MIDDELBIRGSCHE COURANT
N°. 252.
139° Jaargang.
1896
Zaterdag
24 October.
Een feestavond
Desa courant verschijnt d a g e 1 ij k smet uitzondering van Zon- sa Feestdagen:
Frga, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen ia Nederland franco p.p.9 2.-
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Middelburg 23 Oct. 8 u. vm, 43 jr.. m. 12 n'.
53 gr., 4 u. 50 gr. F. Verw. kr. W. wind.
Advertentië* voor bet eerstvolgend
nummer moeten des middags vder één
uur aan bet bureau besorgd aga.
Advertentiën20 cent per regel. Geboorte- dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regel meer 20 cent, Reclames 40 cent per regelf
Groote letters naar de plaats die zy innemen.
Advertenties bg abonnement op voordeel
voorwaarden. Prospectussen daarvan zjjn
aan bet bureau te bekomen.
ordeelige I
gn gratis I
Af e» ten.
Te TerneuzenM. de Jonge te Rotterdam
Nijgh van Ditmak.
Te Winschoten verscheen, onder boven-
staanden titel, een werkje van de hand van
dr D. Bos, dat wij gaarne door zeer veleD
zagen gelezen. Ja,, zoo bel mogelijk ware
en niet te kostbaar, zouden wij wensehen
dat vereenigingen, die het protectionisme
bestrijden, de kostelooze verspreiding daar
van zooveel mogelijk in de hand werkten.
Het boekje is eenvoudig, bezadigd en
helder betoogend geschreven.
Dr Bos heeft het, en terecht naar wij
meenen, nu wij het volgend jaar voor een
nieuwe verkiezingsperiode zullen staan en er
een breede schare van nieuwe kiezers zal
komen, nuttig geacht eens de nadeelen van
het protectionisme te ontvouwen, de gron
den te ontwikkelen, waarop bij de tegen
standers van protectionistische maatregelen
die tegenstand berust.
In deze wordt ozooveel met groote
woorden geschermd; een kalm, bezadigd
woord, waarin duidelijk en grondig de puntjes
op de i worden gezet, mag dus wel noodig
heeten.
Daarbij komt, dat de tegenwoordige vrij
zinnige handelspolitiek reeds zoo lang is ge
volgd, dat zeer weinigen zich meer uit eigen
herinnering duidelijk de gevolgen van de
vroeger heerschende beschermende wetten
voor den geest kunnen stellen. Dat feit en
de langdurige landbouwcrisis, die zulke
treurige toestanden met zich breDgt, biedt
den protectionisten eene schoone gelegenheid
om propaganda te maken voor hunne ideeën.
En daartegen kan niet genoeg gewaar
schuwd worden.
Wij, die steeds eiken stap in protectionis
tische richting hebben bestreden, begroeten
het werkje van dr Bos met ingenomenheid
en als een welkomen bondgenoot. Er de
belangstelling voor vragen doen wij uit volle
ingenomenheid daarmede er een en ander
uit overnemen achten wij eene nuttige daad,
vooral ter leering van zoovelen in onze
provincie, die ook gaarne luisteren naar de
verlokkende stem der bescherminglieven den,
onder wie er zijn die, hoewel afkeerig van
alle op den kleinen man drukkende belas
tingen, dien afkeer geheel vergeten, zoodra
zij slechts hooren van graanrechten tot be
scherming van den landbouw.
Na een inleidend woord worden door den
schrijver achtereenvolgens besprokenDe
economische toestand van ons land. Land-
bouwbescherming. Het beschermend stelsel
en Geen beschermingmaar steun.
Het ligt voor de hand dat dr Bos ons
vele dingen zegt, reeds meermalen verkon
digd maar die bet herhalen wel waard zijn.
Menigeen is op dit gebied voor geen rede
vatbaar.
