MIDDELRIRGSCHE COURANT.
N°. 265.
1896
Maandag
9 Noverrber.
Brieven uit Holland.
139s Jaargang.
Deze courant verschat d a g e 1 ij k smet uitzondering van Zoa- e> Faestdagaai
Prjjs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederlaad frfiB8op*m 2.-%
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Middelburg 7 Nov. 8 u. vm, 35 jr.. m. 12 u.
46 ^r., av. 4 u. 44 gr. F. Venr. tam. kr. W. wind.
Advertenties voor het eeratvolgeni
nummer moeten dec middags vöor éét»
uur aan het bureau bezorgd s|n.
Adverteatiën20 cent per regel. Geboorte- dood- en alle andere familieberichten ea
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regel meer 20 cent, Reclames 40 cent per regelj
Groote letters naar de plaats die zij innemen.
Advertentiën bjj abonnement op voordeelige
voorwaarden. Prospectussen daarvan zjjn gratis
aan kat bureau te bekomen.
Te 's Gravi
Amsterdam
iffentec
enhage: de Gebr. Belinfante te
im: a. dj
de La Mar Azn.
By deze courant behoort een Bijvoegsel.
Een verweêr van de Nieuwe Bot-
terdamsche courant.
De Nieuwe Rotterdamsche courant deed ons
het genoegen aan ons jongste opstelB1 ij v e n
öf scheiden? haar aandacht te schen
ken, en de lezing ervan gaf haar redactie
en, naar wij met eenigen grond durven aan
nemen, meer dan waarschijnlijk haar hoofd
redacteur, aanleiding de pen op te nemen
om ons te weerleggen.
Zoo weinig woorden als wij in ons opstel
aan haar adres richtten, zoo vele zijn voor
die redactie noodig om ons te beantwoorden
en dan nog zegt zij ten slotte, zich eenvou
dig tot het feitelijke te hebben bepaald.
Dit maakt op ons den indruk, dat het haar
niet gemakkelijk viel om haar standpunt te
verdedigen; maar ontslaat ons niet van de
verplichting baar te beantwoorden.
Wij zullen ons daarbij zooveel mogelijk
bekorten en, ter wille van onze lezers, trach
ten herhalingen van vroeger reeds gedane
opmerkingen te vermijden.
Onder verwijzing naar het betoog van
mr Pierson verklaart de N. E. Crt. dat:
„van afbreken gesproken, men zou anders
zoo denken, als men het artikel van mr Pier
son leest
De bedoeling dezer woorden is duidelijk;
maar mogen wij de redactie van het gezag
hebbend Kotterdamsohe blad even opmerken,
dat er een groot verschil is tusschen de
wijze waarop men iets doet. Al doen twee
personen hetzelfde, daarom is dit nog niet
precies eender en is de indruk daarvan op
anderen dikwijls zeer verschillend.
Het optreden van mr Pierson getuigt vaD
belangstelling; bet doet denken aan
een vriend „die feilen toont." En waarlijk de
Unie, die dit optreden van den ond-minister
zeer zeker zal waardeeren, vooral wijl zij
zijne bedoeling, zoo duidelijk uit ganseh zijn
betoog sprekend, kent, zal niet af keerig zicb
toonen om naar zijn stem te luisteren, ook
als zij zijn advies niet of niet geheel kan
volgen.
Maar op ganseh ander standpunt staat de
N. E. Crt tegenover de Unie. Haar houding
is, sedert het kiesrechtvraagstnk aan de orde
kwam, beslist vijandig geweestj en daartegen
hebben wij nu ook geen bezwaar, mits zij
dan niet altijd verzoening predikt en niet
aan den strijd een onhebbelijk en persoonlijk
karakter geve.
Elk zijn richtingen zoo laten wij de
N. R. Crt op haar eonservatief-libeiaal
standpunt in bare waarde, mits zij op haar
verheven standpunt ook groot zij in hare
woorden en daden.
En dat was zij niet toen zij èn de
scheiding van Burgerplicht te Amsterdam
met veel ophef aankondigde, niettegenstaande
dit n o g g e e n f e i t i s, èn weer de oude
leuze Takkiaan en Anti-Takkiaan deed hooren,
alsof bij de kwestie van bet kiesrecht altijd
de persoon van den oud-minisier op den
voorgrond moet treden, met sommige hoogst
eigenaardige persoonlijke antipathieën tegeD
den heer Tak.
