MIDDELRURGSCHE COURANT. N°. 273. 139° Jaargang. 1896 Woensdag 18 November. Toespraak, Djmi courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- ea Feestdagen! PrQi, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franse 2.^j? Afzonderlijke nummers kosten 5 cent- Vliamonietev. Middelburg 17 Nov. 8 u. vm, 37 gr„ m. 12 u. 38 gr., 4 u. 40 gr. F. \erw. zw. O. wind. Advertentië* voor het eeritvolgesd nummer moeten de» middag» vósr uur aan het bureau bezorgd agx. Advertentiën: 20 cent per regel. Geboorte- dood- en allean ere familieberichten ei Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. T 'jclames 40 cent per regcl| Groote letters naar de plaats die zij innum*. Advertentiën bp abonnement op voordeelige voorwaarde*. Prospectussen daarvan zjjn gratis aan het bureau te bekomen. iféate». De 'a Gravenhagede Gebu. Beunfaete te Amsterdam: A. de La Mak Azn. By deze oonrant behoort een Bijvoegsel- Middelburg 7 November. door d9n voorzitter der E/CBKHAIjIS ITWIIff, prof. mr G. A. van Hamel, gehouden in de algemeene vergadering van Zaterdag en inge volge besluit van de vergadering afzonderljjk gedrukt en aan de kiesvereenigingen gezonden- Mjjne heeren 1 Wjj geven heden uitvoering aan het laatste gedeelte van wat ons door de algemeene vergadering van 22 Juni 1895 werd opgedra gen om Baam te stellen en, na behandeling in de kiesvereenigingen, aan de goedkeuring der algemeene vergadering te onderwerpen »een ontwerp-hervormingsprogramma ge schikt om te strekken tot verenigingspunt voor alle vooruitstrevende vrijzinnigen." Deze zaak heeft een lange geschiedenis. In 1894 reeds is bp het bestuur het denk beeld geborennadat het ook waargenomen had kenteekenen, waaruit mocht worden af geleid dat de wenscheljjkheid van zulk een programma in verscheiden kiesvereenigingen werd gevoeld. Bjj een rondschrijven van 2 Januari 1895 werd toen het denkbeeld in den kring van alle kiesvereenigingen neergelegd. Als leiddraad voor de bespreking werd daarbjj gevoegd een ljjst van vraagpunten over allerlei onderwerpen van algemeen belang. Immers, alleen wanneer zich de denkbeel den ontwikkelden over concrete vraagstukken, kon o. i. een overtuiging worden gevormd omtrent de algemeene richting, waarin de vooruitstrevende vrijzinnigen wenschten dat wetgeving en staatsbeleid zich zouden be wegen. In de meeste kiesvereenigingen weiden de vraagpunten besprokenen men zond ons de verslagen van hetgeen behandeld was. Toen volgde, in de reeds genoemde alge meene vergadering van 22 Juni 1895, de be langrijke beslissing, waarbjj ons de opdracht verstrekt werd. Aanstonds hielden wjj ons nu bezig met het samenstellen van een voorloopig-ontwerp, op den grondslag van wat vóór ons lag. Dat stuk was den 30en December 1895 ge reed en werd bjj rondschrijven van dien datum aan de kiesvareenigingen toegezonden. Dezelfde concrete vraagstukken werden daarin genoemd; de richting waarin wjj meenden dat de op lossing moest gevonden worden, werd aange geven en de motieven, op grond waarvan de onderscheiden heivormingen gewenscht voorkwamen, werden uitgedrukt. Hoogst beJangrjjke beschouwingen werdeD daaraan in de kiesvereenigingen gewjjd en ook nu weer ontvingen wjj daarvan verslag. Daarop volgde het moeilijkste gedeelte van ons werkom, na overweging van de mee ningen die over ons voorloopig ontwerp waren uitgesproken, en van de veranderingen die waren aan de band gedaan, aan het stuk dien vasten vorm te geven, die voor een »Ontwerp- Hervormiug8programma", dat san de Alge meene vergadering kon worden voorgelegd, ■werd verlangd. De motiljjkheid va» die taak en de groote verantwoordelijkheid, daaraan verbonden, heb