MIDDELRIRGSCHE COURANT.
N°. 71,
140" Jaargang.
1897.
Donderdag
25 Maart.
TÉnrflilifiriurii m Heine Iniflen.
Middelburg 24 Maart.
crrr stad en provincie
Deze courant verschijnt d a g e I ij k smet uitzondering van Zon- en Feestdagen
Pry per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p-p., 2.-
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent
Thermometer.
Middelburg 24 Maart 8 n. vm. 50 gr., m. 12 u.
55 gr., av. 4 n. 54 gr. F. Yerw. tsm. kr. W. wind.
AdvertentiSn voor het eerstvolgend
nummer moeten de* middag* vóór ééa
uur aan het bureau bezorgd zgn,
Advertentiön20 cent per regel. Geboorte- dood- en alle andere familieberichten en1
Dankbetuigingen van 17 regelB 1.60; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel
Groote letters naar de plaats die zij innemen.
AdvertentiSn bg abonnement op voordeelige
voorwaarden. Prospectussen daarvan zgn gratis
aan het bureau te bekomen.
Agenten.
Te 's Gravenhagedb Gbbk, Belinfakte te
Amsterdam: A. de La Mas. Azb.
I.
Het verdienstelijk geschrift, door den heer
J. Bruinwold Riedel, secretaris van de
Maatschappij tot Nut van 't Algemeenaan
bovengenoemd onderwerp gewijd, verdient
zeker de algemeene aandacht en meer be
kend gemaakt te worden dan geschiedde
door de eenvoudige mededeeling, die wij
daarvan tot heden slechts gaven.
Het middel, daarin besproken, is wel niet
hoog verheven er wordt daardoor wel geen
kwestie van algemeen sociaal belang opge
lost menigeen komt het misschien vrij nietig
voor, maar waar het samenstel van onze
maatschappij uit zoovele betrekkelijke klei
nigheden bestaat en elk daarvan haar in
vloed doet gelden, ie al zoo dikwijls gebleken,
dat het schijnbaar kleine niet over het
hoofd gezien mag worden 5 en vooral in
beperkten kriDg meer nut stichten kan dan
menigeen oppervlakkig denkt.
Wij staan hier voor een middel van zuiver
practischen aarddoor te trachten aan
iederen daarvoor geschikten werkman een
akker tuingrond te verschaffen, bevordert
men de oprichting van een dier nuttige
instellingen van vooreorgdie een krachtig
middel kunnen zijn om, eenerzijds de ar
moede te weren, anderzijds het arbeidsver
mogen en den welstand van den werkman
daardoor zijn gevoel van eigenwaarde
en van opgewektheid te verhoogen.
Het doel, met zulk een instelling beoogd,
is„den werkman en kleinen ambachtsman,
door aan hem tuingrond te verhuren, in
staat te stellen, niet alleen zijn eigen groen
ten en aardappelen te bweeken maar ook,
door daarvan te verkoopen, wat hij voor
het levensonderhoud van zijn gezin niet
noodig heeft, zijn welstand te verhoogen.
Twee methodes kunnen daarbij gevolgd
worden. De eene is, dat de akkers tuin
grond alleen worden verhuurddat de we-
derinhuur voor een volgend jaar verzekerd
is voor ieder, die, naar het oordeel der toe
zicht houdende commissie, de hem toege
wezen akkers goed en met den gewenschten
uitslag, voor zoo ver van hem afhangt, beefi
bewerkt.
De andere, dat deze akkers allengs het
eigendom van den huurder worden, door dat
in den jaarlijks te betalen huurprijs een
deel van den koopprijs is begrepen.
Bij de eerste methode is het telen der
voor eigen levensonderhoud noodige groen
ten, aardappelen en peulvruchten het hoofd
doel.
B0 de tweede treedt op den voorgrond
het denkbeeld, om van den werkman een
grondbezitter in het klein te maken.
Het geheele denkbeeld is van Engelschen
oorsprong. Reeds sedert vele jaren bestaan
in Ierland bepalingen, die het den huurder
van een stuk land mogelijk maken, eigenaar
te worden van den grond, dien hij bebouwt.