Wat nu het genoemde bericht betreft, de
N. E. Crt tracht hare mededeeling te
dedigen door dezelfde correspondentie in het
Utr. Dagbladdie wij aanhaalden om hare
bewering te logenstraffen. Maar zij doet dit
weer niet volledig. Zij verzwijgt wat in die
correspondentie gemeld werd, nl. dat Burger
plicht zich voorloopig^ met het oog Op hare
reorganisatie-plannen, heeft afgescheiden. En
dat er geen kwestie van strijd tegen de
TJnie in haar besluit lag, blijkt wel uit deze
woorden van den correspondent„De politiek
is dus aan het niet zenden van afgevaardig
den en aan het besluit der afscheiding
vreemd, en dit vindt hare oorzaak dus geheel
in de verdeeling van Amsterdam in negen
kiesdistricten."
Hierop laat de N. E. Crt ook nu nog,
naar onze meening, niet genoeg het licht
vallen. Zeker niet zonder reden
En nu moge het weglaten van deze woor
den en hare bestrijding van onze beweringen
zeer handig zijn, het komt ons toch voor,
dat dit niet overeen te brengen is met de
pochen éener
Het op den voorgrond stellen der door ons
gewraakte leuze: Tak of Anti-Tak, reeds bij
den eersten kieswetstrijd door ons afgekeurd,
omdat dit een zeer persoonlijk en daardoor
hatelijk karakter aan den strijd geeft, verde.
digt de N. R. Crt door het bestuur der Unie
de schuld te geven. Dat is wel wat al te
gemakkelijk.
Wat misdeed dat bestuur?
In bet Hervormings-programma wil bet
s eerste paragraaf dit opnemen„TeD
aanzien van het kiesrecht blijft de Liberale
Uniein overeenstemming met wat in 1891
en in 1894 door haar beleden werd, een zoo
ruim mogelijke uitbreiding van het kiesrecht,
los van eiken band met belastingen, nood
zakelijk achten."
Deze verklaring dient, naar ons gevoelen,
in zulk program een plaats te vinden; dit
ligt geheel in de lijn van de houding, door
de Unie in de laatste jaren tegenover dat
vraagstuk aangenomen. Wij hebben dit in
„BIij ven of scheiden?" duidelijk
aangetoond.
Die eisch wordt trouwens door duizenden
in den lande gedeeld; en het zou beginselloos
zijn wanneer de Unie die kwestie nn geheel
losliet.
En dat zij daarmee instemming vraagt
van hare candidaten, ligt evenzeer voor de
hand.
Maar daarom getuigt het niet van waar
digheid en eerlijkheid in den strijd ons nn,
op grond van deze verklaring en van dien
eisch, weêr de oude leuze Anti-Tak te doen
hooren; en, speculeerende op de straks be
doelde hoogst eigenaardige persoonlijke anti
pathieën, den naam van den persoon in den
strijd te mengen, die nn althans geheel daar
buiten staat.
Dit is eenvoudig een middel om menigeen
te prikkelen, en weder antipathieën en sympa
thieën op te wekken van persoonlijken aard, die
buiten de kwestie kunnen en moeten blijven,
Het bestuur der Unie vraagt instemming
voor een beginsel; maar raadt voor het
overige aan voor vier jaren die kwestie te
laten rusten. De N. ECrt tracht van
jiaar standpunt weer voor of tegen een per
soon te doen strijden.
nieuwe Unie, onder een program van Unitariër
of onder leiding van de corypheeën der con
fer vatief-liberale partij, te strijden voor hunne
ideeën, en, naar wij vertrouwen, op meer
loyale wijze dan de N. M., Crt met hare
plutocratiseh-conservatieve s-*i. oroordeelea en
hare persoonlijke antipathieën in 1894 heeft
gedaan.
Eene eerlijke conservatieve partij heeftin
is land wel degelijk evenveel recht van
bestaan als een vooruitstrevend liberale.
Zoo kan er uit den moeilijken tijd, dien de
Unie thans doorleeft, veel goeds voortkomen;
vast overtuigd als wij zijn dat de stormen,
die boven haar hoofd loeien, haar krachtig
zullen maken en verjongen.
