MIDDELBURGSCHE COURANT.
N°. 73,
140® Jaargang.
1897.
Vrijdag
26 Maart.
Middelburg 25 Maart.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k smet uitzondering van Zon- en Feestdagen;
Prij per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., 2.-
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent
Thermometer.
Middelburg 25 Maart 8 u. Tm. 49 gr., m. 12 u.
56 gr., ar. 4 u. 53 gr. F. Verw, N. O. wind
Advertentiën voor het eerstvolgend
nummer moeten des middags vóór Hm
uur aan het bureau bezorgd sjjn.
Advertentiön20 cent per regel. Geboorte- dood- en alle andere familieberichten en'
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel
Groote letters naar de plaats die zij innemen.
Advertentiën bjj abonnement op voordeelige
voorwaarden. Prospectussen daarvan zjjn gratis
aan het bureau te bekomen.
IgeBten.
Te 's G-ravenhagede Gebr. Belïnfantb te
Amsterdam: A. de La Mar Azn.
II.
Wanneer er eenigzina aprake kan zijn van
een officieel optreden op dit gebied, dan
moet daarbij gewezen worden op G o e s,
waar het burgerlijk armbestuur in 1896
optrad als verhuurder van tuingrond.
Dit bestuur bezit 390 H.A. grond, waarvan,
sedert 1895, 5,83.53 H.A aardappelland, in
erfpacht van de burgerlijke gemeente tot
het jaar 1920. De erfpacht van het aard
appelland bedraagt f 68.
„Bedoelde 5.83.53 H.A. land waren
zoo schrijft de heer Riedel voor de ge
meente vorkregen door het slechten van
oude schansen en het dempen van vroeger
bestaande grachten. Bij wijze van werk
verschaffing aan werkloozen, werden deze
tot bebouwbare gronden omgewerkt, wat
aan de gemeente duizenden guldens heeft
gekost. De bedoeling met het in erfpacht
geven aan het burgerlijk armbestuur is, dat,
eenerzijds, de grond door uitstekende bewer
king allengs beter worde en in 1920 als zeer
geschikte tuingrond wederom aan de ge
meente kome, anderzijds, om dezen grond
en de noodige bearbeiding er van ten goede
te doen komen aan behoeftige veldarbeiders,
die, wegens werkloosheid, des winters meeren-
deels armlastig zijn, en dezen in staat te
stellen, daarop hun wintervoorraad van aard
appelen en groenten te verbouwen, tegen
zoo laag mogelijken huurprijs De pacht-
opbrengst van de alzoo verhuurde 56 akkers
is f 472.05. Ieder gezin ontvangt slechte
éen perceel van 10 are. De huurprijs
is .f 7 f 10 per are, naar de hoedanigheid
en de meer of min gunstige ligging der
akkers. De huurprijs wordt voor 7 achter
eenvolgende jaren vastgesteld. Of de huur
der gedurende dien tijd van jaarlijkache
wederinhunr zeker is, hangt af van de zorg
en moeite, door hem in het afgeloopen jaar
aan de bewerking er van besteed.
Is aan de pachtvoorwaarden behoorlijk
voldaan, dan is wederinhunr aan den huurder
van 't vorige jaar verzekerd.
Het toezicht op de akkeis en de doelma
tige bewerking is opgedragen aan drie der
leden van het burgerlijk armbestuur, die
ieder een speciaal daartoe aangewezen deel
onder hun persoonlijk toezicht hebben.
Een stadsarmbestuur, dat tuingrondver
haring toepast als middel tot bestrijding van
armoede, hiervan levert Goes in ons land
derhalve het eerste voorbeeld.
En met uitstekend succes. Zelf was ik
in December jl. in de gelegenheid de akkers,
in de onmiddellijke nabijheid der stad
gen, te bezichtigen en met eenige huurders
te spreken. Deze laatsten bleken zeer dank
baar voor de-hun aangeboden gelegenheid
om, in de dagen van werkloosheid, hun
eigen land te linnen spitten, de sloten
greppels te kannen graven en de akkers op
die wijze geschikt te maken voor het ont
vangen van het zaad in het voorjaar.
