MIDDELBURGSCHE COURANT.
N°. 33.
139° Jaargang.
1896,
Zaterdag
8 Februari.
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondemig van Zon- en Feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., 2.—.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Theraometer. Advertentiè'n voor het eerstvolgend
Middelburg7 Febr. 8 n. vm. 37 gr., m. 12 u. nummer moeten des middags vóór éém
41 gr., av. 4 u. 40 gr. F. Verw. Z. W. wind. nur aan het bureau bezorgd zjjn.
Advertentiè'n20 cent per regel. Geboorte- dood- en alle andere familieberichten ca
Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regel meer 20 cent, Reclames 40 cent per regel.
Groote letters naar de plaats die zij innemen.
Advertentiën bjj abonnement op voordeelige
voorwaarden. Prospectussen daarvan zgn gratis
aan het bureau te bekomen.
Altenten.
Te Vlissingen P. G. de Veï Mestdaoh 7r
te Goes: A.C. Boloti, fiVma wed. A. C.bt
Middelburg 7 Februari.
Een kijkje op politiek gebïei
f 1
Het is weêr verbazend rumoerig in de
gelederen der anti-liberalen in ons land.
Altijd, als wij afgaan op hunne verschil
lende organen. Zij voeren een strijd met
een levendigheid, die zou doen denken dat
alle man gereed is tot aanvallen.
En toch geiooven wij dat niets minder
waar is.
Ons volk is geen politiek volk. Dit is
reeds zoo dikwijls opgemerkt.
Maar valt dit te verwonderen, als men
de gebeurtenissen der laatste jaren eens
nagaat
Hoe weinig is er tot stand gekomen
Hoe dikwijls hokt de politieke machine
In de dagen van het ministerie-Tak was
men op den goeden weg. De bedrijfsbe
lasting, gepaard aan de afschaffing der
patentwetde vermogensbelasting, zij waren
zoovele goede schreden op den weg tot ver
betering van ons belastingstelsel. De her
ziening der personeele belasting ware zeker
tot stand gekomen, als men dat kabinet slechts
had laten voortarbeiden.
Een uitstekende kieswet werd echter met
alle kracht tegengewerkt door hen, van wie
een groot deel nu achteraf wel zal moeten
erkennen, hoe verkeerd de oppositie deed,
toen zij den heer Tak het onmogelijk maakte
zijn plan te volvoeren.
Ware alles geregeld gegaan, de druk, dien
thaus velen ondervinden door die bedrijfs
belasting en de ongewijzigde personeele
belasting, zou niet bestaanen men hadde
niet in onze staatkundige geschiedenis het
treurige feit te boekstaven dat men ia blijven
steken te midden van een zoo belangrijk
werk, als eene herziening van eene belas
tingwet.
Men zon eene kieswet hebben verkregen,
die aan de billijkste wenschen voldeed eD
bevrediging schonk aan de herhaaldelijk
uitgesproken behoeften van den tijd.
Thans zijn wij in een ongezonden toestand
geraakt; grootendeels ook schuld hiervan
dat wij aan het hootd der regeering mannen
uit éen stuk, zooals Tak en Pierson
waren.
De belangstelling zelfs al ware zij nog
too groot geweest moest onder al die
omstandigheden verflauwen.
Onbevredigde wenschen, slappe regeerings
methode, totaal gebrek aan practische resul
taten, vooral op financiè'el en sociaal ge
bied wat ban meer een volk afkeerig
maken van de politiek 1
En laat ons tevens de kwestie van zijn
eenvoudige zijde bezien.
De dagelijksche beslommeringen, de strijd
om het bestaan vragen tegenwoordig meer
en meer alle krachten, alle belangstelling;
zij nemen al den tijd in beslag. En die dan
nog overschiet, zal men dien besteden aan
politiseeren en redeneeren over de belangen
van het land, waar zij, die geroepen worden
hiervoor te waken, zich dcof houden en zoo
luttel verbetering of verlichting helper
bevorderen
Dat eene algemeene apathie zich meer en
meer van ons volk meester maakt, laat ons
dit niet verbazen.