In het eerste hoofdstuk toont de schrijver
met bewijzen, aan statistieken en verslagen
ontleend, aan dat de economische toestand van
{Slot)
1b den volaten zin des woords hebifc Woens
dagavond genoten van Beethoven's vjjfde,
C. Moll symphonic.
Do beschouwing, door my in de courant var
Zaterdag over genoemde symphonie gegeven
alsmede over Schumann's Faustszenen, ontslaat
my nu van het verder treden in by zonderheden
daarom thans een enkel woord over de uit
voering zelve.
Daarvan valt, als geheel, zeer, zeer veel
goeds te zeggen, en maak ik op enkele onder-
deelen kleine opmerkingen, dan geschiedt dit
pour acquit de conscience.
Het Allegro con brio, waarmede de sym-
phonie aanvangt (is het toch wel gemotiveerd:
al wordt die gewoonte bjjna overal gevolgd,
om de vier eerste maten van dit allegro zoo
ritenuto te doen uitvoeren?), klonk nog een
weinig onrustigterwjjl ook de attacca1» en
ritenuto1 s niet altijd even gelyk waren.
In het Andante con moto, met zeer mooien
cantilene vollen en breeden toon, door alten
en cello's ingezet, was echter van onzekerheid
of onrust geen sprake meer, en genoot men
eene aller voortreffelykste vertolking. Trou
wens het Andante en de Allegro-finale staan,
wat uitvoering betreft, het hoogst.
De pp inzet van het Scherzo door cello's
£>n contrabasBo's had van meer toeder en edeler
ons land niet slecht isdat de handel niet
kwijntdat het binnenlandsch verkeer zich
krachtig ontwikkelt; en dat de industrie in
vele plaatsen sterk vooruitgaat, getuigen de
verslagen der kamers van koophandel en
de snelle toeneming der bevolking in onze
fabriek'p'aatsoa ais Tilburg en Enschedé.
Alleen kan met recht de ongelukkige toe
stand beweerd worden ten opzichte van den
landbouwenden stand. De oorzaken daarvan
zijn velengebrek aan kennis, volgen van
den ouden sleur, gebreken in het pachtwezen
en het gebruik van den grond, onvoldoende
verkeerswegen, gebreken, zelfs ontbreken
dikwijls van het landbouwerediet en daar
enboven het euvel van voortdurend dalende
pry zen der verschillende stapelproducten.
De schrijver komt tot deze conclusie, dat
een onderzoek naar den economisch en toe
stand van het geheele volk leert
dat gedurende de laatste 25 jaren over
de uitbreiding van handel en nijverheid
niet te klagen valt, maar de toestand van
de landbouwers en van de zoogenaamde
losse arbeiders op het platte land ongun
stiger is geworden
dat bij de te nemen maatregelen in het
oog moet worden gehouden, dat thans voor
handel en nijverheid blijkbaar gunstige voor
waarden voor verdere ontwikkeling aanwezig
zijn, waarin niet roekeloos moet worden in
gegrepen
dat in het algemeen de werkliedenklasse
en de middenstand, maar vooral de eerste,
in ons land een verbetering in haar bestaan
heeft ondergaan, die van groot belang is
voor hare verdere verheffing
dat de talrijke klasse van vast gesalari-
eerden in de laatste jaren door de grootere
koopkracht van het geld, zich openbarend
in dé lagere prijzen der goederen, in wel
stand is vooruitgegaan.
Bij het bespreken van middelen tot ver
betering zal dus in de eerste plaats gelet
moeten worden op den landbouw.
Aan dien landbouw en zijn belangen nu
is het overige der brochure gewijd.
De slechte toestand van den landbouw in
de laatste jaren doet naar middelen uitzien
tot verbetering, en de protectionistische
strooming beweegt zich juist in die richting:
men wenscht invoerrechten op granen en meel
met het doel de producten van den graan,
bouw in prijs te verhoogen.
Het opkomen van deze beweging behoeft
- zegt de schrijver niet te verwonderen.
