MIDDELRURGSCHE COURANT.
141" Jaargang.
Zaterdag
26 Februari.
NV 48.
1898
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Frijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., 2.-
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
T hermometer
Middelburg 25 Febr. 8 n. vm. 40 gr. 12 u 42 gr.,
tv. 4 u. 44 gr. F. Verw. Z. W. wind.
Advertentiën voor het eerstvolgend
nummer moeten des middags vóór één uur
aan het bureau bezorgd zijn.
Advertentiën: 20 cent per regel. Geboorte- dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent por regel.
Groote letters naar de plaats die zij innemen.
Advertentiën bij abonnement op voordeelige
voorwaarden. Prospectussen daarvan zijn gratis
aan het bureau te bekomen.
Agenten.
Te Terneuzen; M. de Jonge; te Rotterdam:
Nijgh van Diimar.
De gasbeweging le Middelburg.
(Slof.)
Hebben wij alzoo aangetoond, dat uit het
oogpunt van billijkheid tegenover de tegen
woordige gebruikers verlaging van den
ga8prijs zeer gewenacht is ook in het
belang der onderneming zelve, om haar debiet
meer uit te breiden, en daardoor haar be
staan duurzamer te maken, is een dergelijke
maatregel hoogst nuttig en noodig. Maar
dan moet zulk een verlaging, zooals wij
zeiden, zeer sterk zijn, niet met een
halve cent per M3 maar minstens met ander
halve of twee cent.
De tegenwoordige prijs schrikt menigeen
af van het gebruik van gas en doet de
tegenwoordige gebruikers zuinig zijn. Hoe-
velen zijn er die alleen voor éen kamer gas
gebruiken, maar overigens, uit zuinigheid,
petroleum branden
Daarop heeft men, meenen wij, bij de
berekeningen, onlangs toen de kwestie van
verkoop aan de orde was, niet voldoende
het licht laten vallen.
Het aantal van hen, die tot heden geen
gas gebruiken, is wel opgesomd en daarbij
de conelusie getrokken dat van hen nog
een betrekkelijk ruim debiet is te wachten,
maar op veel vermeerdering bij de tegen
woordige afnemers is niet gerekend.
Daaromtrent zijn wij eene andere meening
toegedaan.
Bij zeer lagen prijs zullen er, dunkt ons,
niet alleen nieuwe afnemers te vinden zijn,
vooral door middel van muntgasmeters,
maar ook zij, die nu gas branden, zullen van
zelf meer verbruiken.
De ervaring heeft steeds geleerd dat ver
laging van prijs meerder gebruik met zicb
brengt.
Dat bleek in Middelburg zelfl In
1884 bedroeg de prij6, met gebruik over den
meter, 10 cents en werden geleverd 365.281
Ms; in 1885, toen de prijs 9 cent bedroeg,
405.781 M3; in 1886 met denzelfden prijs
401.463 M3, maar toen in 1887 de prijs op
8J/j cent werd gesteld, steeg het gebrnik
tot 437.733 M3.
En elders viel betzelfde verschijnsel waar
te nemen. In Zwolle klom in '93, toen de
prijs van 61/, cent op 6 is gesteld, het ver
bruik van 1.269.435 M3, in 92 tot 1.334.674:
en in Almeloo, waar de prijs in 93 van 7 op
6 cent werd gesteld, steeg dit verbruik van
358.680 M2 het volgend jaar tot 415.592 M3
Trouwens, zulk een natuurlijk verloop ligt
voor de hand.
En dat niet alleen iu veel grootere plaat
sen gasfabrieken met lage prijzen groote
winsten afwerpen, blijkt wel nit het volgende
overzichtje over 1896:
Te Enschedé, met 19.196 inwoners, werd
toen 1.277.533 M3 gas geproduceerdde
prijs bedroeg 6 cent; de straatverlichting
kostte 5683.49, en de winst beliep
31.106.10®.
