MIDDELBURGSCHE COURANT.
N°. 122,
140° Jaargang.
1897.
Dinsdag
25 Mei.
Lwe step n plM seMeS.
Deze courant verschijnt d a g e 1 y k smet uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franoo p.p„ 2.-^1
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent
VhcfBtoHeier.
Middelburg 24 Mei 8 u. vm.°48 gr. m. 12 u.
56 gr., ar. 4 n. 52 gr. F. Verw. tam. kr. NO. wind.
I Advertentiëa voor het eerstvolgend
n ummer moeten des middags vóór éém
nor aan het bureau bezorgd xjjn.
Advertentiën20 cent per regel. Geboorte- dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel
Groote létters naar de plaats die zij innemen.
Advertentiën bjj abonnement op voordeelige Igeitea.
voorwaarden. Prospectussen daarvan zjjn gratis I Te Zierikzee: A. C. de Mooü, te Tholens W.
aan het bureau te bekomen. A. van Nibttwenhuijzbn.
Doaderdag (Hemelvaartsdag) ver-
•tkyot de SKtddelbargsclae Coarant
■iet.
Middelburg 24 Mei.
VII.
own 8tamdp1tmt.
De redacteur van het Weekblad voor Z.
Vlaanderen's W. deel berijdt weer zijn gewoon
stokpaardje: de protectie, en meent dat de
Liberale Unie door eenige theoretici, eenige
kamergeleerden, die met het volk weinig
voeling houden, op een glad baantje is
gebracht; en nu vindt hij het betreurens
waardig, dat het al of niet liberaal zijn van
een persoon getoetst moet worden „aan de
alleen liberaal makende leer der Unie."
Wij zouden wel willen vragen, of hij zeif
zich tot de practische landbouwers rekent
en bovendien of het goed is, dat ter wille
van een enkele categorie van personen de
belangen van bet gansche volk worden opge
offerd
Wij hebben nooit geschroomd ook hem
het woord te geven in ons blad, waar hij
zijne theorieën verkondigde, juist omdat wij
het protectievraagstuk niet, zooals hij dit
doet, een by zaak achten, waarop niet gelet
moet worden, maar juist omdat wy bet een
der belangrykste kwesties vinden,
die bij deze gelegenheid zich doen gelden
en een zaak die wel eens van alle kanten
mag worden bezien.
En dat „hoor en wederhoor" heeft ons
bevestigd in onze opinie omtrent dit punt en
meer en meer overtuigd dat al mogen
sommigen ook allerlei zijwegen bewandelen,
en Spreken van „tijdeiyke" hulp, van schaal-
rechten enz. dit alles toch op hetzelfde
neerkomt, en dat, als straks de zieke land
bouw geholpen wordt, morgen een andere
tak van bestaan dezelfde hulp vraagt en
ook biliykheidshalve haar moet verleend
worden. Alles ten koste van de gansche
gemeenschap.
Er is dus hier geen kwestie van theore
tische beschouwingen, redeneeringen van
kamergeleerden, neen, mannen uit de prak-
tijk hebben hetzelfde reeds honderd maal
duidelijk aangetoond en toegelicht met cijfers,
gebaseerd op de ervaring.
De anti-revolutionnaire partij, die zoo
gaarne poseert als „volksparty", heult juist
met de protectionisten, met de grondeigena
ren en de groote boeren, om te trachten in
Juni de overwinning te behalen, en offert
daarby de belangen van het algemeen
op.
Zoo lief heeft die partij het volk
Wil de redacteur van het weekblad daar
aan meedoen, ons wel, maar hy spreke niet
van een „alleen liberaal makende leer der
TJnie", die niet bestaat.
De Unie heeft een program in de wereld
gezonden, nadat alle by haar aangesloten
kiesvereenigiDgen daarover haar gevoelen
hebben gezegd en nadat dit program op eene
algemeene vergadering bovendien was vast
gesteld.
