r
MIDDELRIIRGSCHE COURANT.
140' Jaargang.
Woensdag
17 Maart.
N°. 64.
1897.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k smet uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prij per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., 2.-
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
VkevmoBeter.
Middelburg 16 Maart 8 u. vm. 44 gr., m. 12 u.
46 gr.,av.4 o. 50gr.F.Verw. aanw. Z. W. wild.
Advertentiën voor het eerstvolgend
nummer moeten des middags vóór éém
nar aan het bureau bezorgd zjjm.
Advertentiën20 cent per regel. Geboorte- dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel
Groote letters naar de plaats die zij innemen.
AdvertentiSa bjj abonnement op voordeelige
voorwaarden. Prospectussen daarvan sjjn gratis
aan het bureau te bekomen.
igenten.
Te 's Gravenhage de Gebe. Belinfantb te
Amsterdam: A. de La Mae Azn.
De Ongevallenverzekering.
VI.
(Slot.)
Vrijheid in den zin van losbandigheid,
van te mogen doen wat men wilis noch
een rechtsnoch een zedelijkheidsbegrip
Thorbecke.
f olkswelvaart. Oude theorieJames Watt.
Enquête-verslag. Vraag en aanbod.
De Bijbel. Kapitaalmoord, Valsch
uitgangspunt en onware slotsom. Cae
sar over den Rubicon. Voorbeelden
van sociale wetsvoorschriften.
Politiek kompas.
Keeren wij nu ten slotte tot de hoofdzaak
terug.
Waarvan hangt de algemeene volkswel
vaart af? Het antwoord we zagen het
in het vorige opstel kan wel niet anders
luiden danVan de hoeveelheid van die
ontelbaar velerlei arbeidsvruchten, noodig
voor voeding, kleeding, woning, voor het
intellectueel, geestelijk en zedelijk leven,
voor ontspanning en genot, en voorts van
de wijze waarop ze worden verdeeld. Ver
deeld onder de benaming van arbeidsloon,
ondernemerswinst, interest, pacht. De grootte
van die porties, de voorwaarden voor ont
slag, boeten, arbeidsduur enz. enz. behoort
geregeld te worden door vraag en aanbod,
onder den invloed van de vrije toestemming
der beide partijen den werkgever en den
werknemer en gewaarborgd door rechtsze
kerheid. Zóo, ik herhaal het, zegt de on
juist gebleken „grauwe" theorie. Hierdoor
wordt eene verdeeling van de arbeidsvroch-
ten verkregen naar rechten billijkheid, waarop
door den wetgever geen inbreuk kon wor
den gemaakt, zonder dat hij een der partyen
ten koste der andere zon bevoordeelen. De
grens van de staatsbemoeiing wordt hierdoor
jnist bepaald. Vasten grond vindt destaats-
man voor de beantwoording der vragen
behoort dit, behoort dat, tot den werkkring
van den Staat? Op dezen grondslag werden
schier alle hierop betrekking hebbende
oeconomische theorieën opgesteld en in de
meeste gevallen in logischen gedachtengang
Behoort de ongevallenverzekering tot de
staatstaak Die theorieën antwoorden be
slist neen. Consequent, logisch is dit ant
woord zeker. Maar
Steeds meer bleek en blijkt de uitvinding
van James Watt een wereldgebeurtenis te
zijn, veel machtiger in omwenteling dan de
groote revolutie van 1789. Bijna wekelijk.-
lezen we van oorspronkelijke uitvindingen
of van verbeteringen in de techniek, waar
door dank zij het menschelijk vernuft
de natuurkracht in meerdere mate in dienst
wordt gesteld van den meDseh. De onder
neming8vorm aangewezen door de naam-
looze vennootschap is door de wet ge
creëerd om de samenvloeiing van de groote
kapitalen, voor de groot-industrie vereischt,
te bevorderen de voortbrenging is duizend
voudig vergroot, het pro luctie-vermogen