In Gouda bedroegen die cijfers 20.800
inwoners; 1.090.800 M3; 7 en 5 cent;
10.708 16 en 25.933.36 winst
In Alkmaar, met 17.079 inwoners, werd
1.233.125 M8 geproduceerd was de prijs
6 en 6 cent; kostte de straatverlichting
7.120.01 en behaalde men een winst van
30.655.60®.
In hetzelfde jaar werd te Middelburg,
met zijn 18.468 inwoners, 948.131 M3 gas
geproduceerd, was de prijs 83/3 cent, werd
voor straatverlichting 8561.57 uitgetrok
ken en beliep de winst f 32.082.14®-
Men ziet dat ook deze vergelijking pleit
voor een lagen gasprijs.
In hoever het gewenscht is tweeërlei prijs
te nemeneen voor daggas en een voor avond-
gas of liever een voor verlichting en een
voor verwarming en beweegkracht, mag zeker
ook wel ernstig overwogen worden. Het
eenige bezwaar voor den gebruiker bestaat
in den aanleg van een afzonderlijke buizen-
leiding en het plaatsen van een tweeden
gasmeter. Maar van het standpunt der
fabriek ware het zeker gewenscht voor dag-
gas een groote redactie te geven.
Eene verlaging van den prijs in bet alge
meen ga echter ook gepaard met een uit
breiding van het buizennet, zelfs tot die
wijken, waar de straatleiding nog niet
bracht is, en met vermeerdering van het
aantal munt-gasmeters.
Men ziet: op dit punt staan wij op éen
lijn met den wethouder Den Bouwmeester
blijkens het slot van diens tweede nota.
Met het oog op het bebouwen onzer Singels
aarzelt men wel eens aan de bewoners daar
van de faciliteiten van gas- en waterleiding
te bezorgen.
Afgescheiden van de kwestie of dit doel
wel bereikt wordt de ervariDg der laatste
jaren bewijst dat de bonwlnstigen zich daar
door niet laten weerhouden, is het stel
lig van het standpunt eener industrieels
onderneming, zooals een gasfabriek toch
steeds blijft, niet goed gezien om, met het
oog daarop, niet te trachten zijn debiet uit
te breiden.
Ja, zelfs zonden wij geen bezwaar erin vin
den om, wanneer daartoe bet verlangen werd
te kennen gegeven, de gemeente Koudekerk©
te voorzien van gas, voor zoover dit van
hier uit mogelijk is.
Of daarvoor veel animo zou zijn
Dit zal de ervaring leeren.
Natuurlijk moeten daarvoor andere voor
waarden gesteld worden dan in Middelburg
zelf. De ondervinding met de waterleiding,
onlangs opgedaan, geeft op dit punt wel niet
veel moed om een gunstig resnltaat te ver
wachten. Maar wij zouden toch wenschen
dat in principe uitgemaakt werd, dat tegen
veriDg daar geen bezwaar bestaat.
In elk geval meerdere uitbreiding op
eigen gebied, met terzijdestelling van ver
schillende theoretische opvattingen, is zeker
gewenscht.
En al moge na dit alles het financieel
evenwicht tnsscben ontvangsten en uitgaven'
door uitbreiding van het gasgebruik, niet zoo
spoedig hersteld zijn, eenmaal zal dat stellig
toch wel gebeurenen in elk geval wint
door uitbreiding van het aantal gebruikers,
de fabriek in waarde en wordt meer en meer
weggenomen de ongelijke druk, waarop wij
hierboven wezen.
Dat die fabriek nog aan tal van aanvragen
kan voldoen, zonder dat aan uitbreiding
behoeft gedacht te worden, is een feit. De
capaciteit van de fabriek is voldoende om
heel veel meer af te leveren, te meer ook
omdat verlaging van prijs brengt tot meerder
verbruik van verwarming, waarvan een ge
volg is grooter verbruik over dag, minder
behoefte dus aan berging en goedkooper
productie.
Ook uit dat oogpunt behoeft tegen die
verlaging en uitbreiding geen bezwaar te
bestaan.
