MIDDELBIRC.SCHE COURANT.
N°. 15.
1896.
Zaterdag
18 Januari.
ARMOEDE, ZIEKTE EN MISDAAD.
139" Jaargang.
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., f 2.-
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Thermometer.
Middelburg 17 Jan. 8 u. vm. 38 gr., m. 12 n.
45 gr., av. 4 u. 43 gr. F. Yerw. W. wind.
Adyertentiën voor het eerstvolgend
nummer moeten des middags vóór éim
uur aan het bureau bezorgd zjjn.
Advertentiën20 cent per regel. Geboorte- dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50elke regel meer 20 cent, Reclames 40 cent per regel.
Groote letters naar de plaats die zij innemen.
Advertentiën bjj abonnement op voordeelige
voorwaarden. Prospectussen daarvan zgn gratis
aan het bnreau te bekomen.
Agenten.
Te 's Gravenhagede Gbbr. Beijnfantb te
AmsterdamA de La Mar Azn.
Middelburg 17 Januari.
.Transvaal in enz* Uokmiën-
Wjj ontvingen nu wêer twee stukken ter
plaatsing, Transvaal betreffende een van den
heer J. W. R. Gerlach, lid van de Nederland-
sche Zuid-Afrikaansche Vereeniging, waarin
hg de stichting van een Emigratietonds aan
beveelt; en een van den heer C. B. Spruyt,
waarin bjj nogmaals een pleidooi levert voor
het Taalfonds.
Wg kunnen dergelgke stukken niet in hun
geheel opnemen, en bepalen ons dus tot de
mededeeling dat de heer Gerlach zgn fonds
wil aanwenden tot uitzending van duizend
landgenooten. »En zoo schrjjft hg deze
landgenooten moeten niet zgn (althans voors
hands) kantoorklerken, winkelbedienden of
andere personen, die niet een bepaald vak
verstaan, maar Nederlandsche boeren en Ne-
derlandsche ambachtslieden met inbegrip van
warmoezeniers en boomkweekers, en van dezen
niet het uitschot, niet de verloopenen, de ver
kwisters en Maandaghouders, maar de be-
kwaamsten, de besten en edelsten, die wg
bezitten, bg voorkeur jonggehuwden, mannen
en vrouwen, van wie wg kunnen verwachten
dat zjj den goeden, ouden, eerljjken Neder-
landschen naam zullen weten in eere te hou
den en die waard zgn zich met onze Trans-
vaalsche stamverwanten te vereenigen en te
vermengen."
Hg hoopt dat in Amsterdam een comité van
uitvoering voor zgn plan zal gevormd worden
in «Amsterdam, hoofdstad van ons land, welks
hart warm klopt voor alles wat goed en edel en
nuttig iB",
De heer Spruyt deelt mee dat hg gaarne in
zooveel mogeljjk gemeenten commissies zag
gevormd om de stichting van het Taalfonds te
bevorderenen dat circulaires en inteekenlgsten
voor ieder in onbeperk aantal te krjjgen zgn
aan het bureau der Nederl. Zuid-Afrikaansche
VereenigingRokin 60 Amsterdam.
Verder beweert bgdat het bovengenoemde
plan tot stichting van een »emigratiefonds",
hoe heilzaam ook op zich zelve, en hoe dik-
wjjls ook door de vereeniging beproefd, by
deze gelegenheid minder kiesch zou geweest
zgn tegenover de Transvalere. Men weet dat
zg met »uitlanders" niet bgzonder ingenomen
zgn en daar goede redenen voor hebben.
Zou het dan geen zonderlinge vorm van hulde
zgn hen te verrassen met de oprichting van
een fonds, opzettelijk bestemd hun tal van
uitlanders zg 't dan ook Hollan deche uitlan-
der8 toe te zenden
»Het Taalfonds daarentegen zullen 2g zeer
waardeeren. Hun Afrikaansch behoort zonder
twjjfel tot het Nederlandsch taalgebied, en
voor den verheven stjjl zgn zg met dat dialect
niet eens tevreden, doch verlangen «Hoog-
Hollandson", de taal van den Staten-Bjjbel."