schijnt bijna onbegrensd en klachten,
wanhoopskreten omtrent loonen, boeten, ge
vaar voor leven en gezondheid, zedelijkheid
en beschaving, voor het huisgezin werden
en worden meer dan ooit geho >rd
De parlementaire enquête, gevolgd door
de staatsenquête, werden gehouden. En de
uitkomst Er ging een rilling door Neder
land. Het jonge, opbloeiende studentenleven
wilde zich niet beleedigen door bij vroolij-
ken disch gebruik te maken van serviezen
in een fabriekshel vervaardigd. De rector
van het gesticht de Nieuwenhofto Maastricht
had niet te vergeefs o. m. verklaard:
»Ten tweede durf ik dat evenwerk een on-
■mensohelyk werk noemen". »Nu wordt
«alk een oven op eene vreasaljjke, allervreóse-
Ijjkste hitte opengebroken en dan moet, na
«enigen tjjd van afkoeling, de werkman daar
in dien oren gaan, waarin, ik durt het recht
uit verk'aren, de fabrikant zjjn jachthond oi
zjjn paard niet zou wagen, mjjse heeren! en
daar moet zoo een mensoh dan ingaan zooals
enn zwemmer in het water gaat en ik zóu
haast zeggen, dat die nog fatsoenlijker gekleed
is" »De man komt gansch buiten adem
ait den oven, na 10 minuten of hoogstens
een kwartier daarin gewerkt te hebben; hg
yalt den op den grond oi op een blok neder,
drinkt daarna een liter water, rust een kwar
tier of wat nit en moet dan weder in den
oven". »Ea wat verdient hjj daarmede? f 1.25
per dag". »Dit werk is vermoordend voor den
arbeider".
En op de vraag of het bouwen van meer
dere ovens door de menscheljjkheid sou ge
vorderd worden, antwoordde de reotor: »zeei
zeker, en wanneer de fabrikanten een half
of een percent 's jaars minder verdienden,
dan zullen sjj daarom niet armer worden".
Wil men een zeker ook geheel betrouw
baar man hooren over den indruk van de
waarneming van het arbeidsleven, dan heeft
men slechts te lezen wat mr N. G. Pierson
schrijft„Wanneer men in de enquête
verslagen in die bijvoorbeeld, welke
omtrent de Leidsche fabriekarbeiders gegeven
zijn berichten leest van patroons, die
hunne werklieden op alle mogelijke wyze
exploiteeren, hun overmatige werktijden op
leggen, niets doen tot verbetering hunner
woningen, dan heeft men niet alleen redeü
om ergernis te gevoelen, maar ook om zich
te verbazen."
Eene herinnering aan het enquête-verslag,
dat zoovele droevige tafereelen uit het
arbeidsleven beschrijft, al behoort ook ge
wezen te worden op veel goeds en aan
trekkelijks dat het bevat, is noodig om op
ondubbelzinnige wijze aan te toonen, dat
vraag en aanbod" naast de zoogenaamde
contractvrijheid geen billijke verdeeling naar
verdiensten bewerken. Bovendien houde men
steeds in het oog: vraag en aanbod zelve
worden voornamelijk beheerscht door wets
voorschriften, door handelingen van den
Staat. De voorwaarden, waaronder het grond-
eigendomsrecht omschreven is, oefenen invloed
uit o. m. opa vraag en aanbod van bouw
grond voor woningen, wat van zoovéél
belang is in groote bevolkingsmiddelpunten
h op vraag en aanbod van landerijen ten
behoeve van boereneigenaarsc op het
gebruik van de productiviteit van den grond
d op de verdeeling van het grondbezit.
Hierbij denk ik aan de gewijde woorden
Je8aja V8Wee dengenen die huis aan
huis trekkenakker aan akker brengentotdat
er geen plaats meer is en gijlieden alléén
inwoners gemaakt wordt in het midden des
lands." Voorts aan Leviticus XXV3Eet
land zal niet voor altoos verkocht worden
want het land is Mijn, dewijl gij vreemdelingen
en bijwoners bij Mij zijt."