Over deze hoofdkwestie, waarover de N.
Crt. tot heden zweeg, verwaardigt zij
zich later misschien wel eens haar gevoelen
te zeggen.
Nog een enkel woord tot slot over de
hoofdkwestie, die voor ons van meer belang is
dan de door de N. ECrt aangegeven punten.
Wij hebben haar aangevallen om de wijze,
waarop zij in hare voortdurende bestrijding
van de Unie en van een oud-minister halve
voorstellingen geeft.
voor het overige is voor ons het
blijven in of bet scheiden van de Unie door
Burgerplichtof welke kiesvereeniging te
Amsterdam ook, bijzaak.
Moeten dezen van elkander Bcheiden,
welnn dat zij dit doen.
Wij herhalen, wat wij in ons nommer van
Vrijdag schreven, dat wij zuivering, ver-
frissching van de politieke atmosfeer wen-
schen.
Want tusschen de liberalen, zooals zij
bij elkaar zijn, is al sedert jaren op menig
punt geen samenwerking mogelijk. Dat
zelfs in de Unie al reeds lang gebleken.
Er moet dus eene scheiding komen,
En dan is het daarvoor thans het juiste
oogenblik.
Wij zullen dan van zelf zien, welke stroo
ming de heerschende is in den lande.
Want als b. v. de meerderheid in Burg.
plicht te Amsterdam, of van welke nieuwe
kiesvereenigiDg, uit haar geboren, ook, be
sluit om met de Unie voor goed te breken, dan
zal dit stellig wel bet sein wezen voor de
minderheid en voor allen, die in 1894 heb
ben gestreden voor grootere uitbreiding van
het kiesrecht dan wij nu hebben verkregen,
om eene nieuwe vereeniging te stichten in
den gee3t der Liberale Unie.
Dan zal het in Amsterdam worden, zoo
als het nn in Rotterdam is, waar de kiesver
eeniging Rotterdam de vooruitstrevende rich
ting vertegenwoordigt. En zoo zal het door
het gan8che land gaan, want de minderheid,
die in 1894 het onderspit heeft gedolven,
is waarlijk krachtig genoeg.
Middelburg 7 November.
VII.
Het ban voor den lezer van de Middelburg-
sche Courant slechts van bitter weinig belang
zjjn te weten, aan welke zuiver persoonlijke
redenen het is te wijten, dat uw briefecbrp.
ver van benoorden den Moerdjjk zoolang be
stilzwijgen bewaard heeft. Van de belangrijke
feiten en gebeurtenissen heeft de redactie
op de hoogte gehouden, zoodat bjj het gemis
misschien wel in 't geheel niet gevoeld heeft
Nu er echter gelegenheid is iets mede te deelenj
wat van andere zjj de allicht nog niet bekend
is, mag dit een voldoende-aanleiding hoeten
om de zoo lang reeds rustende correspondentie
te hervatten. De lezer stelle zich nu echter
niet voor onthullingen te zullen vernemen van
zooveel gewicht en beteekenis, als b. v. de
door prins Bismarck in zjjn Hamburgacb
orgaan verklapte staatsgeheimen. Een geheim
archief van staatsstukken uit eene bjj na 30-
jarige regeerings-periode heeft uw correspon
dent niet te zjjner beschikking; en had hjj
bet, dan durft hjj zich vleien dat hg er eer
bescheidener gebruik van zou maken dan de
grommende kluizenaar van Friedrichsruhe.
In de afgeloopen week is in onze residentie
eene vergadering gehouden van enkele per
sonen van zeer uiteenloopende staatkundige
richting, maar één van zin op dit ééne punt
dat de wjjze, waarop in 't algemeen, en ook
in Nederland, bjj verkiezingen de stemmen
worden uitgebracht en verzameld en daaruit
uitslag wordt opgemaakt, door en door
slecht is en dat de keuze bjj volstrekte meer
derheid van stemmen, uitgebracht in een ge
heel willekeurig begrensd deel van het grond
gebied van rjjk of provincie, geen enkelen
waarborg biedt, dat er in de aldus verkregen
vertegenwoordiging overeenstemming in rich
ting en denkbeelden zal worden aangetroffen
met hen, die door haar vertegenwoordigd
worden. De aanwezigen ter bedoelde verga
dering, en met hen degenen die bericht had
den gezonden van hunne verhindering on
tegenwoordig te zjjn, behoorende tot de libe
rale, antirevolutionaire, radicale of katholieke
partjj, stemden hierin met elkander overeen,
dat meerderheidsverkiezingen in districten
geven óf een toevalligen óf een willekeur) gen
maar altjjd een onware» uitslag.
