MIDMLRIRGSCHE COURANT.
N°. 95,
140s Jaargang.
1897.
Vrij da;
8
23 April.
Over pachtcontracten
en nog iets.
Middelburg 22 April.
DB UITSLAG
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k smet uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prjj per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franoo p.p., 2.-—i
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
VheimoBietev.
Middelburg 22 April 8 u. vm. 47 gr., m. 12 u. 1
59 gr., av. 4 u. 50 gr. F. Verw. tam. kr. W. wind, I
Advertentiën voor het eeratvolgend
nummer moeten des middaga vóór ééa
uur aan het bureau besorgd s$n.
Advertentiën: 20 cent per regel. Geboorte- dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regel meer 20 cent Reclames 40 cent per regel
Groote letters naar de plaats die zij innemen.
Advertentiën bjj abonnement op voordeelige
voorwaarden. Prospectussen daarvan zjjn gratia I
i het bureau te bekomen.
A*en«en.
Te Vlissingen P. G. db Vet Mesidagh Zoon,
te Goes: A. C. Boluit, firma wed, A. C. de Johgb.
1.
Daar zijn van die dingen welke op som
mige oogenblikken in de incbt schijnen te
zitten, zoodat zij voortdurend aan de orde
gesteld, en ook door hen besproken worden
die er eigenlijk niets van afweten. Tot die
dingen behoort sinds eenigen tijd hetpacht-
contracttalloos velen, waaronder sommigen
zelfs, die geen flauwe notie van de kwestie
hebben, spreken daarover van uit de hoogte
een oordeel nit. De kwijning van het land
bouwbedrijf heeft daartoe geleidmen zoekt
allerwege en op allerlei wijze naar genees
middelen, doch blijft aan het zoeken. Te
midden van het wanhopig gescharrel dei-
doctoren op dit gebied, is er een zondebok
aangewezen, en die zondebok heethet pacht-
contract. Terecht merkt de schrijver der
Memorie van Toelichting op het antirevo-
lntionnair concept-program in De Standaard
op, dat een terugkeer van goede prijzen
voor de landbouwproducten schier onmiddel
lijk een einde zou maken aan alle getwist over
het pachtcontractmaar omdat die terugkeer
wel niet te wachten is, mag ook niet op
beëindiging van bedoelden strijd gerekend
worden.
Naar waarheid noemt die Standaard-schrij
ver dit een bewijs, dat de groote menigte
zich niet ligt warm maakt voor afgetrokken
recht, en dit eerst doet, wanneer het eigen
belang daarbij spreekt, zooals in de nn ge
geven omstandigheden het geval is. In
zekeren zin is het een geluk, dat de om
standigheden den strijd op dit gebied leven
dig houden, nu hij eeumaal ontbrand is in
wijder kringwant zeer naar waarheid
meent bedoelde Standaard-schrijver, dat een
betere regeling van het pachtcontract, onaf
hankelijk zelfs van de prijzen der landbouw
producten, noodig is, om bij goed en kwaad
.gerucht, in voor- en tegenspoed de weder
zij dsche belangen te waarborgen. Immers
ook ik erken, dat verbetering van het pacht
contract zeer wenschelyk isniet maar naar
de banale formnle, dat alle menschenwerk
onvolkomen moet heeten. maar omdat hier
werkelijk groote misbruiken bestaan. Edoch
als twee menschen betzelfde zeggen, bedoelen
zij niet eenerlei.
Vele gangbare grieven tegen dat con
tract deel ik niet, maar heb een groote
grief tegen velen, die zoo hard ten deze
schreeuwen, namelijk, dat zij veelal zonder
behoorlijke kennis pratendat zij een von
nis vellen, hetwelk op theorie en niet op de
practijk is gebouwd; dat zij optreden als
geneesmeesters, zonder een behoorlijke diag
nose te hebben gemaaktja dat zij niet eens
het oor te luisteren leggen, om te hooren wat
diegenen zeggen, die in staat zijn de diagnose
te maken, en dat dan ook hebben gedaan. Zoo
ergens dan geldt hier, dat de theorie de
practijk niet missen kan. Heel vreemd is
het bedoelde verschijnsel echter niet, wanneer
men nagaat, dat de regeering, die den land
bouw zoo lang als een stiefkiüd behandelde,
toen zij zich eindelijk tot beterschap zette,
en zeer bescheiden pogingen in die richting
deed, niet bij voorkeur de voorlichting vroeg
van practische deskundigen, maar in den
kring der uitverkoren raadgevers slechts een
zeer beperkte plaats aan de zoodanigen aan
wees.