Mogen andere armbesturen het voorbeeld
van Goes spoedig volgen!
Bij openbare verpachting bloeien weliswaar
hooge pachtsommen in de armenkas, maar
zij breBgen menigen huurder tot de bedeel
den. Het floor Goes toegepaste stelsel daaren
t egen brengt minder op in geld, doch maakt
bedeelden tot economisch onathankelQken of
voorkomt, dat nog onafhankelijken tot be
deeling geraken."
Na deze mededeèling, voor velen onzer
lezers geen nieuws, maar voor andere en
voor het algemeen zeker wel van belang
en ter overweging waard, doet de heer
Riedel de vraag: „Of het doelmatig is,
dat het stads-armbestnur zelf dit land ver-
humt en daarop het toezicht houdt?"
Eu hij geeft, als antwoord op die vraag,
het volgende ten beate
„Leerzaam is hierbij in herinnerin;
brengen, wat in Engeland op dit pnnt is
voorgevallen.
De Allotments Extension-Act van 1882
bepaalde reeds, dat de armenlanden, tot een
zeker district behoorende, in kleine stukken
beschikbaar moesten worden gesteld ten
behoeve van werklieden.
Deze wet is wel in werking getreden,
maar de geregelde en vrijwillige uitvoering
daarvan door de ambtenaren stnitte af op
de vrees, dat de armen, voor wie de opbrengst
dier landen bestemd was, daarbij schade
zouden lijden, of dat de hnnr niet geregeld
zou kunnen worden geïnd; ook wel, dat zij
niet bjj machte zonden zijn, dat land voor
tningrond geschikt te maken, indien het
niet aanstonds daarvoor geschikt was.
Welnu 13 der Allotments'Act van 1887
bepaalde, dat de armbesturen, zoo noodig,
het armenlaud onverdeeld zullen verkoopen
of verhuren aan de plaatselijke overheid,
opdat dezeovereenkomstig de verdere be
palingen der wet, dit by gedeelten verhuren
aan werklieden.
De moeite, de risico en de verantwoorde
lijkheid worden derhalve in Engeland niet
meer gedragen door de besturen, die ten
van de armen land bebeeren, maar deze
worden overgedragen op de in zake tnin-
grondverhuring bevoegden en geschikten.
Dit acht ik ook in ons land als regel
wenscbelijk, voor zoover de zekerheid niet
aanwezig is, gelijk te Goes het geval is,
dat de toezicht houdende personen zoowel
deskundigen zijn in zake tuingrondverhuring
op de hoogte van hnn taak als armver-
De af deeling van den Christtlijken Volks
bond te Goes nam hiertoe hetprjjzeBswaardig
initiatief. Tegen elkaar opbiedende, betalen
de aibaider» bjj publieke verhuring te veel,
f 100—f 200 j nu bedraagt die huur f60—f 80
jgtt hectare.
Bestaat die zekerheid, dan ia een krach
tig argument vóór het verhuren door de
armbesturen zei ven aan te voeren, nl. dit,
dat deze bestaren, indien zij uitsluitend of
bij voorkeur verhuren aan personen, die
reeds nit de openbare kas ondersteuning
ontvingen, bij de werkverschaffing aan armen
den vorm van tuingrondverhuring, in de
wijze waarop de hnnrders hun akkers tnin
grond verzorgen, een uitstekend middel heb
ben om den vrijwillig arme van den onvrij
willig nooddruftige te onderkennen.
Dit middel, mits met wijsheid toegepast,
kan voor de armenzorg van groote beteeke-
nis zijn.
Behoefte aan een goed, vruchtbaar stuk
tuingrond, groot genoeg, dat de arbeider
daarop zooveel aardappelen, groenten, erwten,
boonen, nien, enz. bouwen kan als hij voor
zijn gezin, ook voor den winter, noodig heeft,
bestaat ten plattelande overal. Ook in de
kleinere steden.
