MIDDELBIRGSCHE COllRANT.
N". 227.
140® Jaargang.
1897.
Maandag
27 September.
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Pnje, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als toot alle plaatsen in Nederland franco p.p., 2.-
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Thermometer.
Middelburg 25 Sept. 8 u. vm. G2 gr. 12 u. 67
%r., av. 4 u. 65 gr. F. Verw. tam. kr. Z. W. w.
Advertentiën voor het eerstvolgend
nummer moeten des middags vó6r één uur
aan het bureau bezorgd zijn.
Advertentiën: 20 cent per regel. Geboorte- dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel,
Groote letters naar de plaats die zij innemen.
Advertentiën bij abonnement op voordeelige
voorwaarden. Prospectussen daarvan zijn gratis
aan het.bureau te bekomen.
Bij deze coirant behoort een Bijvoegsel
Middelburg 28 September.
Een kwestie van den dag.
Nu wij het voorrecht hebben dat het
oogenblik nadert, waarop aan een lang ge
voelde behoefte op onderwijsgebied zal
worden voldaan; nu, trots de bekende ver
zekering van sommige tegenstanders
die hun angst en vreeze willen verbergen
achter groote woorden dat er toch wel
niets van komen zal, het ministerie het vast
voornemen koestert om leerplicht ons te
brengen en de Staten-Generaal zeker wel
niet aarzelen zullen het in dat goede voor
nemen te steunen, nu achten wij bet nuttig
omtrent dit belangrijk punt zooveel mogelijk
licht te verspreiden.
En dit vooral in ons blad, waarvan menig
lezer, naar ons bleek, juist in deze inlich
ting en voorlichting wenscht
Het is waar: de kwestie is van meer dan
een zijde reeds bekeken, en stellige tegen
standers zullen wij niet bekeeren. Maar
daartegenover staat, dat niet ieder gewichtig
punt van deze kwestie door een elk van
alle kanten is bezien; en dat vooral voor
beelden duidelijk spreken en van groote
waarde zijn, om de tw^ielmoedigen tot de
overtuiging te brengen van het nut van een
maatregel, die elders, vooral in Zwitserland,
zoo uitstekend werkt.
fin nu weten wij wel, dat er bestrijders
van leerplicht zijn, die eenvoudig het oog
hebben op hun partijbelang of kerkbelang
die bang zijn voor ontwikkeling der jeugd,
omdat bun kudde dan allicht in aantal ver
minderen zaldie tegen invoering van leer
plicht zijn per se, evenals zij zicb zullen
verzetten tegen eene herziening van de
armenwet, waardoor een groot deel der kracht
van de kerk gevaar loopt. Of men bun ook
honderdmaal opmerkt, dat bij leerplicht de
vrijheid van keuze der school openbare
of bijzondere voor de ouders ongeschon
den zal blyven, het baat niets. Honderden
drogredenen weten zij aan te voeren, maar
het hierboven aangehaalde hoofdmotief ver
zwijgen zij. Tegen hen valt nu eenmaal
niet te redeneeren; men zal bij het nemen
van een besluit op dit punt, evenals by tal
van andere nuttige maatregelen, zonder of
trots hen moeten handelen.
En dat onze regeering bare belofte, in de
troonrede gedaan, eerlijk en te goeder trouw
zal volbrengendaarvan legde ook getnigenis
af het kalme, bezadigde, maar tevens kloeke
woord, naméns haar door het hoofd van het
kabinet, Donderdag, gesproken in de Eerste
kamer.
Diens woorden mogen wel eens onder de
oogen van het Nederlandaebe volk gebracht
worden, zooals zij voorkomen in de Mande
lingen, waai zij eene eervolle plaats innemen.
De minister Pierson zeide dan
„Mijnheer de VoorzitterS Het verheugt mij
zeer dat een onderwerp is aangeroerd, waarin
de regeering zoo levendig belang stelt als
juist de leerplicht. Dit verheugt mij te
meer, omdat mij daardoor de gelegenheid is
gegeven uit te spreken beginselen, waaraan
door deze regeering groote waarde wordt
gehecht.