ben wjj diep gevoeld. Maar het was ons eer verheffende gpdachte, te mogen meewerken aan het formnleeren van de volksovertuigingei omtrent den weg, die een vooruilstrevend- vrjjzinnige Btaatbunde moest opgaan. Immers die volksovertuigingen moeten een kracht vormen, waarop de staatslieden kunnen steu nen. Wp leggen thans, na tjjdige rondzending aan de kiesvereenigingen, u het programma als definitief ontwerp voor. Aan uwe vergadering om het programma vast te stellen. Wp hebben, zeide ik, het gewicht der zaak en onze verantwoordelpkheid altpd diep ge voeld. Bp het ontwerpen, bp het beslissen var wat in het ontwerp moest worden opgenomen en hoe alleB moeBt worden geformuleerd, hebben wp gezien noch naar rechts, noch naar links. Wp hebben ons eenvoudig afgevraagd, als eerlgke mannen, welke hervormingen, na»; onze overtuiging, zouden zgn in 's lands belang en in den geest van een vooruitstrevend- vrijzinnige politiek. Wp weten en beseffen dat ons werk zjjn gebreken heeft. Uwe vergadering zal kunnen verbeteren en met ons overleggenzp zal ten plotte beslissen. .Reeds dadeljjk stond het bjj ons op den voorgrond, dat een tjjdperk van krachtige sociale hervormingen moest aanbreken. Ook de vergadering van 22 Juni 1893 had dit diep gevoeld. Daarom had zjj aan hare opdracht doen voorafgaan de overweging, »dat bovenal sociale vraagstukken de aandacht vorderen." Wjj hebben in het ontwerp, dat nu in be handeling komt, d:e overweging overgenomen, zooals zjj toen werd vastgesteld. Dit wss Jaarbjj bet geformuleerd beginseldat in de wetgeving alleen van wetgeving is hier sprake elke bevoorrechting van het kapi taal moet ophouden, de belangen van den arbeid en den arbeider tot hun recht moeten komen, en in het algemeen, voor zoover de wetgeving invloed uitoefent op de verdeeling der maatschappelijke goederen, meer recht vaardigheid moet worden betraoht. De wetgever kan niet langer zich terughou den tegenover zoovele misstanden welke óf een gebrekkige wetgeving óf de onbelemmerde werking der sociale krachten bestendigt. Niet alsof het te doen zou zjjn om staatsbevoogding, om verslapping van de zelfstandige krachten in het volksleven, op het gevaar af een volk te scheppen van parasieten. Integendeel, Juist met den steun der wet, de gezonde kracht van het volk maar ook van het geheele volk te versterken voaral bjj hen die, n'ets heb bend dan hun persoon en bun arbeid, gevaar loopen in het leven die kracht zelve, die le vensenergie te verliezen, tot schade voor de geheele gemeenschap. Een lange reeks van hervormingen op allerlei gebied wordt in ons voorstel gewenscht ver klaard. Een lange reeks. Maar alleen uit het noe- en van sprekende hervormingen, niet uit algemeene zinsneden, kon naar onze overtui ging en dat hebben ook onze kiesvereeni gingen bjj haar besprekingen steeds gevoeld de richting uitkomen, waarin zich de wenschen bewogen. Bjj het overzien echter van die lange reeks beseften ook wp, dat voor de toekomst veel gevraagd werd; doch dat, waar de krachten der mesacüen aan tjjdperken genenden zgn, ook aan tjjtrperken, binnen welke de verwezen lijking verwacht kon worden, moest worde» eedacht. Zoo kwamen wjj er toe, aan het ontwerp- hervoimingspiogramma een ontwerpprogramma van urgentie toe te voegen, waarin sommige van de hervormingswenschen werden herhaald. Te eerder was deze weg aangewezen, omdat in 1897 algemeene verkiezingen aan de orde zullen zjjn. De strekking van het »urgen tie-program" is duideljjk uitgedrukt. Het wjjst die hervormin gen aan alle in geheel dezelfde bewoor dingen, waarin ook het hervormings-program ze formuleert die wegens hare bjjzondere beteekenis voor de