Gednrende een twintig jaren heeft men bijna
zonder tusschenpoozen de prijzen van tarwe,
rogge, koolzaad, zien dalen, tot groote schade
van pachters en eigengeërfde boeren, die gra
nen ter verkoop voortbrengen. Dat het aller
gemakkelijkste middel om de prijzen weder
omhoog te brengen wordt aangegrepen is
vrij natuurlijk voor degenen, die zich van
de vérstrekkende gevolgen niet altijd genoeg
zaam rekenschap geven.
toon kunnen zjjn, en het zou zeker niet ge
schaad hebben, indien het tempo iets vlugger
ware genomen. Het vooral voor het kwartet
zoo moeilyke tweede deel van het Scherzo
verdient, wat uitvoering betreft, ee
vermelding. Wel hadden de achtste noten der
cello's en contrabasso's iets duidelijker en
meer gemarkeerd kunnen zjjn, doch overigen:
viel, vooral wat gelijkheid en nuanceering
betreft, zoowel bjj de strjjk- als de blaasin
strumenten zeer veel te pry zen.
De jubeleade Finale., da kroon op dit mees
terstuk, maakte een overweldigenden indruk.
De vertolking hiervan was dan ook zéér ge
lukkigen ging het velen toehoorders als my
dan hebben zjj na het wegsterven der laatste
far mate, in gedachte het hoofd gebogen uit
diepen eerbied en waren zjj opnieuw vervuld
met de grootste bewondering voor dioneenigen
koning der sympbonieënLudwig van Beet
hoven.
Der Vereeniging voor Instrumentale muziek
(versterkt door de Crefelder-kapel) een woord
van welverdienden lof voor de uitvoering van
dit werk, en ook een woord van bjjzonderen
dank voor de aan bet kunstlievend publiek
geboden gelegenheid, om met zulk een meester
werk bennis te kunnen maken of te hernieuwen.
Vereenigingen, die zoo het pad der kunBt
bewandelen, verdienen aller steun.
Na de Symphonie volgde de ee:
En waar het blijkt dat een vast inkomend
recht wel den prijs met een zeker bedrag
verhoogt, maar niet kan beletten, dat dan
toch nog eeue verdere geleidelijke daling
intreedt, wordt de gevestigd op
sebaalrechtsa, die dcüTTö eobgèr zijn naar
mate de prijs van het koren op de wereld
markt daalt, zoodat de prijs binnenslands op
eenzelfde hoogte blijft.
Zoo heeft dan ook de Nederlandsche
Protectionistische Landbouwvereeniging drin
gend geadresseerd om verkrijging van schaal-
rechten, waardoor de prijs van de tarwe op
f 9, van de rogge op f 7, en van 't koolzaad
op f 12 per. HL. zou worden gehouden.
Als de prijs van zelf boven die bedragen
rees, zou het invoerrecht vervallen.
Dit systeem is wel heel kunstig, maar
ongelukkig zijn daarmede in de jaren 1835
tot 1847 in ons land zulke treurige ervarin
gen opgedaan, dat zelfs een protectionistische
Kamer daarmede niet licht weder een proef
zou wagen. De handel weid geheel en al
verlamd terwijl, wat zeer merkwaardig is,
het gelijkblijven der prijzen allerminst werd
verkregen. In 1835 wisselde de tarweprijs
af tu8scben 6,64 en 11.35 en in 1840 was
hy in Januari 8.86 en in Juli 10.48.
Indien er in ons land ooit sprake zal zijn
van invoerrechten op granen, dan zal dat
zonder twijfel zijn een vast recht.
Meermalen zijn genoemd bedragen van f3
voor de HL. tarwe, f 2.50 per HL. rogge»
f 2 voor gerst enz."
Hierna volgt een betoog over den invloed
van graanrechten op de eerste levensbehoef
ten, op brood, voor den werkman. Bij een
recht van 3.op de tarwe en van 2.50
op de rogge, wordt berekend dat een gezin
van vijf personen jaarlijks gemiddeld ƒ30.
zpu motten betalen .v,»n lasting wegens
verhoogden prijs, in tie steden zelfs meer.
Dertig gulden, dat is ongeveer 10% van een
loon van ƒ6.in de week.
