MIDDELRIRGSCHE COURANT.
N°. 138.
1398 Jaargang.
1896
Zaterdag
13 Juni.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k smet uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prga, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p.,/2.-
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Tkeraonieteir.
Middelburg 12 Juni 8 u. vm, 67 gr., m. 12 u.
78 gr., *v. 4 u. 74 gr. F. Verw. N. W. wind.
Advertentiën voor het eerstvolgend
nummer moeten des middags vóór i
uur aan het bureau bezorgd zjjn.
Advertentiën20 cent per regel. Geboorte- dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50elke regel meer 20 cent, Reclames 40 cent per. regeb
Groote letters naar de plaats die zij innemen.
Advertentiën bp abonnement op voordoelige
voorwaarden. Prospectussen daarvan zjjn gratis
aan het bureau te bekomen.
Agenten.
Te 's Grravenbage de Gebr, Belinfante f te
AmsterdamA. de La Mar Azn.
Het uur van scheiden.
Komt 'tin ons land cp daden aan,
Is spoedig eendrachtnaar de maan.
De club der vooruitstrevende liberalen in
de Tweede kamer, die stond onder leiding
van den heer Goeman Borgesius, is ont
bonden.
Zoo luidde een bericht, Donderdag ons
uit Den Haag gezonden.
Verwonderen doet die tijding ons niet,
want reeds bij enkele belangrijke stemmin
gen over de eerste artikelen van het kies-
wetontwerp en de daarop ingediende amen
dementen bleek dat er verschil van gevoelen
bestond onder de leden dier cluben een
algemeene gedragslijn niet werd gevolgd.
Waar dit een niet te loochenen feit was,
beeft een club al weinig waarde, vooral
niet eene als deze, die juist haar ontstaan te
dankeu had aan de beweging in zake het
kiesrecht in de dagen van Tak's ontwerp.
Daarbij moet eenheid heeröchen, vooral in
hoofdbeginselen.
Nu is het voor ons, die op een verren
afstand wonen van de plaats, waar de poli
tieke beweging het meest valt waar te
nemen, niet weggelegd om in de geheimen
daarvan te zijn ingewijdwat er alzoo is
voorafgegaan aan het genomen besluitwat
er verder is besloten ligt voor ons in het
verborgen. Maar wij vermoeden dat daarbij
vooral op den voorgrond heelt gestaan de
overweging om bij de eindstemming over
het ontwerp, dat nu in behandeling is, den
leden der club hunne volle vrijheid te laten,
nadat bleek hoe ook daarbij van een alge
meene gedragslijn dier leden geen sprake
kan zijn.
Er kon dan ook na al het voorgevallene
moeilijk van zulk eene gedragslijn kwestie
wezendaarvoor verschillen de meeningen te
veel. En dat te minder, bij de vraaghoe
te bandelen bij de eindstemming over het
ontwerp
Van een protest zou alleen sprake kun
nen wezen, wanneer al de leden der elub
als éen man konden optredendoch zulk
eene eenstemmigheid heerscht er stellig niet
meer.
Belangrijker dan allerlei nabetrachtingen is
echter, in verband met de toekomst, de vraag:
„Is er reden de ontbinding der club te be
treuren
Zooals de zaken nu staan, betwijfelen wij
dit.
Kracht kan er van de club op dit oogen-
blik in de kamer niet uitgaan daar is nu
eenmaal eene meerderheid, die metmr Van
Houten door dik en dun gaaten wier
overwinning te zekerder is, nu ook de club
der vooruitstrevende liberalen verdeeld was
in meening.
De zaken daar moeten eenvoudig hun loop
hebben hoe die zijn zal, valt niet moeilijk
uit te maken; het ontwerp met al zijne ge
breken wordt aangenomen, en wij hopen
dan maar op de toekomst, op de nieuwe
kiezers, die dan geroepen zullen worden lot
de stembus, en, naar wij verwachten, recht
vaardigheid zullen betrachten tegenover de
duizenden, die nog buiten gesloten worden.