En al deze bepalingen werken direct of
indirect op vraag naar en aanbod van
arbeid. Dit geldt ook voor de wetsvoor
schriften aangaande erfrechtdeze ii
ceeren ook op vraag en aanbod van arbeids
krachten. En van enorme beteekenis hierop
is de kapitaalsvermeerdering of vermindering.
De toeneming der bevolking vraagt voort
durend om minstens evenredige, kan het zijn,
in sterker mate, vergrooting van de hoeveel
heid maatschappelijk arbeidsmateriaal. En
aan kapitaalvernietiging heeft het in onze
w tot groote schade van de noodige
vermeerdering van vraag naar arbeid
niet ontbroken! Volgens den Engelschen
statisticus Mulhali bedroegen de staatsschul
den van alle landen in 1820 1.4411848
1.6921870 3.839 en 1882 5.170
llicen.
En hiervan is hetovergroots gedeelte be
st eed tot dekking van tekorten, die gewoon
lijk het gevolg waren van oorlogsnitgaven
Engeland gaf van 16881856 1212.478.613
aan oorlogskosten uit, waarvan slechts
501.202.143 door belastingen zija opge
bracht. De Krimoorlog, later die met Italië
en die met Duitscbland hebben de Franscbe
staatsschuld met ruim elf duizend millioen
francs vermeerderdWat een kapitaal-moord'
op groote schaal; wat een ongunstigen in
vloed moet hierdoor op de vraag naar arbeid
zijn uitgeoefend!
Reden te meer om de vrije werking van
vraag en aanbod niet te mogen beschouwen
als een goede regulatrice voor de verdeeling
van het maatschappelijk inkomen, voor de
aanwijzing van het aandeel der arbeids-
vrnchten, dat den arbeider toekomt. Denkt
mén hierbij aan de vele droevige feiten, die
op onweersprekelijke wijze getuigenis afleg
gen van schier geheel gemis aan onafhan
kelijkheid aan de zijde van den werknemer,
waardoor derhalve de vrije toestemming voor
de arbeidsovereenkomst schier geheel denk-
b eeldig is, dan blijkt duideiyk dat de boven
aangewezen begrenzing van de staatstaak
wèl logisch uit de daarbij omschreven theo
rieën voortvloeit, maardat die theorieën
afgeleid zijn van een met de werkelijkheid,
met de waarheid in strijd zijnde praemisse
en dus zelf onjuist zijnl
Ik heb mij eenige uitvoerigheid veroor
loofd, omdat het d. m. van veel beteekenis
is de punten van verschil tusschen de zoo
genaamde oude en nieuwe richting duidelijk
te doen uitkomen. De duisternis toch voor
velen op oeconomisch gebied is éen der oor
zaken van de politieke verwarring onzer
dagen.
De memorie van toelichting op het weté-
ontwerp tot de ongevallenverzekering toonl
ondubbelzinnig aan, dat ook de regeering het
uitgangspunt van de oude theorie veroordeelt.
Die belangrijke regeeringsnitspraak verdient
in baar geheel den lezer voorgelegd te
worden
»Niet zelden wordt beweerd, dat het alge
meen welzgn het best bevorderd wordt door
aan de indivifuën de vrjjheid te laten mét
elkander te oontraoteeren geljjk zjj willen efe-
dat het mitsdien onjuist gezien is van den
Staat, om ter zake van het hier behandelde
in te grjjpen. Vooreerst zg hiertegen opge
merkt, dat de bestaande wet zeer dikwgls de
vrgheid van oontraoteeren aan banden legt.
