MIDDELRIIRGSCHE COURANT.
N°. 73,
140" Jaargang.
1897.
Zaterdag
27 Maart.
aas kleine Mien.
Ml
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- ei Feestdagen^
j per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., 2.-
Afzonderlyke nummers kosten 5 cent
Thermometer.
Middelburg 26 Maart 8 u. vm. 53 gr., m. 12 u.
59 gr., av. 4 u. 54 gr. F. Verw. aatw. Z. O. wild.
Advertentie» voor het eerstvolgend
nummer moeten deB middags vóór Mb
uur aan het bureau bezorgd zgn.
Advertentiën20 oent per regel. Geboorte- dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel
Groote letters naar de plaats die zij innemen.
Advertentiën by abonnement op voordeelige
voorwaarden. Prospectussen daarvan zjjn gratis
aan het bureau te bekomen.
Agenten.
Te 'b Gravenhage de Gebr. Brlinfante te
Amsterdam: A. de La Mas Azn.
III.
(Slot.)
Het is niet voor de eerste maal dat de
heer Bruinwold Riedel over het vraagstuk
van tuingrondverhuring schryft. Reeds in
het jaarboekje der Maatschappij tot nut van
't algemeen van 1893 komt daarover eene
beschouwing van zijn hand voor; en daarin
lazen wij dezelfde opmerkingen, die wij in ons
vorig nommer uit zijn geschrift aanhaalden.
Toen gaf hij als bijlagen een reglement voor
tuinbouwinrichting en een voor eene instelling
tot landverhuring met daaronder begrepen
koop- of aüospenningen, benevens voorwaar
den waarop door de commissie van een
departement land wordt verhuurd met onder
de huur begrepen kooppenningen.
In dat jaarboekje herinnerde de heer
Riedel aan de circulaire, in 1885 door het
hoofdbestuur der Maatschappij verspreid,
waarin het de aandacht der departementen
vestigde op hetgeen ,door sommige daar
van in de aangegeven richting was be
proefd en reeds sedert 1838 te Franeker
bestond. Daarbij werd vooral gewezen op
die in de provincie Groningen, en wel Bedum,
Loppersum, Oude Pekela, Uithuizen en
Wildervank. Zeven jaren later was het
voorbeeld slechts door zes departementen
gevolgd; wat de heer Riedel de opmerking
ontlokte„Wel een bewijs, hoe langzaam in
het vereenigingsleven onzer Maatschappij een
goed voorbeeld werkten dan nog slechts
of althans bijna nitsiuitend in eigen kring
of omgevinghoewel het in 't oog springt
dat bemoeiingen als de hier bedoelde even
goed in andere provinciën op hare plaats
zouden zijn."
Sedert dit werd geschreven, zijn er weer
vier jaar voorbij maar veel nieuwe
op den aangegeven weg zijn niet gedaan.
In onze provincie heeft het departement
Noord-Beveland de hand aan het werk
slagen. Op de gunstige resultaten, daar
verkregen, wijst de heer Riedel nog eens uit
drukkeiijk; als voorbeeld niet alleen voor
iVwfs-departementen, maar voor alle vereeni
gingen die tot heil van het volk arbeiden.
„Inderdaad zegt de algemeene secre
taris der Maatschappij de tot heden met
tningrondverhuring verkregen nitkomsten
rechtvaardigen den wensch, dat het beginsel
op veel ruimere schaal worde toegepast. Eu
de spaarbanken, zoowel de Rijkspostspaar
bank als de banken van de Maatschappij
de particuliere spaarbanken, zouden het doel
in hooge mate kunnen bevorderen.
Ongetwijfeld, het hoofdbestuur der Maat
schappij tot nut van 't algemeen heeft zich
tot heden nog niet tot de departementale
spaarbanken gericht, om deze tot bedoelde
medewerking aan te sporen. Maar het heeft
toch dikwijls, en het laatst in de algemeene
Vergadering van 1896, verklaard, dat, naai
zijne overtuiging, de reserve der spaarban
ken, voor zoover deze meer bedraagt dan
20 der ingelegde gelden, door de depar
tementen mag worden aangewend tot nut
tige doeleinden in den kring der departe
menten en in den geest der Maatschappij.
