MIDDELBIRGSCHE COURANT. 16 Mei. BUITENLAND. N°. 114. 141e Jaargang. 1898. Maandag Kerkdwang maar., geen leerdwang. DE OORLOG. Dene courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Foestdagen. Prjjs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., 2. Afzonderlijke nummers kosten 5 cent. Thermometer Middelburg 14 Mei 8 u. vm. 51 gr. 12 u49 gr., av. 4 u. 54 gr. P, Verw. ruim wind, buiig. Advertentiën voor het eerstvolgend nummer moeten des middags vóór éóo uur aan het bureau bezorgd zijn. Advertentiën20 cent per regel. Geboorte- dood- en alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regol meer 20 cent. Reclames 40 coat per regelj Groote letters naar de plaats die zij innemen. Advertentiën bij abonnement, op voordeelige voorwaarden. Prospectussen daarvan zijn gratis aan het bureau te bekomen. Agenten. Te Zierikzee: A. C. de Mooij, te Tholen: W. A. van Nieuwenhdijzen. Bg deze courant behoort een Bijvoegsel, Meermalen hadden wij gelegenheid te wijzen op het merkwaardig verschijnsel, dat er een groot verschil van gevoelen bestaat bij de anti-liberalen onderling over het aanhangige wetsontwerp op den leerplicht. Trouwens, op meer punten i& de eenheid onder de anti-revolntionnairen en katholieken, onder elkaar, verbroken, maar dat zelfs op het gebied van het onderwijs de verdeeld heid meer toeneemt, al tracht men die ook op kunstmatige wijze te bedekken en op allerlei manieren de eenheid te herstellen, zonder dat dit gelakt, dit is een feit. Het is echter een verblijdend teeken des tijds dat er ook onder onze tegenstanders mannen zijn die een open oog toonen te hebben voor de belangen van het opkomend geslacht en zich bereid verklaren om saam te werken tot het bestrijden van een kwaad, dat onder ons volk reeds te lang sijn heil- loozen invloed uitoefende. Zoo onder de anti- revolntionnairen mannen als Fabius, onder de katholieken dr Sehaepman en diens orgaan Het Centrum. Dit is daarom ook zulk een gelukkig tee ken, omdat hierdoor de weg wordt geopend tot een vrnchtbaar samenwerken onzerzijds met dezulken, die, waar het volksbelangen geldt, niet halstarrig vasthouden aan be krompen ideëen en vastgewortelde vooroor- deelen. Waar het nn den leerplicht geldt, wordt door de mannen der ultra's, zooala dr A. Kuyper, jhr mr A. F. de Savornin Lohman, dr Vermeulen c.s., in hnnne organen Standaard, Nederlander en Tijd, hoog opge geven van den ongeoorloofden dwang die daardoor wordt uitgeoefend; onrechtvaardig tegenover ouders, die zich niet aan verwaar - loozing der opvoeding hunner kinderen schuldig maken. En daarom te meer trok het onze aan dacht, wat dezer dagen is gezegd bij de behandeling der begrooting van Marine en geschreven in de anti-revolutionnaire organen van de beide bovengenoemde leiders der party. Het betrof den kerkdienst aan boord van onze marineschepen. Volgens art 6 van hoofdstuk V, dl II, der Verordeningen voor de Kon. Ned. Zee macht, moet des Zondags in zee vroegtijdig onderzocht worden hoeveel leden van den etat-major en schepelingen aan bet honden van kerk wenscben deel te nemen. Acht de commandant hun aantal daartoe voldoende, dan moet by voor hen kerk houden, waarbij een gebed en een leerrede worden voor gelezen j in het tegenovergestelde geval geeft hij hun tijd en gelegenheid tot het zich bezighouden met godsdienstige lectuur. Nn wenschten de heeren Lohman en Van Vlijmen dat dit artikel zou worden veranderd in dien geest, dat den