Het is dus eene uiting van alle bij baar
aangesloten lichamen.
Wie het er niet mee eens is, behoeft
daarmee geen rekening te houden.
En wij hechten aan eene dergelijke,
onderling overleg tot stand gekomen program
meer waarde dan aan apodictische verkla
ringen van een persoon.
Doch genoeg hierover. Er is over de
kwestie al zoo veel geschreven, dat wij
ons eenvoudig zullen bepalen tot korte
opmerkingendoch wy wenschen dit nog
duidelijk te doen uitkomen dat wij geen
candidaten kunnen aanbevelen, al heeten zij
liberaal, die op een zoo belangrijk punt als
de protectie zulk een, tegenover het volk.
weinig vrijzinnig standpunt innemen, bovec-
dien geen beslist partij kiezen voor het
program der Liberale Unieen o. a. leer
plicht verwerpen.
Met ingenomenheid zullen wij onze can
didaten aanbevelenvoor M i d d e 1 b u r g mr
E.Fokker; voor Goes J.H.C.Heijse
en voor Hontenisse mr J. G-. van
Peinse, mannen die zich geheel plaatsen
op het standpunt, door ons steeds ingenomen.
Voor het overige nemen wij eene afwach
tende houding aan. Personen vallen wy
niet aandit is nooit onze gewoonte geweest,
wel hunne beginselen, als het noodig is.
xeeb j1iiiv.
De Liberale Unie schrijft in haar pro
gramma's „persoonlijke vervulling
van den dienstplicht" voor.
De Radicale Bond verlangt „afschaf
fing van dedienstvervanging."
De Christelijk-Historische Kiezersbond ver
kondigt: „Persoonlijke dienstplicht
is een eisch van billijkheid."
De circulaire der vrij zinnige kiesvereeni-
gingen Vooruitgang wil „regeling der levende
strydkrachten met invoering van den
persoonlyken dienstplicht"
Het blijkt dus, dat de zaak ernstig genoeg
wordt ter harte genomen, behalve door de
Katholieke* en door de Anti-revolutionnairen,
die te elfder ure verraad hebben gepleegd
aan het volk, dat ze immers toch zoo lief
hebben 11
Er is ook apenliefde.
Aldus Gerhard van Deventer in bet jongste
nommer van De Nederlandsche Werkman.
ophebhklijh.
Eet Centrum, orgaan van dr Sehaepman,
bevat opstellen van de hand van den heer
J. G. van Schaïck, waarin sterk tegen
graanrechten wordt gepleit.
Zp zullen verlies aan werk brengen en
weinig of geen winst.
Dr Sehaepman zelf gaat op dit belangrijk
punt ook niet mee met het Katholieke
program.
Jhr mr A. F. de Savornin Lehraan is ook
tegen protectie en in zijn blad De Neder
lander schryft de oud-minister Rochussen
zelfs een opstel, waarin ook deze als bestrij
der van bescherming optreedt.
„Dat de graanrechten den landbouw in
Duitschland niet gebaat hebben, bewijzen,
merkt deze schry ver op, de daar voortdurend
aangeheven hartstochtelijke klachten, en
„voorstellen om van regeeringswege hulp op
andere wyze te verkrygen, die de grootste
gevaren in zich sluiten, ten deele aan het
onzinnige grenzen, hoewel van hoogst ver
standige en vaderlandlievende mannen uit
gegaan". Zelfs voor zoover en waar de
graanrechten in Duitschland den landbouwer
voordeel gebracht hebben, zou zulks, meent
de heer Rochussen, om tal van redenen,
hier te lande buitengesloten zijn. Ed, voegt
hij er bij, al ware het andersal kon
iemand bewijzen, dat door graanrechten de
stoffelijke welvaart van het Nederlandsche
volk bevorderd zou wordenmen bedenke
het wel, agrarische bescherming wettigt in
beginsel de industrieele, en de wet kan niet
beschermen, zonder zelve een stryd te ont
ketenen, verderfelijk voor de politieke mora
liteit, voor de zedelyke welvaart van geheel
het volk.