En buiten de Kamer heeft de club als
zoodanig ook niets te zeggen. Als straks
de nieuwe kieswet in werking treedt, dan
hadden wij aan deze club als geheel weinig,
nu er onder hare leden waren, die toch zich
voor een veel meer uitgebreid kiesrecht niet
op de bres stelden.
Dan is het beter dat mannen als Goeman
Borgesius en de zijnen, die hebben gedaan
wat zij konden, in volle vrijheid, zonder aan
anderen gebonden te zijn uit oude relaties,
zich kunnen doen booren en
vleugels vrij uit kunnen slaan.
Want dit is een voorrecht: de geest, die
hen bezielde, blijft, al ia van de club zelve
geen spoor meer over.
En die geest zal buiten de Kamer meer
steun vinden, dan daarbinnen het geval
Zoodra voor de tegenwoordige leden daar
van het uur van scheiden is geslagen, komen
wij voor gansch andere toestanden te staan
voor geheel gewijzigde partijverhoudingen.
Scherper zullen de lijnen getrokken worden
tusschen hen, die, vooral op sociaal gebied,
vooruit willen in ons land, degenen die
wenschen stil te staan en hen die lang
zaam den weg daarheen willen bewandelen.
Liberalen ii la PijnappelVan Karnebeek
•Rutgers van Rozenburg zullen staan tegen
over de vooruitstrevende mannen als Goeman
Borgesius, Drukker, Kerdijk, Farncombe
Sanders, Gerritsen enz. En dit zal hetzelfde
wezen met de volgelingen van dr Kuyper
en die van mr A. F. de Savornin Lobman,
van dr Schaepman en mr Bahlmann.
Wat er dan zal gebeuren, niemand kar
bet zeggen, nu wij de personen nog niet
KunDen overzien, die krachtens de nieuwe
kieswet stem in het kapittel zullen hebben.
De grootste politicus zal zich in deze
niet licht aan eene voorspelling wagen.
Daarom vonden wij den dezer dagen in
de liberale pers, van verschillende nuances,
gevoerden strijd over het al of niet samen
gaan van oud-liberalen en meer vrijzinnigen
zonderling en veel van Tedeneeren in den
blinde.
Wij zouden meenen dat men daarbij bezig
was bepalingen te maken buiten de belang-
hebbes^u omwant de nieuwe kiezers
hebben Alleen te beslissen, welke weg er valt
in te slaan, en van hun optreden hangt het
af, welke partijverhoudingen er zullen ont
staan.
Maar om hun een keuze gemakkelijk te
maken en aan den anderen kant de partij
te versterken dient elk duidelijk aan te
geven de beginselen en de plannen, die zij
in de toekomst wenscht toegepast of uitge
voerd te zien.
Daarom geen zoeken en pogen meer naar
samenwerking, vóór men duidelijk weet
welken weg anderen willen inslaan.
Voor de vooruitstrevende liberalen is er
wezenlijk onder de nieuwe kiezers genoeg
stenn te vinden om zich nu weer niet te
laten tegenhouden door hen, die, al noemen
zij zich liberaal, meer den naam van con
servatief verdienen.
Op dit punt zijn wij het volkomen eens
met het weekblad de Nederlanderwaar
het schrijft:
„Ten opzichte van deze vraagstukken nu
(kiesrecht en de sociale waagstukken) ver
schillen de vrijzinnigen schier op elk punt
van regeeringsbeleid en het samengaan van
twee zoo heterogene bestanddeelen, zonder
gemeenschappelijk ideaal, zou een ramp voor
het land zijn en een onmogelijkheid tevens."
Klare wijn dient er daarom geschonken
tegenover hen, die weldra tot oordeelen
geroepen zullen worden.
Elke partijgroep zij daarom zichzelve,
toone zich zooals zij is.
Voor de vooruitstrevende liberalen is op
dit oogenblik bet beste richtsnoer het program,
door de Liberale Unie uitgevaardigd, mits,
teneinde zooveel mogelijk misverstand te
vermijden, dit program hier en daar verdui
delijkt en van vage uitdrukkingen gezuiverd
worde en de geest, die deze op dit oogen
blik bezielt.