comman dant het recht ontnomen worde de kerk wegens gebrek aan deelneming niet te doen honden. Standaard en Nederlander gaan echter ver der. Eerstgenoemd blad wydde in zyn nom- mer van Woensdag aan die kwestie een opstel, waarin de hoofdredacteur zoo goed was te letten op de bezwaren, welke bij het verschil van gevoelen op kerkelijk gebied zouden voorkomen, en zeker nu ook reeds bestaan, om zulk eene „huiselijke godsdiens' oefening" voor allen „oirbaar" en stichteiyk te maken. Over de Joden sprak de re dacteur niet; die varen volgens hem bijna niet Best mogelyk. Maar als nu eens een Israë liet zich bij toeval onder de manschappen bevindt De equipage splitsen in Roomschen en niet Roomschen, en elk op een afzon- deriyk schip plaatsen zou nog gaan, beweert de redacteur; eene bewering die aan de mannen van het vak wel een glimlach zal ontlokken, met het oog op de eischen van den dienst. Maar onder de Protestanten heeft men zoovele schakeeringen: modernen, orthodoxen, doleerenden. Een kerkdienst moet dus van zelf een gemengd karakter dragen; en daarom heeft dr Kuyper, inge nieus als by is, er dit op gevonden. Zulk een „huiselijke godsdienstoefening" moest hoofdzakelijk bestaan uit liturgische gebeden, uit het zingen van een Psalm, uit het voor lezen van een stuk uit het Oude en uit het Nieuwe Testament, en hoogstens uit een kleine stichtelijke toespraak van niet meer dan een tien minuten, voor te lezen nit eeo daarvoor nit te geven boek. Een klein hand orgel zou het zingen mogelijk maken. Voor 52 diensten ware een handboek in drnk en aan elk man aan boord in handen te geven. Aldus zulk eene „huiselijke godsdienst oefening" ingericht, gelooft dr Kuyper dat bijna niemand er zich aan zon onttrekken. Het is mogelijk. Wij willen dr Kuyper, voor wie het zoo gemakkelijk is aan zyn schrijftafel dergelyke zaken te regelen, al kent hij het leven aan boord in het geheel niet, die illnsie niet ontnemen. Ware hy zelf ir bekend met den feitelijken toestand, hy zou misschien spoedig inzien dat al zulke plannetjes op papier zeer fraai zijn maar dat zy spoedig schipbreuk lijden op de werkelykheid. De eentonigheid, de sleur, de verveling, de feitelyke toestand maken dergelijke regelingen óf onmogelijk uitvoer baar, öf doen de waarde, die De Standaard daaraan toekent, geheel te niet gaan. Wij meenden, om dit beweren te staven, niet beter te kunnen doen dan overnemen wat dezer dagen een deskundige op dit gebied schreef om het onhoudbare van het voorstel der beide Kamerleden, tot wijziging van art. 6 der bedoelde voorschriften, in het licht te 3tellen. Wy willen echter aannemen dat eene regeling, als De Standaard wenscht, mogelijk iswy kunnen ons voorstellen dat niemand zich daaraan zal onttrekken. Janmaat hoort allicht iets goeds en Janmaat houdt wei 9 van een stichtelyk woord. Maar wij vragen in elk geval vrijheid voor bem om zich daaraan te onttrekken. En hier komen wij op het hoofd bezwaar dat wil De Standaard niet. Aan het slot van het betoog lezen wij: „Men moet een matroos niet vragenWill ge dat we godsdienstoefening houden? Dan doet bijna niemand een mond open. Maar men moet zeggen: Er wordt hniselyke gods dienst gehouden. Dienst is het, dat bij zijt. En alleen die verklaart bezwaren te hebben, wordt van dien dienst door den commandant ontslagen." Als er ooit sprake kan zyn van ongeoor loofde pressie, dan zou het wel wezen wan neer aan dien wensch werd gevolg gegeven. Aan welk