Welnu, voor geen nuttiger arbeid kunnen
dan de spaarbanken van het Nut werkzaam
zijn. Zij leenen geld aan de instelling of
commissie voor tuingrondverhuring en de
huurders voldoen hun huur aan de spaar
bank in by reglement nader aangeduide
afbetalingen op bet spaarboekje. Of de
spaarbanken koopen het land met het kapi
taal, dat in hoofdzaak door de werklieden
is bijeengebracht, en zij ontvangen de koop
som terug in den vorm van inlagen op eei
spaarbankboekje, waarop de huurders hun
huur, aflossing, enz. voldoen. Of wel, de
spaarbank stelt het departement in staat,
land te koopen. Welke van deze wegeD
by voorkeur zal worden bewandeld, hangt
af van velerlei omstandigheden, waaromtrent
het niet noodig is, hier in nadere bijzondei
heden te treden. Het reglement van de
spaarbank en de daarin vervatte bepalingen
omtrent de belegging der gelden zullen in
de eerste plaats den weg aanwijzen.
Met nadruk zij hier herhaald, dat de
spaarders geen gevaar mogen loopen en dat
de reserve, voor zoover zij tot 20 pet. der
ioleggelden bedraagt, bij voorkeur zóo moet
worden belegd, dat de uitgedrukte waarde
ten alle tijde onmiddellijk en ten voile kan
gerealiseerd worden. Alleen een zeer ge
ring deel van het spaarbankkapitaal zal
in tuingrond mogen belegd worden."
Om het verkrijgen van akkers tuingrond
gemakkelijk te maken, is, volgens den heer
Riedel, huren van het land het meest doel
matig, omdat dit aan de instelling, die huurt,
geen risico's geeft van beteekenis.
Vooral op het gewicht van het verschalfen
van tuingrond aan den arbeider als een niet
genoeg te waardeeren middel van voorbe
hoedende armenzorg wijst de secretaris van
bet Nut aan de hand van den heer E.
„De armoede zal daardoor verminderen.
Indien toch dit streven allengs overal tot
uitvoering komt, zal het menigen werkman,
wiens onalhankelijkheid en eerbied voor zich
zeiven nu voortdurend worden bedreigd, een
vaste stelling geven als een zich zelf on
derhoudend lid der gemeenschaphet zal
dezen scheiden van den luiaard, die liever
op kosten van anderen ieeft dan zelf te
voorzien in zijn levensonderhoudmaar het
zal dien luiaard ook als zoodanig teekenen
hem zijn bedelaarsbetrekking minder
winstgevend doen zgn. Het zal menigeen
in staat stellen, zich meer en beter voedsel
te verschaffen dan hij nu kan verkrijgen;
het zal de welvaart van die klasse van
menschen verhoogen, van wier voorspoed en
tevredenheid de standvastigheid van den
staat meer en meer zal af hangen." Sturges
zeide: „Ik beweer niet, dat de plicht van
den staat begint en eindigt bij het verschaf
fen van tuingrond aan den arbeider of hand
werksman. Er zijn nog andere wegen,
waarlangs hij ban en behoort geholpen te
worden om zijn toestand te verbeteren
maar de door mij voorgestelde weg is be
langrijker dan deze waarschijnlijk geacht
zal worden door hen, die er voor de eerste
maal van hooren. Indien taingrond gemak
kelijk te verkrijgen ware en de huurders
meer zekerheid hadden dan nu, zou het
jen om een stuk grond te hebben en
de vaardigheid om dit op doelmatige wijze
te bebouwen, meer algemeen zijn.
Geen poging mag onbeproefd blijven, om
de middelen te verkrijgen tot bevredij
van den wensch van den werkman naar
stuk tuingrond.
Dat is niet alleen gezonde staathuishoud
kunde, maar tevens een eisch van het allengs
meer doordringend beginsel van gemeen-
hapsbesef en liefde."