En welke moet nu de houding der ge.
meente zijn tegenover de toenemende bewe
ging om electrisch licht te verkrijgen?
Dat met het oog op dat nieuwe licht vrees
behoeft te bestaan voor de rentabiliteit en
het bestaan der gasfabriek zal zeker niemand
beweren, vooral na lezing van hetgeen in
het bijvoegsel tot ons nommer van Donder
dag daaromtrent door deskundigen is ge
schreven.
Trouwens, nergens deelt men die vrees.
Iu Haarlem laat eene commissie uit den
raad zich daardoor niet weerhouden een
voorstel te doen om over vier jaar, een tijd
vak, waarin op het gebied der verlichting
nog heel wat verandering kan plaats hebben,
van gemeentewege een gasfabriek te bouwen.
En de Imperial heeft volstrekt geen bezwaar
aanbiedingen tc doen tot overname van gas
fabrieken.
Gas- en electrisch licht kunnen gerust
hand aan hand gaan; men ziet het in
Rotterdam.
Welnu, zouden wij zeggen, laat de gemeente
ook aan dat licht haar aandacht wijden om
tegelijkertyd de exploitatie daarvan ter hand
te nemen, met billijke voorwaarden voor de
gebruikers. Hoe spoediger dit na de prijs
verlaging van het gas geschiedt, hoe beter
ons dat toeschijntomdat beide voor elkaar
nnttig kannen zijn.
Naast de bestaande gasfabriek kan met
eene inrichting voor een electrische verlich
ting op bescheiden schaal worden begonnen.
Plaats en beweegkracht zijn op dat terrein
gemakkelijk en goedkoop te vinden.
Vergissen wij ons niet, dan liggen er ten
stadhuize twee plannen voor electrische ver
lichting van geachte en vertrouwbare per
sonen op dat gebied gereed, plannen die
niet behoeven af te schrikken.
Nu reeds neemt de beweging op dat ge
bied toe, ten nadeele van het gas. Eu waar
particulieren eene inrichting voor electrische
verlichting durven aanvatten, is het, dunkt
ons, voor een gemeente zeker niet zoo ge
waagd het voor het algemeen te doen. Zij
is daardoor meester van eene, in zekeren
zin, concurrente van een onderneming, die
haar toebehoort.
Dat voor zulk eene inrichting kapitaal
noodig zal zijn, ligt voor de band. Maar
zulk kapitaal wordt stellig productief. En
waar steeds gelden zijn te vinden voor
verbetering van straten, verfraaiing van
pleinen en wandelingen met den aankleve
van dien, wat wij zeer waardeeren, maar
dat toch altijd nit financieel oogpunt inpro-
duktieve uitgaven zijn, die blijvende onkos
ten voor onderhoud met zich brengen, wil
len wy hopen dat de Middelburgsche ge
meenteraad, die door zijn laatste besluit
blijk gaf van goed doorzicht in de ge
meente-belangen en financië, zoo er] be-
hooglijk door deskundigen opgemaakte plannen
ter behandeling wordeu voorgedragen, ook
gedachtig den gunstigen loop der gasfabriek,
zal toon en genoegzamen koopmansgeest te
bezitten, om besluiten te nemen, die ten
voordeele van ingezetenen en zeker niet
ten nadeele van de gemeente-fiaacciën
kunnen strekken.
De overweging van beide zeer belangrijke
vraagstukken, binnen een niet al te langen
tijd, bevelen wij den raadsleden en het
dagelijksch bestuur ten zeerste aan.
Middelburg 25 Februari.
Cevangenisarbeid.
Door den R.-Kath. Gildenbond is, naar aan
leiding van het verslag der commissie van
onderzoek inzake de afbreuk, door den arbeid
in gevangenissen, Rijkswerkinrichtingen en
Rijksopvoedingsgestichten aan den arbeid in de
vrije maatschappij gedaan, een adres gericht
tot den minister van justitie met het verzoek
om de maatregelen te nemen, die bedoelde com
missie in hare eind-conclusie voorstelt, nam.