Zie zoo, nu zgn wg op den goeden weg om
de dwaze opgewondenheid der laatste dagen,
die zich van enkelen had meester gemaakt,
te doen bedaren. Zjj kunnen onder elkaar
r-'°kibbel over b«J plandu'
geeft afleiding.
Het is een geluk dat ons volk nog zich niet
spoedig laat opwindendaardoor zgn wg het
gevaar ontkomen om meegesleept te worden
in moeilijkheden, wanneer er eens over de
Transvaal ernstige verwikkelingen ontstonden
tusschen de groote mogendheden.
Te dekselwat hebben wg een onhebbe-
ljjken toon aan te slaan tegenover Engeland,
wanneer het ons niets doetWat hebben wg
ons in nesten te helpen ter wille van de
Transvaalsche boers, een volk, waarvan menig
een, leefde hg er onder, spoedig genoeg zou
hebben en die, volgens verklaring van den
heer Spruyt, ons niet eens willen hebben,
maar zeker wel ons geld, omdat zg ons be
schouwen als gewone uitlanderp, en ons op
éen ljjn stellen met vrjjbnitende personen als
dr Jameson en de zgnen, wier neerlaag voor
het grootste deel nog een gevolg was van de
treurige en verraderlgke houding van hen, die
hem hadden moeten steunen.
Op onze taal zgn de «Boers" echter wel
gesteld, en vooral op die uit den Statenbjjbel.
Welnu, dat men hun wat bjjbels zende en
vrage of mannen als de heer Lion Cachet ze
den president wil gaan overhandigen.
Wie herinnert zich niet de wjjze, waarop
indertgd de president Burgers, die goede man
met zgn warm, edel hart en zjjne groote
illusiënhg die het zoo goed meende met
zgn land, door diezelfde »Boers" is bejegend
ten gevolge van het drjjven eener partjj, die
nu natuurlgk belang er bg heeft het volk in
Transvaal hemelhoog te verheffen.
Dat de Transvalere goed kunnen schieten
en hen, die hun kwaad doen willen, van hun
ljjf weten te houden, is eenvoudig een kwestie
van oefening en van eigenbelang. Maar daar
voor behoeft de halve wereld toch niet in rep
en roer te worden gebracht. Toen zg zich
van het land meester maakten, hebben zg de
kaffers verjaagden niemand heeft voor die
verdrevenen zich het harnas aangetrokken.
Waren die zooveel minder als mensch; ver
dienden die zooveel minder sympathie als zg
die thans op denzelfden bodem, door hen met
geweld veroverd, leven
Het is echter altjjd dezelfde kwestie, zoowel
onder menschen als dieren de een verslindt
of verdringt den anderen de sterkste en
slimste wint het. Hoe meer vreemdelingen
in Transvaal komen, en hun aantal zal.
nu er goud te vinden is, steeds toenemen
hoe meer moeilijkheden er zullen ontstaan.
Met de voordeelen, die dezen opleveren, bren
gen zg ook hunne bezwaren en stellen zg
hun eischen. En de Transvaalsche volksraad,
die toch zeker niet bestaat uit zulke edele
menschen, als sommigen dit voorstellen, alleen
omdat zjj wat schermen met hun z. g. gods
dienst, zou verstandig doen aan die eischen
zooveel mogelgk te gemoet te komen.
Van het begin af aan hebben wg die gan-
sche zaak van een nui rter, /-'cavoudig standpunt
beschouwd. En jjjf.Aebbfen daarflp geen be
rouw. Hoe meeriicht er over opgaat; hoe meer
bljjkt dat men, voor het grootste deel hande
laars of gelijkgezinden in den geloove met
de Boers, ons volk heeft willen brengen op
een gevaarlijken weg, alleen om voor ver
engen en eigen belangen wat voordeel
te behalen.
Wie fortuin wil zoeken, bg ga desnoods naar
Transvaal; dit make ieder voor zich uit. Maar
loolang wjj nog ons West-Indië en onB Oost-
Indië hebben, richte men in 't algemeen liever
derwaarts den blik en trachtte daar onn Neder
landsch element te versterken en die koloniën
tot bloei te brengen. Wezenlijker is daar
nog genoeg te doen. En het belang van onze
koloniën gaat o. i. boven dat van Transvaal.Want
in die koloniën dient men ook wel een oog
in 't zeil te houden voor vreemde indringers
of groote mogendh eden, die ons zoo gaarne
zouden verjagen.
