MIDDELRURGSCHE COURANT.
N°. 129.
141s JaargaDg,
1898.
Zaterdag
4 Juni.
Deie courant verschijnt dagelijks, met uitzondering ran Zon- en Feestdagen.
Prjjs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., ƒ2.-
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Thermometer
Hiddelbnrg 3 Juni 8 u. vm. 55 gr. 12 u 70 gr.,
av. 4 u. 63 gr. F. Verw. W. wind.
Advertentiën voor het eerstvolgend
nummer moeten des middags vóór één nor
aan het bureau bezorgd zijn.
Advertentiën: 20 cent per regel. Geboorte- dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Beclames 40 cent per regelj
Groote letters naar de plaats die zij innemen.
Advertentiën bij abonnement op voordeelige
voorwaarden. Prospectussen daarvan zijn gratis
aan het bureau te bekomen.
Agenten.
Te Terneuzen; M. ds Jonge; te Rotterdam:
Nijgh van Hitman.
Middelburg 3 Juni.
Een goed plan.
Het vraagstuk der arbeiderswoningen is in
ons land meer dan ooit aan de orde.
Geen wonder
Op dat gebied is langen tijd veel verzuimd
en bleek men nog niet genoeg doordrongen
van de waarheid dat het én in het belang van
het arbeidersgezin èn in dat van de maat
schappij zelve nattig was daaraan meer aan
dacht te schenken.
Eene goede woning maakt het leven aange
naam en houdt den werkman in eigen kring,
terwijl hij anders allicht zijn genoegen elders
gaat zoeken, op plaatsen waar hij zich niet
thuis moest gevoelen en waar hij in de verzoe
king komt meer geld uit te geven dan hem
past, of verteringen te maken die hij beter
deed na te laten. De sommen, daaraan be
steed, kon hij gebruiken in het belang van
vrouw en kinderen.
Eene goede woning is geen middel tegen
alle maatschappelijke kwalen, die den arbeider
bedreigen, maar toch een der gewichtigste fac
toren tot verhooging van zijn levensgeluk.
Aldus beschouwt men deze kwestie ook meer
en meer.
In ons land toonen besturen van enkele
gemeenten dit te begrijpen door het bouwen
van zulke woningen te vergemakkelijken
terwijl verder vooral ook de Maatschappij tot
nut van 't Algemeen aan dat vraagstuk hare
aandacht wijdt.
Daarvan getuigden de hoogst belangrijke rap
porten, hieromtrent op haar initiatief uitgebracht:
in 1890 door de heeren J. van Hasselt en mr
L. Verschoor en in 1896 door de heeren mrs
H. L. Drucker, H. B. Greven en J. Kruseman.
Dat bewezen ook de besprekingen in de
jongste algemeene vergadering en het Don
derdag genomen besluit, om de regeering te
verzoeken, dat zoodanige bepalingen betreffende
belegging yan fondsen der rijkspostspaarbank,
van het pensioenfonds voor burgerlijke ambte
naren en van eventueel op te richten verze
keringskassen door haar worden voorgesteld,
waardoor de mogelijkheid zal geboren worden
om, nevens andere geoorloofde geldbeleggingen,
ook, onder de noodige waarborgen, gelden te
leenen aan solide vereenigingen tot het bouwen
en verhuren van goede en goedkoope volks
woningen hier te lande, met de haartoebehoo-
rende huizen als onderpand.
Voorts werd besloten om, in overleg met
andere vereenigingen, welke belangstellen in
verbetering der volkshuisvesting, eene centrale
commissie te benoemen voor het geven van
adviezen betreffende het woningvraagstuk.
Voor dit laatste werd een som van 500
uitgetrokken, terwijl tevens de wenschelijkheid
werd uitgesproken, dat de departementen bouw
verenigingen in het leven zouden roepen en
een deel van de overwinst der departementale
spaarbanken voor dit doel zouden besteden.
Dit besluit is zeer te waardeeren. Wij zullen
maar hopen dat het goede vruchten zal dragen
en vooral dat hetgeen verzocht zal worden aan
de hooge regeering en aan de departementen,
wier spaarbanken in een groot reservefonds
zich mogen verheugen, een willig oor zal vinden.
Het is een nuttig werk dat bier kan worden
verricht.