A lo. dat eene centraliseerende leiding van
den gevangenisarbeid vanwege het departement
van justitie worde uitgeoefend
2o. dat uitbreiding van den rijksarbeid met
medewerking van andere departementen krach
tig worde doorgevoerd;
3o. dat een commissie van bijstand en advies
ter zake van den gevangenisarbeid, ressortee-
rend onder het departement van justitie, worde
ingesteld
B. dat vervolgens vervaardigiug van goederen,
ten behoeve van lieden zonder koopkracht, en
uitoefening van niet inheemsche industrieën in
overweging worde genomen
C. dat waar en wanneer dienstig, onderzoek
in het buitenland worde ingesteld.
UIT STAD EN PROVINCIE.
Bij kon. besluit zijn benoemd: tot dijkgraaf
voor het waterschap de Breede Watering be
leesten Yerseke J. M. Kakebeeke plaatsvervan
gend dijkgraaf voor den polder Vergaert P. F.
de Vleeschauwerplaatsvervangend dijkgraaf
voor den Jocoiipolder W. K. van Nieuwenhny3e;
en tot gezworen voor den Gouweveer enZelke-
polder J. C. van der Maas.
Bij beschikking van den minister van bin-
nenlandsche zaken van 24 Febr. is tégen 1
April benoemd tot bediende aan het Rijksland
bouwproefstation te G o e s G. C. van den Ende
aldaar.
De gemeenteraad van St Maartens
dijk wil de veemarkt, die tot heden wordt
gehouden op den 2en Donderdag in October
verzetten op den 2en Vrijdag van die maand
Gemeentebesturen, die daartegen bezwaren
hebben, moeten die vóór 10 Maart aan Ged.
A T J E H.
Het verslag omtrent de voornaamste gebeur
tenissen in het gouvernement Atjeh enOnder-
hoorigheden, loopende van 1 tot en met 14
Januari, bevat weinig belangrijks dat niet be
kend is.
Het maakt melding van de kleine benden,
die Lhong onveilig maken en enkele roofpar
tijen die in de VII Moekims plaats hadden.
Een volgeling van T. Ali Baid werd gevat.
Op de Noord-, Oost-en Westkusten viel niets
bijzonders voor.
Op onze uiterste posten bleven nog zware
koortsen onder de troepen heerschen.
Er kwamen te Oleh-leh geen nieuwe geval
len van runderpest meer voor.
Aan een van den civielen en militairen gou
verneur van Atjeh en onderhoorigheden ont
vangen telegram, wordt door de Java Ct. van
21 Januari het volgende ontleend
Volgens zekere berichten uit Djantoi (plm,
9 kilometer ten zuidwesten van Selimoen aan
de Kroeng Atjeh gelegen) is Toekoe Oemar
aldaar met eene aanzienlijke macht aangekomen
met het doel zich met den pretendent-sultan en
Panglima Polim te vereenigen, en zijn kampong
Djantoi en de missigit Woch door hem bezet.
Den I9en Januari zijn van Kotaradja naar
Selimoen opgerukt zes brigades marechaussees,
vier compagnieën infanterie en een peloton
cavalerie.
Gisteren (20 Januari) zouden deze troepen
in vereeniging met twee compagnieën infanterie,
een peloton cavalerie en eene sectie artillerie
van Selimoen, onder bevel van overste Krull,
Toekoe Oemar in Djantoi krachtig aanvallen
en vervolgen.
Des avonds bracht het fanfarengezelschap
Apollo den jubilaris een serenade, bij welke
gelegenheid de directeur in hem nevens den
ijverigen gemeenteambtenaar ook den bevor
deraar der kunst huldigde.
Dat de heer V. d. Heijde tijdens zijn feest
ook aan anderen dacht, bewees een nitdeeling
van brood in den voormiddag.
Het is, zoo schrijft men ons, gewis meer dan
een frase, wanneer hem nog menig jaar in een
gelukkige vervulling zijner betrekking wordt
toegewenscht.