Deze woorden van Sturges onderschrijft de
heer Riedel geheel.
Immers, ook bij ons, Nederlanders, behoort
i zeer aanzienlijk percentage der bevolking
tot de armen, tot de bedeelden. 26 percent
van onze natie bestaat uit anaipbabeten en
bedeeldend. w. z. meer dan een vierde
van ons volk bestaat uit menschen, die óf
niet kunnen lezen en schrijven, óf armlastig
zijn, óf behooren tot beide categorieën. Ziet-
daar, zoo zouden wij allen willen toeroepen,
het terrein voor nwen socialen arbeid. Ver
meerdert kennis en welvaart.
Welke onschatbare kapitalen gaan ook in
ons land aan geld en energie verloren door
dat zoovelen als armen ondersteuning moeten
ontvangenHoeveel beter ware dit geld
besteed aan voorbehoedende armenzorg
Welnu, de tningrondverhuring is een dier
middelen. Gemakkelyk en zonder veel
opoffering aan tyd en geld toe te j
bovendien Indien maar in ieder dorp en
in iedere stad, waar dit mogelijk is, zij, die
het goed meenen met de minder begunstig
den, zich vereenigenDe een geve van zijn
geld, de andere van zijn kennis en tijd. Do
departementen van 't Nut en andere ver-
eenigingen in ons land mogen al deze
krachten bijeen brengenDe Maatt
tot nut van 't algemeen zelve bevordere door
de haar ten dienste staande middelen het in 't
leven roepen dezer nuttige instellingen. Zij
zal ook langs dien weg werkzaam kannen
zijn tot zegen van het Nederlandsche volk."
Aan die roepstem van den heer Riedel
meer algemeene bekendheid te geven, was
het hoofddoel van onze opstellen. Hoe ver
dienstelijk de geschriften zijn, die het Nut
nu en dan uitgeeft, de pers, die het streven
der Maatschappij goed gezind is, dient tel*
kens daarvoor de belangstelling te wekken,
anders bereiken zy niet hen, wier belang
daarin wordt besproken, en degenen die ge
roepen zijn dat belang te bevorderen.
Ook buiten de departementen zijn er velen,
die kannen meewerken om zulke vraagstuk
ken op te lossen.
Vooral arm- en gemeentebesturen kunnen
deze veel doen ten nutte daarvan
en bij onderlinge samenwerking, door het
toepaseen van het aangegeven middel, ar
menzorg een geheel ander karakter doen
verkrijgen.
Of men echter niet op bezwaren zal stuiten,
waar het geldt het bekomen van geschik-
grond, wanneer een gemeentebestuur
daarover niet te beschikken heeft of, even
min als andere eigenaren, daartoe mee
werken wil!
Ziedaar een vraag, die wij niet zoo grif
ontkennend zouden beantwoorden.
Hetgeen in Goes plaats bad, kan in deze
niet in alle opzichten als voorbeeld gelden.
Daar was het eenvoudig een gracht, de z. g.
Oude Vest", en een stuk dijk, die geen
waarde hadden dan alleen voorzoover het
betrof het gras, dat op den dijk groeide.
Beide stond de gemeente aan het armbestuur
af om met het een het ander te dempen,
wijze van werkverschaffing. En daardoor
verwierf Goes voordeel.
Een andere vraag is echter ol er by hooger
gezag geen bezwaar zou bestaan wanneer
de gemeente voor zulk een doel grond huren
of koopen moet.
Indertyd is, toen de gemeenteraad van
Opsterland, bij besluit van 7 Nov. 1893,
eene leoning wilde sluiten van 6200 voor
aankoop van 10 hectaren grond (zoo
genaamde ondergrond) en voor de kosten
van bewerking van dien grond, om dezen
voor landbouw geschikt te maken, aan dat
besluit de goedkeuring onthouden, zoowel
door Ged. Staten van Friesland als in hooger
beroep door de regeering.