Die eenheid van overtuiging heeft hen doen
besluiten tot het oprichten eener Nederland-
sche vereeniging voor evenredige vertegen'
woordiging, welke volgens de voorloopig
vastgestelde statuten, waarop de koninkljjkt
bewilliging zal worden gevraagd, »zich teD
doel Btelt het beginsel der evenredige ver
tegenwoordiging, in een voor Nederland
geschikten vorm, ingang te doen vinden bjj
het NederlanÖBche volk en bjj de wetgevende
macht."
Dat doel wil zjj trachten te bereiken dooi
bjj woord of geschriften de fouten in 't licht
te stellen van het tot heden geldende stelsel
van verkiezenhet beginsel uiteen te zetten
der evenredige vertegenwoordiging en de voor
Nederland meest geschikte toepassing van
dat beginseldaarvoor propaganda te maken
door middel van de periodieke pers en door
adressen aan regeering en vertegenwoordiging,
in éan woord door geen wetteljjk geoorloofd
middel ongebruikt te laten, om de openbare
meening te winnen voor de in haar oog nood-
zakeljjke vervanging van het bestaande, hoogst
meening de aan hare kracht evenredige invloed
moet worden toegekend op de samenstelling
van het vertegenwoordigend lichaam in rjjk,
provincie en gemeente.
Een illusie 1 zullen er misschien enkele lezers
uitroepen, terwjjl anderen geneigd zullen zjjn
kenschetsing van het bestaande stelsel als
»onrechtvaardig"-onwaar, althans zeer over
dreven te heeten. Om de juistheid mjjner ken
schetsing aan te toonen, zou ik over meer
uimte moeten beschikken dan mjj voor dezen
brief gegund kan worden maar wie aan die
juistheid twjjfelt, getrooste zich de moeite uit
eene bibliotheek zich ter lezing te verschaffen
De Gids van October 1869 en daarin aandach
tig na te gaan en te overwegen, wat niemand
minder dan professor Robert Fruin toen reeds
over »de kwestie der kiesdistricten" geschre
ven heeft. Wie door het lezen van het merk
waardig opstel er toe komt over die »kwestie"
denken, hjj zal ontwjjfelbaar tot het
inzicht komen, dat wat bjj voor het opmaken
der resultaten van een verkiezing tot nu toe
als de natuurlijkste zaak ter wereld beschouw
de, als iets dat eenvoudig niet anders kon
met hoogst onrechtvaardig niet te kras gequa-
lificeerd wordt. En wie in het streven der
nieuwe vereeniging het najagen ziet van een
onbereikbaar ideaal, hem zjj naar Zwitserland
verwezen, waar voor de verkiezing van de
kantonale vertegenwoordiging in Tessino,
Genève, Neucbatel en Zag en voor die van
den gemeenteraad te Bern en te Freiburg een
evenredigheidsstelsel in toepassing is gebracht,
in de drie eerstgenoemde kantons zelfs
reeds meer dan eenmaal in werking is geweest.
het vormen eener vereeniging om voor
de proportioneele vertegenwoordiging propa
ganda te maken, heeft de in Den Haag ge
houden vergadering niet anders dan het i»
het buitenland gegeven voorbeeld gevolgd.
Zwitserland heeft zulke vereenigingen in een
ital zjjner kantons; België heeft er éene
met den voorzitter der kamer, den minister
van staat A. Beornaert, tot. president en pro
fessor d'Hondt te Gent tot secretaris;
Duitschland, Denemarken, Italië, Frankrjjk,
Noord-Amerikaansche Unie, enz. zjjn or
vereenigingen van gelgken aard, die echter
er nog niet zóo in geslaagd zjjn als in Zwit
serland en België, om de publieke opinie
althans voor eene proefneming te winnen.