een willekeur zouden dan onze matrozen en de hoogere manschappen bloot staan 1 De gemoedsbezwaren te wikken od te wegen zou natuurlyk aan den comman dant van het schip moeten opgedragen wor den, die, al naar gelang van eigen meening, ze zwaar of licht zou opnemen. Dit kan toch ook zeker niet in den geest van dr Kuyper c. s. zyn, want dan zou men weêr vervallen in dezelfde moeiiykheidde be slissing van éen man, die de heeren Loh man en Van Vlymen juist willen opheffeD ten opzichte van het houden van kerk. Of zon ook, ter beoordeeling daarvan, een reglement moeten saamgesteld worden? Laat ons echter niet te veel in bijzonder heden ons verdiepen, waar wij hier hoofd zakelijk het oog hebben op een beginsel. Wie weet wat men in militaire kriDgen onder dienst verstaat, kan van zelf nagaan hoe groot de dwang zon zijn die zou wor den uitgeoefend, wanneer in den geest vau De Standaard werd gehandeld. En zulk een dwang vorderen zy, die steeds hoog opgeven van het onzedelyke, het on- redelyke van leerplicht! Zulk een dwang eischt men op een ge bied, dat van den godsdienst, waarop juist de meest mogelijke vrijheid heerschen moet Neemt men aan, dat men de menscben moet dwingen in te gaan; en dat zulk een kerkdienst dringend noodig is, wat wij ons kunnen begrypen dat vaste overtuiging ii dan moet men ook zoo eerlyk zyn te er kennen, dat men daardoor zich zeiven het krachtigste wapen tot bestrijding van leer plicht uit de hand slaat; en dat de voor standers van dien leerplicht, met mannen als Fabius en Sehaepman incluis, evenveel recht hebben om de invoering van dien nuttigen maatregel te vorderen teneinde de kinderen, de oj.mondigen, hen, die over hnn eigen belang niet kunnen oordeelen, te be hoeden voor verwaarloozing en onwetendheid. En als men nu zoo zwaar wil laten wegen de bedenking, dat men door leerplicht treedt in de rechten der ouders, ook van de goed- gezinden, dan vragen wij of dan zij, die dit beweren en nu dwang willen uitoefenen op mannen, die tot de jaren des onder scheids zijn gekomen en zelfstandig genoeg om te oordeelen over hetgeen zij willen ten opzichte van hunne godsdienstige overtuiging, of zij, die dat doen, niet van de stelling nitgaan, dat de goeden het met de kwaden moeten ontgelden. Hierop is wel van toepassing: de goed- gezinden behoeven zich dien dwang niet aan te trekken, zij zullen hem niet eens gevoelen. En de slechtgezinden Men vrage eens hoevelen er zijn, die, op gevorderden leeftyd gekomen, hun ouders de ernstigste verwijten hebben gedaan, omdat dezen hen in hun jeugd niet in staat stelden de een voudigste kennis op te doen, nuttig en noo dig voor bun volgend leven Met moeite hebben zij zich nog ingespannen om aan dat gemis voor een deel te gemoet te komen Wanneer een matroos aan boord meent dat een kerkdienst voor hem onnoodig is, dan altijd op het standpunt van De Standaard c.s. benadeelt hij zijn eigen zieleheil. Ouders, die hun kinderen niet ter school zenden, begaan een vergrijp tegen het geluk van hen, die machteloos zijn tot oordeelen en handelen, en tegenover de sa menleving. O, wij weten wel dat men allerlei schijn gronden zal aanvoeren om deze houding, ge tuigende van groote inconsequentie, goed te praten; maar het eenvoudige, gezonde ver stand zegt ons,dat wij hier weer staan voor het gewone verschijnsel: op het gebied van d« kerk is b'j velen gelukkig zijn er ook uitzonderingen onder hen die de kerk en den godsdienst toch even