Geen wonder dat met het oog op de ver
kiezingen in het volgende jaar de anti
liberale bladen beproeven wat leven te
brengén in de algemeene politieke brouwerij.
Jammer voor hen dat daarbij zoo duidelijk
aan het licht komt het zuiver egoïstisch
standpunt, dat zij innemen, het gebrek aan
besef dat er dingen zijn, die men beter doet
te zwijgen.
De Maasbode legde, met eene zeldzame
openhartigheid, de verklaring af dat het de
Roomsche partij nu reeds tweemaal gelukt
was om veranderingen in onze wetgeving
tegen te houden, de eerste maal de nieuwe
legerorganisatie en de tweede maal Tabs
kieswet. Eene zelfde vrucht verwacht het
blad van eene bestrijding van Van Houten's
ontwerp. Het juichte dat de invloed van de
katholieken toenemende is, wat ook blijkt
nit het feit dat meer dan vroeger, bij be
noemingen als anderszins, ook voor hen
„gedienstigheden der praktijk" zijn weg-
De Standaard kwam tegeD die betuigingen
op en noemde de verklaringen omtrent de
vruch- :,s de- oppositie-terecht cynisch. Alleon
t e g e n h o u d e n was dus het doel. En
zelfs werd van die taktiek dupe een geloofs
genoot, de minister van oorlog Bergansius,
die dan toch andere begrippen bad omtrent
's lands belang dan de Maasbode en zijn
leidslieden.
Wie nu tevens in 't oog houdt hoe het
Centrum bij belangrijke kwesties, o. a. die
van het kiesrecht, lijnrecht staat tegenover
de Maasbode, kan zeker zijne verwondering
niet verbergen over de verregaande arrogantie
van het Rotterdarasche blad om te schrijven
uit naam der katholieke partij die evenmin
een en onverdeeld is als de anti-revolution
naire.
En toch tracht het orgaan van dr Schaep-
man en dat van jhr mr A. F. de Savornin
Lohman, hoe ook zich vaak stellend tegen
over Maasbode en Standaardnu reeds het
pad te effenen voor eene samenwerking in
het naaste verschiet, als de verkiezingen
daar zijn.
Het Centrum verheugt zich over de leuze
van anti-liberaal, die allen bindt; do Neder
lander geeft lonkjes aan de Deputaten-verga
dering van dr Kuyper, al begint het blad
met de opmerking dat de groote massa der
leden daarvan zoo slecht op de hoogte van
de politieke kwesties zijn dat hun niets
anders overblijft dan onvoorwaardelijk in hun
leider te geiooven. Wel verklaart het blad
dat juist onderhen, die niet blindelings mee
gaan met De Standaard, veel ijver en toe
wijding worden gevonden voor de publieke
zaak.maar het hecht niet die groote waarde
aan programma's van actie, welke de groote
massa, minder goed op de hoogte, daaraan
hecht.
„Als de Deputaten-vergadering aan het
program getrouw is en verstandig handelt,
zegt bet orgaan van den Goeschen afgevaar
digde, dan zullen haar besluiten zeker bij
allen instemming vinden.
het vormen van eene nieuwe partij
leggen wij ons niet toe, zoolang de noodza
kelijkheid niet evident is.
„Maar ons te onderwerpen aan een met ab
soluut gezag bekleeden volksleider, dat ver
biedt ons ons beginsel."
Men is dus van alle kanten bezig het
inateriëel aan te voeren om de bruggen te
leggen, waarover men tot elkaar kan komen.
Als het volgend jaar ons vindt, zonder
vermeerdering van het aantal kiezers, met
onze gewone troepen, zonder vuur en zonder
ijver, dan staat weêr men zij daarvan
overtuigd al wat anti-liberaal is in het
geliden dan rest ons niet anders dan daar
tegenover het anti-clericaal weêr als leuze
te doen hooren.
Geen punten van practisch staatsbeleid
kunnen dan aan de orde worden gesteld.
Geen zuivere, afgebakende grenzen scheiden
de verschillende partijenmen keert weer
terug op afgetreden paden.
Is dit practisch zouden wij den liberalen
willen vragenvooral bun die in de Kamer
weldra een oordeel moeten uitspreken over
de kieswet.