Reeds vroeger wezen wij op het hierboven
genoemde rapport van 1896; een enkele aan
haling daaruit achten wij nuttig hier nog even
te herhalen:
Zg luidt als volgt
«In de steden is de eerste en voornaamste
oorzaak der slechte woningtoestanden
in de omstandigheid, dat de Nederlandsche
steden meerendeels oude vestiDgen zijn, door
wallen en poorten nauw begrensde bevolkings
centra, die in den loop der tijden een steeds
vermeerderend aantal menschen binnen hunne
beperkte ruimte moesten huisvesten. Het is
duidelijk, dat deze omstandigheid leidde tot
bebouwing van allen beschikbaren grond in
de steden.
Dit streven openbaarde zich te sterker, naar
mate de vraag naar woningen de grondprijzen
deed stygen en het voor de grondbezitters
voordeelig maakte, elk hoekje gronds voor
bouwterrein te bestemmen. De ongunstige
hygiënische toestanden, hierdoor ontstaande,
drukten uit den aard der zaak voornamelijk
op den werkmansstand. Vermogende lieden
konden zich de weelde van een ruim huis met
tuin aan eene breede straat veroorlovendoch
hoe geringer de welvaart der bewoners was,
des te minder waren zij in staat, weerstand
te bieden aan het streven der grondeigenaren
tot exploitatie van hunne bouwterreinen. De
armere standen, geen keus van beschikbare
woningen hebbende, werden gedwongen het
eenige te aanvaarden, wat binnen het bereik
lag hunner financieele krachtenen dat waren
slecht gebouwde huisjes aan gangen en stegen,
met onvoldoenden toevoer van licht en lucht,
verstoken van alles wat eene menscheigke
woning tot een aantrekkelijk verblijf maakt."
Dit alles meenden wij thans onder de aan
dacht onzer lezers te moeten brengen, vooral
van die te Middelburg, nu ook daar het
woningvraagstuk weer meer op den voorgrond
is getreden, dank zij het pogen om alhier eene
coöperatieve bouwvereeniging op te richten.
Het doel daarvan is, blijkens de voor ons
liggende statuten, voor de leden der Vereeniging
goedkoope en gezonde woningen te bouwen of
te koopen, huizen die zooveel mogelijk zijn
ingericht overeenkomstig de behoeften van een
arbeidersgezin en de regelen der gezondheidsleer.
Verschillende bepalingen komen in die statuten
voor, o. a. om te zorgen dat die woningen in
goede handen big ven, daarin geen inrichtingen
worden gevestigd, zooals een herberg, een
bierhuis enz., en de personen, die haar bewonen,
een zedelijk leven leiden en het betrokken
perceel met de noodige zorg gebruiken.
Die statuten zijn, naar onze meening, uit
muntend ingerichtzij getuigen ervan dat zij
door een bekwame hand in elkaar zijn gezet,
en bieden alle waarborgen, dat er voor de
rechten der leden en andere bij de vereeniging
belanghebbenden voldoende zal worden gewaakt.
Of er in Middelburg behoefte is aan zulk een
vereeniging en aan goede arbeiderswoningen
Wie eenigszins bekend is met den toestand,
zal dit zeker niet durven ontkennen.
Zeker, arbeiderswoningen zijn er; maar be
halve die van Eigen Baard, welke alle bezet zijn,
vindt men er slechts zeer weinige, die aan het
doel beantwoorden.
Allerlei redenenspeculatiezucht, niet het
minst, onvoorziene omstandigheden, gebrek aan
het noodige overleg bij het bonwen, werken
mee om den toestand op dat gebied alles be
halve rooskleurig te doen zgn. Eu daarbij
komt dat de huur, die gevraagd wordt, voor
velen nog te hoog is. De bouwvereeniging
wil die stellen op 1.40 a 1.50 per week.
Het zou, dunkt ons, waarlijk geen weelde zijn
wanneer het Nkisdepartement in onze gemeente
aan dit vraagstuk zgne aandacht eens meer
wijdde; en onderzocht hoede feitelgke woning
toestand is, welke verbeteringen zijn aan te
brengen en of het niet goed wezen zou dat het
departement zijn steun verleende aan de nieuw
op te richten vereeniging. In het door de alge
meene vergadering genomen besluit heeft het
departement daartoe gereede aanleiding. Met
het volksbadhuis deed het een stap in goede
richting, waard door meerdere te worden ge
volgd.