Dertig gulden, dat is 1% van een inkomen
van ƒ3000.
Is het niet volkomen juist dergelijke
belastingen te noemen progressief in om
gekeerden zin.
Zwaarder drukkend naarmate de draag
kracht afneemt.
Hatelijker belasting dan deze, die drukt
op de eeiste levensbehoeften, die zelfs door
de behoeftigen moet werden opgebracht, is
wel niet denkbaar.
Trouwens, op dit punt behoeven wij den
schrijver niet verder te volgenreeds meer
malen is in onze kolommen op de onbillijk
heid van graanrechten gewezen.
Doch op die rechten moet noodzakelijk
volgen eene verdere bescherming van de
andere deelen van het landbouwbedrijf, ja,
bescherming van de nijverheid, ergo, de
invoering van een algemeen beschermend
stelsel.
Dit aantoonen willen wij, aan de hand
van dr Bos, in een volgend nummer.
Middelburg 25 October.
By kon. besluit
ia aun A?- L>. Kumtiog, of> zjja verzoek eór-
vol ontslag verleend als notaris te Amsterdam
is Taco Mesdag, kunstschilder te 's-Graven-
bage, buiten bezwaar van 'a rjjka schatkist,
benoemd tot Nederlandsche regeeringscom-
miesariB voor de afdeeling Schoone Kunsten
van de in 1897 te Brussel te honden interna
tionale tentoonstelling, teneinde de belangen
der Nederlandsche kunstenaars aldaar te be
hartigen
is goedgekeurd dat de in de provincie Zuid-
Holland op te richten Rjjks-tuinbouwwinter-
school zal worden gevestigd in de gemeente
Naaldwyk en het directoraat over deze ia-
richting opgedragen aan deii rjjkslandbouw-
leeraar voor Zuid-Holland
is aan den officier van adm. 2e kl. A. A.
eereboom Voller vergunning verleend tot
het in O.-I. waarnemen van eene particuliere
betrekking, buiten het zeewezen, voor den tjjd
van een jaar, ingaande 16 December 1896,
onder stilstand vau non-activiteitstraktement
zonder opklimming in de ranglijst.
Bljjkens een telegram van den gouverneur-
generaal van Nederlandsch-Indië, van 22
dezer, wordt de gouvernements-koffieoogst op
Java voor dit jaar thans geraamd op 263.000
pikols.
UIT STAD EN PROVINCIE:
Dinsdag avond vergaderde te Middelburg
de antirev. kiesvereeniging Nederland
Oranje aldaar.
De vergadering, flink bezocht en o. a.
gewoond door het nieuwgekozen lid der Eer
kamer voor Zeeland, jhr mr T. A. J.
van Asch van Wjjck, den heer P. J. Siegers,
lid van Gedeputeerde staten, eenige leden der
^tatea Zeeland en <&s e'»s+yl belang
stellenden van omliggende gemeenten, werd
met gebed en een inleidend woord door den
voorzitter, den heer A. Littooy, geopend.
Het lid der Staten, de heer C. J. Huvers,
zette vervolgens op bevattelijke wjjze voor d«
vergaderden de werking van het nieuwe kies
recht uiteen.
Daarna werd op uitnoodiging des voorzitters
het woord gevoerd door jhr mr T. A. J. van
Asch van Wjjck, die betuigde volgaarne aan
uitnoodiging, om deze vergadering bjj te
wonen, gevolg gegeven te hebben en het zich
een voorrecht en eere rekende na terugkeei
het vaderland reeds weder dadeljjk aan de
parlementaire actie te mogen deelnemen. In
zjjne afvaardiging door de Staten van Zeeland
ter Eerste kamer lag reden tot dankbaarheid
in velerlei opzicht. Niet het minst hierin, dat
na jarenlange worsteling de provincie Zeeland
was >om" gegaan.
Met een hartelijk woord van opwekking,
om de organisatie der antirev. party krachtig
te bevorderen en door te zetten in geheel
Zeeland, eindigde de heer Van Asch van
Wyok zjjn toespraak, die door een daverend
applaus gevolgd werd.