welvaart van het geheele volk en voor de verbetering der maatschap- peljjke verhoudingen op den voorgrond moeten worden gebracht en voor het eerstvolgend legislatief tjjdperk moeten worden urgent ver klaard. Allerminst is het de bedoeling andare vraagstukken achteruit te zetten. Onze bege leidende biief zegt dit duideljjk. Maar zoo staat het er ook met de hier voorgedragen hervormingen mag zeker niet worden gedraald. Ook de keuze, die wjj deden, onderwerpen wjj aan uw oordeel. Het is mogeljjk dat door de vergadering aanvulling wordt gewenscht. Waar begrenzing noodig is, zal over de juiste grenzen altpd verschillend worden gedacht. Een opmerking echter reeds nu. De bedenking is gemaakt van vele zjjden, dat 6, handelend over ^behartiging van landbouw, veeteelt, handel en nijverheidop het urgentie-programma niet voorkomt. Wjj hebben zelve te dien aanzien geaarzeld. Yan het hooge gewicht van die behartiging op de daar aangegeven wjjze, waren ook wjj natuur lijk doordrongen. Maas de mogelijkheid dat het hier wellicht minder op wetten dan op regeering8maatregelen kon aankomen, deed ons, bjj noodzakeljjkheid van zelfbeperking, het er aflaten. Bjj nadere overweging erkennen wjj echter gaarne, dat onze vroegere beslissing niet goed was. Wjj brengen dus ook die op ons urgentie-ontwerp over. Waarom kiesreohthervorming ii dit ontwerp niet geplaatst werd, is toegelicht. De ervaring zal omtrent de uitkomsten der vastgestelde kieswet met betrekking tot het aantal kiezers uitspraak hebben te doen, en Statea-Gener&al zoowel als regeering moeten onverdeeld aan de dringende hervormingen, die de welvaart van het geheele volk en de verbetering der maat schappelijke verhoudingen in al haar diepte raken, krachtig de hand kunnen slaan. In het zal zjj aan haar verleden getrouw bljjven. Dat zoo eenvoudig, dat het toelichting niet noodig heeft. Aan bepaalde wetten of wets voorstellen echter hebben wjj bjj het kiezen van de ruime formuleering aldaar niet gedacht. Het is het beginsel zelf van wat de vooruit strevende vrijzinnigen op dit punt voor de toe komst moeten wenschen, dat daarin is neer gelegd. Een lange reeks van gewenschte hervor mingen. Verschil van meening zal, met name over de formuleering, voorkomen. Maar wjj zullen elkaar daaromtrent wel verstaan. Wat toob zoeken wjj anderB dan eenheid van allen die, principieel en oprecht, geest verwanten zjjn Waartoe zjjn wjj bgeengekomen, anders dan om in gemeen overleg ons te verstaan. Hier nu moet ik waarsohuwen tegen een misverstand en aanraken een zeer subtiele quaestie. Het geldt dit. In ons ontwerptrouwens de vroegere stukken geschiedde het ook zjjn niet enkel onderwerpen aangegeven, maar zjjn de bjjzondere hervormingen genoemd, met opgave van de richting waarin wjj ze zouden wenschen, aomtjjda zeer nauwkeurig. Dit houden wjj voor een deugd. Ook waar het geldt de programma's, voor te leggen aan caadidaten bjj de stembus. Immers. Men hebbe genoeg van algemeene phrases, die niets zeggen, en waaruit zooveel misverstand en zooveel teleurstelling voor komt. Bjjeen moeten big ven wie principieel en oprecht bjjeen behooren maar ook waar heid moet er zgn in de politiek, zuiverheid in politieke verhoudingen. Daarom moeto. i. duideljjk worden geformuleerden mag het aangeven van menige bjjzonderheid niet wor den ontweken. Hoe meer de vraagstukken in de volksovertuigingen doordringen, hoe dui- deljjker de geestverwanten moeten zjjtt onder elkaar en boe meer ook de kiezers van hen, aan wie zjj hun vertrouwen zullen geven, amaeiöao «a unomwond^ vefiriar«nb"=;- len vragen. Wordt hiermede bedoeld, dat men aan let ters gebonden wordt; met name decandidaat