En toch, trots dit groote principieele ver
schil spelen èn dr Sehaepman èn jhr mr
A. F. de Savornin Lohman in éeo kaart
met de Kuy per-partij, die protectie in haar
vaandel schryft.
Wat een armzalig, beginselloos geknoei
In Utrecht is van katholieke zijde de oud
minister Bergansius candidaat gesteld, de
man van den persoonlijken dienstplicht, wien
zijn eigen geloofsgenooten in de kamer daar
om lieten vallen.
Het katholiek program wil trouwens van
dien dienstplicht niets weten en dr Kuyper
eu de zijnen hebben dit belangryk vraagstuk
verdonkeremaand om Sehaepman en zijn
vrienden te believen.
Wie weet aan zulk een politiek geknutsel
een touw vast te maken?
Een ding is zekerzelfs by de katholie
ken is de eenheid op sommige punten zoek 1
romb voor dg poohtei.
In Eet Nederlandsch Dagblad schryft dr
A. W. Bronsveld een eerste opstel onder dit
hoofd, waarin hij de overwegingen ont
vouwt waaruit de Christelijk-Historische
Kiezersbond ontstond.
Liefde voor het Protestantisme en voor
de Ned. Herv. kerk dreef eenige vrienden
tot overweging „wat hun in dezen ernstigen,
voor land en volk waarlijk kritieken toestand
doen stond".
En tegen den invloed der Roomschen, door
eendracht sterk, in de regeeringskringen, èn
tegen „den feilen vyand van onze vader-
landsche kerk", bet leger dat steeds optrok
achter dr Kuyper, moest handelend worden
opgetreden.
De mannen, die samenkwamen, werden
waarlyk niet gedreven door den lust, om een
godsdienststrijd in 't leven te roepen. Zy
verklaarden eenvoudig tegenover de zich
aaneensluitende Roomschen„Gij wilt in
ons land het Protestantisme krachteloos
maken, welnu, wij willen trachten dat te
verhinderenwij sluiten ons ook aaneen"
In de eerste plaats dus tegen Rome.
„Maar zoo schryft dr Bronsveld ver
der ook tegenover de party van dr
Kuyper, welker kern de „doleerenden" zijn,
of juister gezegd, de tot fusie gekomen
„gereformeerden" van allerlei slag, nam men
positie. In den grond der zaak is ook die
partij in hart en nieren kerkelijk. „Dit
ft zij", dat zij de Ned. Herv. haat met
theologischen haat. En theologisch staat
hier niet ver van diabolisch.
Eenige jaren achtereen heeft de heer
De Savornin Lohman in zijn blad De Neder,
lander en in afzonderlijke geschriften tel-
s met de stukken aangewezen, hoe die
kerkelijk-politieke partij in onwaarachtig
heid en sluwheid slechts overtroffen wordt
door de Jezuïeten.
„De mannen, van wie hier sprake is (de
oprichters van den Christelijk Historischen
Kiezersbond) werden met weerzin en droef
heid vervuld by de gedachte, dat ons land
zou worden overgeleverd aan de verbonden
Roomschen en antirevolutionnairen, en dat
onze Koningin by baar troonsbeklimming
een ministerraad zou aantreffen van Room-
hen en zoogenaamde „Kalvinisten".
„Viel er van de liberalen dan niets te
hopen, maar alles te vreezen voor Prote
stantisme en kerk?; vraagt dr Bronsveld;
hij antwoordt:
„Men wachtte zich wel voor het overnemen
van de zeer onwaarachtige voorstelling, alsof
liberaal" eenslnitend is met „ongeloovig",
of vyandig aan allen godsdienst. Men was
reeds lang genezen van de verblinding, die
in de antirevolutionnairen de aangewezen
belijders en verdedigers ziet van ons aller,
heiligst geloof.