liefhebben alle dwang geoorloofd, op dat van het maat- schappelyk leven wordt de vrijheid, zelfs om bet welzijn van minderjarigen te bena- deelen, als een teer plantje behandeld. Eene dergelyke tegenstrijdigheid in het licht te stellen, was het hoofddoel van ons betoog. By de motieven, die tot zulk een verschil in opvatting leiden, behoeven wy niet stil te staan. Ieder, die eenigszins de geschie denis kent, weet ze. Die historie blijft eeuwig nieuw. Ons kwamen als van zelf de woorden van Castelar in de gedachten: „De geschiedenis der menschheid is de gestadige kamp tasschen de ideeën en de belangen; voor het oogonblik regeeren de laatste op den duur de eerste." Middelburg 14 Mei. Men uits het bijvoegsel tot dit nommer. DE RIJKSMIDDELEN hadden in April een slappe maand, en gingen, met groote schommelingen ia de verschillende groepen in onderdeelen, bijna J/4 millioen ach teruit. Daaraan draagt in de eerste plaats het personeel schuld, dat door de uitkeeringen aan de gemeenten weer met een tekort van ruim f 37.000 op de lijst staat, terwyl er verleden jaar f 378.000 was ontvangen. De grondbelasting gaf f 62.000 meer, waar naast de bedrijfsbelasting weer een achteruit gang van 38.000 aanwijst. Dit alles heeft ten gevolge, dat de groep der directe belastingen f 352.000 minder geeft dan in dezelfde maand van 1897. De invoerrechten daalden ook iets, doch het verschil is niet veel, slechts f 18.000, maar deze groep heeft ons de laatste jaren, dooreen byna constante stijging verwend. Van de accijnzen is de sniker weer de baas, door een vooruitgang van f 712.000, welke het eindcijfer der groep tot f 733.000 boven de opbrengst van verleden jaar doet stijgen. Met de andere deelen dezer groep ging het erg afwisselend. Het gedistilleerd en het zout daalden, resp. f 11.000 en f 18.000, maar de wijn vulde juist het tekort op het gedistilleerd aan, en het bier dat voor het zout. Daar het geslacht f 20.000 steeg, is het eindcyfer dus f 733.000 hooger. De waarborg, anders vry constant, is dit maal f 4000 vooruitgegaan. Bij de indirecte belastingen is, evenals bij de accijnsen, een schommeling waar te nemen. Zegel -f- f 12.000, registratie f 52.000 en hypotheek -j~ t 2000. Maar de altijd onbe rekenbare successie vergroot dat tekort van 1.000 met de kapitale som van f 620.000 zoodat de geheele groep zoo wat 6Vs ton achter blijft. De posterijen maakten het goed: f 38.000 meer, terwijl de telegraaf f 23.000 meer gaf. Van de andere middelen gaf do Staatsloterij 11.000 minder, terwijl de loodsgelden een paar honderd gulden achter bleven. Van het totaal der 4 maanden is weinig te zeggen. In de eerste plaats vallen twee groote ver schillen op te merken, een achteruitgang van 11V, ton bij het personeel, waarop in de vier maanden slechts f 110.000 voor het loopende dienstjaar is betaald, en 83/4 ton stijging by de suiker. Van de andere verschillen zyn er slechts vier boven de f 100.000 en welgeslacht -j- 1 tonsuccessie 2 tondomeinen l5/4 ton en posterijen -f- 1V, ton. UIT STAD EN PROVINCIE. Bij kon. besluit is benoemd tot lid van het bestuur voor het waterschap voor de uit watering door de sluis in de Piet J. J. van Weel en is aan J. van der Werff Cz., op ver zoek, eervol ontslag verleend als lid van het bestuur der waterkeering van den calamiteuzen Oost-Beveland-polder. - In de St. Crt. van 14 dezer zijn opgeno men de gewijzigde statuten van de naamlooze vennootschap De Bad- en Zweminrichting