IUIDDELBURGSOHE COURANT.
N°. 149.
141s Jaargang.
1898.
Dinsdag
28 Juni.
JammerIets te laat.
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en feestdagen.
Frjjs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., 1.-
A£zonderlijke nummers kosten 5 cent.
Thermometer
Middelburg 27 Juni 8 n. vm. 61 gr. 12 u 66 gr.,
av. 4 u. 64 gr. P. Verw. zw. wind.
Advertentiën voor het eerstvolgend
nummer moeten des middags vóór één uur
aan het bureau bezorgd zijn.
AdvertentiSn20 cent per regel. Geboorte- dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per rege^
Grooto letters naar de plaats die zij innemen.
Advertentiën by abonnement op voordeelige
voorwaarden. Prospectussen daarvan zijn gratis
aan het bureau te bekomen.
Agenten.
Te Terneuzen; M. de Jonge; te Rotterdam:
Nijgh van Ditmar.
Middelburg 27 Juni.
Dr Kuyper is toch een bolleboos in het zoeken
van argumenten en in het zwijgen en spreken
op zijn pas, al naar het belang van de partij
dit medebrengt
Jammer dat eigen trawanten zoo slecht zijne
handelingen begrijpen of believen weer te geven.
Want, anders zouden zij bij verkiezingen niet
zooveel onheilig vuur branden!
In het gansche land, en niet het minst in
ons gewest, heeft men bij de jongste stemmin
gen voor de Provinciale staten de leuze doen
weerklinken„tegen den leerplicht."
Men beeft der goê gemeente allerlei erge din
gen omtrent de invoering van dien leerplicht
verteld, maar men heeft haar niet duidelijk
gemaakt dat daarbij rekening wordt gehouden
met verschillende bezwaren, met de belangen
van den landbouw enz. enz.
Dat moest niet.
Het was eenvoudig de kwestie zijn slag te
slaan.
Tegen leerplicht moesten de onnoozele, de
weinig doordenkende kiezers worden opgezet;
het eigen belang moest daarbij worden geprik
keld en de kortzichtigheid gevleid.
Het ontwerp tot invoering daarvan diende
als wapen.
En dat alles trots de warme verdediging
daarvan door den heer J. C. Fabius, een der
veteranen van de anti-revolutionnaire partij.
En nog erger: niettegenstaande dr Kuyper
zelf in principe voor leerplicht is.
Daarop is reeds in de eerste verkiezingsda
gen gewezen; maar niet grondig kunnende
aantoonen de bewijzen voor die bewering, ont
hielden wij ons van mededeeling of verspreiding
daarvan.
Nu echter erkent de hoofdredacteur van de
De Standaard dit zelf en schrijft bij in het
jongste nommer daarvan een opstel over Leer
plicht, waarvan de aanhef aldus luidt
„Er is bij de provinciale stembus in een
Zierikzeesch blad terecht op gewezen, dat dr
Knyper zich voorheen voor „leerplicht" heeft
verklaard. Laat ons er aanstonds bijvoegen,
dat de trouwe lezers van De Standaard even
eens weten, hoe ook onze redactie keer op keer
een goed woord voor leerplicht sprak.
Maar ten eenenmale vergist zicb, wie acht,
dat we door ons afkeurend oordeel over het
ingediende ontwerp, met deze vroegere uitlatin
gen in tegenspraak kwamen.
Ons standpunt was, en is nog steeds, dat de
overheid niet met leerplicht moet beginnen
maar met leerplicht moet eindigen.
Eerst moet door 's lands zede, door de alge-
in eene usantie, door het verhoogd plichtsbesef
der ouders, de noodzakelijkheid om de jonge
kinderen een deugdelijk onderwijs te doen ge
nieten, in de algemeene overtuiging zijn door
gedrongen.
Door die zedelijke pressie moet het eerst
zoover worden gebracht dat men grosso modo
zeggen kan, dat de jeugd over heel het land
school gaat of thuis onderwijs ontvangt.
Doch is dat punt eenmaal bereikt, en blijft
er dan nog, zoo redeneerden we steeds, eeD
kleine groep van onwillige of ondeugende ou
ders over, die blijken voor geen zedeiijken
prikkel vatbaar te zijn, dan is de ure gekomen
voor de overheid, om ter bescherming van het
verwaarloosde kind op te treden.