„Maar men betreurde het dat een doctrinair
liberalisme in zoo menigen tak van staats
bestuur, niet het minst op het gebied van
het onderwijs, zoo weinig hart had betoond
voor de hoogere en geestelijke belangen van
ons volk. Daarom kon men niet besluiten,
om zich te voegen bij de liberale party
maar wel verzweeg men het niet, dat man-
i, die kerk en evangelie lief hadden, doch
in politieke dingen liberaal waren, de voor
keur verdienen boven Roomschen en bond
genooten van Roomschen".
Bovendien zouden wij ook willen op
merken zal toch wel van den Christelijk
Historischen Kiezersbond bij die bondgenooten
geen goed hout voor candidaten te vinden
zijn, waar de BoBd volgens zijn program
persoonlyken dienstplicht voorstaat en tevens
c,nti-protectionistiech is. Zelfs sommige libe
ralen kunnen uit dat oogpunt dien bond on-
agelijk voldoen.
DUUR BROOD.
Dezer dagen wees De Standaard al8 ietB
jzonders op bet verschijnsel, dat o. a. de
trek naar Amsterdam bleef bestaan waar
het brood dnurder en niet naar Leiden,
waar de prijs lager was. Moet dit dienen,
vroeg Het Vadom te bewyzen dat niet
overal, waar het brood goedkoop is,
werk is te vinden, en dat er wel plaatsen
zyn, waar het brood niet goedkoop is
waar bet den werkman toch goed gaat.
Dat is waarlyk geen nieuwigheid en dat
begrypt iedereen wel. Maar de vraag is,
of bet duurdere brood per se met meer werk
in allerlei bedrijf gepaard gaat. Meer nog,
of maatregelen, die bet brood kunstmatig
duur maken, tegeiyk toeneming van werk
kunnen bevorderen.
Deze vraag wordt in de redeneering van
De Standaard geheel ter zyde gelaten.
Want wel toont bet blad aan, dat bescherming
van den graanboer noodwendig door indus
trieele protectie zal gevolgd worden, maar
dat langs dien weg meer werk in 't land
komt, stelt het, maar bewyst het blad niet.
Bovendien die trek naar Amsterdam heeft,
dunkt ons, zijne zeer verklaarbare redenen,
en een der voornaamste zal wel zijn, dat
menigeen eenvondig naar eene groote stad
trekt in de gedachte dat daar op velerlei
wijzen wel werk te vinden zal zijn.
Berekeningen of overleggingen omtrent
duurte van brood of andere levensmiddelen
worden daarby volstrekt niet gedaan. Het
is eenvoudig te doen om een middel van
bestaan te verkrygen.
Men trekt louter op goed geluk naar
eldersen wat ligt meer voor de hand dan
dat men het allereerst naar Amsterdam of
Rotterdam gaat
Het opstel van De Standaard getuigde
dan ook meer van spitsvondigheid dan van
deugdelijke argumentatie.
BeaMBlaiu em».
Bjj ko*. besluit
ia bevorderd tot oommiea der telegraphie
le kl. W. A. Rühling, thans oommiea 2s kl.,
e* tot oommiea der telegraphie 2 j kl. J. G.
Anderso*, thaaa commiea 3e kl.;
ia bjj het departement va* waterstaat, han-
del e* *y verheid benoemd tot bode A. van
der Hoek, thana aBsiteat-bode.
De gewone audiëntie van den minister van
oorlog zal op Donderdag e.k. nietplaata hebben.
De staatscommissie, belaat met hot af
nemen van het rxamen, bedoeld bjj ait. 11
der wet op het notarisambt, aal haar zittin
gen honden in het gebouw voor Kunsten en
Wetensohappen te 'sGravenhage op Donder
dag 1 Juli e. k. en volgende dagen, dee voor-
middags te 10 uren.