In elk geval bindt een onderzoek naar den
toestand van het oogenblik een onderzoek,
waarop reeds eenigen tijd geleden, in een ver
gadering van dat departement, door een paar
leden werd aangedrongen de afdeeling tot
niets; maar kan daardoor wel veel aan het
licht komen om tot spoorslag te dienen voor
het aanbrengen van verbeteringen, zooals de
coöperatieve bouwvereeniging die wil.
Thans bepalen wij ons tot het vestigen der
aandacht van het algemeen op het te waar
deeren pogen van die vereeniging.
Wie het kan doen, schenke haar zijn steun 1
Het bestuur daarvan heeft die gevraagd in
een tweetal, dezer dagen verspreide circulaires,
waarover wQ echter niet zullen uitweiden.
Op financieel gebied onthouden wij ons met
opzet steeds van het uitspreken van een oor
deel, omdat dit een gevaarigk terrein is en
bovendien zij, die op dat punt aan een roep
stem willen gehoor geven, genoeg gelegenheid
hebben om bij, in hunne oogen vertrouwde,
personen advies te vragen.
Het feit dat een eerste circulaire gevolgd is
door een tweede bewijst voldoende dat het
bestuur der bouwvereeniging gaarne gegeven
wenken ter harte neemt en zich beyvert om
alle bezwaren, die het gegrond voorkomen,
zooveel het kan, uit den weg te ruimen
In hoever de thans vooreen financiëele operatie
gemaakte regeling aan de te stellen eischen vol
doet of het nu gekozen terrein voor het bou
wen van woniDgen geschikt is; of daartoeniet
een betere gelegenheid zou te vinden zgnhet
zijn altemaal vragen die meer de bijzonder
heden van het plan raken en die bij onderling
overleg wel nader zgn te regelen.
Wij hebben alleen bet oog op het hoofd
beginsel, dat aan dat plan ten grondslag ligt
het oprichten van eene coöperatieve bouw
vereeniging.
Daarvoor vragen wij de belangstelling, de
medewerking van allen, die met ons voor dat
beginsel sympathie gevoelen en die op de eene
of andere, liefst tastbare, in elk geval practische
wijze van hunne ingenomenheid er mede kunnen
doen blijken.
En als men nu vraagt wat allicht kan en
zal gebeurenwaarom nu juist weer voor de
arbeiders moet voorzien worden in de behoefte
aan woningen en waarom niet voor anderen
in de stad, die ook gaarne minder huur beta
len of béter ingerichte huizen ter hunner be
schikking hadden, dan zouden wij dit willen
opmerken
Te ontkennen valt bet zeker niet dat voor
den werkmansstand de behoefte aan goede wo
ningen groot isen dat die stand niet bg machte
is in deze louter op eigen krachten te steunen.
Dat de arbeiders pogen zooveel zij kunnen zich
zeiven te helpen door gezonde coöperatie, valt
dus te waardeeren en verdient steun.
Maar bovendien zouden wij hun, die ook
verlangen naar verbetering van den toestand
op dit punt, willen vragenwat belet u, wan
neer de middelen, dfc "u tfcans ten dienste
staan, bv. het nemen van hypotheek op een
huisje, dat gij zelf naar uw zin wilt laten in
richten, niet voldoende zijn, of boven uw be
reik liggen, wat belet u om het voorbeeld der
arbeiders te volgen de handen in elkaar te
slaan en saam te werken om langs denzelfden
weg te trachten een coöperatieve bouwveree
niging tot stand te brengen, die u ten goede
komt
Eene gezonde, goede coöperatie, die alleen
ten doel heeft om de daarbij betrokken per
sonen onderling te steunen en te helpen, ligt
it binnen ieders bereik; en daarvoor is
allicht voor ieder eerlijk, fatsoenlijk mensch,
van welken stand ook, steun te vinden.
Het zou ons ten minste verwonderen wan
neer in onze stad bleek dat dit niet het geval is.