En dit voorbeeld werd in Engeland gevolgd,
ook als tegenhanger van de daar bestaande
opeenhooping van landbezit in éen hand.
Door de groote ontevredenheid, die daar
in 1830 onder de veldarbeiders heerschte,
tengevolge van de ongunstige landbouw-
toestanden, vatte men het plan op te
trachten die te verbeteren, vooral met het
oog op den werkman. Men stelde 0. a. voor
aan de veldarbeiders in Zuidelijk Engeland
een klein stuk land in huur te geven, dat
in hunne vrije uren door henzelven zou
worden bebouwd. Na zeer veel moeite
gelukte het dien maatregel in te voerenen
hij werd allengs meer algemeendoch eerst
sedert 12 jaar is aan het stelsel eene uit
breiding gegeven, waardoor dit blijkbaren
invloed op den welstand der arbeiders
bevolking heeft uitgeoefend.
Die tuingrondverhuring werd daar voor
het eerst nauwkeurig geregeld bij de „wet
op het verhuren van kleine stukken grond"
(The Allotments-Act) van 1887, die tweemaal
herzien is, in 1890 en in 1894. Aan die
regeling van staatswege, practisch en
zooals vele zaken in Engeland, is het stel
lig te danken, dat die goede instelling daar
een zeer hooge vlucht nam, zoodat reeds
meer dan een millioen stukken tuingrond
aan werklieden in huur zijn gegeven.
floe in de praktijk de loop van zaken is
bij znlk een tuingrondverhuring aan werk
lieden en daarmede gelijkstaande personen
(ook vronwen en allen, die door bandenar
beid in hun levensonderhoud voorzien, wor
den hiertoe gerekend) beschrijft de heer
Riedel als volgt;
Indien een werkman een stnk grond
wenscht te huren, zal bij eerst trachten, dit
van don eigenaar te verkrijgen. De meest
aangewezen weg daartoe is, het verzoek te
richten eerst tot den boer, die land in het
groot of eèn boerenplaats van dien eigenaar
in hunr heeft. Geeft die zijn toestemming,
dan zal in den regel de landeigenaar niet
weigeren, gelijk de ervaring heeft geleerd.
Wil deze eigenaar in het district, waarinde
aanvrager woont, geen land dn huur geven
dan richt bij zijn verzoek tot andere eige
naren, die doelmatigen tuingrond beschik
baar hebben. Is niemand bereidhet ver
zoek in te willigen, dan wendt hij zich met
een daarvoor in te vullen formulier-verzoek
schrift, hetzij tot het bestuur van het dis
trict, waar men aan tuingrond behoefte heeft,
hetzij tot het gemeentebestuur. En deze be
sturen zijn dan verplichtte onderzoeken of
de behoefte aan tuingrond bestaat, en zoo
ja, om, zoo minnelijke tnsschenkomst niet
baat, de noodige akkers tuingrond, naar bij
de wet vastgestelde regelen, af te dwingen
van de verschillende eigenaren, die zulk land
endom hebben. Behalve land, om dit
gedeeltelijk te verhuren aan werklieden, kan
de plaatselijke overheid land onteigenen om
dit als gemeene weide in gebruik te geven
aan verschillende werklieden.
De bedoeling van dit verhuren van tuin
grond in Engeland is, niet, arbeiders terstond
tot kleine pachters te maken, maar wel, hun
de gelegenheid te openen, dit allengs te
worden, daar zij steeds meer stukken land
in huur kunnen nemen. Allotments en Small
Holdings zijn niet hetzelfde. Een Allotment
is een stnk land van in den regel niet meer
dan 2 acres, dat een arbeider voor eigen
gebruik bebonwt, zonder dat hij ophoudt,
werkman te zijn bij een ander. Een Small
Holding is een stuk land van grooteren om
vang, dat verschaft wordt aan een kleinen
pachter, om er op te wonen en met de op
brengst zich en zijn gezin te onderhouden.
De houders van Small Holdings kunnen het
best vergeleken worden met de zoogenaamde
„gaardeniers" in Friesland.