door den kiezer Allerminst ligt zoo iets in onze gedachte. En, voor zoover men dit meenen mocht, is ei misverstand. Wjj schreven, dat van de candidaten o. i moest worden verlangd het betuigen van in stemming met de strekking van het geheele hervormingsprogramma en het erkennen van de urgentie der maatregelen in het programma van urgentie herhaald. Ik noemde deze vraag subtiel. Zjj is er eene die niet met onbeholpen formules kon worden uitgemaakt, maar waaromtrent men elkaar loyaal moet verstaan, en die alleen in een loyale praktjjk haar oplossing kan vinden. Het eenvoudigst is wel, dat ik met een voorbeeld onze opvatting toelichte. Wanneer de meening van een candidaat gevraagd wordt b.v. over no 1 van het urgen tieprogramma >invoering van een stelsel van verplichte verzekering tegen de nadeelen waar aan de arbeid blootstaat, tengevolge van on gevallen, ziekte, invaliditeit en ouderdom, en zulks, altbans voor invaliditeit en ouderdom, ten deele op kosten van den Staat", dan zjjn nog andere antwoorden mogeljjk dan eer principieel »ja" of >neen". Zegt een can didaat: stellig. Ik ben voor zulk een stelsel van verplichte verzekering; maar kan bet niet anders bereikt worden dan ten deele op bosten van den Staat, dan moet het m. i. worden opgegeven, want staatsgeld, voor zulk een doel uitgegevenacht ik niet baar dan is tegenover die paragraaf zulk een candidaat o. i. onaannemeljjk. Zegt bjj stellig, ik ben er voor, en in beginsel ook wel hiervoor dat de staat een deel der lasten drsge maar, mocht mjj bljjken wat ik openhartig verklaar nog niet te weten dat de zaak ook zonder die staatshulp goed te verwezen lijken is, zoo zal ik geen staatsgeld beschik baar stellen dan zal tegenover die para graaf zulk een candidaat o. i. wel aanneme- ljjk zjjn. Besprekingen, over oonorete vraagstukken op die wjj ze gevoerd, zullen duideljjk doen uit komen waar de instemming met de strekking begint, en waar zjj ophoudt. Maar door de duideljjbe, nauwkeurige for muleering van de vragen wordt van den can- didaat verlangd, dat bjj over de Traag in haar geheel zich uitlateen wordt vermeden, dat bjj zich van haar afmake door een algemeene zers en candidaten, dat is het wat wjj beoo gen en wjj zjjn er van overtuigd, dat gjj allen niets anders verlangt. Zoo wotdt de zedeljjke band tuBBchen de kiezers en den gekozene een innige band van vertrouwen, wat bjj juist voor de kracht van den volksvertegenwoordiger wezen moet. Laat mjj nu nog eens zeggen ten slotte waf ik reeds zeide, dat wjj in een stemming zjjn samengekomen, om, principieel en oprecht eensgezind, een groot werk te doen, dat, naar wjj hopen, ons volk tot zegen zal zjjn. In welwillendheid willen wjj overleg ple gen. Ik hoop in dien geest uwe debatten te leiden. Een zware taak. Bjj misgrepen wilt gjj mg wel te hulp komen. Ik doe daarom op uwe welwillendheid een openhartig beroep. aontwerp-hervormingsprogramma" echter heeft instemming, die ten slotte niets zegt, een dier het kiesrechtrraagstuk principieel zjjn plaats. Het daar omtrent dit punt geschrevene is met den geest van wat de Liberale Unie reeds zoo herhaaldelijk uitsprak, in klare overeenstem ming. Door de aanneming van die paragraaf Op den goeden weg. De N. Rott. Crt wil thans den weg uit, dien wjj vroeger aanwezenzjj roept de liberalendie zich niet met de jongste besluiten der Liberale Unie kannen vereenigen, op om in het leven te roepen eene »vereeniging van vrijzinnige mannen, allerminst voorstanders van een har teloos laissez faire, met een open oog voor de sociale nooden van onzen tjjd, doch mannen tevens, wien een enghartig liberalisme tegen staat, dat in zjjn scherp