De boeierschuit Drie Gebroedersgezag
voerder Pankow, van Holland naar Antwerpen
met koffie, is in het Keet en gezonken door
het stooten op een wrak of ton. Het schip is
niet verzekerd. De schipper en zijn knechts
landden met hun eigen boot.
Van geachte zijde ontvangen wij het
verzoek om er nogmaals op te wijzen hoe
onvoorzichtig het is om, indien men kalk in
de oogen heeft gekregen, tot het verwijderen
daarvan andere vloeistoffen aan te wenden dan
olie. Menigeen is wij schreven het onlangs
nog daardoor geheel of ten deele van het
gezicht beroofd.
Een eigenaardig cadeau wacht Zola uit
Ierseke.
Eenige ingezetenen, onder wie oesterkweekers,
zullen dezen strijder voor waarheid en recht,
hunne hulde brengen in den vorm van een ge
schenk in oesters, welk geschenk vergezeld
gaat van een album met fraai gecalligrafe*»rde
opdracht en de namen der bewonderaars. Ver
der zijn er aan toegevoegd eenige portretten
en groepen, op de oestercultuur betrekking
hebbende.
In de Donderdag aldaar gehouden raads
vergadering kwam ter tafel een voorstel van
burg. en weth om, wijl op de herhaalde oproe
pingen voor een vacature van onderwijzeres
aan school 1 slechts éene sollicitante was op
gekomen en deze nog elders was benoemd, het
salaris, dat bepaald was op f 500, met 2 jaar-
lyksche verhoogingen van 25 op 550 te
stellen, indien de benoemde een jaar of meer
diensttijd heeft.
Een der wethouders merkte op, dat met deze
bepaling de vacature niet vroeger vervuld zal
zijn, daar na het examen in April sollicitanten
te wachten zijn, die terstond in functie kunnen
treden. De voorzitter, (de burgemeester) gaf
dit toe en liet de beslissing aan den raad over.
Deze nam met 8 stemmen tegen 1 het voor
stel aan.
Van den heer J. Ossewaarde, onderwijzer
aan school 2, wiens salaris volgens de voor
waarden van benoeming half Mei met f 25
moet verhoogd worden, was een verzoek in-
in om dit in eens tot het maximum
van f 550 te brengen.
Na gunstig advies van den voorzitter werd
het verzoek met algemeene stemmen inge
willigd.
Tot lid van den Raad te Schor e is,
met 45 van de 62 geldige stemmen, gekozen
de heer A. Stevense Mzn. Het aantal kiezers
bedraagt 106.
Donderdag was het 25 jaar geleden, dat
de heer G. L. v. d. Heijde in functie trad als
secretaris der gemeente Wi ssekerke.
Dat die dag niet onopgemerkt zou voorbij
gaan, werd verwacht door ieder, die den jubilaris
in de vervulling van zijn ambt heeft leeren
kennen en die plichtsbetrachting en toewijding
ook in anderen weet te waardeeren. Het ge
meentebestuur deed van zijn belangstelling
blijken, toen de burgemeester des voorruiddags
namens den raad den secretaris een zilveren
couvert benevens een id. brillcnhuis en cachet
aanbood, als blijk van hoogachting en waar
deering. Een viertal gemeenteambtenaren voeg
den daar een ganglantaren aan toe. Des mid
dags te éen uur bood een commissie bij monde
van den heer Snoep namens de ingezetenen den
jubilaris een zestal fraaie mahoniehouten stoelen
en een sierlijke hanglamp aan.
Door enkele gemeenteambtenaren en jongelui
werden eerepoorten opgericht vóór de woning
van den heer Van der Heijde en voor het
gemeentehuis, waarbinnen zij door vlaggen,
kronen, groen en bloemen een nette versiering
hadden aangebracht, en waarbuiten de driekleur
wapperde.
ONDERWIJS.
Op de voordracht ter benoeming van een
eersten onderwijzer aan een openbare burger
school voor jongens te 's-Gravenhage komt
voor de heer B.Th. Avenariuste Vlissingen.