Wie eenigermate vertrouwd is met het
leven van den werkman en den kleinen
ambachtsman den schoenmaker, smid,
schilder, timmerman, enz. weet, dat niets
door hen meer op prijs wordt gesteld dan
de gelegenheid, om hun eigen vruchten
verbouwen en, zoo mogelijk, bovendien nog
schaap of geit, liefst een koe, als het
kan, te bezitten, die de noodige melk voor
het gezin levert.
Het levensonderhoud van het gezin
dan verzekerd. Daarvoor behoeft dan niet
iederen dag baargeld te worden uitgegeven,
Van het weekloon, dat verdiend wordt, moet
dan zooveel als volstrekt noodig is, worden
uitgegeven aan brood, spek, vet, grutters
waren, koffie, thee, enz.het overige wordt
in het kabinet geborgen of, wat nog beter
is, in de spaarbank belegd, om daarvan te
zijner tijd de huishuur, de belasting, de
nieuw aan te schaffen kleedingstukken en
ook de tuinhnuT te betalen.
Komen er tijden van werkloosheid, zoodat
niets verdiend worden kan, dan heeft het
gezin ten minste te eten en de dan vrij
geworden werkuren worden met nuttigen
arbeid op het eigen land aangewend. Is er
werk, ook voor alle leden van het gezin
dan moet de verzorging van den eigen akker
geschieden in den schafttijd of buiten de
gewone werkuren. En dit laatste is
Met een ijver en opgewektheid, die de
vrucht zijn van de ervaring, dat de oogst,
die men hoopt binnen te halen, in hoeveel
heid en boedanigheid gewoonlijk geëven
redigd is aan de zorg, welke aan het land
wordt besteed, kant gij dan den man, de
vrouw of een der kinderen, soms allen te
zamen, zien werken op hun eigen akker,
't zij 'b avonds na afloop van den gewonen
werktijd, 't zij ook, wanneer de akker zeer
nabij de woning is, na afloop van den
maaltijd.
Maar niet alle arbeider» en kleiné am
bachtslieden zijn in staat, den dikwijls hoo-
gen pachtprijs bijeen te brengenwant de
concurrentie bij de gewone openbare verpach
ting is in den regel zeer groot, zoodat menig
vlijtige, maar arme werkman zijn bevredigd
verlangen om een eigen akker in huur te
hebben, bekoopt met de noodzakelijkheid,
om de met inspanning geteelde vruchten te
verkoopen, ten einde de hour te kunnen
betalen, 't geen hem nog niet altijd gelakt;
terwijl bovendien de akker slecht verzorgd
en uitgeput wordt, aangezien men met de
minst mogelijke kosten aan mest en arbeid,
de meeat mogelijke opbrengst wil verkrijgen.
Ingeval de minvermogende ook in dit
opzicht moet concurreeren met den meer
vermogende, is hy veelal gedwongen, óf ai
zien van zyn verlangen om een eigen
akker in pacht te bekomen, óf dezen te
huren tegen een prys, die gaat boven zyn
alijke krachten. Te Goes en elders is
dit gebleken.
Daarom is het noodig, dat hy geholpen
worde. Ook de toepassing van het coöpe
ratieve stelsel, waarbij werklieden zelve zich
vereenigen, zoowel tot het haren van tuin
grond als tot het gebruik eener „gemeene
e", waarop zy hun koe, schaap of geit
kunnen weiden, verdient ernstige overweging.
De nitkom8ten van dit stelsel in Engeland
wettigen dezen wensch.
Ook de onmiddellyke uitkomsten, in ons
land met de genomen proeven verkregen,
worden door bijna alle berichtgevers over
1896 hoog geroemd. De werklieden-huurders
zijn behalve te Winsnm (Gr.) met
deze instelling zeer ingenomen."
dat wjj moetea ïorgen die te omgeven me'
betere waarborgen.