Het wordt ten minste hoog tijd dat in
deze een beslissing valle.
Tegenover mr Trenb hebben wij indertijd
ons standpunt verdedigd en wij meenden
voldoende te hebben aangetoond, waarom
's lands belang de door ons aangegeven
gedragslijn vorderde.
Op dit voetspoor zijn andereu ons gevolgd
Maar thans heeft mr Yeegens een ander
standpunt blootgelegd.
Zijne beschouwing over De conservatieven
aan het werk, in het jongste nommer van
de Vragen des Tijds, is een even scherpe als
juiste pbilippica aan het adres van hen, die
de laatste jaren het bewind in banden
hebbenmaar de conclusie, waartoe hij komt,
is in strijd met ons gevoelen.
Hij legt onzes inziens te nauw den band
tusschen de beide wetsontwerpendat tot
regeling van het kiesrecht en dat tot her
ziening der personeele belasting.
De minister Van Houten heeft meer dan
eens dien band ontkend zijn ontwerp stond
geheel vrij. Welnu, dat men hem daaraan
boudedat men, waar soms nog eeoige
band bestaan moge tusschen beide ontwer
pen, dien los make.
En dat de beide fracties der liberalen in
de kamer dan elk op* jaar beurt wat toege
ven de eene hare eischen matige, de andere
tot eenige uitbreiding medewerke.
Het belang vau het land vordert dit op
dit oogenblik dringend, nu de anti-liberalen
zich slagvaardig maken.
De minister Van Houten heeft nog dezer
dagen in de Eerste kamer duidelijk gezegd
dat hij zich niet wil onttrekken aan of laten
afhouden van het vervullen der taak, die in
de eerste plaats op hem rusthet regelen
van het kiesrecht.
Men houde hem dit telkens voor.
Het zal hem dwingen tot medewerking,
tot verandering van zijn ontwerp in meer
vooruitstrevenden geest.
Volgt men den weg> dien wij aangeven,
dan zal men op hetzelfde punt aanlanden,
waarheen mr Veegens ons voeren wil, maar
wij zullen dat dan eerder hebben bereikt.
Het aantal kiezers zal dan zijn uitgebreid,
en lang niet onbelangrijk. Op den door hen
gekozen afgevaardigden zal dan de taak
rusten, die mr Veegens ook wenschthet
kiesrecht definitief regelen en de financiën
der gemeenten op beteren voet brengen.
Omtrent dien band was de minister van binnen-
landacha zaken niet al te duidelijk, of eigenlijk diplo
matisch duister, in zijn antwoord op het voorloopig
r«!ag der Eerste kamer over zijne begrooting.
Eerst beweerde hij dat hij nog veel gegevens noodig
had uit de kohieren van de personeele belasting; en
dat de verde e behandeling van zijn kieswetplan moe9t
wachten, behalve op de be «liss'ng over het ontwerp-
personeel, op die omtrent de grensveraDdering van
Amsterdam maar la'er schreef bij
Het is natuurlijk voedde werking vau het stelsel
van het voorgesteld ontwerp omtrent bet kiesrêcht niet
onverschillig, of de kohieren der personeele belasting
vele en bruikbare gegevens opleveren. Om deze in
ruime mate, als mogeljjk is, ter beschikking te
hebben en den invloed van wanbetaling van belasting
op de uitoefening van het kiesrecht billijk te k.mnen
rege'en is bet wetsontwerp betreffende het personeel op
werkplan der regeering vóór dat betreffende het
k-esrecht geplaatst. Ander verband bestaat er tus
schen die wetsontwerpen niet. Komt dat omtrent bel
personeel niet of niet tijdig tot stand, dan zal men
met minder bruikbare gegevens moeten werken h e t
telsel der ontworpen kieswet staat ol
alt er niet mede."
Veel baast heeft de minister met zijn kieswet ook
niet. Het tijdstip der inzending van de Memorie van
Antwoord op het voorloopig verslag der Tweede kamer
over dat ontwerp kon hij nog niet bepalen.