Eu kan het Nuts departement ook daarbg
meewerken, het zou zeker handelen in den
geest van het rapport der heeren Drucker c. s.,
die met opzet daarin spreken over Volkshuis
vesting, omdat huns inziens het vraagstuk zich
niet alleen bepaalt tot de arbeidende klasse en
de arbeiderswoningen, maar ook tot die maat
schappelijke klasse, welke zich onmiddellijk
boven den eigenlgken werkmansstand bevindt,
die der kleine winkeliers, onderwijzers, kleine
geëmployeerden enz., voor wie de zaak even
eens van groot gewicht is.
Democratie op anti-revolutlonnairen
grondslag.
Men weet, dat de minister van binnenland-
sche zaken op 6 Febr. een missive aan Gedepu
teerde Staten der provinciën heeft gezonden,
over een verbeterde inrichting van het verslag
over de verrichtingen aangaande het armbe
stuur. Ged. Staten werden uitgenoodigd des
wege de noodige aanschrg vingen te doen toe
komen aan de gemeentebesturen, en ook parti
culieren en kerkelijke instellingen van welda
digheid te verzoeken zich zooveel mogelijk
naar de wenschen der regeering te gedragen.
De regeering kan geen hevelen richten tot
particuliere en kerkelijke instellingen, maar
heeft recht te vertrouwen op welwillende mede
werking van deze zijde, opdat haar goede be
doelingen ten opzichte eener verbeterde armen
zorg tot haar recht komen. Wat zij vraagt, is
inderdaad slechts bitter weinig. De minister
geeft nieuwe regelen aan, die hij wenscht ge
volgd te zien bij de inrichting van de statistiek
der bedeelden in de eerste plaats een scheiding
tus8chen doorloopend en tijdelijk bedeelden
vervolgens een splitsing van beiden naar ge
slacht, leeftijdsperioden en oorzaken der armoe
de; voorts hij de tweede groep nog afzonder
lijk het aantal bedeelden, die onderstandgeno
ten in geld en natura met of zonder geneeskun
dige hulp, en het aantal bedeelden gedurende
den zomer, en in den winter met opgave van
het aantal bedeelingsweken. Daarbij wordt er
nadrukkelijk de aandacht op gevestigd, dat
wie meermalen in het jaar bedeeld is, slechts
eenmaal moet medegeteld worden. (Men vindt
een en ander nader in het April-nommer van
De Economist). Dat op die wgze belangrgke
verbeteringen worden aangebracht, betwist
niemand, doch er is natuurlijk alles aan gele
gen, dat nu ook alle instellingen deze regelen
volgen. Mitsdien verlangt de minister, dat de
besturen van kerkelijke en particuliere instel
lingen zullen worden uitgenoodigd de aangege
ven indeeling te volgen. Dan wenscht de mi
nister ten aanzien van de instellingen ter werk
verschaffing zoo volledig mogelgke inlichtingen
omtrent financieele resultaten, inkomsten, uit
gaven van elke wgze van werkverschaffing.
Wederom wenscht hij de kerkelgke en particu
liere instellingen uitgenoodigd te zien tot het
verschaffen van deze gegevens. Eindelijk, ter,
bespoediging van de publicatie van 't verslag,
vraagt hij, dat genoemde instellingen haar ge
gevens vóór 1 Maart aan de gemeentebesturen
verstrekken.
Nu zou men meenen, zegt Bet Fad., dat,
waar de klachten over de verwarde en onbe
trouwbare gegevens van het verslag over het
armbestuur algemeen zijn, even algemeen zou
zijn de wensch om samen te werken tot ver
krijging van betere gegevens. Vooral omdat,
welke hervorming van het armwezen men moge
wenschen, een betrouwbare statistiek den grond
slag moet vormen. Niet alzoo begrijpt het
De Standaard, die hier een aanslag bespeurt
op de zelfstandigheid der kerk, en wel niet
met ronde woorden adviseert de gevraagde
opgaven te weigeren, maar toch zoo ernstig
waarschuwt en zoozeer tot behoedzaamheid
maant, dat haar advies noodzakelijkerwijze
onwilligen in hun verzet stijven, welwillend
gezinden afschrikken moet.
Aldus o. a. laat zij zich uit
„Wat nu van regeeringswege gevraagd wordt,
ia een beleefd verzoek.