Men behoort, zegt het blad o.i. zeer terecht,
een dergelijk rechtsgeschil niet aan een enkel
rechtsgeleerde te onderwerpen, onderdaan van
geen der beide mogendheden trwaohea wie ge-
aobil ia. Wil men onpartijdigheid waarborgen
en den ichjjn van partijdigheid zelf» ontwa
ken, men behoort een tribunaal in te stellen,
samengesteld uit rechtsgeleerden, onderdanen
van beide mogendheden en als voorsitter een
onderdaan van een derde mogendheid. Dan
eerst heelt men zekerheid, dat de uitspraak
steunt op voldoende kennis van feiten niet
alleen, maar ook op voldoende kennis van bet
recht van beide landén; waarvoor eenige zeer
onzekere beginselen vfcn internationaal recht
niet in de plaats kunnen treden. Ware die
weg in desen gevolgd, men zou althans stel
lig een beter gemotiveerd vonnis hebben ver
kregen; de qusestie zon behoor]pk sjjn uit
eengezet de lustena's van beide partjjen sou
den sjjn geresumeerd-, het geheele samenstel
van het vonnis zou beter aan de eischen van
een juridische uitspraak hebben beantwoord.
Dan sou ook de verdenking niet kunnen sjjn
uitgesproken, dat politieke overwegiigen min
oi meer invloed hebben gehad en dat de ten
onsen gunste geweten uitspraak in de Lawa-
quaestie den soheidsreohter min of meer in
den weg sar, waarop de staatsraad Rochus-
sen doelt.
Een suiver reohtageBcbil te ondetwerpe*
aan een alleen-rechtsprekend reohter, die, boe
bekwaam ook, met het reoht, dat hjj behoort
toe te passen, misschien onvolledig bekend is,
en sonder dat hooger beroep of cassatie open
staat, aoht Het Vad. een proeve van oplossing
van internationale getohillen, die niet behoort
worden herhaald. Zeer is te hopen, dat
bet permanente hof van arbritrage, met de
invoering van welk rechtsinstituut de inter
parlementaire conferentie zioh onledig houdt,
in niet al te ver verschiet moge liggen. Maar
in afwachting daarvan kan een betere weg
worden ingeslagen dan thans is gevolgd.
Prinses Sophia der Nederlanden, f
De geheele Duitsohe pers is eenstemmig in
haar hulde aan de overleden groothertogin,
waatbjj vooral wordt in bet licht gesteld, wat
sjj voor de kunst en voor de kunsttradities van
het Weim&rsohe hof heeft gedaan.
Bjj na alle bladen wjjden uit over den steun,
dien zjj schonk aan de Goethe- en Schiller
ver eenigingen, en aan het Goethe-Haus, op
gebouwd op de nalatenschap van den grooten
diobter, wiens erven meenden dat het archief
aan geen beter handen dan die van onze
prinses kon worden toê vertrouwd.
Het Berl. Tageblatt zegt zelfs dat haar naam
zal big ven voortleven, wjjl deze aan dien van
Goethe verbonden was, en de Neueste Nach-
richten noemt haar een bezielend middelpunt
van het geeatelgk leven en streven.
De groothertog, die met zjja kleinzoon, den
erfprins, (de eenige zoon van het grootherto
gelijk paar is vóór 2 jaar overleden) en sjjn
dochter de feesten te Berljja bjjwoonde, keerde
onmiddellijk per estra-trein terug, en was
hartstochtelijk bedroefd.
Wel tragisch, dat ook prinses Maria vau
Reuss in Italië vertoefde, soodat de moeder
*an het gelukkige gezin stierf, zonder iemand
van de haren om zioh te hebben.
De begrafenis zal waartcbjjnljjk Maandag
plaats hebben. Men verwaoht, o. a. keizei
Wilhelm en de koningen van Saksen en van
Wurtemberg. Over de plannen onzer koni»
ginnea was nog niets bekend.
Uit gansoh Duitsohland komen telegrammen
van rouwbeklag; evenals de Europeesche vors
ten deed ook Faure van zjjn belangstelling
bljjken.
De St. Qt. van heden verscheen ia rouwrand.
Hat HaagBohe comité voor de Inhuldiging-
feesten van 1898, heeft zjjn openbare werk
zaamheden geschorst en zal de rondgezonden
iaschrjjvingabillettea eerst na de volgende
week doen terug halen.
1HBITAA6E.