geformuleerde arti kelen de artikelen des politieken geloofs ziet een liberalisme, dat waarljjk vrjjzinnige man nen wil afstooten om verschil in meening over vraagstukken, die het zelf niet aan de orde wil of durft te stellen dat de groote beginselen gering telt, die de vrjjzinnigen in den komen den Btrjjd gemeen hebben, en dat niet schroomt meest bekwame en ervaren staatslieden uit te werpen, op gevaar van de liberale par lp aan bloedarmoede prjjs te geven." Al die qualifioatiea omtrent de Liberale Unie en hare nu te volgen gedragslijn zjjo van het Rotterdamsche blad. Ons dunkter spreekt genoeg teleurstelling en boosheid uit over hetgeen in de Unie-vergadering demeer- .v-.--t.--i-» - -» - L-rti pdvie8 van de N. R. Courant in. Wjj win^u»».— echter niet vergeten, dat ieder die zgo proces verliest, 24 uren heeft om zjjn rechters te verwensches." In elk geval zgn wp nu op den goeden weg. Bjj herstemmingen kunnen alle liberalen elkaar weer vinden. Het Handelsblad is natuurljjk ook weinig ngenomen met de Zaterdag in de Um'e-ver- gaderiag genomen besluiten. Volgens dat blad heeft de Liberale Unie dien dag nog wat sympathieën verloren Althans bjj tal van >libera\en." Aan radicale sympathieën heeft de Unie zeker gewonnen. De dag van 14 Nov., is een succes geweest voor het radicalisme." Om echter, zooals de N. R. Crt doet, aan raden eene nieuwe vereeniging op te richten, zoover gaat het Amsterdamsche blad nog niet. Het zal zeker eerst de kat nog eens uit den boom kg ken. Men kan dan altjjd nog eens zwenken. eerstgenoemde op f 1600 'sjaars en voor laatstgenoemde op f 1560 'sjaars; zjjn benoemd bjj het pers. der Milit. Aca- ïmie, bjj de kwartiermeesters, tot kapit.- kwartierm., respect, bjj het 2e reg. vesting-art, en bjj het 2e reg. veld-art., de eerste-luit.- kwartierm., C. W. F. Doorman, van het 4e reg. inf., en J. D. de Bloeme, van den staf der inf., werkzaam bjj bet dep. van oorlog; tot eerste-luit.-kwartierm., bjj hun tesrenw. Irorps, de tweede-luit.-kwartierm. P. Kienks van het 3e, en F. Dekker van het 2s reg. inf.; is benoemd bjj het personeel van den geneeBk. dienst der landmacht tot mil. apotheker 2e kl. de apotheker A. J. Mol; de kapitein E. F. W. C. Westerbaen Schmidt, van het 4e reg. inf., op non-aotiviteit gesteld. De minister van marine verleent deze week geene audiëntie. ATJEH, De Nederlandsche mail, Maandag ontvangen» s gedagtaekend 20 October. Aan het verslag omtrent de voornaamste gebeurtenissen in het gouvernement Atjeh en onderboorigbeden, loopende van 4 tot en met 10 October, dat vele reeds in hoofdzaak be® kende mededeelinge» bevat, ontleenen wjj nog dat Toekoe Oemar zich steeds rustig in Lhong ophoudt. Op den 2en October werd op de Oostkust de heer Roos, gezagvoerder van het stoomschip u, terwjjl hjj zich voor handelszaken op de Atjeh-paear te Edi bevond verraderljjk aange vallen door een in Pasel thuis behoorenden lepraljjder, die hem met een rentjong eene diepe, doch niet levensgevaarljjke wond in de ohterzjjde toebracht. De dader werd gevat en, na gevonnist te zjj», onmiddelljjfc ter dood gebracht. De weergesteldheid kenmerkte zioh door hevige regens, waardoor de waterstand in de Atj eb-rivier zeer hoog werd en de uiterwaarden overal overstroomd werden. De cholora in nog niet geheel geweken, vallen bjj het garnizoen voor, waarvan 4 met doodeljjken afloop; bjj de bevolking 4 geval» waarvan 2 met doodeljjken afloop. Ook onder de Aijehers kwamen meerdere gevallen voor o. a. in de moekim Baid, terwjjl berioht ontvangen werd dat in kampong Djeroek ia twee etmalen twintig personen aan deze ziekte overleden. holle zinsneden waaruit ik herhaal het slechts