Met het oog daarop vooral wachte men zich in
ons land, bg politieke gebeurtenissen, die men
niet geheel kent en waarvan de gevolgen
niet zgn te overzien, voor het te spoedig in
het leven roepen van demonstraties, zg het
ook dat deze geen officiëel karakter dragen
Eerst in het uiterste geval ga men daartoe
over. Want zg kunnen zoo licht als voor
wendsel dienen om ons te betrekken in ver
wikkelingen, waarbjj zoo gemakkeljjk door
deze of gene groote mogendheid een slag te
slaan is ten onzen nadeele.
Het betuigen van sympathie, waarbg men
opkomt voor rechtten rechtvaardigheid, is goed,
maar men doe dit te juister tjjd, niet te voor
barig en vooral niet voor dat men goed op
de hoogte is der feiten.
van
PAUL MIMANDE.
Het vraagstuk van de moreele verbetering
van misdadigers is overal aan de orde en het
bestaan daarvan wordt officieel erkend. Dat
is een aanmerkeljjke stap voorwaarts en wg
kunnen reeds op eenige langs dien weg ver
kregen goede uitkomsten wjjzen, waaruit bljjkt
dat tusschen armoede, ziekte en misdaad,
tusschen la misère et la criminalitéT een dui-
deljjk oorzakelgk verband bestaat.
Ik zal de vrjjheid nemen hier een der tal-
rjjke voorbeelden, welke ik waargenomen heb,
ten bewjjze van het gezegde, mede te deelen.
Onder de vrouwen, die uit Frankrjjk naar
Galedonië gezonden werden om in een wet
tigen echt verbonden te worden met gedepor
teerden, wien het toegestaan iB een stuk
grond te bebouwen, onder toezicht en
scherming van de centrale administra.tie van
het dorp Bourail in de strafkolonie, bevonden
zich drie meisjes, die wegens kindermoord waren
veroordeeld.
Zjj waren jong en sterk en vele huweljjks-
aanvragen werden gedaan, want in Caledonië
zgn de «gevallen vrouwen" zeer welkom, vooral
indien zjj eenigszins in de kookkunst ervaren
*jjn en veldarbeid kunnen verrichten, betgeen
met de bedoelde drie het geval was. Er wer
den uit het groote aantal kandidaten drie
«concessionarissen" gekozen, die zich goed ge
dragen hadden, lust in den arbeid toonden en
in staat konden geacht worden in de behoeften
van een gezin te voorzien, indien er kinderen
geboren wsrden.
De drie bruiloften werden geljjktjjdig ge
vierd. De ambtenaar van den burgerljjken
stand reikte den mannen de noodige officieele
papieren over; de pastoor van Bourail, pater
Chaboissier van de orde der Maristen als
zouaaf met het militaire kruis gedekoreerd
sprak den zegen over hen uit en toen maakten
de gehuwden hun opwachting bg den kom
man dant der strafkolonie, die hun eenige
aste en welwillende woorden toesprak.
Daarna toog ieder echtpaar naar de aange
wezen woning.
Een jaar daarna kwam ik te paard terug
van een uitstap naar de noordeljjke deelen der
kolonie. Dicht bg Bourail, in bet gehucht
der gendarmerie (een geschikte naam in een
strafkolonie) ontmoette ik den kommandant.
die zgn wekeljjkscbe inspectie-reiB deed. Al
spoedig vroeg ik hem
»En hoe is het gegaan met de huishoudens
der drie moordenaars, die gehuwd zgn met
de drie kindermoordenaressen
>0, bgzonder goed. Een der paren, die gjj
bedoelt, woont daar ginds in het huisje, dat
gjj daar tegen de helling der heuvelen ziet
Voor juiste vergeljjking zou men derhalve
alle kosten van defensie saam moeten nemen,
en er voor Nederland nog een deel van de
Indische defensie bjj moeten rekenen.
Zóó eerst zou de vergeljjking zuiver worden
en een blik in den feitelgken toestand gunnen.