Door den geachten afgevaardigde uit Zee
land is de vraag gesteld, of het wel wen-
schelijk was in de Troonrede een onderwerp
ter sprake te brengen, waardoor de school
strijd opnieuw zou worden geopend.
Ik behoor tot degenen, die zich ten volle
hebben vereenigd met de maatregelen, ge
nomen in 1889, welke de strekking hebben
gehad om de pacificatie in den schoolstrijd
tot stand te brengen. Van dit kabinet kun
nen geen voorstellen verwacht worden, blijk
gevende van miskenning van de groote be-
teekenis van het byzonder onderwijs.
Intusschen, het is mij niet volkomen dui
delijk kunnen worden welke serieuse bezwa
ren tegen de invoering van den leerplicht
van de zijde van ben, wier denkbeelden
vertegenwoordigd zijn door den geachten
afgevaardigde, die zooeven heeft gesproken,
kunnen worden aangevoerd. Men zegtleer-
Jhr mr T. A. J. van Asch van Wijck,
plicht leidt tot schooldwang, en leerplicht
leidt dus in de practijk niet theoretisch
tot vaceine-dwang. Indien dit zoo is,
dan zou ik wenschen de vraag te stellen
of degenen, d: os hunne kinderen niet
zenden naar de school, dit werkelijk laten
uit gemoedsbezwaren tegen de openbare
school of tegen den vaccine-dwang.
Wanneer ik hier in Den Haag rondwandel
en kinderen zie loopen bedelen, moet ik dan
werkelijk de gedachte koestereB, dat die
kinderen daarom loopen te bedelen, omdat
hunne ouders gemoedsbezwaren hebben tegen
de openbare school en den vaccine-dwang?
Wanneer ik ten platte lande kom en zie;
dal een jongen of een meisje gedwongen
wordt den ganschen dag achter eene koe
te loopen, verstoken van alle lager onder
wijl moet ik dan werkelijk denken, dat dit
geschiedt, niet uit onverschilligheid of andere
verkeerde oorzaken, maar uitsluitend uit
gemoedsbezwaren tegen de openbare school
en de vaccine?
Ik kan dit niet gelooven.
Men spreekt van gemoedsbezwaren. Maar
moet dan ook niet gelet worden op de
gemoedsbezwaren van een groot deel van
het Nederlandsche volk, ik mag wel zeggen,
van een zeer groot deel, hierover, dat zulke
toestanden als waarvan ik zooeven heb
gesproken geduld worden Waar men weet,
dat zoovele kinderen van alle onderwijs ver
stoken zijn en ten prooi blijven aan schan
delijke verwaarloozing, is het daar niet de
plicht van een Kabinet, dat opgetreden is
met de u bekende beginselen, om te doen
wat in zijn vermogen ligt, ten einde aan
dezen smet ik aarzel niet het woord te
gebruiken die rust op onze wetgeving,
n einde te maken
Dat dit echter geschieden zal met inacht
neming van alle rechten en alle belaDgen, en
ernstige pogingen zullen worden aangewend
ora te zorgeD, dat de beëindigde schoolstrijd
niet weder zal ontbranden, daarvan kan ik
zonder aarzelen van de zijde der regeering
de verzekering afleggen."
In de tweede plaats wenschten wij de
aandacht van onze lezers te vestigen op de
inlichtingen, die T. in het Sociaal Weekblad
ons heden brengt.
Zij berinneren zich dat wij in ons nom-
mer van Maandag 20 September, bijvoegsel,
den geleerden schrijver, op grond van ons
gedane opmerkingen, om inlichtingen vroegen
betreffende twee punten, en wel de houdiDg
van den wetgever tegenover ouders, die de
verdiensten der schoolgaande kinderen niet
kunnen derven, en bet bezwaar, dat in den
oogstlyd de werkkrachten van jeugdige
personen zoo noode kunnen gemist worden.