Vriendelgk nadert men de kerken en noo-
digt ze bv. nit haar armwezen te willen rege
len en indeelen naar tabellen, door den burge
meester toegezonden, en wel zoo goed te willen
zijn, van deze ingevulde tabellen inzage te
willen geven.
„Aan zooveel vriendelgkheid weerstand te
bieden, schijnt haast te veel voor het kiesch
gevoel.
„En toch komt het ons geraden voor, dat
men ditmaal niet te grif in het inwilligen en
niet te gul met zijn mededeelingen zij.
„Als particuliere vereenigingen voor een we
tenschappelijk doel mededeelingen vragen, steekt
er geen kwaad in en is die gulheid en open
hartigheid op zgn plaats.
„Maar hier gaat het onderzoek uit van de
regeering en dit maant tot bedachtzaamheid.
„Immers, 't is geen geheim, dat in de mi-
nisterieele bureaux plannen in de maak zijii,
om de vrgheid der diaconieën nog meer te na
te komen, dan dit dusver reeds het geval is.
,Er is telkens gesproken van centralisatie
van het armwezen, en de wenschelijkheid is
geuit, om ook de kerkelijke armverzorging in
die centralisatie op te nemen.
,Dit nu kan niet anders uitloopen dan op
denatureering van den dienst der barmhartig
heid, en haar omzetting in gewone „armver
zorging", en voorts op nieuwe inbreuk op de
vrijheid en zelfstandigheid der Christelijke
kerk".
En tot besluit schryft zg
„Zonder onheusch te zgn, zonden wg liefst
niet meer antwoorden, dan dat men bepaalde
vragen om inlichtingen gaarne in overweging
zal nemen, om daarop naar bevind van zaken
te antwoorden".
Ons is dit alles al weer een staaltje hoezeer
men op democratische anti-revolutionnairen re
kenen kan voor noodzakelijke hervormingen.
kl. de heer N. Rutgers van der Loeff, arts,
en zulks voor den tijd van vijf jaren
is de O.-I. ambtenaar met verlof D. A. Detmar,
laatstelijk onderwgzer 2e kl. bg het openbaar
lager onderwijs voor Europeanen en met dezen
gelijkgestelden in N.-I., op zijn verzoek, wegens
ïieke ongeschiktheid, eervol uit 's lands
dienst ontslagen, met toekenning van pensioen
UIT STAD ÉN PROVINCIE.
Bij kon. besluit is benoemd tot comman
dant van het algemeen depot van discipline to
Vlissingen de kapitein W. G. Spronken,
van het 2e regiment infanterie.
Verder zijn benoemd: tot dgkgraaf van den
Paulina-polder K. de G'hijne, tot lid van het
bestuur der waterkeering van den calamiteusen
.inna-polder L. Maas en tot gezworen van den
polder Ooster- en Sir Jansland J. Zeyler.
Volgens het deze week medegedeelde
verslag van het hoofdbestuur van het Fonds
ter aanmoediging en ondersteuning van den
ge wapenden dienst in de Nederlanden blijkt
dat in 1896 gecollecteerd is 21.203.08', waar
van 899.11 in Zeeland.
In Drenthe bedroeg de opbrengst 342.64;
in Groningen 568.34s; in Limburg 755.69s;
in Friesland ƒ1210.73'; in Overysel ƒ1419.54';
in Noord-Brabant ƒ1756.70; in Utrecht 1765.16;
in Gelderland 3052.67'; in Noord-Holland
4034.74* en in Zuid-Holland 5397.73'.
BEDFOEMIlfClM MZ.
Bij kon. besluit;
is de referendaris bij het dep. van marine
S. Wolfson, op zijn verzoek, ter zake van 65-
jarigen leeftgd, eervol ontslag uit zgne betrek
king verleend, onder dankbetuiging; is bevor
derd bij dat dep. tot referendaris de hoofd-
commies E. V. F. Ahn, tot hoofdcommies de
commies B. C. Ritz; en benoemd tot adjunct
commies de eerste-klerken W. J. A. Schmidt
en H. S. I8brücker;
zijn benoemd tot adj.-insp. der dir. bel. enz.
te Schiedam C. Valkhoff, waarn. adj.-insp.
aldaar; te Rotterdam C. W. Bodenhausen,
waarn. adj.-insp. aldaar;
zijn benoemd tot ontvanger der dir. bel. enz.
te Loosduinen c. a. O. Verhagen, ontv. te
Loenen c. a.te Wageningen J. G. Lobry van
Troostenhurg de Bruyn, ontv. te Schoonhoven
te Medemblik c. a. R. van Schouwen, ontv. te
Oude Touge c. a.;
is bij het pers. van den geaeesk. dienst der
landmacht benoemd tot reserve^fficier van gez.