Dat nit vele houders van Allotments al
lengs Small Holders groeien zullen en nit
deze wederom boeren, opdat er nieuw bloed
kome onder de boeren van Engeland en op
dat allengs een klasse van kleine grondbe
zitters worde gevormd, naast die der groote
grondeigenaren ziedaar waarop de tuin
grondverhuring in Engeland is aangelegd
In sommige plaatsen helpen de veld
arbeiders zich zeiven, door gesamenlijk een
stuk land te koopen en dat in allotments te
verdoelen. In 1894 is door middel van het
„verbond van veldarbeiders" in Engeland
aan niet minder dan 1000 arbeiders een
stuk tuingrond verschaft. Vele landheeren
bevorderen dit streven en het stelsel wordt
thans gesteund, zoowel door de beide politieke
partijen in Engeland als door vele ministers
en belangstellenden. Ook wordt in sommige
streken van Engeland, onder den naam van
Cowgra&stegen weinig geld, weide voor een
koe afgestaan aan werklieden, die een köe
hebben kunnen koopen.
Het geheele stelsel heeft kans, tot steeds
grooter ontwikkeling te znllen komen en
steeds meerderen ten zegen te znllen worden.
Dit voorbeeld van Engeland wordt nog
niet veel nagevolgd. Alleen de stad Berlijn
schijnt een deel der stadsgronden op de
zelfde wijze te verhuren.
In ons land is van officieele Btappen op
dit gebied, van rijkswege, geen sprake.
Wat er gedaan werd in die richting, ge
schiedde door Nutsdepartementen en in
1885 werd door het hoofdbestuur der Maat
schappij reeds de aandacht gevestigd op
hetgeen door enkele afdeelingen in deze
was verricht.
Men is daarbij uitgegaan van het idee
om land, dat men in eigendom of in huur
had verkregen, te verdeelen in tuinen of
akkers van niet te grooten omvang, die door
doelmatige afscheidingen van elkaar te
scheiden en ze tegen matigen hnnrprys te
verhuren aan oppassende arbeiders, wedu
wen of kleine burgers en daarbij te bepalen,
dat het loon eener goede bemesting en ver
zorging van den gehusrtlen akker zon zijn,
dat de huarder van het vorige jaar kon
rekenen op wederinhuring voor een volgend
jaar. Sommige departementen gaven boven
dien premiè'n op eene goede verzorging, be
staande in tuingereedschappen of in gelde
lijke bedragen van 2 tot 0.50, om den
onderlingen wedijver tusschen de huurders
van gewoonlijk nevens elkander gelegen
akkers te bevorderen.
Dergelijke instellingen bestaan thans te
Bedum, Franeker, Heveekes (Gr.), Holwerd,
Joure, Loppersum, Nienw-Lekkerland,
Noord-Beveland, Onderdendam,Oost
woud, Oude-Pekela, Uithuizen, Wildervank,
Winsnm (Gr.) en 't Zandt.
Over de resultaten, op Noord-Beveland
daarmee verkregen, kwamen nu en dan in
ons blad meededeelingen voor, nog onlangs
zelfs eene, die getnigde van een toenemend
gunstig resultaat.
Wat er in Goes op dit gebied geschiedt,
wij, aan de hand van het geschrift
van den heer Riedel, in ons volgend nommer
ee.
Thans eindigen wij met de mededeeling,
dat de oudste instelling in dien geest is te
Franeker, waar zij in 1838 werd opgericht
door de spaarbank van het departement.
Directeuren dier bank vormen de commissie
van beheer. In 1896 heeft deze commissie
10.45 H.A. land, eigendom van de spaar
bank, aan 209 arbeiders verhuurd tegen
4 per akker van 5 are.
Er is te Franeker groote belangstelling
voor dezen tuingrond. Wanneer éen akker
vrij komt, bieden zich soms twintig nieuwe
huurders aan.
Diasdag avoad ora half negen is te Wei-
mar plotseliag aaa eeae beroerte overleden
Prinses Wilhelmina Maria Sophia Louisa der
Nederlanden, die den 8en April 1824 te 's Gra
venhage geboren werd en dus weldra baar
73ste jaar zou zgn ingetreden. Zjj was sedert
den 8 October 1842 gehuwd met den groot
hertog van Saksen Weimar-Eisenaob.