Uit de Handelingen der Eerste kamer big kt
dat de voorstellers der motie in zake den
Nieuw Malthusiaanschen Bond daaraan gee
nerlei politieke beteekenis hechten, noch
wat den Minister van Justitie noch wat deze
regeering betreft, maar haar beschouwen als
eene zaak, die zich uitsluitend op zedeljjk
gebied beweegt.
Verder is duideljjk geconstateerd dat men
niet aanneemt dat de bedoelde vereeniginp
ten doel heeft aanranding of bederf der goede
zedenwat de eenige reden had kunnen zjjn,
waarom de rechtspersoonlijkheid had kunhen
geweigerd worden.
Met dat alles voor oogen wordt het doel
der beweging der drie heeren er niet duidelij
ker op maar springt hunne onhandigheid nog
meer in ft licht.
Bg bon. besluit
is aan den eervol ontslagen hoofdcommies
jj het dep. van marine P. J. Schumacher een
peneioen toegekend van f 1884 'sjaars;
zjjn 1° de commies bg het dep. van marine
A. L. O. Furnée, op zjjn verzoek, eervol nit
's rjjbs dienst ontslagen2° bg gemeld dep.
a. de commies J. P. H. Hartman bevorderd
tot hoofdcommiesb. de eerete-klerk H. A. C.
van der Brugh benoemd tot adjunct-commies.
Het Hof heeft voor den tjjd van acht dagen
den lichten rouw aangenomen wegenB het
overigden van H. K. H. mevrouw de Groot
hertogin van Oldenburg.
UIT STAT) EN PROVINCIE.
Met ingenomenheid vermelden wjj dat,
volgens een bericht in het Vad., door het
dep. van marine de bouw van twee flotille-
vaartuigen voor de Indische militaire marine
is opgedragen aan de kon. maatschappij De
Schelde te Vlissingen voor f 385.000 per
schip.
De gemeenteraad van Wolfaarts-
d jj k beBloot Donderdag jl. de kennisgeving
van het overigden van den heer J. van de'
Baan te beantwoorden met een brief van rouw
beklag, waarin dank gezegd zal worden voor
de vele diensten, aan de gemeente bewezen.
Verder werd besloten sollicitanten op te roepen
voor de betrekking van secretaris-ontvanger
van het burger'.gk armbestuur en voor die van
schatter der dranklokalen.
In die gemeente werden Woensdag nacht
bjj een landbouwer drie konjjnen gestolen. De
politie doet onderzoek.
- Namens de gereformeerde kerk te H e i n-
kenszand is ondeihands aangekocht de
villa Barbestein, ten einde die in te richten
voor predikantswoning.
- Te 'sGravenpolder liep Donderdag
avond, door de duisternis misleid, eene 74 jarige
weduwe in een waterput bg het begin van dp
gemeente. Heewel spoedig opgehaald, bleken
de levensgeesten reeds geweken.
In een Woensdag avond door deliberate
kiesvereeniging te K a p e 11 e gehouden ver
gadering werden als bestuursleden herbozen de
heeren J. de Jonge, D. J. van der Have en
D. Schippet Az., terwgl als zoodanig gekozen
werd de heer J. Topma. Allen nam8a de be
noeming aan.
Men schrift ons uit Z i e r i k z e e
De sociëteit Landbouw en Handel alhier
hield Donderdag eene algemeene vergadering
in haar lokaal in het Huis van Nassau, ter
herdenking van haar 50jarig bestaan.
De voorzitter, de heer B. G. van der Have
te Ouwerkerk, bracht, na het openen derfter-
gadering, in herinnering bet doel der veree-
niging, waarvoor zg was opgericht, en de be-
wjjzen van belangstelling, die zg in haar
50jarig bestaan had betoond en ondervonden.