Op beide punten gaven wij onzerzijds
reeds eenige inlichting. Ten opzichte van de
eerste vraag uitten wy de meening, dat in
een land als Zwitserland, waar zoo zeer met
het algemeen belang rekening wordt gehou
den, die verdiensten niet geteld zullen
worden. Voor dat belang moet wijken bet
bijzonder belang van ouders, die, tot schade
der ontwikkeling van hun kroost en indirect
lot nadeel van het gebeele volk, de kin
deren zouden willen verstoken laten van
onderwijs.
En wat de tweede kwestie betreft: de
drukte van den veldarbeid, men heeft in
Zwitserland bij de regeling der vacanties
rekeniDg gehouden met de oogsttijden.
T. is echter zoo beleefd te voldoen aan
ons verzoek om, op grond van door hem
gevraagde en verkregen nadere ophelderin
gen, eenige meerdere toelichting te geven
omtrent die, by velen nog al wegende punten.
Na aanhaling van het door ons geschre
vene, zegt hy
„Aangezien mij reeds spoedig nadat het
bedoeld opstel het licht bad gezien, vragen
van gelijke strekking werden gedaan, wendde
ik mij tot een in deze materie bij uitstek
bevoegd persoon, mei verzoek mij inzonder
heid omtrent de regeling der vacanties in
te lichten en mij tevens mede te deelen, of
geen moeieiijkheden werden ondervonden
van de zyde van onvermogende ouders, die
hnn kinderen nit de school wenschen te
houden om hen loonarbeid te doen verrich
ten en door hnnne verdiensten in de kosten
van het huisgezin te doen bydragen. Wat
de laatste vraag betreft, geeft de Middel-
burgsche Courant zelve reedB in hoofdzaak
het antwoord. Men denkt en voelt in Zwit
serland over het algemeen veel minder in
dividualistisch dan bier en begrypt daarom
ook, dat, als de leerplicht voor de kinderen
en de armoede van de ouders met elkaar
in botsing komen, de armoede den leerplicht
niet ongedaan kan maken. Integendeel,
met behoud van den leerplicht ook voor de
arme kinderen, moet de armoede bestreden
of althans gelenigd worden en bij die be-
8tryding is de leerplicht zelf een niet ge
noeg te waardeeren wapen. Men begrijpt
in Zwitserland, dat, al moge verstandelijke
ontwikkeling geen volkomen waarborg voor
de verwerving van eene behoorlijke maat
schappelijke positie en van een voldoend
bestaan opleveren, gebrek aan verstandelijke
ontwikkeling voor de overgroote meerderheid
geiyk staat met gedoemd zijn tot armoede-
Men beseft daar m. a. w. dat men door, de
arme kindereu van den leerplicht te ont
slaan, de armoede op den dnur niet lenigt
maar in de band werkt.
Doch, algemeene beschonwingen genoeg.
De MidJelburgsche Courant vraagt feiten en
het doet mij genoegen baar die te kunnen
geven. Ziehier den hoofdinhoud van het
antwoord dat ik nit Zwitserland ontving:
In de eerste plaats mag niet uit het
oog worden verloren dat de leerplicht
hier (in het kanton Freiburg) al onge
veer 70 jaar bestaat en dat de wetgeving
op dit punt thans beter en strikter
wordt toegepast, nu men sedert 2 4 3
generaties daaraan is gewend, dan in
den aanvang het geval was.
By een onderzoek in de archieven te
Murten heb ik gezien, dat er vroeger
(1830i850) ouders waren, die hun
kinderen niet naar school wilden zenden,
maar men heeft voet bij stuk gehouden.
De weerspannige ouders werden voör
den schoolraad geroepen en door dezen
vermaand en zoo noodig gestraft. Than»
ontmoet men geen moeilijkheden meer.
De verplichting om de school te be
zoeken begint den len Mei van het jaar,
waarin de kinderen hnn 7e jaar bereikt
hebben, en duurt voor jongens tot den
30en April van het jaar, waarin zy hnn
16e jaar bereiken, en voor meisjes tot
dienzelfden datnm van het jaar, waarin
zij hun 45e jaar bereiken. Zij, die ver
zuimen, betalen boete20 centimes per
verzuim voor de eerste drie halve school
dagen, 40 ets. voor bet 4e tot het 10e
verznim (halve dag) in een half jaar.