Misschien is ook in Nederland de tjjd daar
voor eerder rjjp dan velen nu nog vermoeden,
Het voorstel van den minister Yan Houten
tot Bplitsing der gemeenten boven 15,000 zielen
in kiesdistricten voor de gemeenteraadsver
kiezingen, heett bjj het onderzoek in de af
deelingen der Tweede kamer bljjkbaar nog al
tegenstand ontmoet en, daargelaten of die
splitsing werkelijk noodig geacht moet worde»
voor de toepassing van het couloirstelsel der
nieuwe kieswet, vindt ook het bestaande Btelsel
der absolute meerderheidskeuzen weinig sym
pathie. Hier, dunkt mjj, is het aangewezen
terrein voor eene ernstige proefneming met
een evenredigheidsstelsel.
In ons land gaan de zaken niet zóo vlug,
dat men het met 't oog daarop zou moeten
betreuren, dat de nieuwe vereeniging, voor
aleer de koninkljjke bewilliging op hare sta
tuten is verkregen, nog niet ten gunste van
dit denkbeeld in 't openbaar kan optreden,
De wensch eener proefneming is overigens
ook reeds in het voorloop'g verslag uitge-
iproken, en als de vereeniging rechtspersoon
is geworden, echjjnt het mg wenscbeljjk, dat
zjj in de allereerste plaats dien wensch krach
tig ondersteune. Om kracht te kunnen ont
wikkelen is echter veler samenwerking noodig,
en daarom hoop ik dat er velen na het lezen
van dezen brief niet nullen dralen met zicb
als lid der nieuwe vereeniging aan te geven
Zjj kunnen zich in de nabjjheid allo wenBche-
Ijjka inlichtingen verschaffen, daar éen de.
h8eren, mr J. A. van Gilse en C E. va»
Koetsveld, die tot de oprichting het initiatief
hebben genomen,nameljjk de laatstgenoemd,
te Goes woonachtig is en voorloopig met hei
secretariaat der vereeniging is belast.
600 voor den dienst ter zee bestemd worden.
Het aandeel der provincie Zeeland, waar
>30 personen werden ingeschreven, bedraagt
492 manschappen.
Gedurende de maasden November, De
cember 1896 en Januari en Februari 1897
zullen oefeningen in den wapenhandel plaats
hebben te Middelburg, Zierfkzee,
Goes, Temeuzen, Kruiningen en
IJ z e n d jj k e, waartoe militaire instructeurs
worden verstrekt uit Middelburg en Ylissingen.
De officier van gezondheid der 2e klasse
N. Schrjjver te Middelburg is aangewezen
om den militieraad in Zeeland bjj te staan voot
het geneeskundigoaderzoek van lotelingen voo*
de lichting 1897, en de officier van gezondheid
der le klasse W. H. L. Borgerhoff Mulder al
daar om Gedeputeerde staten voor hetzelfde
doel te assisteeren, terwjjl de officier van ge
zondheid der le klasse Dr. A. Kujjpers te Vlis-
singen als diens plaatsvervanger is aangewe
zen.
Aan den heer Yan Kamer te Vlis si n-
g e n, van wiens jubilé wjj in oaB vorig nom
mer melding maakten, werd Vrjjdag avond
door het muziekgezelschap Ons genoegen een
serenade met fakkellicht gebracht.
In The Evening News uit Glasgow van
November vindt men het volgende bericht
Zondagmorgen vroeg, toen de man van de wacht
aan boord van het stoomsohip Tintagee Castle
de ronde deed, struikelde hg en viel in het water.
De heer WTroelstra, tweede officier op de ra
derboot Koningin Regentes van de Maatschap-
pjj Zeelandwelke boot langszg de Tintagee
Castle lag, had nauweljjks de plons in het wa
ter gehoord, of hg sprong uit zjjn bed en haas-
te zich naar het dek, waar hg zich onmïddel-
lgk te water begaf. Na eenigen tjjd te hebben
rondgezwommen, had hg het geluk, den dren
keling te grjjpen. Een en ander had plaats ter
wjjl het nog zeer donker was.