Dit mocht niet onopgemerkt voorbijgaan en
was dan ook de aanleiding tot deze bijeen
komst. Het doel was een gelegenheid in bet
leven te roepen tot onderling gezellig verkeer,
om de belangen van Landbouw en Handel te
bevorderen en op die wjjze het nnttige met
het aangename te vereenigen- De bewijzen
van belangstelling en deelneming, door deze
sociëteit steeds in landbouw en handel be
toond, geven baar recht van bestaan en doen
haar hare plaats met eere innemen. Men
denke hieraan de betoonde deelneming bjj
den grooten hagelslag van 7 Juli 1853, vooral
in Schouwen, aan de flinke geldeljjke bjjdra-
gen voor prjjzen op de landbouwtentoonstel
lingen, aan den goeden steun aan <le paarden-
loterjj, waarmede in 1881 werd begonnen,
nadat bier in 1880 door het initiatief van de
landbouwafdeeling Zierikzee eene paarden
markt was in het leven geroepenaan de nog
steeds voortdurende contributie aan de veree-
niging Landbouwbelang, de vereeniging waarbjj
de landbouwer in het bezit kan geraken van
vertrouwd goed zaaizaad, mits het door tus-
schenkomst van het bestuur wordt genomen.
De sociëteit is opgericht den 25 Ang. 1845
onder het voorzitterschap van den heer L.
Krepel te Serooskerke. Den 3en Januari 1862
werd tot secretaris benoemd de heer B. G.
van der Have, die den 30 Maart 1871 tot
voorzitter werd gekozen
Van het begin tot 20 Jan. 1858 had zjj hare
vergaderingen in het lokaal bjj den heer B.
Ab. Harinck; vervolgens bjj den logement
houder Augustegn (thans post- en telegraaf
kantoor) alwaar zjj op 5 Aug. 1858 hare eer
ste vergadering hield. In 1865, na bet over
igden van den heer Augustegn, werd baar
erbljjf overgebracht naar het Huis van Nas
sau, waar de sociëteit thans op een flinke zaal
kan roemen en waar de kastelein, de heer
ConstandBe, al het zjjne doet om het zjjn gas
ten aangenaam te maken. Met de beste wen
schen voor den bloei der sociëteit, die zulk
een eervolJen nuttig verleden heeft, eindigde
de voorzitter zjjn toespraak, waarna nog eenigp
huishoudeljjke werkzaamheden werden verricht-
In de vergadering van de Kamer van
koophandel en fabrieken, Donderdag avond
Terneuzen gehouden, was ingekomen een
scbrjjven van den heer Van Rompu, dat bjj
de benoeming tot plaatsvervangend voorzitte:
aanneemt.
Ingevolge het rapport der commissie vau
advies, aangaande de reorganisatie der Kamer»
van koophandel en fabrieken in Nederland
werd besloten, dat de Kamer op de vergade
ring te 's Gravenhage, op 14 Februari 1896
zal vertegenwoordigd worden.
De voorzitter werd als afgevaardigde aan
gewezen.
De bevolking van IJ z e n d jj k edie op
31 Dec. 1894 bestond uit 1377 m. en 1408 vr.
dus 2785 personen, vermeerderde in den loop
van 1895, door de geboorte van 34 m. en 41
vr. en de vestiging van 116 m. en 84 vr,, mei
150 m. en 125 vr. of samen 275 personen.
Zg verminderde daarentegen, door het over
ig den van 22 m. en 25 vr, en door het vertrek
van 132 m. en 101 vr., met 154 m. en 12-
ot samen 280 personen. 1!
De bevolking verminderde das met 4 m. en
1 vr. en bestond op 31 Dec. 1895 uit 1378 m.
en 1407 vr. of 2780 personen.
Gedurende 1895 werden op het telegraaf
kantoor in dezelfde gemeente verzonden 876,
ontvangen 93lt opgenomen en verder gezonden
3724 telegrammen, makende een totaal van
5531 telegrammen.
- Het muziekgezelschap Harmonie te B i e r-
vliet bracht Woensdagavond bg fakkellicht
eene serenade aan den heer C. de Kramer,
drager van het metalen krnis, die zjjn vijftig
jarige echtvereeniging vierde.
Geheel de dorpsstraat was met vlaggen go
tooid. Vóór de woning hadden de buren een
boog met opschrift geplaatst.
Ofschoon op een leeftgd van 82 k 83 jaren,
is deze man nog een toonbeeld van gezond
heid van den ochtend tot den avond oefent
hg zjjn ambacht als zadelmaker uit, terwgl
hg zjjn arbeid nog zonder bril verricht.
Tjjdens de serenade was er natuurlgk heel
veel volk op de been.
Een -voordracht over ludlë.