Doch bovendien ga men 'eerst na wat er in
het praotisoh laven waar is van deze vrjjheid
van oontraoteeren, d. w. z. of werkeljjk beide
partgen wel zoo vijj zgn. Aan de zjjde der
werkgevers bestaat die vrjjheid tot zekere
hoogte wel, maar aan den kant der werklie
den veelal niet. Deze laatsten weten bj)
ondervinding, dat, als zg bjjaondere voorwaar
den willen bedingen, de werkgevers nie»
zéldem voor hen anderen vragen en meesten
tijds niet te vergeefs. Particulier initiatief
van den werkman iB niet voldoende, daar hg
alleen niets dwingen kon en voordat de werk
lieden zioh hebben kunnen vereenigen om
rechtmatige vorderingen door te zetten, zullen
de meesten weder hunne eisohen hebben
laten vallen, daartoe gedwongen door gebrek
aan middelen om in hunne behoefte te kun
nen voorzien. Daardoor is hunne kracht vax
willen niet zelden gebroken en coatracteerei
zg diensvolgens niet geheel vrjj. En waar nu
die vrjjheid van contracteeren niet ten volle
bestaat bjj een groot aantal personen met het
gevolg, dat, als hen een ongeval treft, zg als
armen ten laste van bet algemeen vallen,
daar wettigt het algemeen belang de tusschen
komst van den Staat, en zou zelfs de vraag
gesteld kunnen worden, of onthouding geen
plichtverzuim wordt."
Caesar is den Rubicon overgetrokkenDe
regeering heeft de grens van de oude theo
rie der contractsvrijheid overschredenze
heeft ook principieel den grond der nieuwe
theorie, dien der sociale politiek, betreden.
Zij heeft dat gedaan om redenen, door anderen
en mij sedert jaren herhaaldelijk in kiezers-
en Nutsvergaderingen uiteengezet. Voor velen
geldt evenwel meer icie het zegt, dan wat
wordt gezegd. Ook om deze reden is de
regeeringsverklaring van gewicht. De weg
is nu ook gebaand voor verdere bewerking
van een volledig stelsel van arbeidersver
zekering, voor een wetboek op den arbeid
De grens tusschen beide theorieën vormt ook
de grens, behoort die althans te zijn, waar
door de linker- en rechterfractie's van de
groote staatspartijen worden aangewezen.
Radicalen, geavanceerd liberalen, Kuyperi-
anen willen moedig mede den Rubicon over
trekken; de Schaepmannianen weifelen nog.
Wie zal de Caesar zijn, wie znllen zijne
veldheeren wezen, door wie het bondgenoot
schappelijk leger tot de overwinning wordt
geleid, tot heil van land en volk
Voor verreweg de meeaten geldt 't hét
begin van iets nieuws op het gebied der
wetgeving Voor anderen eene nieuwe ver
klaring van de wet, zooals meer voorgekomen
is omdat de nood drong en omdat zulk een
drang ook op de verklaring van wetten niet
zelden een machtigen invloed uitoefent
Toch is dit gelukkig niet het geval. De
veertig artikelen van het B. W. en het on
geveer gelijke aantal nit het W. v. Koopb.,
door de regeering opgesomd, wijzen op by na
even zoovele grensiynen voor de vryheid
tot contracteeren.
Wil ik enkele voorbeelden geven
Veronderstellen we dat meneer Coupon
met den kondigen, energieken, werkzamen
jeugdigen ingenieur Arbeid eene vennoot
schap onder eene firma opricht en dat Arbeid
genoegen heeft genomen, onder den druk
der concurrentie van jonge gediplomeerden,
met by voorbeeld f 2500 vast jaarloon, zon
der meer. Veronderstellen we dat, dank zij
de jonge, onvermoeide werkkracht, dank zij
de bekwaamheid van den ingeniear, de win-
groot en grooter worden. Volgens de
overeenkomst zon dezen den vennoot Coupon
geheel toekomen. De jonge man zon kun-
pen toekijken, ware 't dat de wetgever hem
niet beschermd hadde tegen zyn egoïstisch en
compagnon. De overeenkomst, waarby een
der partyen al de voordeelen worden toege
kend, zyn nietig, zegt, zoo treflfcnd schoon,
de wet (Art. 1672 B. W.) Met andere woor
den, het leeuwenaandeel is verboden. Dit
heeft Lafontaine ons reeds geleerd in zijD
fabel over de Compagnieschap van de vaerze,
de geit en het schaap met den leeuw, die,
als het op deelen aankomt, zegt
,Die eerste portie is voor mij
Omdat ik Koning de»", zoo spreekt hij
[„lieve vrinden,
Dat zult ge zeker billijk vinden.