Blijft die meening de geldende, dan zou
ook allicht in het door ons bedoelde geval,
dat wel niet geheel gelyk staat met dat te
Opsterland, daartegen bezwaar kunnen be-
in. En al deelen wy de meening niet,
dient toch daarmee rekening gehouden
te worden.
Bovendien, in tal van gemeenten, waar
geschikte grond in handen van particulieren
is, zal het wel eens moeite kosten tot zulk
een goed doel terrein te verkrijgen.
In al'die gevallen zon het gewenschtzyn
dat, zooals in Engeland, de wetgever gele
genheid kon schenken om te helpen verkrijgen,
tegen bilUjke vergoeding, wat men niet dan
tegen al te hooge eischen, vrijwillig wilde
afstaan.
Doch vóór dien tijd is er nog ruimschoots
gelegenheid in goede harmonie en met onder
ling overleg pogingen aan te wenden in den
geest van het door den heer Riedel met
zooveel warmte aanbevolen idee.
het reoht der overheid om den moordenaar
aan het leven te straften," d. i. herstel van
de doodstraf.
Volgens de voorgestelde tcoacept-resoiutie"
zal men o. a. bg de herstemmiagen »dengene
der beide oandidaten steunen, die ons program
van actie het meest ia het gevlei komt."
Men ziet uit de aangehaalde punten, merkt
het Ubld op, dat de tactiek der commissie
voornamelgk daarop gericht is, den protectio-
nisten »in het gevlei te komen."
Zal, vragen w|, de Deputatenvergadering
de commissie op dien weg volgen?
Het zou, dankt ons, eene verloochening zgn
van de democratisohe beginselen, waarvoor de
fraotie-Knyper juist altgd zioh op de bres
stelt. Men zal nu het verscbgnaei zien dat
de fractie-Lohman beter toont te begrijpen
wat het algemeen-, het voZto-belaag eiseht,
dan sg die jnist van haar streven tot bet bevor
deren van het volkswelzgn zoo hoog opgeven.
Men weet dat jhr mr A. F. de Savorain
Lohman zioh steeds tegen besoherming ver
klaarde.
In de toeliohtiag van het program wordt
neg gezegd, dat de sociale kwestie het eerst
moet op den voorgrond treden en dat zelfs de
onderwijskwestie niet dan in de tweede plaats
mag komen, dat de electorale kwestie thans
blgft rusten en dat er evenmin sprake van
kan sgn, om thans de kerkelgke kwestie aan
de orde te stellen.
Dit laatste is te begrgpen. Zulke teere pun
ten laat men het liefst rusten bg verkiezingen,
waarbjj men gaarne allen onder éen hoed vaagt.
Middelburg 26 Maart.
V e* deeldheldc
De Standaard, overnemende wat wg in ons
nommer van Dinsdag schreven over de ver
deeldheid, die er in het anti-revolutionnaire
kamp heersoht, voegt daarbg deze regelen
>We behoeven niet te zegge», dat we dit ge
heel beamen, en dat we juist daarom van onze
zjjde den strgd steeds gemeden hebben."
Intt-revolatloogair program.
De commissie, die het pzbgram van aotie
heeft ontworpen, dat aan het oordeel der
deputaten-vergsdering der anti-revolufcionnaire
kiesverenigingen zal worden voorgelegd, heeft
de vlag van het protectionisme gehesohen.
Zg verlangt »uitbreiding en wgzigiag van bet
tarief van invoerrechten op.bewerkte artikelen"
eoodat alle fabrieken en bedtjj ven die bjjv
machinerieën en weefsels noodig hebben, duur
der zullen moeten werken. Voor den land
bouw vraagt de commissie»tjjdeljjke tege
moetkoming aan den graanbouw door premie-
verleening in verband met heffing van invoer
rechten" een niet zeer helderen eisoh, die
echter neerkomt op duurder maken van brood
en uitbreiding van de premieplaag, die bg de
suiker al zooveel kwaad doet, op den graanbouw.