Ons eenig verschil met vroeger bestaat hierin,
dat we eertijds deze taak ook uit zucht naar
zelfbehoud op de schouders der overheid wil
den leggen, en nu dit argument varen lieten,
en ons geheel terugtrokken in de stelling, dat
het verwaarloosde kind is te beschermen".
Na deze inleiding komt de hoofdredacteur
van het ultra-anti-revolutionnair orgaan tot het
practisch deel van zijn betoog.
En wat schrift hij nu
Men leze:
„Practisch toch komt het op hetzelfde neer.
of de Overheid den leerplicht regelt, om den
Staat te beveiligen tegen de gevolgen van het
leerverzuim, of wel dat de Overheid den leer
plicht regelt ter bescherming van het kind zelf
Wat de hoofdzaak betreft, blijft alzoo ons
oordeel, voor als na, dat, is eenmaal het getal van
alle onderwijs verstokenen tot een minimum
herleid, en heeft de zedelijke pressie uitge
werkt, het oogenblik voor de Overheid geko
men is, om met het gezag der wet tusschen-
Jbeiden te treden.
De vraag of dit oogenblik bereikt is, hangt
natuurlijk van de cijfers af. En nu bleek dat
het zwarte cijfer niet ruim 60.000 is, maar
feitelijk op hoogstens 12.000 neerkomt, hebben
we niet geaarzeld, openlijk uit te spreken, dat
ook o. i. het oogenblik voor het optreden der
Overheid gekomen is.
De liberalen hunnerzijds hadden er steeds
belang bij, het cijfer der verzuimers hoog te
laten klinken; wij daarentegen lieten de actie
juist van het lage cijfer afhangen.
Ware het cijfer van 60.000, dat de liberalen
bij de stembus gebruikt hebben, reëel geweest
we zouden gemaand hebben om nog te
Wachten.
Zestig duizend ware nog bijna 10 pet. ge
weest, en we waren overtuigd, dat dit cijfer
nog heel wat alleen door zedelijke pressie kon
ilen.
Nu echter blijkt, dat ook deze stembusleus
der liberalen onreëel en valsch was, en het
feitelijke cijfer veel, veel lager is dan zij de
kiezers diets maakten, nu komt het ook
ons voor, dat van zedelijke pressie
zoo goed als geen heil meer is te
verwachten, en dat alzoo de macht
der wet zich heeft te doen gelden.
Doch hieruit volgt nog in het minst niet,
dat we daarom voor lief moeten nemen, al
wat men ons van liberale zijde ter doelsbe-
reiking aanbiedt. En nog veel minder, dat
we daarom ons recht zouden hebben verbeurd
om tegen dit ontwerp-Borgesius met alle
kracht op te komen."
Nu volgen eenige bezwaren tegen het ont
werp en daarna wordt nog eens gestipuleerd
het standpunt, tegenover leerplicht ingenomen.
Wat zeggen de volgelingen van dr Kuyper
wel van zulk een beschouwing?
Jammer, dat zij niet vóór of tijdens de
stemmingen voor de Provinciale Staten is
verschenen.
Wat hadden wij dan op zuiverder terrein
gestaan. Dan ware toch het groote strijdwapen
nit die dagen kunnen weggeborgen zijn.
Want principiëel staan dr Kuyper en wij,
liberalen, op een en hetzelfde standpunt.
In beginsel zijn hij en wij het over leerplicht
volmaakt eens.
Het verschil geldt alleen een kwestie van
opportuniteit.
En wat nog duidelijker spreekt: dr Kuyper
is,"volgens zijn schrijven, zelfs over dat verschil
reeds heen, en beaamt dat nu wel degelijk de
tijd er reeds is om „de macht der wet zich te
Nog meer.
Hij staat geheel op ons standpunt waar hij
verklaart recht te hebben om tegen het ontwerp-
Borgesius op te komen zelfs met alle kracht.