De tweede is volgens recht mijn eigendom .-
[dat heet
Eet recht des sterksten, als ge weet,
De derde zal ik naar mij halen,
Want de allerdapperste ben ik.
En als er iemand naar dit vierde stuk durft
[talen,
Dien worg ik op het oogenblik!
E#n ander voorbeeld:
Schipper Hendrikse, varende het schip
Lize, verkeert door stranding in nood. Om
van de kostbare lading zooveel mogelijk te
bergen, roept hy de hulp in van de eerste
de beste groep manschappen, al is het ook
dat zij misbruik makende van den nood
waarin de kloeke scheepskapitein verkeert
schandelijk hooge hulp- en berglooneD
bedingen. Als nn de nood voorby is, kan
de altyd waakzame schipper de tusschen-
komst van den rechter inroepen om het
beding omtrent het hnlp- en bergloon te
vernietigen of te wijzigen. Wederom uit
muntend, sympathiek sociaal voorschrift
De scheepskapitein had immers, slechts door
den nood gedwongen, zyne toestemming
voor de overeenkomst gegeven.
Welnu, ook door den nood gedwongen,
worden de werklieden geprest tot het aan
gaan van verbintenissen, waarby in de
meeste gevallen van de vrye toestemming
in werkelijkheid zelfs geen schijn bestaat.
Consequent zon het daarom zyn dat de wet
gever ook over hen de armen beschermend
uitstrekte door algemeene beschermende
regelen te stellen omtrent den inhoud van
het arbeidscontract. 4)
Iets nieuws, althans in beginsel wordt,
volgens de gegeven bewijzen niet
verlangd. De sociale lyn, die in de wetge
ving nog slechts is aangestipt, moet duidelijk
zichtbaar worden doorgetrokken. Daarheen
wijst het maatschappelijk kompas, wil het schip
van Staat behouden varen.
Gebreken in de grondslagen onzer maat-
ichappelyke ordening, leiden niet tot de
slotsomde fundamenten en dns bet geheele
gebouw moeten worden afgebroken, worden
vernietigd, neen, duizendmaal neen, de ge
volgtrekking luidtde gebreken moeten
worden weggenomen om bet goede te be
houden en te verbeteren 1
Wat is dus het eindresnltaat Dat voort
schrijdend onpartijdig onderzoek van verre
weg het grootste gedeelte der wetenschap-
peiyke mannen stellig en ernstig wyst op
de noodzakelijkheid om weg te nemen de
gelijke voorschriften voor den zeer ongelijken
toestand, van onafhankeHjkheid, vryheid, van
werkgever en werknemer, om door de wet
meer billijk dan ze nn doet, te doen influ-
enceeren op de verdeeling der arbeidsvruch
ten. Geen hoogdravende en zware rede
neeringen over monarchie of republiek, over
de constructie van den Staat behoeven ons
te verdoelenwe behooren allen éen te zijn
in het ernstig streven naar herziening der
burgerrechteiyke wetgeving in het belang
van de daarby zoo verwaarloosde bron van
alle welvaart, ook van het onmisbare kapi
taal.- den arbeid. In dit opzicht kan men
zeggenA vrai dire, tout est h faire. (Le
code civil et la question ouvrièrepar M. Olasson
Deze uitkomsten kunnen ons vasten grond
geven voor de te volgen gedragslijn,die
vermaant tot zelfverloochening, humaniteit,
tot godsdienst met de daadDe spoedige
invoering van de ongelukkenverzekering moge
blijk geven van die goede gezindheid
Geef welvaart aan het volk insteê van hoon
Geef 'tvolk geluk na 't eeuwenlange lijden,
Dan zullen ze, als ons sterker deel, mee strijden
Voor deez' beschavingdie der eeuwen kroon."