Met deelneming zeker zal door het Neder-
laadsohe volk de dood van deze eenige zuster
van wijlen koning Willen III vernomen wor
den, want groot zjjn de verplichtingen, welke
Nederland aan haar heeft.
Steeds heeft dexe vorstin blgk gegeven van
haar belangstelling in bet oude vaderland, een
streven dat de volle sympathie had van den
groothertog, die zelf zich aangetrokken gevoelde
tot ons land, en er elk jaar met zg»
dochter vertoefde. De bewgsen van de vorste
lijke belangstelling in wat hier te lande om
ging, waren nooit sohaarsoh. Maar vooral in
1879, na den dood van prins Hendrik, nam
het streven der vorstin een nieuwe richting.
Met een deel der nalatenschap van dien prin-
nam zjj de* mantel van den overledene op, en
ging zjj op het voetspoor van den betreurden
broeder, vooraan staan, waar het gold groote
ondernemingen te steunen. Prinses Sopbie deed
dit in stilte, waar het konopenljjk waar het
noodig was om geestdrift te wekken en eet
vorstelijk voorbeeld te geven. Inzonderheid de
pogingen der vorstin om de Koninklijke Fa
briek van Stoomwerktuigen te Amsterdam
in Btand te houden, en later haar krachtig
medewerking aan het te boven komen van
de geweldige Indisohe crisis van vójr 12jaar,
moeten dankbaar worden herdacht.
Door hare liefde voor de kunBt nam zjj aan
het hof te Weimar een waardige plaats in,
en was het haar in menig opzicht gegeven, te
werken volgens de beroemde tradities van
dezen klassieken bodem der kunst.
Een aore 40.4671 areeen hectare dus
ongeveer 5= 21/» acre.
Tentoonstelling vrouwen nrbeld,
Zooals wg vroeger meldden, bestaat het plan
om in 1898 eene Nationale Tentoonstelling
van Vrouwen-arbeid te houden.
Wjj ontvingen nu dezer dagen drie ver
schillende verzoeken om begeleidende opstellen
daarover in extenso op te nemen. Eerstens »Een
woord," groot 20 blads. druks; dan een brief va»
een tante aan een nichtje met een antwoord
daarop, die minstens een paar kolom in ons
blad zouden beslaan en ten derde >Een woord
aan allen," zes bladzgden groot.
Voldeden wjj aan al die verzoeken, dan
bonden wjj wel alleen een geheele courant
aan dit plan wgdei. De dames, die met zoo
veel jjver daarvoor propaganda trachten te
maken, zullen zeker zelven wel moeten er
kennen dat dit al te veel gevergd is.
Wjj moeten ons dus bepalen tot eene her
innering aan onze lezeressen, dat mevrouw G.
Goekoop—De Jong van Beek en Donk te
's Gravenhage zeker gaarne ieder zal inlichten,
die iets naders omtrent dit plan wil ver-
neme*. En dat de finnnoieele commissie
in de grootere en kleinere gemeenten van ons
land, zooveel doenljjk in alle kringen, intee-
kenljjsten rond tal zenden, ten einde alle
vrouwen en mannen aan te sporen, naar ver
mogen tot de tentoonstelling bjj te dragen,
met een gift, hoe klein ook, en hen op te
wekken ook tot moxeelen steun en medewer
king.
Willen de dames in een zeer beknopt
berioht op de te waardeeren poging eens wjj-
een, geen biad zal zeker bezwaar maken daar
voor een klein plaatsje af te staan. Wjj al
lerminst.