Donderdag avond was er op de boven
zaal der sociëteit de Vergenoeging aan de
Groote Markt alhier, waar door de Veree-
nigde sociëteiten der schutterjj en infanterie
vergadering met dameB gehouden werd,
a plaatsje onbezet, want de leden met
hunne dames waren in grooten getale opge
komen, en de officieren der schutterg met den
kommandant hadden zoowel als de officieren
der infanterie en sommige autoriteiten, velen
ook door dames vergezeld, gevolg gegeven
de vriendeljjke invitatie van het bestuur
der Vereenigde sociëteiten om de voordracht,
die door den kapitein F. W. van Wjjk over
Indiè' gehouden en door lichtbeelden zou opge
helderd worden, te hooren en te zien.
Nadat een tweetal onderofficieren van het
garnizoen een paar pianonommers hadden ten
beste gegeven., heette de voorzitter der Veree
nigde sociëteiten de aanwezigen welkom en
stelde bg in het licht, hoe deze samenkomst
mogeljjk was gemaakt door de op hoogen
prjjs gestelde welwillendheid van kapitein Van
Wjjk, die zich bereid verklaard had om dezen
avond het een en ander over Indië mede te
doelen en aanscbouweljjk te maken.
Toen daarop de gasvlammen waren uitge-
blnscht en het licht in de sciopticon was ont
stoken, verzocht kapitein Van Wjjk in de
eerste plaats eene hulde te brengen aan onze
koninginnen, wier beeld tegeljjkertjjd op het
doek werd te zien gegeven. Natuurljjk werd
hieraan geestdriftig voldaan.
Achtereenvolgens werden nu op het doek ver
toond gezichten op Atjeb, Poeloe Bras, Oleh leh,
de Atjeh-rivier en andere, met den in Atjeh
gevoerden krjjg in verband staande, belang-
rjjke plaatsen en personen. Men kreeg den
Missigit te zien, de plaats waar generaal
Kohier sneefde, het huisje van den overbeken-
den pastoor Verbraak, de platte grond van
den ouden en een gezicht op den nieuwen
Kraton, de plek waar generaal Pel begraven
ligt en ook de plaats waar het monument te
zjjner eere is verrezen. Verder warden de
aanwezigen in de gedachte verplaatst in en om
bentings, kregen zg een denkbeeld van het
terrein in Atjeh en zagen zjj, hoe onze troepen
en Atjehers in hinderlaag liggen om elkaar
te bestoken. Ook werd hun aanschouwelijk
gemaakt, hoe de EuropeeBche dameB in Atjeh,
geëscorteerd door militairen, bezoeken afleg
den, terwgl bg dit alles de kapitein Van Wjjk
in bevattelgken, som tg dB emstigen dan weder
amusanten, doch altjjd aantrekkeljjken vorm
de noodige toelichtingen gaf.
Even werd ook nog een kjjkje gegeven op
eene tabaksplantage in Deli, in staat van
tegenweer, en werden op het verlichte scherm
eenige Javaansche typen, waaronder een nonna,
een kobki en een paar opiumschuivers be
lichaamd.
Na eene korte pauze noodigde de heer Van
Wjjk zjjne hoorders nit hem te vergezellen op
een uitstapje naar Lombok. Bjj een duideljjke
kaart van dat eiland gaf bjj een schets van de
aanleiding tot den Lombokbrgg en het verloop
der expeditie en herinnerde bg in het kort
aan de moeilgke dagen van 25, 26 en 27 Au
gustus 1894. Verschillende beelden van het
land en van het volk, van Mataram en Tjakra-
Negara, van onze troepen, van de Balineezen
en de Sassaks verduidelijkten die voordracht.
Vervolgens reisden de aanwezigen weder
naar Java, bewonderden daar de fraaie gebou
wen om met de mail naar Nederland terug ta
gaan. Een oogenblik werd vertoefd te Aden,
een blik geworpen op het kanaal van Suez,
op het morsige Port Said, op den Njjl, de
karavanen, de sphinx en meer andere merkwaar
digheden, om daarna eerst iets van Genua
en vervolgens van Milaan te zien te krggen.
Daarna werd men eensklaps verplaatst op