Verder vraagt het program om »heritel van
Beaoeialafea cam,
Bg kon. besluit
is benoemd tot opzichter over rechtsgebouwen,
gevangenissen en Rgksopvoedingsgestiehte»,
P. H. S. A. Breukel, thans tgdelgk opzichter
en vroeger werkmeester in het Rijksopvoe
dingsgesticht voor jongens nabjj Doetinohem
is benoemd tot substituut-griffier bg de arr.-
reohtbank te Arnhem mr J. van Leeuwen,
thans kantonrechter-plaatsvervanger, advocaat
en prooureur te Leeuwarden;
is de oflloier van gezondheid le kl. R. C.
K. Ilcken, van het personeel van den geneesk.
dienst der landmaoht, op non-activiteit gesteld
Door de offioieren van de landmacht zal ge
durende éen week, ingaande heden (26 dezer),
rouw worden gedragen voor H. K. H. de Groot
hertogin van Saksen, geboren Prinses der
Nederlanden, welke rouw zal bestaan in het
dragen van een strik om den linker bovenarm,
zonder rouwfloers aan het gevest van de sabel.
DIT STAD EN PROVINCIE
Van versohillende kanten ontvingen wg
berichten omtrent het contraoteeren van suiker
bieten, berichten die nog al uiteealoope».
Hier sgn, zegt men, vele ooatraoten gesloten,
ginds weigert men stellig dit te doen.
Wg kunnen die alle niet opnemenen dit
is trouwens ook on noodig, omdat ze meestal
op hetzelfde neerkomen.
Men sg echter voorzichtig met het geloof
slaan aan tgdiagen omtrent het oontraeteere»
van vele landbouwers. Zoowel aan die zgde
als aan den anderen kant, waarbg van
weigeren sprake is, generaliseert men veel;
en stelt men enkele gevallen voor als regel.
En dit geschiedt allicht met het kenaelgb
doel om invloed op andere landbouwers uit
te oefenen. Men zg dus op sgne hoede 1
Wg vestigen de aandacht onzer lezer»
op de in dit nommer voorkomende advertentie,
waarin de Villa-vereeniging te Vlissimgen
een goedkoope gelegenheid aanbiedt, om in
het begin van den zomer eenigen tgd over
een geheel gemeubileerde woning aan het
zeestrand te beschikken.
De Fisk Jubilee Zangers hebben niet te
klagen gehad over gebrek aan belangstelling
bg het Middelburgsohe publiek. Ook bg het
tweede concert, dat zg Donderdag avond in
de Concert- en gehoorzaal alhier gaven,
was de groote zaal goed bezet.
Het eerste deel van bet programma bestond
uit een tweetal neger- en een drietal jubile-
umzangen, benevens een serenade voor man-
nenkwartet, ook den vorigen avond gezongen
Al die nommers, maar vooral het kwartet
Open thy window love en de jubileumzang
The winter, vielen bgzonder in den smaak
van de hoorders, die daarvan op dubbelzinnig*
wgze blgk gaven, wat de ezeoutanten tot een
t09gift bewoog.
Het tweede deel van het programma was
gewgd aan de uitvoering van een uittreksel
uit de cantate Esther, de schoont koningin,
bestaande in ondertoheidene soli- en koor-
nommers. Vooral de laataten maakten diepen
i«druk<
Volgens berioht nitVlissingenwerd
Donderdag avond door den Belgischen loods-
schoener no 15 aldaar aangebracht de beman-
nting van de Oatendsche vischeioep no 10,
welk vaartuig nabg den Banjaard, ten gevolge
van het stooten op een wrak, gezonken was.
Met ingang van 1 April a. zal betrgks-
telegraafkantoor met telephoondienst te V e e r e
op werkdagen open zgn van 71/, tot li1/» uur
voor- en van 21/* tot 6 uren namiddags (spoor-
tgd).
Het blgft ook dan, evenals thans, op Zon
en feestdagen gesloten.
Bg kon. besluit is aan mr J. G. de Witt
Hamer, op zgn verzoek, eervol ontslag ver
leend als burgemeester van Goes, met dank-
botuiging voor de diensten, door hem in die
betrekking bewezen.