En willen zij samenwerking met hen, die,
zij het dan ook nog lang niet voldoende,
toch meer dan voorheen door het nieuwe te
wachten kiesrecht zullen geroepen worden
om hun stem te doen geldende werklieden,
dan ligt het in hun lijn zich aan te sluiten
bij het Algemeen Nederlandsch Werklie
denverbond. Die beide, Unie en Bondkunnen
samengaanbun gezamenlijk optreden kan
practisch nut stichten.
Dit sluit echter niet uit dat in bijzondere
gevallen, bij vraagstukken van sociaal be
lang, het samengaan met andere vereeui-
gingen mogelijk zal zijn.
België is in deze ook al weer een voor
beeld, hoe halsstarrigheid op dit punt nadee-
lige gevolgen kan hebbenhoe het clerica-
lisme vaak triomfen plukt, door gebrek aan
overleg en onderlingen steun bij andere
partijen.
Want van die zijde dreigt altijd gevaar.
Niet van hen, die uit volle overtuiging, uit
behoefte van het hart, den godsdienst be
schouwen als een staf door het leven, maar
wel van hen die de kerk en een kerkleer
als een machine de guerre misbruiken om daar
mee het maatschappelijk en het politiek leven
te bederven.
Wij weten hetin de laatste jaren is het
aan die zijde gewoonte geworden om zich
ook voor tal van sociale vraagstukken te
interesseeren en zich voor te doen als de
wegbereiders om maatschappelijke toestanden
te veranderen en te verbeteren.
Zij doen dit, naar bet heet, uit waarach
tige belangstelling.
Wie de geschiedenis der laatste jaren
heeft nagegaan, weet ^chter voldoende,
althans hij kan het weten, dat vroeger
de kerk voor die sociale toestanden oog noch
oor had dat het eenvoudig een kwestie van
zelfbehoud is geworden om zich daarvoor
op de bres te stellen, gedwongen als zij
werd door de maatschappelijke toestanden
en den drang, van andere zijden uitgegaan
en uitgeoefend.
Wilde zij haar macht niet verliezen, wilde
zij zelve niet ondergaan, dan moest zij met
den stroom mee.
En nadat een dier kerkgenootschappen
toonde dit te begrijpen en voorging, moesten
de andere wel volgen.
Zoo heeft men verschillende bonden ge
kregen, alle met onderscheidene kerkelijke
kleurmaar daardoor werd tevens de kracht
en de macht tot samenwerking gebroken.
En dat menigeen onder hen, die de kerk
trouw bleven, niet gediend blieft van hare
hulp en die van hare dienaren, spreekt uit
menig feit in ons land en daarbuiten. Maas
tricht leert het, waar de werklieden van de
geestelijkheid in deze niet weten willenin
België zijn de voorbeelden vele, dat men de
kerk bij het oplossen van sociale vraag
stukken liever links laat liggen.
En niet ten onrechte.
Wie in dergelijke zaken van die zijde hulp
vraagt, kan die bekomen mits hij een
iel van zijn eigen zelfstandigheid inboete.
Daarom, bij de oplossing van sociale vraag
stukken, late men den kerkdienst er buiten.
Wij spreken niet van godsdienst, die de
harten ontsluit voor warmte en naastenliefde,
zonder bijbedoelingen, uit reine, zuivere be
langstelling in de gansche menschheid.
Alle menschen, van welk geloof ook.
kunnen op dit punt samenwerken.
Dat beginsel moest meer doordringen. En
wie dan, zooals de vooruitstrevende liberalen
en de leden van het Algemeen Nederlandsch
Werkliedenverbonddaarheen willen sturen,
die zijn in onze oogen op den goeden weg.