Gaan de verznimen in een half jaar bet
getal 10 te boven, dan klimt de boete
tot 17, 4 2 frs. per halven dag verzuim
en wordt de vader voor den prefect
geroepen. Wie de boete niet betalen,
beloopen gevangenisstraf.
Men beeft 10 weken vacantie in het
jaar, buiten zelfs 12 wekende vacan
tia? worden over het jaar verdeeld door
de plaatselijke schoolraden eu dat wel
zóó dat de kinderen vry zijn gedurende
de tijden van drukke werkzaamheden
op het landhooitijd, graan- en wyn-
oogst enz. De leerlingen van 131'6
jaar hebben op de scholen op het plat
teland gedurende het zomersemester
alleen des ochtends school. De leer
lingen, wier gebeele familie 's zomers
in de hooge alpenstreken verblijft,
hfebben gedurende dat verblijf vrij. Zie
daar alle uitzonderingen die de wetge
ving van Freiburg kent. Daarbuiten
verplicht men de kinderen de school te
bezoeken en laat men hen zoo noodig
door de veldwachters halen.
Voor leerlingen, die niet voldoende
gevorderd zijn, kan de verplichte leer
tijd met een half jaar worden verlengd.
Verleden week heeft onze plaatselijke
schoolraad aan 10 meisjes geweigerd
de school te verlaten, hoewel z'j allen
reeds 15 jaar oud waren. De schoolraad
was van oordeel, dat zy in haar eigen
belang tot het voorjaar de school moes
ten blijven bezoeken.
Het door u veronderstelde geval, dat
de ouders uit armoede zouden weigeren
hun kinderen naar de school te zenden
komt hier niet voor. De gemeente geeft
aan de onvermogende kinderen de leer
middelen gratis. Worden de arme kin
Agenten.
Te Zierikzee: A. C. de Moou, te Tholen: W. A.
van Nebuwenhuijzejt.
deren beter onderwezen, dan kunnen
zy zich ook een betere positie in bet
leven verschaffen.
Uw tweede vraag (nam. die over den
leerplicht in verband met werkzsamhe-
den op bet land) heb ik reeds beant
woord. Men maakt bet aan de kinderen
zooveel mogelijk gemakkelijk om bij
den arbeid te helpen door bij de rege
ling der vacanties met plaatselijke
standigheden rekening te bonden.
In elk geval zal men in den aanvang
met voorzichtigheid en toegevendheid
moeten te werk gaan ora de bevolking
voor het denkbeeld te winnenlater
zal men strenger kannen optreden.
De Middelburgsche Courant vindt in dit
schryven, als ik my niet vergis, juist wat
zy wilde wetendaaraan mijnerzijds nog
een commentaar toe te voegen, schijnt mij
óverbodig", zegt T. ten/slotte, die ter ver
duidelijking in het bovenstaande eenige rege
len cursiveerde.
Wij blijven den geachten schrijver erken
telijk voor zijne bemoeiingen en de welwil
lendheid, waarmee hl) aan ons verzoek
voldeed.
Hy heeft daardoor zeer velen in onzen
lezerskring verplicht, maar ook in 't alge
meen een nuttig werk verricht door licht te
verspreiden over eene kwestie van den dag,
die, naar wy hopen, Bpoedig in ons land
geen kwestie meer zal zijn maar tot oplos
sing is gebracht.
UIT STAD EN PROVINCIE.
De winter dienst der BtaatsBpoovwegen,
die Vrijdag 1 October in werking treedt,versebilt,
voor zooveel het verkeer van Vlissingen
naar Roosendaal betreft, slechts in de drie
eerste treinen. De beide mailtreinen vertrek-
ieder 10 minuten later van Vlissingen, de,
personentrein rijdt te 5.45 af om te 7.34 in
Roosendaal te komen. Ten gevolge van die
wijziging is de dienstregeling den thans be-
staanden toestand veel meer nabij gekomen dan
door de regeling van den zomerdienst ge
schiedde, daar de personentrein reeds sedert
tal van weken niet te 5.22 's morgens vertrok,
maar 20 en meer minuten te laat.