Verder is een pensioen van f 60Q verleend
aan J. P. Boogaert, wed. jbrmr J. F. Schuur-
btqao Böege, rechter in de arrondissements
rechtbank te Middelburg.
De regeering heeft, naar men ons uit
Ierseke meldt, gunBtig beschikt op het
verzoek van eenige oesterkweekers, om aitstel
van pachtbetaling zonder betaling van rente.
Het bestuur der vissohergem is gemachtigd
om uitBtel te verleenen tot 15 Juni, dat is 3
maanden.
Daarentegen heeft zg het verzoek om kwgt-
sohelding der halve pacht van de hand ge
wezen.
Voorts is aan de pachters der Bergeehe bank
vergund hunne peroeelen (die in 1898 uit de
pacht komen) des verkiezende vóór 15 April,
in plaats van \ócr 15 October, ia te geven.
De ingegeven perceelen zullen dan na 15
April zoo spoedig mogelgk op nieuw verpacht
worden.
Door het departement N oordgouw e
van de My. tot Nut van 't Algemeen is
Woensdag tot afgevaardigde ter algemeene
vergadering benoemd de heer C. Groeneveld
de Kater en tot zgn plaatsvervanger de hees
C. Sohikker.
De heer Prince gaf in dezelfde vergadering
een verslag omtrent de huisvlgtsohool, dat
zeer gunstig luidde.
In de St. Qt. ie opgenomen het kon.
besluit van den llden Maart 1897, bepalende
de plaatsing in het Staatsblad van de op 29
Juni 1895 te Brussel gesloten overeenkomst
betreffende de verbetering van het kanaal van
Gent naar Terneuzen.
De tekst der overeenkomst in de Neder*
landsohe en Fransohe taal volgt daarop.
Te Groede ontstond Donderdag voor*
middag door een onbekende oorzaak brand in
de keuken der woning van de uitspanning
Buitenlust. Aangewakkerd door den hevigen
wind, verspreidden de vlammen zioh zeer snel
en in korten tgd lagen de keuken en de aan*
grenzende timmermanswerkplaats tegen den
grond. Het koffiehuis bleef gespaard, daar de
wind daarvan af woei en de spuit van Bres*
kens, die spoedig ep het terrein was, de bran*
dende puinhoopen blusehte. De brandweer
van Groede was ook weldra ter plaatse, maar
behoefde niet meer te werken. De Bchade
aan het gebouw, de gereedschappen en het
timmerhout is vrg aanzienlgk, doch groeten*
deels door assurantie gedekt.
Dezer dagen zgn de besturen der polder*
in Zeeland, welke oalamiteus zgn of belast
met zeewering m oeververdediging, door Ged.
Staten uitgenoodigd tgdig te voorzien in de
vacaturen van dgkgraaf of gezworene» we-*
gens gewone aftreding of te zorgen voor eend
behoorijjke inzending van voordraohten voor
Koainklgke benoemingen.
Behalve bedoelde vacaturen zgn dit j^af
ook plaatsen te vervullen in de djjkraden def
calamiteuse waterkeeringen wegens gewone
aftreding van een derde der leden.
Met de gemeenteraden en de Tweede kamer
medegerekend, zullen derhalve dit jaar nog
al verkiezingen moeten plaats hebben.
HIEZEHI.
Te St. Annaland bedraagt het aantal
kiezers voor de Tweede kamer, de Prov. staten
en den Gemeenteraad 357 tegen 199 in 1896
te Ierseke reBp. 598, 596 en 594het getal
is daar ruim verdubbeldte W o 1 f a a r t
d jj k 340 en 385 tegen 196 in 1895.
RECHTSZAKEN.
Arrondissements-rechtbank te Middelburg.
Heden (Vrgdag) deed bovengenoemde reoht*
bank uitspraak in de ia ons nommer van 20
dezer breed oerig vermelde zaak tegen D. S.f
41 j,, te Haneweert, L. H., 44 j., te Papen*
drecht, en T. M., 28 j., te Siiedrecht, alles
schippers.
Beklaagden werden veroordeeld ter zake vaS
poging om opzettelijk te verijdelen een veilig*