Voor nadere inlichtingen verwgsea wjj naar
de St. Ct. van heden.
Bljjkens een telegram van den gouverneur-
generaal van Nederlandsoh-Iadië, van 22 dezer
wordt de gou vernemen tsko ffie-oogst op Java
voor dit jaar thans geraamd op 356 000 pikolr.
Na eerit ze'f aan het tpel van dr Knyper t
hebben meegedaan. Bed.
DIT STAD EN PROVINCIE
Zondagmiddag braohten de lede* der
werkmanavereeniging te Vlisainge», vergezeld
van een muziekkorps, uit werklieden van de
maatsohappjj de Schelde bestaande, een kort
bezoek aan Middelbnrg. Zjj trokken
onder de tonen der mnziEk door de stad e*
vertoefden eenige* tjjd ia het gebonw dtr
Werkmansvereeniging alhier, waar een paar
nommera werden uitgevoerd, om daarna weder
hniawaart8 te keere*.
Zaterdagavond is J. K. va* der Veer.de
aohntter alhier, die zjjne wapens niet
wensoht in ontvangst te nemen, uit zjjn
provoost-arrest ontslagen.
- Zaterdag avond omstreeks halfnegen ge
raakte aan de Vlissingsche brug alhier een
knaapje, dat zich bezig hield met «krabbetjes
viasohen", te water. Een der omwonenden
slaagde er met moeite in het jongetje te
redden.
Denzelfde* dag 's middags is tosiche* Kou-
dekerke en Vlissingen eene jonge dame met
haar fieta in een «loot geraakt. Een sport-
broedtr bracht haar op 't droge.
Naar men ona van geachte en bevoegde
zjj de meldt zal in den hortu? van den heer
M. Bujjaman, op OverwaterSingel onder
Koudekerk e, binnen kort in bloei komen
de plant die den mnskuswortel levert. Deze
plant, Ferula Sumbul Hookfil., ia naverwant
met de Asa /nefida-plant, die het vorige jaar
in genoemden hortnB bloeide.
Met ingang van 1 Juai a. a. ie geplaatst
als goederenklerk aan het station Vlissin
gen, de heer N. va* Puffelen, thans in geljjke
betrekking aan het station Helmond.
Hst bericht, ons uit Hoedekeoi-
kerke gezonden, omtrent een door de heeren
H. Braakman en Co. te Rotterdam te openen
stoombootdienst va* Vlissingen, Borssele enz.
door het kanaal van Zuid-Beveland, naar Rot
terdam, voorkomende in ons nommer van 17
Mei, wordt door De Scheepvaart »gebeel uit de
lucht gegrepen" genoemd.
Door ingelanden van bet waterschap
St Annaland werd, a» goedkeuring der reke
ning over bet afgeloopen dienstjaar e* der
begrooting van het dienstjaar 1897/98, vastge
steld het djjkgeiohot voor de verschillende
poldert, ea wel als volgtOudeland en An
na oostdijkpoLder i 8Suzanna f 4.50, Bree-
denvliet t 5.50Maria f 6 en Pluimpot f 6,
alles per hectare.
Besloten werd dit jaar met de begrinting
der wegen, tea vorigen jare door de vergade
ring aangegeven, door te gaan en ter bestrjj-
ding der kosten een geldleening te sluiten
va* f 3000.
Te S Annaland geraakten Vrjjdag
een paar kinderen, van anderhalf en een half
jaar oud, in een kiaderwAgen gezeten, bjj
het rjjdan over een vonder te water.
Het kindermeisje sprong ze aa, maar eerst
door de hulp van een voorbjjganger gelukte
het, dit drietal op het droge te brengen.
Zondag overleed te Biervliet David
Sohilleman, metalen kruisridder, in den ouder
dom van 84 jaren.
vehkikkiigew.