Zooals men weten zal, is in het programma
der Liberale Unie opgenomen in 2„de
nadere regeling van de pachtovereei
door den wetgever, ter voorkoming dat de
eigenaar alle risico ten nadeel e van deD
pachter brenge en hem rechtmatige ver
goeding voor aangebrachte verbeteringen
onthoude." Intusschen behoort dit niet tot
de urgente deelen van dat programma.
De antirevolutionnaire werkliedenvereeni-
ging Patrimonium heeft datzelfde punt in
zijn program van eischen genoemd.
Ook in het antirevolutionnair concept
program van actie is onder I. C. 2 ge
noemd „nadere regeling van het pacht
contract," en in de bovengenoemde Memorie
van Toelichting op dat concept-program,
te vinden in De Standaardzegt de
«teller, behalve hetgeen ik straks zakelijk
aangaf„opneming van de artikelen 1624
•1636 in het Burgerlijk Wetboek bewijst
hoezeer bij het pachtcontract met omstandig
heden te rekenen valt, die in het gemeene
recht niet kunnen voorzien wordende uit
komsten van het landbouwbedrijf worden
beheerscht door factoren, voor een aanmer
kelijk deel onafhankelijk van den wil der
contracteerende partijen, terwijl arbeid en
uitgaven voor de verbetering van den bodem
bij afgaande pacht niet te vergen zijn van
den pachter, als bij niet-hernieuwing geen
schadevergoeding is gewaarborgd."
Op de algemeene vergadering van de
Vereeniging voor de Staathuishoudkunde en
de Statistiek, 3 October 1896 in Utrecht
gehouden, werden breedvoerige diacussiën
gevoerd over „het pachtcontract in Neder
land en de daarin aan te brengen verbete
ringen", een onderwerp, aan de orde gesteld
door het bestuur, en op zijne uitnoodiging
van drie prae-adviezen voorzien, uitgebracht
door de HH. K. de Boer Cz., prof. d'Aulnis
de Bourouill en W. M. Hartog.
In drie nommers van het Sociale Week
blad had mr Z. v. d. Bergh, met bet oog op
bovengenoemde vergadering, en dus daaraan
antérieur, drie artikelen geschreven, getiteld
a. Ons pachtwezen onverbeterlijk
b. Hoofdgebreken van het pachtcontract.
c. Pachtmeesters ter verbetering van het
pachtcontract.
Eindelijk herinner ik, dat in 1892 is ver
schenen een geschrift van den tegenwoor-
digen staatsraad, toen nog professor J. P.
Moltzer, getiteld Landbouw en Kapitaal
belegging, hetwelk mede daarover handelt.
Tegen sommigen der genoemde schrijvers
en enkelen der sprekers op de in Utrecht
gehouden vergadering, geldt de boven door
mij bedoelde grief, dat zij critiek uitoefenen,
vonnis vellen en geneesmiddelen aan de
hand doen uit theoretisch oogpunt, d. i.