Als wij dan straks staan aan den voor
avond van een nieuw politiek leven, dan
hopeD wij dat men aan die zijde daarop
vooral wijze en dat uit het aantal nieuwe
kiezers de gelederen versterkt mogen worden
met hen, die deze twee hoofdbeginselen hoog
zullen houdenflinken vooruitgang op den
weg der sociale wetgeving, vrije en zelfstan
dige ontwikkeling van den mensch als zoo
danig, zonder te vragen naar en met volle
vrijheid wat betreft zijne opvatting omtrent
de dingen die niet zijn van deze wereld.
Middelburg 12 Juni.
Door het bestuur der Vereeniging voor de
staathuishoudkunde en de statistiek zjjn thans
de praeadviezen openbaar gemaakt, die op
uitnoodiging van dat bestuur zjjn Uitgebracht
door de heeren mr J. baron d'Aulnis, K. de
Boer Czn. en H. M. Hartog over »b e t pacht-
contract in Nederland en de
daarin aan te brengen verbete
ring e n."
Morgen hopen wjj hierop meer uitvoerig
terug te komen en tegelpk een breedvoerig
overzicht te geven van de inleiding, door den
heer G. A. Vorsterman van Oyen over de
werking van bet bestaande pacht
stelsel-, op de algemeene vergadering van
de Maatschappij tot bevordering van land
bouw en veeteelt te Hulst, gegeven.
Een wetsontwerp betreffende eene belasting
op de rpwielen is bp den Raad van S'
aanbangig gemaakt.
Bp de behandeling van art. 73 van het
kiesrecht-ontwerp kwam Donderdag in de
Tweede kamer aan de orde bet amen
dement van den heer De Savornin Lobman om
een dubbele stem te geven aan kiezers boven
vijfenveertigjarigen leeftjjd.
De meerderheid der commissie van rappor
teurs bestreed dit amendementook de minis
ter deed dit zeer stellig.
Na verdediging door den heer Lobman werd
bet met 57 tegen 30 stemmen verworpen.
Vooraf waren art. 58 tot 71 goedgekeurd en
was met 47 tegen 41 stemmen verworpen
bet amendement van den beer Farncombe
Sanders om controleerende agenten vanwege
candidaten bp de stemopneming toetelaten.
Bp kon. besluit
is benoemd tot notaris binnen het arr. Alk
maar, ter standplaats de gemeente Avenhorn,
3. J. J. Verkoeff, candidaat-notaris te Hoorn;
is de kapitein der genie J. P. Klobbie, van
bet leger hier te lande, gedetacheerd bp het
leger in N.-I., van die detacbeering ontheven,
met dien verstande, dat hp in den loop der
maand November 1896 naar Nederland zal
terugkeeren
is de officier van gezondheid der 2de klasse
dr H. C. Wiers, van bet personeel van den
geneerk. dienst der landmacht, op non-activi
teit gesteld.
UIT STAD EN PROVINCIE
Wjj vestigen de aandacht onzer lezers op de
in dit nommer voorkomende advertentie, waar-
bjj de directie van de Middelburgsche Maat
schappij van stoomvaartpassagieredienst
VlisBingen, Middelburg en Rotterdam, kennis
geeft van de invoering van een verminderd,
tarief voor gezelschappen, die met hare booten
de reis willen maken.
Vermoedelijk zal deze tariefsverlaging wel
in den smaak vallen van vereenigingen, die
baren leden een prettig uitstapje willen aan
bieden, en voor ben, die met een clubje eens
m excursie maken willen.
Begunstigd door beerlpk weder had Don
derdagavond ia bet 8c,hutterhof alhier
bet eerste zomerconcert plaats, waarbjj bet
muziekkorps onzer dienstdoende scbutterp zich
hooren liet.
Dit korps, dat in den laatsten tjjd, sedert
de beer Jan Morks daarvan de leiding heeft,
steeds vooruitgang toont, staat bet bleek
gisteren avond op eene hoogte alB nog nim
mer te voren. Naar mate zjjner krachten wat
de uitvoering gisteren avond zeer goed,
het publiek, in vrp voldoenden getale opge
komen, ook toonde te waardeeren.
De Koningin Wilhelmina is heden mor
gen in het drooge dok alhier gezetnu met
su cces.