In verschillende bladen is over de uitspraak
in zake de Coita Rica Packet, ten onzen na-
deela uitgevallen, door zeer bevoegde beoor
deelaars de staf gebroken. Men weetdoor
den ozaar, die als arbiter was aangenomen,
was aan den heer Von Martens opgedragen hem
daarbjj vcor te lichten.
Het Vad. nu trekt uit de geschiedenis met
de Costa Rica Packet de leering, niet dat wjj
voortaan van arbitrage moetea afzien, maar
Wat den gezondheidstoestand betreft, valt
te melden dat choleragevallen voorkwamen in
het militair hospitaal te Pantei Perak
Restant op 30 Januari 2 Europeanen, die
sedert hersteld zjjn.
In Loeboek, behoorende tot de III Moekims
Kerkoen, deden zioh een zestal gevallen dezer
ziekte voor.
De pokziekte te Tampat Toean, waarvan in
het vorige verslag sprake is, moet weer ge
weken zjjn.
Kenoemlnien enz.
Bjj kon. besluit
zjja bevorderd tot commies der postergen 2e
kl.J. Besseliug, A. H. M. de Broya en J. C.
Bondam, allen thans commies 3e kl.en
tot commies der pozterjjen 89 kLjhr G.
JE. van den Santheuvel en J. G. de Fouw,
beiden thans commies 4e kl.;
is benoemd tot klerk ter directie van de
rijkspostspaarbank J. P. Veld, J. P. Switzar
en mejuffrouwen J. M, B. H. Mahie, H. E. van
Twisk, M. J. I. Groen en S. H. W. Westen
berg, allen thans tjjdeljjke beambten aan die
instelling.
OrondbelMtlng-.
De regeering heeft een wetsontwerp inge
diend tot wjjzigiag van artikel 41 der wet
van 1870 op de grondbelasting.
De bedoeling is om de gunstige bepaling
van dat artikel, krachtens welke voor de
droogmakerijen of bedjjkingen van buiten
gewone kostbaarheid en van grooteren omvang
dan 500 H. A., de termjjnem voor de regeling
of de nieuwe regeling der belastbare opbrengst
kunnen worden verlengd, ook toepasseljjk
verklaren op droogmakerijen of bedgkiagen
van minderen omvang. Op bestaande droog
makerijen of bedjjkingen is deze bepaling niet
toepasseljjk, maar in het wetsontwerp ia eene
overgangsbepaling opgenomen voor onderne
mingen, die binnenkort met het werk een
aanvang sullen maken, indien ni 31 Maar-
doch vóór het inwerking treden dezer wet
tjjdig een aangifte is gedaan.
PORTVRIJ f
Een der correspondenten van de Arnh.Crt
sohrjjf t
Een persoon, die zioh als kiezer had aange
meld, doeh niet op de ljjst geplaatst, liet ons
de kennisgeving zien, hem door den burge
meester zjjner woonplaats toegezonden zjj was
per r?o»t als geadviseerde brief, met het motte
dienst, verzondes, soodat deze brief franco, en
onbelast door den burgemeester verzonden
evenzoo den afzender in handen kwam.
Wjj begrjjpen duB niet, als men in alle ge
meenten hetzelfde voorbeeld volgt, dat de
22e Maart voor de gemeentebesturen wegens
de verzending van zoovele aangeteekende
brieven, een dure dag kon zjjnOf sou ook
hier de wet op verschillende wjj zen worden
uitgevoerd
AT JK H.
Het met de laatste mail ontvangen verslag
der voornaamste gebeurtenissen in het gou
vernement Atjeh en Onderhoorig-
heden loopt van 31 Januari tot en met 13
Februari en bevat weiiig meldenswaardigs,
wat hier nog niet bekend is.
De weersgesteldheid was drukkend warm
met af ei toe regenbuien,
errr stad en provincie
De vereeniging Heisbelasting heeft haar
8e jaar achter den rug. Haar doel, dat wjj
herhaaldelijk onder de aand&oht onzer lezers en
lezeressen brachten, is h itself<ie gebleven.
Het laat ons het nog eens herbalen be
staat hierinaan minvermogenden, en met
name kostwinners, die voor herstel van gezond
heid, volgens attest van hun geneesheer, bosoh-
of zeelucht noodig hebben, deze gedurende
eenigen tjjd te bezorgen.