zonder behoor lijk rekening te houden met
de practijk, ja, zelfs zonder die practijk,
ware het ook maar door mededeelingen vau
anderen, te kennen. Ik kom daar aanstonds
op terug, om den schijn te ontgaan van al
te magistraal te spreken. Zelfs wil ik dan
iets aanvoeren, wat oppervlakkig tegen mij
schijnt te pleitenvooraf echter nog iets
anders. Op de bewuste vergadering der
Vereeniging voor de Staathuishoudkunde en de
Statistiek, 3 Oct. ji. te Utrecht gehouden, heeft
mr J. A. Levy niet onduidelijk doen door
schemeren, dat hij, als het mogelijk ware,
by de wet zou willen verbieden, grond
voor geldbelegging te koopenhetgeen
vermoedelijk de heeren van Patrimo
nium er toe gebracht heeft, in hunprogram
ma van eischen, een bepaald verbod op te
nemen tegen den aankoop van grond voor
geldbelegging. Mr Levy schettert vrij ge
weldig tegen de grond-coupon-knippers,
hij ze noemt, en zou door wetgeving willen
zorgen, dat de aardigheid van die industrie
er af gaat. Ik zou hem daarvoor bet mid
deltje van Henry George aan de hand
willen doen, door dezen hnmanen utopist
geteekend in zijn Vooruitgang en Armoede
maar vermoedelijk kent de heer Levy dat,
moet ik uit zijn zwijgen opmaken, dat
hij dit niet aandurft. De toestanden toch
in de oude wereld zijn eenigszins anders
dan die in de nieuwe wereld. Bovendien is
dit kunstje misschien al te gevaarlijk;
toepassing toch zouden de voorstanders der
algemeene kapitaals-onteigening allicht vragen
waarom hunne theorie alleen op den grond
wordt toegepast, en niet op alles wat kapi
taal heet.
Dit toch is een eigenaardig zwak der hee
ren uit de centra van handel en industrie.
De onbillijkheden van het grondbezit worden
breed uitgemeten, om de misbruiken, die
van het bezit van roerend kapitaal worden ge
maakt, zoo weinig mogelijk te doen uitkomen.
Dat wij jarenlang tevergeefs gewacht heb
ben op een inkomstenbelasting, en ons ein
delijk hebben moeten tevreden stellen met
het kunstmatig baksel der tweeëenheid
Vermogens- en bedrijfsbelas-
t i n g, is ook al bet gevolg van de zucht der
mannen van handel en industrie, om zooveel
doenlijk de lasten te wentelen op de bezitters
van onroerend vermogen.
Dit echter daargelaten, zou ik mr Levy
willen vragen, of hij niet weet, wat de
oorzaak is, dat in de laatste 20 jaren de
grond-conpon-knippers zoo in aantal zijn
toegenomen; dat met name tot hen zijn gaan
behooren zoovele emeritus-landbouwers, ka-
pitaliseerende boeren, en neringdoenden, wier
zaken goed gingen in plattelandsgemeenten.
In de vooronderstelling, dat hjj het niet
weet, ben ik zoo vrij, het hem te ze?gen.
Die oorzaak ligt in de prachtige emissies
van sommige Amsterdamsche bankiers en
commissionairs in effecten. Door die heeren,
waaronder enkelen boog geplaatst en hoog
geacht in staat en maatschappij, werden de
overigens geminachte provincialen geenszins
beschouwd als eene quantité negligeable
wanneer het erop aankwam, plaatsing te
vinden voor zeker soort van papier, dat wel
waardig heette, maar eigenlijk scheurpapier
was.
Daar zijn van die emissies, die voor sommige
mannen in dit vak onze-lieve-heers-beestjes
waren, juist om de insoliditeit, want by die
sneed het mes dubbel, eerst by de emissie,
en daarna bij de noodlijdendheid, die een
melkkoetje is voor het comité de salutpublic,
dat zijn de heeren die een commissie vormen,
om de armlastige slachtoffers tegen hooge
provisie te helpen, of nog verder van den
wal in de sloot te brengen.
-Weina, die domme, belachlljke provincialen
zijn er ingeloopen, en voor een deel als
schapen geschoren. Zij, die deze knureens
of meermalen ondergingen, hebben er ein
delijk genoeg van gekregen, en vonden het
toen maar beter om kluitea te koopen, die
niet wegliepen, en waarvan zij de innerlijke
waarde konden schatten, zonder hulp van
menschiievende bankiers of commissionnairs.