Het voorloopig comité der vereeniging besta
de heeren mr J. A. van Gilse <e Rotterdam, voorzitter;
E. van Koetsveld te Goes, secretariB; prof. dr H.
Bakhuis Roozeboom te Amsterdam; M. de Jonge
Jz te Goes -, H. M. Kloppers te Vlissiogenmr J. 3
Tilanua te TielJ. H. de Waal Malefijt te We.tbroeV
W. E. P. Bertram te Assen; B. J. Gerretson te Rot.
terdamprof. mr J. de Looter te Utrechti
Macalestar Loup, mr A. Kerdijk, mr J. D. Yeegem
mr C. J. H. Heydenrijck, dr J. Menno Hoizinga,
allen te 'a Gravenbage, mr W. Heineken en prof. mr
M. W. F. Treub te Amsterdam, en J. H. ter Veer
te Groningen.
Eefc hoofdbestuur der Maatschappij tot
bevordering van landbouw en veeteelt in Zee
land heeft het subsidie, toegezegd aan de
vereeniging Landbouw en Veeteelt te Wol-
faartsdjjk voor haren wintercursus in
landbouwkunde, met f 25 verhoogd en gebracht
op f 75.
De voordracht ter benoeming van een
gemeente-veldwachter teNoordgouwebe
staat uit L. Boot, onbezoldigd rgks-veld wach
ter te Renesse, A. Jonker Lz., arbeider te
Ouwerkerk, en W. van der Linde Dz te Drei-
schor.
Te St Maartensdjjk overleed Vrjj
dag de heer J. Hage J.C.zn, sedert 26 October
1880 raadslid en sedert 29 April 1892 wethou
der dier gemeente. Behalve genoemde be
trekkingen bekleedde de overledene ook nog
die van president-kerkvoogd bjj de Ned. herv.
gem., gezworen bjj het waterschap St. Maar
tensdijkontvanger-griffier van den Muije*
polder, enz. In al die betrekkingen legde hg
eene groote mate van werkzaamheid aan den
dag. Steeds was hg op zjjn post, en niet
spoedig liet hjj een door hem aangevangen
werk varen.
Op de Donderdag te Aardenburg
door het hoofdbes uur der Maatschappij tot
bevordering van Landbouw en Veeteelt in
Zeeland gehouden vergadering werd de alge
meens voorzitter, de heer mr P. C. J. Hennequin,
die di'; jaar ala zoodanig aftrad, met algemeena
stemmen herkozen (een briefje was blanco.)
Hg aanvaardde de betrekking onder dankzeg
ging voor het in hem gestelde vertrouwen.
De benoeming van den heer C. J. Sturm
te Biervliet tot afgevaardigde van den
Magdalena-polder bjj het waterschap is door
Ged. Staten goedgekeurd.
In den nacht van Donderdag op Vrjjdag zjjn
bjj den landbouwer Jannis Cornelia, tien mi
nuten buiten Biervliet, tien konjjnen ontvreemd.
uuuoiy ao vox vougAug ,UIY STAD EN PROVINCIE
Evenzeer zullen uit kiesvereenigingen, aie onrechtvaardig0 stelsel van stemuitbreng'ng De St. Ct. bevat een kon. besluit van
bij de Liberale Unie blijven, heengaan zij, door een voor Nederland passende uitvoering!den 21*ten October 1896 betrekkeljjk de Heb-1
die zich met hare beginselen niet kunneu van het denkbeeld, dat aan elke partjj of I ting der nationale militie van het jaar 1897.
vereenigen; om dan met elkaar, ia eene 1 richting, aan elke atrooming in de openbare} Die lichting bedraagt 11.000 man, waarvan
De reeartsenjjkundige inspecteurs in
België hebben een rapport uitgebracht, waaruit
blgkt, dat in vele stallen het mond-en klauw
zeer heerscht, vooral in de streek van Bagger -
hout, Malderen, Capelle-au-Bois en Termonde.
De besmetting heet te zjjn overgebracht door
Hollandsch vee.
Om de uitbreiding der ziekte tegen te gaan,
zou men de noordeljjke grenzen met allen
spoed voor den invoer van vee willensluiten.
Zal men in België dan nooit wjjzer worden,
en leeren begrjjpen, dat vrjj wat minder gevaar
dreigt van het langs den officieelen weg, dm
na keuring ingevoerde vee, dan van de massa's
koeien, welke bg verbod *an invoer zonder
eenig toezicht door smokkelaars over de grenzen
[worden gebracht?