In den treinenloop van Roosendaal naar
Vlissingen is geen verandering gekomen.
Nadat maanden geleden hier ter stede
binnen korten tyd onderscheidene inbraken
waren gepleegd, kwam daaraan eensklaps een
einde. Men hoorde zelfs van geen poging ertoe.
In den afgeloopen nacht echter hebben in
brekers hunne schade ingehaald, zonder weinig
voordeel gelukkig.
Op niet minder dan zes plaatsen zijn de
nachtwerkers doende geweest. Zij braken in
in het kantoor der stoombooten Valkin dat
van de stoomboot Annie, beiden op den Kin
derdijk, en in het kantoor der Gebr. Boudewijnse
in het Armeniaansch Schuitvlot. In al deze
perceelen werd echter niets vermist.
Verder braken de dieven het kantoor open
van den heer W. N. van der Burght op de
Heerengracht. Daar werd een pakje centen
ontvreemd.
Ook werd nog een bezoek gebracht aan een
in aanbouw zijnd perceel op dezelfde gracht,
waar enkele timmermansgereedschappen wor
den vermist.
Eindelijk werd een poging tot inbraak ge
daan in het pakhuis van den heer J. S. van
Burg, eveneenB op den Kinderdijk gelegen.
In verband met deze inbraken en de poging
ertoe is door de politie een persoon gearresteerd.
Dit is zekere P. B., alhier woonachtig. In
zijn bezit werden twee heitels, een nijptangen
een breekijzer gevonden. Hij is vermoedelijk
de dader.
De man is voorloopig overgebracht naar het
huis van arrest en bewaring.
Aan de verschillende perceelen, waar inbraak
was gepleegd, waren de teekenen merkbaar
dat van werktuigen gebruik was gemaakt.
Door hoofdcommissarissen en commis
sarissen der Begrafenis Maatschappij Uit Voor
zorg te Middelburg is in een Vrijdag
avond gehouden vergadering een alphabetische
voordracht opgemaakt voor directeur dier maat
schappij. Zij bestaat uit de heerenJ. A.
Bourdrez, J, H. Ie Clercq en D. W. Louis, De
benoeming zal waarschijnlijk half October plaats
hebben.
Het bataljon infanterie, in garnizoen te
Middelburg, werd heden, (Zaterdag) on
verwacht gemobiliseerd.
Nadat de verschillende werkzaamheden daar
toe waren afgeloopen, stond de troep om drie
uur nm. in volledige mobilisatietenue op het
Molenwater opgesteld,, en werd door denwaar-
uemenden bataljonscommandant, kapitein A. R.
B Opstelten eene inspectie gehouden.
De afdeelingen, aan wie in dergelijke om
standigheden eene bijzondere taak is opgedragen,
waren afzonderlijk opgesteld.
Terwijl -heden morgen te Nieuw- en
St Joosland de arbeider W. J. op de hof
stede -van den landbouwer A. v. W. bezig was
het gedorscht graan te verwerken, geraakte
zijn arm bekneld tusschen een pak graan en de
weeg van den dorschvloerzoodat dat lichaams
deel brak en geneeskundige hulp moest worden
ingeroepen.
De familie Tutein Nolthenius vertrok
heden morgen met den trein van 9.15 van
Vlissingen naar Apeldoorn. In de wacht
kamer (dames-salon) bevonden zich de leden
van den gemeenteraad, eenige gemeente-amb
tenaren, vrienden en vriendinnen en belang
stellenden. Vele fraaie bouquetten werden
mevrouw Tutein Nolthenius aangeboden.