Zeker en stellig heeft hij dat recht. Dat
heeft ieder die meent dat het ontwerp niet
voldoet, slechts half bevredigt, verbetering
behoeft of wat ook.
Wij zijn dr Kuyper erkentelijk voor zijne
eerlijke bekentenis.
Alleenzij komt wêer te laat. Nu, nadat
de trawanten alles hebben gedaan om leerplicht
als verkiezingswapen te gebruiken, nu eerst te
zeggendat is niet mijn standpuntik ben in
principe er vooralleen over de wijze van in
voeren en uitvoeren verschil ikdat is igno-
beldat is weer eene slechte politiek dat is
eene politiek, een christenstaatsman o nwaardig.
Het blijkt nu toch achteraf dat het een erg
leelijke verkiezingsmanoeuvre is geweest om,
uit naam der Calvinistische partij, de leuze:
tegen den leerplicht" te doen hoorente praten
over dwang in deze en over ongeoorloofde
Het is weêr een donkere bladzijde te meer in
het schuldboek der Kuyperianen, dat zij met
zulk een middel de gemoederen hebben veront
rust, niettegenstaande de hoofdman van het
leger het in principe eens is met de liberalen.
Tot welke treurige politieke manoeuvres moet
toch die party haar toevlucht nemen om zich,
met behulp van katholieken en christelijk-
bistorischen, staande te houden!
Liever geen overwinning dan op zulk een
ijze!
Maar „het doel heiligt de middelen", vindt
ook bij die party steeds meer en meer toepas
sing
Wij spatieeren. Red.
De Krijgsman te Muidenberichten, die eener
zijds bewezen boe dringend noodig verbeterin
gen daar zyn en anderzijds hoe de directie
meent dat er alles is zoo goed als men slechts
wenachen kan.
Eigenaardig is echter wel het volgende, aan
het N. v. d. D. ontleend.
Door 37 werklieden van die fabriek was tot
de directie het verzoek gericht om loonsver-
hooging, benevens wijziging van den winter-
dienst.
De directie verklaarde dat verzoek niet in
overweging te kunnen nemen, omdat, zoo luidt
het bericht letterlijk, „zij reeds een plan had
opgevat en zeer in moeilijkheden werd gebracht
èn door het jongste ongeluk èn door dit ver
zoek. Zy beschouwde deze poging der werk
lieden meer als een gevolg van opruiïng en
zou zich niet storen aan hetgeen betreffende
de fabrieksaangelegenheden in het publiek wordt
gesproken".
Als dat nu geen aflegger is
Een ander zou zeggendat verzoek komt
juist van pas, nu de directie zelve plan had
toch iets te doen in den geest daarvan.
En dan, zoo meldt men verder, de directie
heeft al iets gedaan. Raadt eens wat?
Men raadt het in geen tienen.
De directie heeft voor de werklieden
een brancard aangeschaft.
Wat zegt men van zoo'n vriendelijke, aar
dige zorgzaamheid van de directie
De werklieden kunnen thans gerust zijn.
Laat er nu maar een ongeluk gebeuren, zij
hebben de zekerheid dat zij per brancard zullen
worden vervoerd. Wat willen zij nog meer?
Het is immers dwaasheid liever te verlangen
dat men maatregelen neme om ongelukken te
voorkomen, opdat een brancard overbodig zy t
Wat een zorgzame directie
Zij heeft groot gelijk, dat zij zich niet stoort
aan het oordeel van anderen Zy alleen beeft
iid in pacht.
Meel en klorcipenhout.
Aangaande het bericht van het Weekblad
voor Zeeuwsch-Vlaanderen (W.-D.j, dat er name
ly k klompenhout in.het tarwemeel, hier te lande
gebruikt, zou worden gemengd, heeft de redactie
der Ned. Bakkers Courant een onderzoek inge
steld, met het gevolg, dat, naar men haar
mededeelde, de vervalsching niet hier te lande,
maar wel in Frankrijk zou worden gepleegd,
iets wat iedere lezer trouwens reeds lang uit
het Maandblad tegen de Vervalsching en wist.
Men deelde het blad mede, dat, aangezien er
zeer veel inférieure bloem uit Frankrijk in ons
land wordt iDgevoerd, er dus hier te lande ook
zoodanig meel met klompenafval gebruikt werd.