te- Middelburg. De duur der vennootschap is daarby ver lengd en eindigt nu 30 April 1918. Het kapitaal wordt bepaald op f 4250, ver deeld in 170 aandeelen k f 25 en is geheel geplaatst. Het zal zeker wel veler aandacht getrok ken hebben, dat de heer B. G. van der Have, niettegenstaande hij niet meer wenschte in aan merking te komen voor een herkiezing als lid der provinciale staten van Zeeland, toch door de liberale kiesvereeniging N oordgouwe Kerkwerve candidaat is gesteld. Dit is een gevolg hiervan, dat de heer Van der Have op zijn besluit is teruggekomen en zich weder verkiesbaar gesteld heeft. Wy vernemen dit met genoegen. De heer Van der Have is een van die mannen, die met eere zitting hebben in ons provinciaal college, die daarin zeer wordt gewaardeerd en die vooral in landbouwzaken iemand is van groote on dervinding. Met ingang van 16 Mei e.k. is door burg. en weth. van Roermond tot plaatsver vangend commies ter secretarie aldaar voor den tijd van twee maanden benoemd de heer F. Adriaanse, ambtenaar ter gemeente-secretari* te Vlissingen. Aan genoemden ambtenaar is door burg. en weth. van laatstgenoemde gemeente een verlof van 2 maanden toegestaan en hem tevens vergund een plaatsvervanger te stellen. Te Sint Annaland, waar het bijzon der telegraafkantoor nu ia gesloten, wordt morgen (Zondag), in verbinding met Tholen een rijkstelegraafkantooringericht met tele foondienst, voor het algemeen verkeer geopend. De diensturen zijn geregeld als volgtop werkdagen, van 8 tot 11 u. 30 m. voor-, van 3 tot 4 en 5 u. 30 m. tot 6 u. 30 m. na middags op Zon en feestdagen, van 7 u. 30 m. tot 8 u. 30 m. voor-, en van 12 u. 30 m. tot 1 u. 30 m. namiddags (spoortyd). In de Vrydagavond door de anti-revolu. tionnaire kiesvereeniging Voor Nederland en Oranje te Goes gehouden vergadering zijn als voorloopige candidaten voor de a. verkie zing van leden der Provinciale staten gesteld de drie aftredende heeren B. M. den Boer, M. de Jonge Jz. en mr C. Lucasse en als vierden candidaat de heer J. Lsmson te Ierseke. Voorts zijn nog, ter aanvulling, tot leden van het bestuur gekozen de heeren M. Quak- kelaar en A. M. Vertregt. In verscheidene buiten Goes verschijnende bladen wordt het sprookje verspreid, dat aldaar zulk een gebrek aan woningen zou heerschen, „dat de ook nieuw gebouwde buizen niet in dien nood kunnen voorzien en nu op enkele plaatsen tot buiten de stad veel gebouwd wordt". Dit lezende zou men den ten, dat de bevol king hier ia de laatste jaren aanmerkelijk toe genomen is. Dit is echter geenszins het geval, zegt de Goesche Crt. De bevolking is nu min der dan 10 jaren geleden en zelfs in het laat ste jaar nog iets afgenomen. Feit is, dat Goes, wat goede arbeiderswonin gen betreft, andere gemeenten 25 jaar voor uit is, en dat het langzamerhand een specula tief zaakje is geworden om dergelyke wonin gen, die men voor f 800 bonwen en voor minstens 1.50 per week verhuren kan, op te richten. Uit den aard der zaak tracht ieder, die in een minder lief huiBje, vaak met andere gezinnen samen, woont, zulk eene betere wo ning te verkrijgen, zoodat de nieuwe gebouw tjes reeds verhuurd zijn vóór ze voltooid zyn. Maar van woning-peórefc in den zin, die daar aan moet gehecht worden, is hier geen sprake. Vrijdag morgen sloeg, naar men ons uit Hulst meldt, de bliksem in den toren op Rapenburg en vernielde het uurwerk, terwijl in het kerkgebouw een gat in den muur werd geslagen en eenige ruiten vernield werden. Onder Lamswaarde is een huis met schuur, ook door het hemelvuur, in vlammen opge gaan. Vijf jonge biggen kwamen om en van het huisraad kon niets gered worden. Alles was verzekerd. 