Die menachen moeten leven, dat iB behoor
lijke rente hebben van hun, door de wel
willende beurs-philanthropen, toch al zoo
gedund kapitaal. Dit verklaart voor een
deel waarom sommige grondeigenaars wel
eens te veeleischend en daarbij tevens kort
zichtig zijn, omdat zy voor een oogenblik-
keiyke winst, d. i. hooge pacht, de toekomst,
d. i. hun kapitaal, in de waagschaal stellen.
Voor een ander deel moet men de ver
klaring dier veeleiscbendheid zoeken ia bet
bijna allerwege opgemerkte verschijnsel, dat
de lastigste pachtheeren, enkele goeden niet
na gerekend, zijn te zoeken onder
emeritus-landbouwers en bóeren-verpachters.
Uit mijn eigen, altoos zeer beperkte, erva
ring zou ik aardige staaltjes daarvan
kunnen mededeelen. Bewezen behoeft dit
beweren echter wel niet te worden voor de
deskundigen op dit gebieden om dus niet
noodeloos tijd te verspillen, stap ik een
voudig daarvan af. Ik wilde den heer Levy
en die met hem zoo razen tegen grond-
coupon-knippers alleenlijk doen opmerken,
dat hij de eigenlijke bevorderaars van geld
belegging in grond te. zoeken heeft in zijn
eigen omgeving, misschien onder zijn vrien
den. Als hij de theorie van Henry George
niet wil trachten te verwezenlijken, om de
zoo fel bestreden kwaal te genezen, weetik
maar één middeltje voor hem. Hij richte
met zijn mede-schetteraars op dit gebied in
onzen, aan bonden zoo rijken tijd een anti-
grond-coupon-knippers-bond op, waarvan de
leden kapitaal bijeenbrengen, teneinde aller
wege grond aan te koopen, om die te ver
pachten naar het welbehagen der pachters,
als een eerbiedwaardige grondeigenaar, type-
mr N. G. Piereon, wel te verstaan naar de
opvatting van mr Levy. Of die vereeniging
laBg bestsan zou, betwijfel ik; of men vele
deelgenooten zou vinden, mag zeer onzeker
heetenmaar buiten kijf is het, dat Amster
damsche bankiers en commissionairs in effec
ten, hetzij dan al of niet vrienden van mr
Levy, weinig crediet zonden hebben voor zulk
een vereeniging.
De idealistische oprichters zonden voor zich
wel niet gesteld zijn op het leeuwendeel in
die onderneming; of de argelooze deelnemers
niet heel spoedig van „oprichters" zouden
maken „oplichters", is wel geen al te ge
waagde stelling. Ik zeide zoo even, dat
deelnemers wel niet moesten gezocht worden
onder Amsterdamsche bankiers en commis
sionairs in effecten; der waarheid getrouw,
moet ik ten deze toch één uitzondering ma
ken: men vindt hier en daar een emittent,
wiens bezwaard geweten zich tracht te ont
lasten door liefst wijdklinkende philanthropie.
I. H. C. HEUSE.
Middelburg, 17 April 1897.
der vetkiezing voor eea lid der Tweede ka
mer ia het distriot Alkmaar, waarbjj mr. E.
Fokker i> gekozen, geeft te denken en is,
dunkt one, eene vingerwjjzing voor een deel
der liberalen in het ganaohe laad.
De strjjd daar ie uitsluitend geitreden tus-
schen de aanhangers der twee fracties van
de liberale party.
En die slrjjd was zoo zuiver mogelgk.
De Centrale liberale kiesvereeniging, ver
tegenwoordigende de oonservatief-liberalfM,
had tot oandidaat gesteld den heer mr. W.
v. d. Easy, een der meest bekende, eea der
beste figuren in het district, oud-afgevaardigde,
tevens minister van justitie in het huidige
kabinet, dat de taak overnam van het mini
sterie-Tak van Poortvliet. Die vereeniging
bad dus een zeer gelukkige keuze
gedaan.
Tegenover hem stond de heer Fokker, in
het district geheel onbekend, daaraan dus
totaal vreemd, en bovendien bestuurslid van
de Liberale Unie.