Het snb-comité te Middelburg bestaat
uit mevr. Van Deinse—De Brugse en mej.
M. A. van der Harstdat te V I i s a i n-
g en uit mevr. de Wed. Van den Berg—Tulp
en mej. H. Bouvin.
Dit jaar kon de vereeniging weder 157 per
sonen helpen, zjjade weer 27 meer dan het
vorige jaar. Daaronder waren er uit Middel
burg, Terneuzen, Vliesingen en Zieriksee
elk éen.
In het geheel werd aan gitten ontvangen
f 6993.93, waaronder door het comité te M i d-
d e 1 b a r g f 55.50 en door het oomi'é te
V lissin gen f 25.70.
Wjj vertrouwen dat ook dit jaar de bjjdra-
gen in nog ruimere mate zullen toestroomen
dan in vorige jaren. Op het reisgeld voor
meerbedeelden maken een paar guldens toch
niets uit en die vele kleintjes helpen, dat
minder door de fortuin begunstigden in de
gelegenheid kannen gesteld worden nieuwe
levenskracht op te doen, om in den voor hen
zooveel zwaarderen strjjd des levens niet on"
der te gaan.
Onder voorzittersohap van den heer L.
K. van der Harst werd Woensdagavond, op
een der bovenzalen van de sociëteit de Ver
genoeging alhier, eene vergadering gehou
den van de leden van het departement »Mid-
delburg" der Maatschappij tot Nut van 'l
Algemeen.
Naar aanleiding van de voorgelezen notulen
deelde de voorzitter mede, dat de in de vorige
vergadering besproken onderwerpen door het
bestuur zjjn ter hand genomen, dat het bezig
is de noodige gegevens te verzamelen en dat
het de hoop koestert in eene volgende by een-
komst nadere mededeelingen te kunnen doen.
Van éenige ingekomen stukken werd de
inhoud gemeld, terwjjl overlegging geschiedde
van de rekeningen en verantwoordingen van
verschillende commission. Zjj werden onder-
zooht en goedgekeurd.
Daarna was aan de orde de verkiezing van
een afgevaardigde ter algemeene vergadering,
waarvoor werden aanbevolen de heeren J. A.
Altorffer, mr F. N. v. d. Bilt, mr S.Gratama,
T. Kielstra, Herman Snjjders en A. J. Wgnne.
De beer H. Sigders werd met 6 stemmen be
noemd, terwjjl 1 stam op den heer A. J,
Wgnne was uitgebraoht.
De heer Sajjdera nam de benoeming aan<
Als plaatsvervangend afgevaardigde werd meü
5 stemmen benoemd de heer J. A. Altorffer,
De heer mr F. N. v. d. Bilt verkreeg er 2.
Nog werd overgegaan tot de verkiezing va*
een bestuurslid, noodig door de periodieke
aftreding van den heer W. H. Hasselbaoh,
Daarvoor werden aanbevolen het aftredende
lid en de heer Herm. Snjjders. Met 0 stem"
men werd de heer Hasselbach herbenoemd,
terwjjl een stem werd uitgebracht op den
heer Herm. Snjjders.
Eindeljjk werden de punten van beschrij
ving voor de algemeene vergadering bahandeld.
Benoemd tot veldwachter te K a p e 11
P. Groetleer, thans onbezoldigd rijksveldwach
ter te Burcht (Schouwen.)
Bjj kon. besluit ft benoemd tot dgkgraaf
voor den polder Oudkempenshofstede N.
Kodde en tot djjkgraaf voor den Onruslpolder
J. L. Marousse.
Kiezers.
Het aantal kiezera bedraagt, volgens de
voorloopig vastgestelde ljjst, teJE 10 e t i n g e
voor Tweede kamer en Prov. staten 217, en
Gemeenteraad 200voorheen was dit cijfer 150
k 160. Kruisingen resp. 433, 415 en3041
Hoek 366 en 353.
TERKOOPINGEN ENZ
Door het polderbestuur van Walcheren