Bjj kon. besluit
is, zooals nog in een deel der oplaag van
oas vorig nommer werd gemeld, benoemd tot
offioier ia de orde van Oranfe-Ncsssau (met
de zwaarden), de kolonel W. Hing man, com
mandant van het 3de reg. inf.;
de heer Edouacd Jean Pierre Elias, te
's Gravenhage, met al zjjae wettige, zoo man-
aeljjke als vrouweljjke, afstammelingen in den
Nederlandsohen adel verheven, met de praedi-
caten van jonkheer ea jonkvrouw
ia de heer H, W. L. Laar, op zjjn verzoek,
eervol ontslagen uit zjjae betrekking van
inspecteur der telegraphic te Breda en benoemd
tot directeur van het telegraafkantoor te
Utreoht;
ia benoemd tot lid van den raad van Neder-
landsoh-Iadië de heer jhr.L. Th. Hora Sicoama,
resident van Boerakarta;
is de O.-l. ambtenaar met verlof J. A. Kerk
hoven, laatsteljjk ingenieur 2Je kl. bjj den
aanleg van staatsspoorwegen op Java, op zjjn
verzoek, wegens physieke ongeschiktheid eer
vol uit 'a lands dienst ontslagen, met toeken
ning van pensioen;
is de O.-l. ambtenaar met verlof L. Franken,
laatsteljjk onderwjjzer le kl. bjj het openbaar
lager onderwjjs voor Europeanen en met dezes
geljjkgestelden in N.-I., op zjjn vertoek eervol
uit 's lands dienst ontslagen, met toekenning
van pensioen;
zjjn de met verlof hier te lande aanwezige
officieren van gez. le kl. J. van der Wal en
G. W. A. Beyfuss, ter sake van lichaamsge
breken, eervol nit den militairen dienst ont
slagen, met toekenning van pensioen.
Vrjjiag verleent de minister van financiën
geene audiëntie.
Door den minister van buitenlandsohe zake»
is bekend gemaakt dat de blokkade van het
eiland Creta van 21 Maart 1897 is toegepast
en algemeen zal zgn voor alle schepen, varend
onder de Grieksohe vlag.
Dinsdag avond is overleden mr A. P. de
Lange, lid der Tweede kamer, die zitting had
voor het hoofdkiesdistriot Alkmaar. I* zjjne
omgeving en daarbuiten gaf bjj bljjk van
groote vrijzinnigheid en door zjjn kennis ea
redenaars gaven blonk hjj uit. Ook als tchrjj
ver deed hjj eloh kennen als een man van
praotisoben zin ea geestig oauieur.
Oosft-ImdlS.
Volgens telegram uit Batavia aan de NR. Ct.
bedreigde Peeudo-Singa Mangaradja Baadar
Poeloe in Asaban (afdeeliag der residentie
Oostkust van Sumatra) met 1000 Battaks. De
oontroleur »n de sultan van Asaban vielen
hen met inlaadsohe politie aan. De aanvoer
ders werden gevangen genomen en naar Tan
djong Balei gezonden. De vjjaad, die ver
strooid weid, had twee dooden en versoheidene
gewonden. Wjj leden geen verliezen.
Het verdiensteljjk weekblad De Neder-
landsche Werkman, Geïllustreerd Volksblad,
waarop reeds meermalen door ons is gewezen,
bljjft «eregeld een eervolle plaats innemen in
onze volksliteratuur.
Dezer dagen verscheen no 12, dat ook we ör
veel lezenswaardigs bevat.
Wil zulk een blad echter big ven bestaan
en zjjn nuttigen invloed uitoefenen, dan dient
het kraobtig gesteund te worden.
Wg hebben vroeger reeds gewezen op den
hoogst billgkea prgs van dit bladper half
jaar 75 centbjj groote getallen minder.
Elk vrgzinnig man, die dit kam doen, dient
den uitgever, den heer O. Misset te Doetinobem,
in deze te schragenen te helpen bevorderen
dat dit blad kome in handen van velen, voor
wie het is bestemd.
Bljjkans een hier ter stede ont
vangen particulier telegram is de kapitein
der infanterie van bet O.-I. leger F. G. Hering
bevorderd tot majoor.
Dinsdag avond trad in Ons Huis alhier
als spreker op de heer dr J. F. van Bemme
len, uit Den H«ag.
Hg betohreef op zeer duidelgke en aange
name wjjze een reis »Dwars door Sumatra",
die hg met de expeditie IJzerman mede maakte,
terwgl hg het gesprokene door lichtbeelden
toeliohte.
De zaal was goed bezet en de aanwezigen
maakten kennis met veel wat hun nieuw was.
