel had geleden, buiten kennis.
Te ruim half elf kwam er een oogenblik van
verademing, waarin de prins blijk gat zijn
dochter Marie te herkennen, maar spoedig was
het einde daar, zonder dat nieuwe benauwd
heden kwamen.
Oogenblikkelijk zond dr Schweninger een
telegram naar keizer Wilhelm, die juist des
middags te Bergen wns aangekomen. De keizer
gaf onmiddellijk bevel naar Duitschland terug
te keeren, en wordt heden avond te Friede-
richsruhe verwacht. Tot zoolang worden geen
beschikkingen genomen, daar men alles aan
den keizer wil overlaten.
De uitdrukkelijke wensch van den overle
dene is echter, dat hij zal worden begraven op
een heuvel, recht tegenover zijn kasteel.
Het nieuws van den dood bereikte nog in
den voornacht Hamburg, waar menden gehee-
len avond in groote spanning had verkeerd.
Reeds in den vroegen ochtend stroomden
tallooze Hamburgers naar Friederichsruhe
terwijl later de spoor- en tramwegen duizen
den uit wijden omtrek aanvoerden, die zich
verdrongen voor het hek van het park, waar
natuurlijk niets te zien was. Maar toch wilden
allen in de nabijheid zijn van het doodsbed
van den hoogvereerden grijsaard.
Des ochtends werd het te Berlijn hekend, dat
Duitschland grootste burger was overleden.
Op alle openbare gebouwen, op meest alle
schepen en uit tallooze particuliere woningen
werden de rouwvlaggen gestoken.
Ook in het buitenland is de deelneming
groot. De familie en de keizer ontvingen vele
telegrammen van deelneming, o. a. van bui-
tenlandsche vorsten.
De Duitsche bladen hebben over het algemeen de
Zondagswet geërbiedigd, en gaven geen extra-
nommers uit, tot groote teleurstelling van het
publiek, dat nieuwsgierig was meer van de
laatste oogenblikken te vernemen, en zich nu
moest tevreden stellen met het korte bericht
in de ochtendbladen, dat weinig of niets meer
gat dan de doodstijding, vergezeld van een
beschouwing.
Alleen een der bladen gaf iets meer, en wel
den tekst van den brief, waarmede Bismarck
den 18en Maart 1890 den keizer zijn ontslag
nam.
In dezen brief treft vooral de snijdende toon
waarop de kanselier verklaarde zich niet aan
de bevelen des keizers te kunnen onderwerpen
Er gaat een inleiding aan vooraf van Moritz
Busch, die reeds meer over Bismarck en diens
omgeving schreef.
De juiste tekst ligt nog niet voor ons, maar
de Petit Bleu ziet er een gruwelijke wraakne
ming in van Bismarck op keizer Wilhelm.
Immers Bismarck zelf zou hebben gelast,
dit stuk op den dag van zijn dood bekend te
maken.
Zaak Dreyiuss.
Emile Zola triomfeert. Het eenige gedeelte
van J1 Accuse, dat aan een eerlijk rechterlijk
onderzoek is onderworpen, heeft den toets
doorstaan.
De reeds vermelde beschikking van den
minister van instructie Bertulus bevestigt, zij
het ook in andere woorden, „dat Du Paty de
Clam sedert drie jaar zgn heilloos werk heeft
verdedigd met de domste en misdadigste ma
chinaties". Een lid van den generalen staf
wordt dus in volle naaktheid tentoongesteld.
Maar laten wij er aanstonds bijvoegen: dat
verblijdende resultaat heeft men niet aan Emile
Zola te danken. Het is bereikt zijns ondanks.
Alleen kolonel Piequart draagt de eer weg
van het licht dat nu ontstoken is. Hij toch
is op het juiste oogenblik opgetreden ter
plaatse waar dit behoorde te geschieden, ten
minste ter plaatse waar zijn aanklacht kon
worden ontvangen en onderzocht.
Wel bestaat nog strijd over de bevoegdheid
van den burgerlijken rechter, maar geen krijgs
raad zal den indruk wegnemen, welke is