Dit sensatiebericht is daarom overdreven,
wijl de Fransche importeurs er wel voor zullen
zorgen, naar Nederland zoodanig meel niet uit
te voeren.
Bovendien is er al sinds geruimen tijd van
het importeeren van Fransch meel in ons land
geen sprake meer.
BENOEMIN UJUfl ENZ.
Bij kon. besluit
is benoemd tot schoolopziener in het district
Roermond dr J. L. A. Steyns, directeur der
R. H. B. S. te Helmond en schoolopziener in
het arrondissement Helmond, uit welke beide
laatstgemelde betrekkingen hem gelijktijdig
eervol ontslag wordt verleend;
is ingetrokken de benoeming van O. Verhagen
tot ontvanger der dir. belast, enz. te Loos
duinen c. a., met bevestiging in zyne betrek
king van ontvanger derzelfde middelen te Loenen
c. a., en is benoemd tot ontvanger der dir.
bel. enz. te Loosduinen c. a. F. G. Versfeit,
ontvanger derzelfde middelen te Heerlen c.a.;
is de bij de koloniale-reserve ingedeelte lste-
luit. der inf. van het leger in N.-I. W. H. baron
van Neukirchen, genaamd Nijvenheim, op zijn
verzoek, ter zake van lichaamsgebreken, eervol
uit den militairen dienst ontslagen, met toe
kenning van den tit. rang van kapitein, en
van pensioen.
De gewone audiëntie van den minister van
oorlog zal Donderdag niet plaats hebben.
Blijkens een telegram van den Gouv.-generaal
van N.-I., van 25 dezer, wordt de gouverne-
ments-koffieoogst op Java voor dit jaar thans
geraamd op 99.000 pikols.
EEN ZORGZAME DIRECTIE.
Reeds meermalen namen wij berichten op
omtrent den toestand aan de buskruitfabriek
LEELIJKE RECLAMES.
Het valt een gewoon mensch niet gemakke
lijk zich in te denken in de gedachtengang
en in de gewaarwordingen van den meerdere,
zegt de Bchrijver der Brieven uit de Hofstad
in de Arnh. Crt. Het kan dus zeer goed ge
beuren dat ik mij totaal vergis; maar wanneer
ik onze Koningin was, zou ik walgen van bet
ydelyk gebruik, dat er van den naam en het
portret van Hare Majesteit wordt gemaakt.
Chocolade, schrytpapier, rijwielen, kwast, siga
ren, ja wat niet al meer wordt onder den naam
en het portret van koningin Wilhelmina ver
kocht, en voor elk winkelvenster, al worden
er maar kruidenierswaren en drogerijen en
verfwaren verkocht, ergert de voorbijganger
zich aan portretten, waarvan het eene al leelij-
ker dan het andere is. Zelfs de boter- (ik zal
het maar schryven verkoopers geven afschu
welijke conterfeitsels in kleurendruk toe aan
den kooper van een zekere hoeveelheid van
hunne waar. De exemplaren, die als lokvink
tusschen boter, kaas en eieren uitgestald staan,
geven, indien ze in zinnebeeldigen zin moeten
opgevat worden, geen beste gedachten van de
echtheid van het eigenlijk handelsartikel. Men
moet deze aanmerking niet trachten weg te
redeneeren door te zeggen, dat het alles wel
gemeende, schoon misschien onbeholpen, staal
tjes van hulde, gehechtheid en vaderlandsliefde
zijn, waaraan de gebrekkige, naïeve vorm zelfs
een zekere mate van aandoenlijkheid geeft.
Dit is my al gezegd, maar de pure waarheid
is dat we hier met een felle reclame te doen
hebben en anders niet. De dus handelende in-
dustrieelen zijn er alleen op bedacht hunne
gebrekkige of op de gewone wijs onverkoop
bare waar aan den man te brengen. Legden zij
er zich op toe de koningin te eeren en H. M.
's naam en persoon bij het publiek meer be
kend en meer bemind te maken, dan zouden
er zeer zeker niet zooveel afschuwelyke, niet-
gelijkende portetten van de jonge vorstin in
alle straten en voor alle winkels te zien zyn.