De heer Herm. Sngders dankte den spreker
voor zgne rede en was daarbg zeker wel de
tolk van alle aanwezigen.
- Dinsdag avond omstreeks kwart over
tien uur werd in een winkelhuis op de Groote
Markt alhier, nadat het gas was uitge
draaid, ontdekt dat in een roetverzameling in
den schoorsteen een begin van brand was ont
staan.
De politie kwam spoedig met een extino-
teur van het bureau en blusebte weldra het
De kapitein-luitenant t/s W J. DeBrujjne
wordt 6 April gedetaobeerd teVlissingen
bjj de verdere gereedmaking aan de fabriek der
maatscbappg De Schelde, van Hr. Ms. pantser-
schip Zeeland. Genoemde hoofdofficier zal la
ter als lste-offioier op dien bodem geplaatst
worden.
Te Goes hadden Dinsdagavond de Fisk
Jubilee zangers veel suooes. Een talrjjk pu
bliek, waaronder velen die nooit een gewoon
concert, hoe mooi ook, bgwonen, waren ia de
concertzaal der sociëteit V. OV. tegenwoor
dig en juichten de zangers luide toe.
Ook voor de uitvoering, heden avond te
iddelburg, waren vele kaarten genomen
en plaatsen besproken.
Wg wgzen er op, dat Donderdagavond
alhier zal gezongen worden de Esther-can
tate, die overal veel bgval verwierf.
Iemand uit G 0 e s, die zeven jaar gele
den, na zgn eersten diensttgd als milicien bg
de mineurs te hebben uitgediend, naar Amerika
ging, werd na zgn vertrek tweemalen voor
na-oefeningen onder de wapeaB geroepen. Met
goedvinden van de militaire autoriteit ver
vulde zgn broeder zgn plaats. Onlangs kwam
hg wegens familieomstandigheden naar zgn
vaderland terug ea meldde zioh te Utrecht
bg zgn korpB. Bg werd voor zes weken in
gedeeld en moet nu nog drie jaren ter be
schikking blgven, alsvorena zgn paspoort te
kunnen erlangen.
Wg geven dit berioht zooals men bet ons
uit Goöb zendt.
Vóór eenige dagen is tegenover het punt,
waar de polders Onrust en Jacöba (Noord-
Beveland) samenkomen, een oeverafsobni-
ving geconstateerd van 295 M. lengte, 95 Ma
breedte met een verdieping van 10.40 M.
Alweder heeft nabg Koewacht ee*
smokkelpartg van vee plaats gehad, zeer tea
nadeel© van de daarbg betrokken kooplui.
Dinsdagnacht sga nl. nabg die gemeente door
de Belgische ambtenaren v. R. en P. vier
koeien aangehouden, ter waarde van e. a. 16QÖ
francs; zg behoorden tot een partg van 15
koeien, die men de grenzen wilde overbrengen.
In deazelfden nacht hebben de douanen te
Klein Syaay, nabg Koewacht, een even goede
vangst gehad; aldaar werden van twaalf
koeien eveneens 4 aangehouden.
Twee personen, die uit de strafgevangenis
te Hoogatraeten (prov. Antwerpen) ontvlucht
waren, werden Dinsdag voormiddag door twee
Belgische gendarmen te Koewacht gearre
steerd en naar hun vorige verblgfplaats over
gebracht.
Het langverwachte anti-rerolutionnaire
weekblad voor Zeeuwsob-Vlaanderen zal met
1 April a. te Axel versohgnen. Het zal den
naam dragen De Scheldestroom en geredigeerd
worden door de heeren J. F. Heemskerk te Sas
van Gent, A. Steyling en S. Laansma te Axel.
De voorbereidende maatregelen voor den
bouw van eeae nieuwe zeesluis te T e r n e u-
z e.n en de verbeteringswerken aan het kanaal
Terneuzen—Gent zgn thans naar me*
ons schigft ,wat bet Nederlandeoh gedeelte
betreft, in gang. Een bureau voor de bg
die werken benoemde ingenieurs en epzioh*
ter* wordt ingericht ea te Sluiskil is men reed*