Niettegenstaande het weder gedurende
de Pinksterdagen, vooral Dinsdag, ongunstig
was, zgn door de tram Middelburg-Vlissin-
gen in die drie dagen 9874 passagiers vervoerd.
Bg deze gelegenheid mogen wij zeker wel
ms wijzen op het gevaarigke van de manier
van rangeeren op de Pottenmarkt alhier, wan
neer de tram uit meer dan vier wagens bestaat
en niet tot op de Markt kan doorryden, omdat
dan de locomotief niet naar achteraan kan
gebracht worden.
In dat geval doet men dit op de Potten
markt, maar dit geschiedt nog voor dat de
uit Vlissingen meegebrachte passagiers zijn
vertrokken, zoodat de locomotief zich dan te
midden van hen beweegt.
Het is waar: er is politietoezicht en er is
iemand die vooruit waarschuwt.
Maar is al die drukte niet te voorkomen,
wanneer de machinist even wacht totdat alle
inzittenden de tram en de plaats van aankomst
hebben verlaten?
In elk geval raden wg de passagiers aan uit
te stappen aan de breede zijde van de Potten
markt waar zij geen hinder van de locomotief
zullen hebben.
- De Société Royale la Gaite Choeurs uit
Brussel heeft het voornemen den 17 Juli a. s.
een bezoek aan Middelburg te brengen.
Door den heer F. C. Rijnberg is wegenë
hoogen leeftgd, ontslag gevraagd als secretaris
ontvanger van het burgerlijk armbestuur en
ontvanger bg de Ned. Herv. kerk te E11 e-
woutsdg k.
Tot laatstgemelde betrekking is door kerk'
voogden en notabelen benoemd de heer E. A.
van der Bent, burgemeester.
TeBorssele overleed dezer dagen een
ingezetene, wiens heengaan ruim 100 familie
den in den rouw bracht m die gemeente.
Een zeer, ongunstig bekend 71jarig man
uit B r u i n i s 8 e is, onder verdenking ver*
schillende diefstallen gepleegd te hebben, naar
het huis van arrest te Zierikzee overgebracht.
Hg heeft nog niet lang geleden de gevangenis
verlaten, waarin hg, ook wegens diefstal, een
jaar had doorgebracht.
RECHTSZAKEN.
Arrondissements-Recktbank U Middelburgi
Heden, (Vrijdag), zijn veroordeeld wegens
landlooperijJ. A. de W., 50 j., laatst wo
nende te Terneuzen, thans te Middelburg ge3
detineerd, tot 12 d. hechtenis en plaatsing in
eene rijkswerkinrichting gedurende den tgd
van 9 maanden;
iefstalA. P. N., 10 j., en A. v. E., 10 j.,
beiden zonder beroep, Middelburg, thans alhier
in hechtenis, ieder tot 6 m. gev. straf, met
mindering der preventieve hechtenis;
vernielingC. d. W., 15 j., zonder beroep,
Goes, tot 5 b. s. 6 d. h., en C. F., 19 j.,
kleermakersknecht, Kruiningen (Hansweert), tot
3 b. s. 3 d. h.; en
mishandeling: J. J., 15 j., boerenknecht,
Grijpskerke, tot 1 m., en J. P. S., 26 j., kel
derknecht, Middelburg, tot 14 d. gev. straf.
VrijgesprokenC. P. K., 47 j., scheepsbe
vrachter, Terneuzen,beklaagd van verduistering
G. B. v. V., 22 j., slepersknecht, Ch. H., 16 j.,
zonder beroep, en J. L 24 j., werkman, allen
Middelburg, beklaagd van mishandeling, en D.
v. d. H., 31 j., landbouwer, Koewacht, be*
klaagd van diefstal.
Ter griffie van bovengenoemde rechtbank ia