Het is thans gebleken dat de oorzaak van
de Donderdag ondervonden vertraging niet
schuilde bp bet schip of in bet dok maar
deze eene eenvoudige, zeer verklaarbare hoewel
verre van aangename reden bad.
Er had eene vergissing plaats gehad bp het
stellen der blokken, waarop de kolossus moest
rusten.
De kamer van koophandel en fabrieken
alhier zal aanstaanden Maandag te 3 uren
precies een openbare vergadering houden ter
behandeling van twee rapporten.
Nu in den laatsten tjjd onze bolwerken,
zoo van wege de gemeente als met vriende
lijke hulp van Bommige ingezetenen, door het
aanbrengen van mooie bloemperken en
aanplanten van nieuw boomgewas een nog
behaagljjker aanzien hebben verkregen dat
vroeger het geval was, is natuurljjk ookn
toezicht noodig.
Er zjjn er helaas nog altpd, die toonen geen
oog te hebben voor het Bchoone en als echte
vandalen, uit louter zucht tot beschadigen, de
aanplantingen ruïneeren.
Daarom was het een goede gedachte vat
ons gemeentebestuur om de bewaking van de
bolwerken en het tegengaan van schending van
't plantsoen, zoo door de jeugd als door per
sonen van ouderen leeftgd, toe te vertrouwen
aan drie plantsoenwachters.
Deze, kenbaar aan den rooden band om hun
hoofddeksel, zjjn bovendien beëedigd als onbe
zoldigd gemeente-veldwachter en dus bevoegd
om proceB-verbaal op te maken. Zjj hebben
de opdracht streng tegen verkeerdheden op
te treden.
Dit ter waarschuwing van hen, die hun
vingers niet thuis kunnen houden, waar
't bloemen en planten geldt.
De heer J. Welleman, van wiens over
igden in ons vorig nommer melding is ge
maakt, was niet alleen sedert 1882 burgemees
ter van HoedekenBkerke maar ook secretaris
van die gemeente. Verder was hp Becretaria
en gemeente-ontvanger van Baarland en ont
vanger-griffier van meer dan een waterschap.
Behalve eenige adressen ter zake aanslag
in den hoofdelpken omslag en hondenbelas
ting werd in de Dinsdag te Sluis gehouden
raadsvergadering nog behandeld een schrjj
van burgemeester en schepenen van Brugge
financieelen en zedelpken steun verzoekende
ten behoeve van een eventueel aan te leggen
buurtspoorweg van Brugge naar Aardenburg.
Met eenparige stemmen werd besloten zede-
steun te verleenen. Nog werd een
suppletoir kohier van de hondenbelasting vast
gesteld tot een bedrag van f 16.
Bjj kon. besluit zgn benoemdtot ge
zworen voor den Heer ./anszpolder A. van
Leeuwentot gezworen voor den polder Oude
te St. Philipsland W. C. van Nieuwenhuyzen
tot gezworen van den polder Deurlo M. Chri»-
tiaanse tot gezworen voor den polder Jacoba
P. van der Moere; tot gezworen voor den
polder Moggershil J. van Putte; tot gezworen
voor den polder Nieuw-Noordbeveland A. D.
Snoeptot gezworen voor den polder Thoorn
A. A. van der Maas en tot gezworen voor den
polder Zonnemaire J. de Vlieger.
Verder iB met ingang van 15 Juni 1896,
aan C. J. de Vulder van Noorden, op zjjn
verzoek, eervol ontslag veriaend als burge
meester van Oud-Vosmeer.
In de maand Mei kwamen in de pro
vincie Zeeland voor 3 gevallen van varkens
ziekte bjj drie eigenaren te B r o u jw e r s h«-
en, Oostkapelle en Scherpenisse.
Te Terneuzen kwam eon geval van honds
dolheid voor.
VEKKOOPXNGEN ENZ.