,Eet volk woelt in 't gareel. Wie zal met
waarlijk vroom bedoelen
Z eggenik zal u leiden in 't beloofde land
O tijddie komtals allen zullen voelen,
Dat leven goed zijn is, met hoog vérstand
Amsterdam. D. STIGTER.
i) Willem Eloos in de Nieuwe Gids.
Middelburg 16 Maart.
RIJHiniDOELEI.
In ons oversicht van den loop der middelen
over Februari merktea wjj op, dat de slechte
aansuiveriag van de grondbelasting een on>
onbekende oorzaak bad.
Van vriendeljjke egde wjjst men er ons op,
dat de invoering van het nieuwe personeel
zooveel drukte geeft aan de administratie der
directe belastingen, dat de aanslagbiljetten
voor de grondbelasting niet op den gewonen
tjjd zgn verionden en dus de aanslagen niet
op den bjj velen gebrnikeljjken tjjd zgn
betaald.
■lemoemlngea ens.
Bjj kon. besluit
is aan den adelborst 1ste kl. C. van Manen
op tjjn verzoek eervol ontslag verleend uit den
zeedienst
is de heer mr. H. van Dissel, proourenr-
generaal bjj het gerechtshof van Nederlandsoh-
ladië, benoemd tot president van dat college.
Aanstaanden Donderdag verleent de minister
van financiën geene audiëntie.
De minister van binnenlandsoha zaken heeft
de commissarissen der Koningin verzocht hem
jaarljjks te doen toekomen eene opgaaf van
het getal kiezers in elke gemeente voor de
Tweede kamer, de Prov. Slaten en den ge
meenteraad volgens een door hem bjjgevoog-
den modelstaat. Deze staat bevat nist minder
dan 33 kolommen en doet zien, dat er alleen
voor de Tweede kamer veertien soorten kie
zers zjjn. Toch niet omslachtig 1
ATJIH.
Volgens telegram uit Batavia aan de N. R>
Crt. was luitenant-kolonel Van Heutèz met
800 man van Indrapoeri uit tegen den vjjand
opgetrokken. De >gand werd verdreven. Zefl
minderen werden gewond.
De cursiefeering is van mij.
Bugs. De grondwetdeel IIM. 9$.
3) Bewerkt door J. J. L. Ten Katé.
Een zeer verdienstelijk, uitvoerig rapport mei
bglagen omtrent betrekkelijke wetsvoorschrif
ten en literatuur is hieromtrent uitgebracht
aan het hoofdbestuur der Vereeniging tot be
vordering van fabrieks- en handwerksnijver
heid in Nederland door de commissie, bestaande
nit de heeren mr E. Fokker te Middelburg,
B. H. fieldt en dr I. Th. Monton, beiden te
Rage.
TWEEDE RAMÏB.
Hnoeleryen lis den boterhnndel*
Uit het afdeelingsverslag der Tweede kamef
omtrent het wetsontwerp tot aanvulling en
wjjziging van eenige artikelen der wet van
2S Juni 1889 (Stbl no. 82), houdende bepa
lingen tot voorkoming van bedrog in den
boterhandel, bljjkt de algemeene erkenning
van het onvoldoende dier wet om den eerlij
ken boterbereider en boterhandelaar en den
consument te beschermen tegen kaoeierjj en
bedrog.
Terwjjl de groote meerderheid der leden op
dien grond betere wetteljjke regeling dringend
noodig aohtte, betoogden andere leden dat het
ongemotiveerd is door preventieve bepalingen
speciaal tegen vervalachisg van boter te waken
waar vervalsobing van levensmiddelen in het
algemeen bjj art. 330 wetboek van strafrecht
ia strafbaar gesteld. De consument van boter
heeft niet meer aanspraak op bescherming van
overheidswege tegen bedrog, dan andere con
sumenten, en evenmin kannen boterberf iier
en boterhandelanr een bgzonder recht op be
scherming doen gelden tegen oneerlgke cos-
eurrentia. Hiertegen werd o. a. aangevoerd
dat niet het belang van den bianenlandsohen
consument en handelaar, doch dat vnn omen