Fabrieks- en handwerksnijverheid.
In de Zaterdag, door de Vereeniging tot be
vordering van fabrieJes- en handwerksnijverheid
te Amsterdam, onder leiding van mr E. Fokker,
voortgezette algemeene vergadering werd als
plaats voor de volgende bijeenkomst Dordrecht
aangewezen en wel omstreeks einde Juni of
begin Juli.
Op voorstel van het hoofdbestuuur werd
besloten de vereeniging lid te doen worden
van de vereeniging tot veredeling van het
ambacht door proeven van bekwaamheid en het
uitgeven van ambachtsboeken, tegen een con
tributie van f 10 's jaars.
Aan de orde kwam hierop punt IIs bet
toepassen van boeten of kortingen op het loon
in fabrieken en werkplaatsen als straf voor
overtreding en als schadeloosstelling goed te
keuren
De voorzitter gaf al3 zijn gevoelen te kennen,
dat deze vraag moeilijk beantwoord kan wor
den zonder de bepalingen van het arbeids
contract te kennen. Ook achtte hij het wen-
schelijk, voor een richtige beantwoording der
vraag, den toestand dienaangaande in het buiten
land te kennen en gaf daaromtrent eenige in
lichtingen.
Het resultaat der bespreking was de aan
neming van eenige conclusiën, nl. dat bij even-
tueele wettelijke regeling van het boetenstelsel
het noodig is, dat die boete een zeker percen
tage van het dag-of weekloon niet overschrydt;
dat de boete den werkman ten goede kome,
tenzij schade voor den patroon is ontstaan
dat beroep ook van den werkgever niet mag
worden uitgesloten, evenmin controle op het
beheer van de boetenkas, en eindelyk, dat het
reglement in de werkplaats moet worden aan
geplakt.
Hierna werd punt II, de kwestie van uitbe
taling van het loon, besproken. Is de Zater
dag ongeschikt of ongewenscht?
De zaak werd door den voorzitter en anderen
van zoo huishoudelyken aard geacht, dat na
kort debat de vergadering als haar meening
uitsprak, dat wettelyke regeling overbodig is
en deze aangelegenheid aan partyen maar
zooveel mogelijk in het belang van den werk
man moet worden overgelaten. Wenschelyk
zou het zijn, dat de Zaterdag avond daarbij
zooveel mogelijk vermeden werd.
Het volgend punt wasde al of niet wen-
schelijkheid om particuliere commissiën in bet
leven te roepen, die mede zorgen voor stipte
en trouwe naleving van arbeids- en veiligheids
wet. Die vraag werd na korte gedachten wisseling
unaniem ontkennend beantwoord.
De rekening en verantwoording, waaruit o. a.
bleek, dat de bezittingen der vereeniging f 1561
bedragen, werd goedgekeurd en de penning
meester gedechargeerd.
Bij de korte bespreking der begrooting werd
aan het beBtuur in overweging gegeven, om
door het houden van voordrachten, in industri-
eele streken, in Twente bv., afdeelingen
stichten, om zoodoende meer leden en bloei in
de vereeniging te brengen.
De vooizitter zeide, dat dit vroeger reeds is
beproefd, doch dat de proef herhaald zou kun
nen worden en dit gaarne door het hoofdbe
stuur overwogen zal worden.
De beide laatste punten, de vragen a. of de
wet aan patroons in fabrieks en handwerksny-
verheid de verplichting behoort op te
aan ontslagen werklieden op hun verzoek ge
UIT STAD EN PROVINCIE.
Een enkele herinnering is zeker voor de
kiezers in de districten Vlissingen en Hulst
voldoende om hen Woensdag hun plicht te doen
vervullen.
De stembus is geopend van 's morgens acht
tot 's middags vijf uren.
Om de hun bekende redenen noodigeu wij
hen uit hun stem uit te brengen in het
DISTRICT VLI9SI16EM
op
W. A. graaf van Lijnden
en in het
DISTHICT HULST
op de heeren
Jlr J. 6> van Delnse
en
JT. Nelemang.