De kansen voor laatstgenoemde stonden dus
slecht; de heer Van der Kaay daarentegen
had alles voor zich.
Op een overwinning van den heer Fokker
hadden wg alzoo niet durven rekenen.
Dat hg tooh gekozen werd, heeft eene groote
beteekenis, die niets van hare waarde ver
liest, omdat de meerderheid niet meer dan
-jjftig stemmen bedroeg.
Onder de gegeven omstandigheden verwon
derde het ons zelfs, dat zulk een meerderheids-
ojjfer werd bereikt.
Het begiasel der Liberale Unie heeft alzoo
onder de oude kiezers, bjj het oude kiesstelsel,
zelfs onder ongunstige omstandigheden, geze
gevierd.
Al het geroep der conservatief-liberalen over
de houding der Liberale Unie, over de wjjze
van haar optreden, heeft in het district Alk
maar bjj de meerderheid der vrijzinnigen geen
wt-êrklank gevonden.
En men zou zelfs eens gezien hebben hoe
veel grooter de meerderheid geweest ware als
ook door de Centrale liberale kiesvereeniging
een aan het district vreemd persoon tot oan
didaat ware gesteld en niet mr Willem van
der Kaay, op wien nu nog velen zullen ge
stemd hebben om zjjn naam, zjjn persoonljjk-
beid, zgn algemeene bekendheid in Alkmaar.
Laat deze ervaring de oonservatief-liberalen
en hunne organen tot bescheidenheid stemmen
in hun optreden en hunne eischen en brengen
tot de overtuiging dat 0$ op een dwaalspoor
zjjn, waaneer «ij meeaen dat hun optreden
weerklank vindt ia den lande.
In een distriot als Alkmaar, waar tot heden
deeds een man uit het distriot werd gekozen,
emand als mr De Lange, die niet tot de
vooruitstrevende liberalen behoorde, evenmin
als mr Van der Kaay, bljjkt dat de meerder
heid der liberalen van hunne afgevaardigden
wenscht eene andere gedragslijn, een optreden
in den geest der Unie.
Dit is eene belangrjjke vingerwijzing voor
het vervolg, die moet aansporen tot eeae
welwillende houding jegens de Unie-mannen,
in wier banden de grootste macht berust. Al
leen door zulk een houding kan de algemeene
samenwerking, waarop werd gezinspeeld in
ie bekende oproeping van de 83, worden be
vorderd.
Hoe in Juni, als de andere partgen ook in
het strgdperk sullen treden, de uitslag wezen
zal, valt natuurlijk niet te zeggenmaar ons
dunkt, dat door de verkiezing van Dinsdag voor
bet vervolg in het distriot Alkmaar en ook in an
dere distrioten de gedragslijn der liberalen als
van zelf is aangewezen.
Deze eerste verkiesing, waarbjj de strjjd ie
gestreden onder de liberalen selven, mag be
moedigend heeten voor de Liberale Unie en
hare aanhangers.
14 dezer) bivakkeeren in Lohong. Na twaalf
dezer is geen schot meer gelost. Bevolking
is in hare kampongs teruggekeerd. Hangende
zaken sullen denkeljjk in veertien d&gen
beëindigd zgn."
Kernen en geven.
De heer mr l. van den Bergh, die in de
radieale vereeniging te Amsterdam over het
pensioen der arbeiders Bprak, zeide, dat anti-
revolutionnairen en katholieken van de op
brengst der door hen verdedigde graanrechten,
welke op 10 millioen gulden gesobat wordt,
sl> chts lVs millioen zouden willen geven voor
arbeiders-pensioen
De Arnh. Crt. meent terecht dat, al wtrd
den arbeiders 5 millioen gulden van deze baten
toegedaoht, het nog maar beter was deze zelf
te betalen, dan door duurder brood het op
andere wjjze weer te moeten teruggeven en
de kans te loopen het geknoei met het onmis
bare brood in de hand te werken. Ook de
landbouwers zouden weer klagen, dat men de
voordeelen, die men hun voorspiegelde, weder
ontneemt. Arbeiden en landbouwers zouden
zeggen dat men met de eene hand wegneemt
wat men met de andere geeft!