De waarnemende burgemeester, de heer Th.
van Uije Pieterse, hield eene hartelijke afscheids
toespraak, evenals de heer A. A. A. E. Gewin,
als lid der commissie van de Oudheidskamer.
Beide toespraken werden door den scheidenden
burgemeester op de hem eigen wijze beantwoord.
Aan den trein stond het vaandel van den
Bond van oud-onderofficieren, dat eertijds door
mevrouw Nolthenius was vervaardigd en ge
schonken. Het laatste afscheid was allerhar
telijkst.
Te Borssele kantelde Vrijdagmorgen
een vrachtrijder met kar en ezel langs den steilen
kant van een hoogen dijk, waarbij de man
een slag van een ijzeren hoepel tegen liet hoofd
kreeg, tengevolge waarvan eene ernstige wonde
ontstond. Een andere persoon, die mede op
de kar had gezeten, werd inwendig bezeerd.
Voor den vrachtrijder is onmiddellijk heelkun
dige hulp ingeroepen.
Donderdagavond was de zoon van bedoelden
vrachtrijder met een driewielskar en drie paar
den te Borssele op hol geweest, waarbij de jon
gen een uitwendige beleediging bekwam.
Bij kon. besluit is tegen 1 Nov. benoemd
tot directeur van het post- en telegraafkantoor
te Z i e r i k z e e F. A. de Klerck Jr., thans in
gelijke betrekking te Franeker.
- Te Z i e r i k z e e is eene commissie ge
vormd voor het inhuldigingsfeest van II. M.
koningin Wilhelmina in 1898. Eere-voorzitter
daarvan is de heer Ch. W. Vermeijs, voorzitter
heer F. C. van der Vliet, vice-voorzitter
jhr A. C. Röell, penningmeester de heer M. F.
G. de Kater, en secretaris de heer mr A. Moo-
lenburgh.
Vrijdag 17 September jl. hield de onder
linge brandwaarborg-maatschappij, gevestigd te
Zuidzande, baar jaariijksche gewone ver
gadering en Vrijdag 11. was dit het geval met
de nieuw opgerichte maatschappij Help t elkander
over welker ontstaan, een gevolg van de
scheiding van de oude maatschappij, verleden
jaar verscheidene gemoederen aldaar nog al
bewogen zijn geweest.
Nu staan de fondsen van beide maatschap-
py en niet slecht; zij kunnen zich vrij wel met
elkander meten. De oude maatschappij telt
159 leden, die te zamen zijn verzekerd voor
2.192.810. De heer J. Erasmus te Cadzaud
werd herkozen als bestuurslid en voorzitter.
De nieuwe maatschappij telt 194 deelgenooten
met een verzekerd bedrag van f 2.181.770.
De beer M. A. de Vlieger werd herkozen als
bestuurslid.
Geen der beide maatschappijen heeft in het
afgeloopen boekjaar brandschade moeten ver
goeden.
Het boekjaar der nieuwe maatschappij be
gint met een niet zeer grooten schadepost, we
gens verbrandde gedorschte granen in den
molen te Cadzand.
Te Hoofdplaat besloot den raad de
jaarwedden van burgemeester en secretaris van
f 450 tot f 600 te verhoogen.
De meerderheid der raadsleden had op het
door de regeering toegestaan verzoek van
den burgemeester om zich te Breskensmetter
woon te vestigen, afwijzend geadviseerd.
Polderbestuur van Walcheren.
Vergadering van heden, Zaterdag, morgen
te 10 uren.
Voorzitter de heer D. A. Dronkers.
Tegenwoordig 20 leden.
Afwezig de heeren Jhr mr L. Schover, uit-
stedig, J. H. Snijders, ongesteld, en P. Looff
De notulen van het verhandelde in de vorige
bijeenkomsten worden gelezen en goedgekeurd.
Daarna geschiedt overlegging van de reke
ning van den polder over het dienstjaar 1896.
Zij bedraagt in ontvang f 286.542.90, in
uitgaaf f 290.430.72* en levert dus een kwaad
slot op van f 3.887.82s.
De commissie, die dit jaar belast is geweest