Door den Christelijk Historischen ki'zers-
bond is voor het district Middelburg tot
oandidaat voor het lidmaataohap der tweede
kamer gesteld de heer E. L. ba-oa van Har-
denbroek, burgemeester van Domburg, die de
oandidatnur beeft aangenomen.
In de Zondag te Terneuzen gehou
den algemeene vergadering van de R. K.
kies ver een'ging in het district Oostburg is tot
oandidaat verkozen de cand. der anti-revolu
tionnairen, de heer N. Glinderma* te Alkmaar.
- Zaterdagavond vergaderde te Axel de
kiesvereeniging Onze Belangen tot het Btel-
len van een oandidaat voor de Tweede kamer
verkiezing.
De voorzitter, de heer J. B. T. Hug *-
holtt, stelde voor baron Vn* Lynden, refe
rendaris aan het ministerie van binnenlatd-
sohe zaken, waarop door den heer C. P.
Minjon werd voorgesteld de heer mr P.
C. J. Henn qui*, altredend lid. De uitshg
der besprekingen was dat de heer Hennequi*
oandidaat werd gesteld met 35 stemmen de
heer Van Lyaden verkreeg er 3, terwjjl 4
briefjes blanco waren.
De heer Henncquin is uitgenoodigd te Axel
eene lezing te komen houden.
Naar wjj uit goede bron vernemen, heeft
heer S. M. H. va* Gjjn, lid der Tweede
kamer voor Dordrecht, voor een candidatuur
tegen de a. verkiezingen bedankt.
In het district Schiedam is de heer mr
J. P. R. Tak van Poortvliet candidaat der
liberalen en in het district Breda de gep.
generaal Dommers.
Volgens verklaring van den minister
Va* Haute* wordt wat trouwens licht te
begigpen viel aan de wet voldaan wanneer
men in het formnlier van oandidaatstelling öf
de voor letters öf de voor namen voluit sohrjjft.
LANDBOUW-
Onder dagteekening van 20 Mei werd
door het hoofdbestuur der Maatschappij tot
bevordering van Landbouw en Veeteelt in
Zeeland een schrjjven ontvangen van den
volgende* inhoud
De minister van oorlog,
beschikkende op een it quest va* het hoofdbe
stuur der Maatsohappjj enz., gevestigd te Aar-
denburg, houdende verzoek om bjj de aan
schaffing van bruine eu vmteboonen voor het
leger, het algemeen belang in het oog te wil
len honden door niet uitsluitend op aanbie
dingen van de laagBte prjjzen uit den vreemde
te letten, doch bjj niet al te groot verschil in
prjjzen mede rekeniagte houden met een der
voornaamste bronnen van volksbestaan in
eigen midden
brengt ter kennis van adressant, dat bjj de
aatsotaaffing van brnine- en wittebooae* voor
het leger, voor zooveel de witteboonen betreft,
uitsluitend van Walchersche boonen en, wat
de brnineboonen aangaat, hooidz&keljjk van
het inlaadeobe prodnot wordt gebruik gemaakt
dat intus8ohe* bjj vo!gende aansohbffingea
va* brnineboonen, bjj wjjze van proef, twee
iasohrjjvingsprjjzen zullen gevraagd worden,
waarvan éea uitsluitend voor de levering van
het intandiobe prodnot.
Bjj de wed. Timmerman, koemelkster
ann den Stationsweg te Goes, is bjj een
melkkoe het mond- en klanwzeer geconsta
teerd. Dit dier is op stal, terwjjl de overige
melkkoeien in de weide loopen.
De vereenigiag Landbouw en Veeteelt
te Wolfaartsdjjk vergaderde Zaterdag
jl. en keurde de rekening van den aankoop
van kunstmeststoffen goed. O.k werd door den
seoretaris van de «commissie van toezicht" op
den landbcnwonrsus het verslag gelezen, dat
door genoemde commissie aan het hoofibe-
stuur der Maatschappij tot bevordering van