Ken nlenw manifest*
De Nederlandsehe Vrouwenbond tot ver
hooging van het zedelijk bewustzijn heeft het
volgende manifest tot de kiezers gericht;
»Een groot8ohe taak is u toebetrouwd.
Een dure plioht u opgelegd.
Het heit van volk en Vorstenhuis, in Neder
land zoo nauw verbonden, berust in uw handen.
Bedenkt het wel, voor de welvaart van ons
vaderland zjjt gjj aansprakelijk.
Daarom kiest mannen, die in waarheid onze
vertegenwoordigers kunnen zgn, die voor
reohtvnardige wetten eotg dragen
die de vertegenwoordigers kuznen zgn van
mannen en vrouwen beiden.
Wg, vrouwen, verlangen niet dezelfde reoh-
ten sIb de mannen, maar, om onze plichten
te kunnen volbrengen, verlangen wg dat onze
eigen rechten, onze reohten als vrouwen ge
ëerbiedigd en gehandhaafd worden.
De man, die de vrouw verlaagt en toe
speelbal zijner driften maakt, kan onze ver
tegenwoordiger niet zjj» die alzoo van den
reohten weg afwgkt, kan op geen enkel ter
rein de ware wgshcid bezitten.
Brengt uw stem niet op zulk een uit.
Wat wg als vrouwen verlangen, is:
dat de vrouw niet langer de pariah der
maatschappij z{j en buiten de wet worde ge
steld
dat aan gemeentelijke besturen de bevoegd
heid worde ontzegd, om de ontucht te regelen
in plaats van haar te bestrijden
dat huizen van ontucht bjj rjjkswet worden
verboden
dat het onderzoek naar het vaderschap worde
toegelaten
dat de vrjje besoh kkitg over baar vermo*
gen en haar verdienste aan de gehuwde vrouw
worde gegund;
dat de vrouw als getuige in burgerljjke
zaken en als voogdesse ais geljjke van den
man zal mogen optreden
in éen woord, dat de vrouw als hulpe van
den man, bg zjj vader, broeder, echtgenoot of
medeburger, de plaats zal kunnen innemen,
haar van Godswege aangewezen.
Wg staan buiten de politieke partjjenzjj
mogen in vele opzichten verschillen, wat wjj
verlangen, moet ieder, die het vaderland lief
heeft,erkennen als onmisbaar bestanddeel onzer
hedendazgsohe maatschappelijke verhoudingen.
Wjj richten daarom dit woord aan alle kie
zers als iadividoën en aan alle kiesvereni
gingen collectief.
Neemt het ter harte en zegt met onsLeve
Oranje en Nederland 1"
Het manifest draagt de onderteekening van
de leden van het hoofdbestuurdouair. Klerok,
geb. Van Hoge»darp, presidente; bax", T.
Mack&y, gek. Van Lynden, vioe-presidente
mevr. fieelaerts van Blokland, le-seoretaresse;
gravin Van Hogendorp, geb. Gevers Deyaoot,
i-secr.mevr. Weaanh^gen, geb. De Bas,
théiaurière; mevr. Van Reigersberg Versluys;
mevr. Huber, geb. Frar<j >ismevr. Eogelberts,
geb. Qaarles van Ufford, Maastrichtmej. M.
Abbink, Harderwjjk.
ATIIH.
Een heden ontvangen o f f i c i e 1 telegram
luidt
Beide oolonsei (bedoeld in het bericht van
DIT STAD EN PROVINCIE.
Vrjjdag 30 April a. zal de liberale kies
vereniging Eendracht maakt macht te M i d-
d e 1 b u r g eene vergadering houden, in de
concert- en gehoorzaal, tot het stellen van
voorloopige candidaten voor de a. verkiezing
voor lid der Tweede kamer.
Heden ochtend, omstreeks half elf, sloeg
nabjj het Molenwater alhier, door een
onbekende oorzaak, eea voor een boeren
wagen gespannen paard op bol. Op dat
plein viel de voerman, de twee of drie