Volgens een heden uit Vlissingen ontvangen
schrijven, moeten alle voorstanders van W. A.
graaf van Lijnden op hunne hoede zijn en
zich vooral niet door de schynbaar heerschende
kalmte laten misleiden.
Er wordt door de tegenpartij in stilte hard
gewerkten zoo men niet alle krachten inspant,
staat men stellig bloot aan eene onaangename
verrassing.
Dat men hierop bedacht zy
tuigschriften uit te reiken omtrent aard en
duur der werkzaamheid, bekwaamheid en ge
drag, en b. of de invoering van zgn. arbeidsboek-
jes wenschelyk is, kwamen niet in behandeling,
wegens het vergevorderde uur, waarna de ver
gadering met wederzydsche plichtplegingen
werd gesloten.
Hierna werd een bezoek gebracht aan de
Nieuwe Sluis en Visschershaven te IJmuiden.
Bij kon. besluit is benoemd tot burge
meester van Ossenisse J. F. Rosseel.
Verder is de arts H. Breukink, wegens vertrek
naar elders, eervol ontheven van het gezond
heidsonderzoek van uit zee aankomende sche
pen te V1 i 8 8 i n g e n en is voor den tijd van
drie jaren met genoemd gezondheidsonderzoek
voor Vlissingen belastdr B. Snellen, officier
van gezondheid 1ste kl. by de zeemacht, te
Nog is, met ingang van 1 Jnli 1898, dr H.
B. van Nes, arts te Neuzen, op zyn verzoek,
eervol ontheven van datzelfde gezondheidsonder
zoek voor Neuzen en is zijn plaats met dat on
derzoek belast, voor drie jaren, A. Spruiten-
burg, arts aldaar.
In de St. Ct. van Zondag en Maandag zija
opgenomen de statuten van de coöperatieve
spaarkasvereeniging Fortuna te Terneuzen
ten doel hebbende om voor de leden het spa
ren gemakkelijk, zeker en op voordeelige wijze
te doen plaats hebben door het voor gemeen
schappelijke rekening aankoopen van solide
effecten en premieloten, welke op de effecten
beurs te Amsterdam worden verhandeld, en om
de daaruit voortspruitende voordeelen geza-
menlyk te deelen.
Binnenkort zal wederom bij ons blad een
plaat gegeven worden, waarvan de verschijning
door verschillende omstandigheden eenigen tijd
is vertraagd.
- Zondagmorgen kwam aan de Loskade
alhier het zeer fraai Engelsch stoomjacht,
groot 87 ton, genaamd Lady Sophia. Het jacht,
dat algemeen de aandacht trok om zijn keurig
uiterlijk, behoorde aan den heer H. Robertson
te Leith en was bestemd naar Ostende, waar
heen het heden middag vertrok.
H. M. monitor Krokodilkommandant de
kap. luit. t/z B. Brutel de la Rivière, is heden
morgen van hier opgestoomd naar Vlissingen.
Hr. Ms. pantserdekschip Zeelandcommdt.
kapt. t/z Ellis, kwam Zaterdag namiddag van
Plymouth te Vlissingen aan en ankerde ter
reede, tengevolge van het springen van een der
kleine stoompypen. Door de kon. mij. De Schelde
zal de schade spoedig hersteld worden, zoodat
de Zeeland Maandag avond of Dinsdag ochtend
weder kan vertrekken.
Een honderdtal mariniers en matrozen van
laatstgenoemden kruiser landden heden morgen
aan het Westerhoofd te V1 i s s i n g e n tot het
doen van een marsch naar Middelburg, waar
zy aau den kanaaldijk eenige rust namen.
Ongeveer te elf uur kwamen ze te Vlissingen
terug, om van de ponton per barkas naar boord
gebracht te worden.
Zaterdag avond werd een zieke van de
Zeeland naar het hospitaal gebracht.
Het zal zoo schrijft men ons uit
Vlissingen wel aan 't natte weer te
wijten zijn geweest, dat Zondag van de Belgen,
die in vrij grooten getale hier een kijkje
kwamen nemen, en zich niet, zooals gewooniyk,
aan 't strand konden vermeien, menigeen eeu
„bok aan 't touwtje" kreeg.