't Begint nu waarlijk op een grooten oorlog te gelijken, want er wordt op verschillende plaatsen ernstig gevochten, en het is lang niet onmogelijk, zelfs waarschijnlijk dat nog vóór dit nnmmer ter perse gaat, berichten over nieuwe botsingen tot ons komen. DE LANDINGEN OP CUBA schijnen op zichzelf staande krijgsbedrijven te zijn geweest, welke van geen invloed zyn op den afloop van den krijg. Alleen blijkt er uit, dat het landen niet zoo gemakkelijk gaat als men wel meende. har het dient opgemerkt, dat het eerste plan niet is uitgevoerd, en dat de landingen niet plaats hadden in samenwerking met de opstandelingen, die, naar afgesproken heette, de aangewezen landingsplaats zouden bezetten. Ot hier nalatigheid in het spel is blijkt niet het kan natuurlijk evengoed mogelijk zijn, dat Spanjaarden de bewegingen der opstande lingen hebben belemmerd. Over den strijd by Cardenas zyn thans nadere berichten uit Amerikaansche bron bekend. Daarin worden de reeds uit Spaansche bron bekende bijzonderheden bevestigd. De Ameri kanen hebben Cardenas krachtig beschoten en hebben er werkelijk een divisie aan land gehad. Zy zei ven beweren, dat een groot deel der stad en der haven is verwoest, en bevestigen even eens de door de Spanjaarden erkende vernieti ging van een klein Spaansch oorlogsvaartuig. Bovendien gelooven zy nog twee torpedo jagers te hebben vernield. Tot de door brand of geschutvuur vernielde gebouwen behooren eenige huizen op de kade en een kazerne, terwijl ook een battery is verwoest. De aan wal gezette matrozen vernielden de operatiekamer van de onderzeesche verdediging, d. w. z. het gebouw aan wal, van waaruit men de onderzeesche mynen kan doen springen als er zich een vijandelyk schip boven bevindt. De matrozen bezetten verder een blokhuis, en heschen daar de sterren en de strepen, z o o- datdeAmerikaan8che vlagopCuba wapperde. Maar de Amerikaansche berich ten melden niet of de vlag daar is gebleven, en zwijgen over het door de Spanjaarden mede gedeeld feit, dat de landiDgsdivisie ten slotte met zware verliezen moest terugtrekken. Over de landing by Cienfugos wordt nader uit Havanna gemeld, dat de Amerikaan sche schepen 800 schoten losten. Van de vaar tuigen, welke den voorraad voor de opstande lingen aan wal brachten, werd met mitrailleuses gevuurd op de troepen aan het strand. Vooral de vuurtoren en het kabelhnis werden door het geschutvuur getroffen. Maar de Span jaarden leden geen verliezen van eenige be- teekenis. Eindeiyk valt te gewagen van een derde landing, en wel by Cabanas, een haven westelijk van Havanna. Daar kwam, ingevolge afspraak met de op standelingen, het dezer dagen uit Key West vertrokken stoomschip Gussie voor den wal. Maar ook hier waren de Spanjaarden gereed om de landing te beletten. Na een scherp gevecht slaagden de Amerikanen er in aan land te komen. Maar de berichten uit Key West erkennen dat de Amerikanen voor een krachtigen aan val der Spaansche troepen moesten wijken. De Amerikanen gaven hnn verlies op als 2 dooden en zeven gewonden. De slotsom is das, dat de Amerikanen op drie plaatoen hebben getracht op Cuba te landen, dat bun beweging nergens door de op*

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1898 | | pagina 1