misverstand en teleurstelling worden geboren. Waarheid, openhartigheid, loyauteit te be-! vorderen ook in de verhouding tussohen kie- Volgens bericht uit Rome was 11 Nov. de termjjn verstreken, die aan belangheb benden in de zaak der Doelwijk gesteld was voor het inzenden van hun memories daarom heeft prijscommissie Vrijdag een zitting gehouden en da laatst ingekomen documenten onder zocht. De commissie bepaalde een termjjn van dagen na de aan partgen gezonden kennis geving, om van de genoemde memories ken nis te nemen en hun definitieve conclusies in te zenden, Na dien termjjn zal de commissie een laatBte onderzoek houden en een beslis sing vellen. Het is echter de vraag, of Italië, nu de vrede geBloten ïb, deze zaak maar niet zal laten rus te». Menelik heeft dat wel niet als voor waarde gesteld, maar Italië heeft meer dar j een reden, de zaak verder maar op haar beloop laten. Bjj kon. besluit is de officier-machinist 2de kl. bjj ;'s rjjks stoomvaartdienst S. Verschoor op pensioen ge steld ad f 900 'sjaars, en eene verhooging van f 900 'sjaars is benoemd tot officier-machinist 2de kl. bjj 'a rjjks stoomvaartdienst, de hootdmaohiniat lste kl. J. A. Schell zjjn benoemd tot inspecteur der registratie en domeinen 3de kl. in da 40ste divisie U. J. W, van Nooten, thaws in de 37ste divisie; in de 37ste divisie N. Koomans, thans ontvanger te Zalt-Bommel zjjn op pensioen gesteld de majoor-kwartier meester P. M, Scheurleer, van het 8ste reg-; inf., op zjjne aanvrage, en de kapit.-kwartierm. J. M. J. van Rjjen, van het 2ie regt. veld-art, ea het bedrag van het pensioen bepaald voor 01* STAD EN PROVINCIE Prov. blad no. 93 bevat een besluit van gedeputeerde staten, houdende bepaling van het aandeel der gemeenten in de lichting voor de nationale militie van 1897. Dat aandeel bedraagt voor Middelburg 36, Vlissingen 28, Zierikaee 16, Terneuzen 15 en Goes 14 man. Van de overige gemeenten geven wjj de opgaaf in een volgend nommer. Bjj prov. blad no. 94 worden de zitdagen van den militieraad in Zeeland te Oostburg, Hulst en Zierikzee bepaald. Voor de eerste zitting van den militieraad, te Oostburg te houden, zjjn aangewezen de gemeenten: Aardenburg, Biervliet, BreBkens, Cadzand, Eede, Groede, Hoofdplaat, Nieuwvliet, Oostburg, Retr&nchement, Schoondjjke, Sfc Kruis, Sluis, Wateilandkerkje, IJzendjjke en Zuidzande. Voer die te Hulst de gemeenten: Aïsl» Boschkapelle, Cliuge, Graauw, Hengstdjjk, Hoek, HonteniBse, Hulst, Koewacht, Osuenisae, Overslag, Philippine, Sas van Gent, St Jansteen, Stoppeldjjk, Terneuzen, Westdorpe, Zaamslag en Zuiddorpe. Voor die te Zierikzee de gemeenten 1 Brouwershaven, Bruinisse, Burgh,Dreisehor,Dui» vendjjke, Eikerzee, Ellemeet, Haamstede, Kerk» weiva, Nieuwetketk, Noordgouwe, Noordwelle, Oosterland, Oawerkerk, Renesse, Serooskerke (S.), Zierikzee, Zonnemaire, St Annaland, St Philipsland en StaveniBse. De zittingen zullen worden geopendte Oostburg op 19, te Hulst op 22 en te Zierik zee op 29 December a.s. Bjj kon. besluit is aan B. G. va* de* Have te Oawerkerk, op zjjn verzoek, eervol ontslag verleend als lid van de commissie van toezicht op de rgkslandbouwproefstations en in zjjne plaats als zoodanig benoemd J. M. Kakebeeke te Goes. Dit bericht is in hoofdzaak in een deel der oplaag van ons vorig nommer opgenomen. Bjj kon. besluit is goedgekeurd dat W. Z. van Tejjlingen, burgemeester van O o e t k a- p e 11 e, is benoemd tot seoretaris dier ge meente. Donderdag avond, van deze aan gele genheid tot uitgaan, rjjke week, is geheel ingenomen door hen die zich de belangen df? weezen aantrekken,

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1896 | | pagina 1