Na nog eenige gedachtenwisseling over
iste wjjze van organisatie, werd deze goed
geslaagde vergadering door den vice-president
met dankzegging gesloten.
van Schumann's Faust-szenen. Ook daarvan
valt veel goeds te zeggen.
De koren bleken, zooals gewoonlyk, goed
voorbereid, en de solo's waren meerendeelB in
ter goede handen.
Mevrouw Noordewier-Reddingius, die de
belangrjjke party van Gretchen vertolkte,
toonde ons over welk een heerlyk glanzend
volklinkend sopraan-geluid zjj beschikt.
Vooral wat innige en gevoelvolle voordracht
betrof, voldeed zjj ons in de tweede scene,
Gretchen vor dem Bild der Mater dolorosa,
bjj zonder.
Ook het tooneel in den Dom viel zeer te
roemen, en de party der Böser Geist werd op
wjjze vertolkt, zooals wjj dat van onzen
stadgenoot, den heer V. d. K., gewoon zjjn.
eer mooi en van groote werking is in deze
scène het koor Dies irae, dies illa enz., waar
mede het eerste deel afsluit.
Na de pauze kwam de derde afdeelingvan
Schumann's Faust-szene aan de beurt.
Zooals ik reeds in mjjne beschouwing op
merkte ia deze afdeeling, van een muzikaal
standpunt bezien, van de meeste waarde.
Met welk een fraai pakkend koor, Waldung,
sie schwankt heran, vangt dit deel aan, en
welk een climax weet Schumann bjj elke
strophe te bereiken.
De hierop volgende Tenor-solo {Pater Ecsta-
ticusvoldeed ons minder. De boIo zelf is
niet van 4d dankbaarste j wordt die dan boven
dien nog gezongen door een tenor die over
geen aangenamer geluid kan beschikken
de heer Jos. Tjjssen Jr uit Amsterdam, dat-
voldoet die in het geheel niet. Ook de uit
voering der begeleidende violoacel-solo vonden
wjj minder gelukkig.
De ba8s-3olo {Pater Profundusvoldeed
beter, en is ook voor den solist dankbaarder
geschreven.
De heer V. d. K. deed zich ook in deze solo
van de beste zjjde kennen, en v jj loven zeer
zjjne gevoelvolle voordracht en juiste
gingskracht.
Alle schoone momenten uit deze derde af
deeling aan te stippen zal ik niet, want mjjn
verslag zou te uitgebreid worden.
Ik bepaal my dan ook tot het noemen van
nog enkele by zonder fraaie gedeelten, waar
onder ik in de eerste plaats het koor Gerettet-
ist das edle Glied met de zoo beerljjke, dooi
mevr.Noordewier-Reddingius vertolkte sopraan
solo Jene Rosen, aus den Handen liebend
heiliger Büsserinnen reken.
Dan de door Messchaert zoo onovertrefbaar
gloedvol, en toch met waren eenvoud voorge
dragen parly van don Doctor Marianus. AIr
het ware uit hooger sfeeren blonk het Höchste
Herrscherin der Weltenz., zoo fraai en
artistiek door oboe en harp begeleid. Dit ge
deelte maakte op my een onvergeteljjken
indruk.
Ten slotte noem ik nog het zoo belangrjjke
Aldus lezen wjj in De Standaard.
Wjj hebben zoo'n Btil vermoeden dat dit
bericht eenigezins te mooi gekleurd is, wat be
treft de belangstelling, die de vergadering
fjervond. Volgens! het dmetelyk-historisch
blad te Goes was de opkomst niet zoo druk.
Voorzichtig uitgedrukt heet het daar: >Het
ongunstig weder in aanmerking genomen, was
de vergadering flink bezocht."
En dat nog wel terwjjl deze »toegankeljjk
was voor alle tegenwoordige en toekomstige
kiezers, die ofschoon geen lid zjjnde
volkomen instemmen met de beginselen der
anti-rev. party."