Ten overstaan van notaris Pilaar is Don
derdag in de Prins van Oranje te Goes
verkochtde hofstede Tien Gemeten in Oude-
lande en Ellewoutsdpk, ter grootte van 64
heet. 39 aren 24 cent., voor t 536 per heet.;
voor houtgewas enz. f 2570eene hofstede in
de gemeente Ellewoutsdpk, ter grootte van 43
heet. 33 aren 34 centiaren voor f596 per heot.
voor houtgewas f 2050beide aan den heer
J. de Lille, q. q. mevrouw wed. Breuvart-
Motte te ArmentièreB.
Verder bouwland in Oudelande, ter grootte
in 97 a. 72 cent., voor f 1400 per heet. aan
den heer J. de Jager Wz. te Oudelande; wei
land in 's Heerenhoek, ter grootte van 4 heet,
24 aren 30 cent., voor f 1101 per heet. aan.
den heer J. B. G. Werri te 's Heerenhoek;
en weiland in 's Heerenhoek, ter grootte van
1 heet. 90 aren 10 cent., voor f 1080 per heet.
aan den heer J. Pilaar te Goes.
Onkosten 81/3
RECHTSZAKEN.
Arrondissements-rcchtbank te Middelburg.
Heden (Vijjdag) zjjn veroordeeld wegenB:
bedreiging met eenig misdrijf tegen het
Leven-. A. A. A., 23 j., arbeider, Waarde, tot
1 m. gev. straf
mishandeling J. G., 22 j., arbeider, Schore,
tot 45 d., en G. v. d. B., 33 j., werkman,
Kruiningen, tot 7 d. gev. straf, en J. V., 32 j.,
schipper, Schore, tot f 25 b. s. 10 d. h.;
beleediging van een ambtenaar-. A. Z., 24
j., arbeider, Schore, tot 7 d. gev. straf, en
P. B., 19 j., arbeider, Goes, tot f 5 b. s. 5 d. h
vernielingJ. 20 j., arbeider, en J. V.,
19 j., schippersknecht, Colpnsplaat, beiden tot
f 10 b. s. 10 d. h.
beschadigingJ. P., 18 j., arbeider, Coljjni-
plaat, tot f 10 b. s. 10 d. h., en
diefstal-, K. D., 11 j., arbeider,'sH.Arends-
kerke, tot f 5 b. s. 5 d. h.
De Amsterdamsche rechtbank heeft zeven
bootwerkers, die tjjdens de Rotterdamsche werk"
staking werklieden beletten te arbeiden inde
ertsbooten, te dien tpde in het Bpoorwegbaa-
sin te Amsterdam liggende, tot gevangenis"
straffen van 6 naanden veroordeeld.
Voor de Arnhemsche rechtbank heeft
terecht gestaan de directeur van een inrichting
voor zenuwlijders te Ede, beschuldigd van in
die inrichting krankzinnigen te hebben ver
pleegd.
De directeur verklaarde, dat hjj geen ver
pleegden opnam, dan na een attest van den
geneesheer hunner plaatB, dat zp niet krank
zinnig waren. Toch meende het O. M. dat in
dit gesticht niet anders dan krankzinnigen
verpleegd werden, en eischte het tegen den
directeur een boete van ƒ600 subsidiair 60
dagen hechteniB.
In de zaak van den gepenBionneerden
fndischen militair d. G. uit Dordrecht, die in
de vorige week in hooger beroep voor het ge
rechtshof te 's-Gravenhage terechtstond ter
zake van poging tot doodslag op de vrouw
met welke hjj samenleefde, heeft adv.-gen. jhr,
mr. Van Panhuys gevraagd wpziging van de
qualificatie van het misdrpf in poging tot
moord en veroordeeling tot 5 jaar gevange
nisstraf, dus 3 jaren meer dan de rechtbank
oplegde.
In het proces madame Hoefnagels con
tra Van Maenen voor de burgerlpke rechtbank
te Antwerpen heeft Donderdag het openbaar
ministerie zjjn advies uitgebracht. Mr Jacobs,
substituut, is van gevoelen dat het onderzoek»
door de rechtbank bevolen, niet bewezen heeft
dat de verscheidene punten, door deeischeref