Ten gevolge van zijn voorgenomen ver
trek naar Ned. Indië heeft de heer M. J. W.
P. van Hecke, onderwijzer aan de O. L. school
te Brouwershaven, tegen 1 April als zoo
danig eervol ontslag aangevraagd.
- Voor het examen in de fraaie handwerken
zijn te Breda geëxamineerd en toegelaten de
dames W. Avé en T. K. M. de Lange, beiden
van T h o 1 e n, en L. de Lange van Oud-
Vosmeer.
KERKNIEUWS.
De heer P. J. Roscam Abbing Jr., candi-
daat te Middelburg, heeft het beroep naar
de N. H. gemeente te Nieuw-Buinen aange
nomen.
Bij dr A. Kuyper is, ten behoeve van de
meubileering en inrichting van het Zendings-
Hospitaal op Java, eene toezegging ingeko
men van f 5000, uit te keeren zoodra het
gebouw voltooid zal zijn.
RECHTSZAKEN.
Arrondissements-Rvchtbank te Middelburg.
MEINEED.
Voor deze rechtbank werd heden behandeld
de zaak tegen P. v. d. V., oud 65 jaar, schip
per, geboren te Sint Annaland, wonende te
Hansweert, beklaagd: dat hij op 15 Novem
ber 1897 te Goes voor den kantonrechter in
het kanton Goes, als schipper van het door
hem bevarend schip De vrouw Corneliaonder
eede heeft afgelegd de, by de wet voorge
schreven, scheeps ver klaring en daarin, opzet
telijk en in strijd met de waarheid, o. a. heeft
verklaard „dat hij in de haven van de Zuid-
Kraaijert, onder Nieuwdorp, ongeveer 84.000
KG. suikerpeeën heeft geladen om te vervoeren
naar de fabriek van Wittouck te Bergen op
Zoom, dat hij den 12 Nov. 1897 des middags
om 12 uur den last heeft gekregen dat zijn
schip was in goeden en zeewaardigen staat, van
al het noodige voorzien om koopmansgoederen
te vervoeren, de pompen lens dat hij dien dag
niet van daar is vertrokken, omdat het water
te laag was, dat hij, nadat hij, 's avonds bemerkt
had, dat de pompen lens waren, naar bed is
gegaandat, toen hij den volgenden morgen
(Zaterdag) 13 November, om 7 uren opstond
en water in het schip stond, zoodat hij tot de
knieën in het water moest loopen dat hij niet
kan nagaan, hoe dit lek ontstaan is, maar dat
hij veronderstelt, dat het schip op de steenen
heeft gezetendat het lek zich bevond in de
kim van den kop van het schip."
Vanwege het O. M. waren 13 getuigen ge
dagvaard en een deskundige, terwijl de heer
mr M. Jacq. de Witt Hamer als verdediger
optrad.
Na voorlezing van het bevel van verwijzing
en van de door den beklaagde voor den kan
tonrechter te Goes afgelegde beëedigde verkla
ring, werd beklaagde gevraagd of hij die scheeps-
verklaring had afgelegdwat hy toestemde.
Die verklaring hield hij ook nu vol.
Toen hij in den morgen van 13 Nov. opstond,
stond zijn schip gedeeltelijk vol water, ook in
het achteronder.
Beklaagde verklaarde zelf waargenomen te
hebben, dat in den avond van 12 November de
pompen lens waren.
Voor den rechter-commissaris had bekl. be
weerd, dat hy tusschen den lOen en den 12en op
een berm geraakt was, doch dat hij eerst den
13en ontdekt heeft dat het schip water maakte.
W. F. Meijer, rijks-havenmeester by bet
kanaal van Zuid-Beveland te Hansweert, de
eerste getuige, verklaarde dat bekl. met zijn
vaartuig ook voer van en naar België en van
eu naar Pruisen en veelal steen en steenkolen
laadde.
Bekl. gaf dit toe.