Van welke fractie vragen wjj: die van dr Kuy-
per of van jhr mr A. F. de Savornin Lohman?
Wjj hopen nu maar, dat alle anti-oleri-
calen in Zeeland in het algemeen, op Wal
cheren in het byzonder, in bet bovenstaande
aanleiding zullen vinden, om krachtig saam
werken, teneinde in 1897 den invloed der
ultra anti-revolutionnaire party tegen te gaan-
Want, al laat men ook een gematigd man
als jhr. Van Asch van Wjjck optreden, een
met Zeeland geheel onbskende, wjj weten
genoeg dat het bjj slot van rekening toch
te doen is om de macht van mannen als de
heer Littooy en de zjjnen te vergrooten.
Dezen hebben zoo eigenaardig slag om hun
doel te bereiken met behulp van anderen, en
dat alles onder de leuze van »het geloof",
terwjjl zjj, Kuyperianen als zjj zjjn, zoo aardig
alle grieven, die hen scheiden van andere
kerken en van de Lohmaniaansche fractie,
weten te verdonkeremanen, omdat zjj ten
volle bewust zjjn zonder hulp der gematigde
anti-revolutionnairen geen meerderheid te kun
nen verwerven.
De kunst- om anderen voorden de kastanje^
uit het vuuc te 4oen halen, kennen zjj uitste
kend. Het juist trekken der scherpe schei
dingslijn laten zjj liefst na, totdat zjj de
macht weer in handen hebben.
Dan is het wêer de tjjd om hun eisohen te
doen gelden en de leuze der gematigdheid op
te bergen.
Die scherpe scheiding, het nut van juist af
gebakende grenzen, in verband met de ver
kiezingen in 1897, dit alles zou, daehten wjj na
de voordracht van jhr mr A. F. de Savornin
Lohman te Goes, goed in het oog worden ge
houden.
Dit schjjnt nu weer niet noodig geacht te
worden; en niet zonder reden.
Bjj kon. besluit is aan mr B. H. Carp
eervol ontslag verleend als kapitein by het 4e
bat. rustende schuttery in Zeeland
Het goedkeuringsmerk, gedurende 1897
te bezigen, zal zjjn by den yk en den her-yk
van maten en gewichten de letter g in den
gewonen schrjjfvorm en bjj den yk en her-yk
van gasmeters de koninkljjke kroon. Het
merk van het ykkantoor, waar de eerste
stempeling heeft plaats gehad, bestaat voor
M i d d e 1 b u r g uit het cjj fer 12.
en prachtvol bewerkte dubbel koor Alles ver*
güngliche ist nur ein Gleichniss.
Over de solisten zeide ik reeds een en an
der; om dus niet in herhaling te vervallen,
kan ik de sopraan, mevr. Noordewier-Reddin
gius, don baryton, den heer Messchaert, den
tenor, den heer Jos Tjjssen Jr. en den heer
V. d. K. verder onbesproken laten. Alleen
rust op mjj dus nog de plicht om te vermel
den dat me j, Anna C. Schuil blyk gaf over een
mooie, diepe altstem te beschikken. Om daar
over echter een juist oordeel te vellen, zou
men haar in een uitgebreider party moeten
hooren. De kleinere solo-zangpartyen wer
den door dames koorleden verdiensteljjk ten
gehoore gebracht.
De harpp&rty wa* bjj mej. Eva Elsasser uit
Arnhem in goede handen.
De heer Cleuver dirigeerde het geheel met
vaste hand, en aan hem komt dan ook
ontegenzeggelijk het leeuwenaandeel toe van
den lof voor het welslagen van dezen feestavond.
Het oordeel over de acoustiek der zaal is
zéér verschillendik voor mjj heb hieromtrent
nog geen gevestigde meening. Zoodra ik nog
eenige uitvoeringen heb bjjge.woond, en dus
de zaal op verschillende plaatsen neb kunnen
hooren, hoop ik hierop nader terug te komen.