Bovendien moest men zich er dan niet toe
bepalen om de som van uitgaven in geld uit
te drukken maar moest er bjj zjjn gevoegd,
wélk procent die som van het totale budget is.
Wat nu ter vergeljjking wordt aangeboden,
zgn ongelijksoortige en deswege onvergelijk
bare grootheden.
Toch is het al erg genoeg, dat, ook al laat
men de vloot er buiten, ons land zoo treurige
cjjfers aanwjjst.
Elke soldaat kost hier f 261 'sjaars, in
Frankrjjk slechts f 93, in Oostenrjjk maar f 82,
in Bulgarge f 55, in Servië f 22.
Per inwoner betalen we, voor leger en
vloot saam, per jaar bjjna f 8, terwjjl de
Belgen per hoofd voor heel hun defensie
slechts f 3.99, de Zwitsers slechts f 3.68, de
Oostenrijkers maar f 3.48 betalen.
En met deze kolossale uitgaven hebben we
dan nog slechts over 78.500 man te beschikken,
waaronder nog twee lichtingen boven de for
matie, die dus goedkooper te leveren zgn. De
66.000 «geoefende schutters," die de minister
hierbjj rekent om op 144.300 man te komen,
zouden aan Von Moltke een flomerischen lach
om de lippen hebben gebracht.
En toch, ook al rekent ge deze 66.000 schut
ters er bjj, dan nog is, pro rato van de bevol
king, onze weerbare manBchap bitter klein
bjj andere landen vergeleken.
Even drie pet. van de bevolking, waar zelfs
Zweden nog ruim zeven pet. onder de wapens
brengt, Frankrjjk ruim negen.
Dat de toestanden zoo niet duren kunnen,
is duideljjk.
Alleen maar, ook hier komt geen beterschap
in, alvorens de kiesquaestie van de baan is.
Die haar ophouden, of niet finaal doorzetten,
laden veel op hun consciëntie.
UIT STAD EN PROVINCIE.
Ingevolge kon. besluit van 15 dezer wor
den Hr. Ms. paotserschepen Kortenaer en Piet
Hein met 1 Februari a.s. te Vlissingen
vereenigd tot een divisie voor buitenlandschen
-tLenst. Het bevel over deze divisie is bjj ge
meld beBluit opgedragen aan den kapitein ter
zee W. J. P. van Waning, commandant van
pantserechip.
1) De opmerking vsn den minister, dat deze som
grooter lijkt dan ze is, doordien ons aantal dienstjaren
zooveel kleiner is, geven we toe, doch verklaart het
enorm hooge cyfer toch slechts zeer ten deele.
Defenstekosten.
De opgave, door den minister van oorlog
verstrekt, is voor het beoogde doel nog ontoe
reikend zegt de Standaard.
Volgens de tabel kost het leger aan Enge
land per inwoner 'sjaars f 4,31, aan België
f 3.99. Hierop afgaande zou men aehten.dat
Engeland wel iets duurder, maar toch niet
veel duurder op het stuk van defensie is, dan
België. Weet men nu echter, dat Engeland
bovendien nog ruim f 7 per kop per jaar voor
de vloot besteedt, en België niets, dan komt
jjna f 12 voor Engeland tegenover nog geen
f 4 voor België te staan, en ziet men dat
Engeland driemaal zoo duur zgn defensie
betaalt.
En dit nu is ook op ons land van toepas
sing. Bg de ruim 20 millioen voor de land
macht komen nog een kleine 16 millioen voor
de vloot bg. Feitelgk kost onze defensie ons
dus 36 millioen, waar dan nog heel het In
dische leger buiten staat, daar onze troepen
niet, zooals de Engelsche en Fransche, naar
de koloniën worden gezonden.
Bg kon. besluit
is benoemd tot rechter in de arr.-rechtbank
te Rotterdam mr. A. O. H. Tellegen Bz., thans
rech ter-plaats vervanger in de arr.-rechtbank
i advocaat te Groningen;
is benoemd tot directeur van het postkantoor
te Delft A. Rjjser, thans in geljjke betrekking
te Eindhoven
zgn benoemd tot commies der posterjjen
4e kl. G. A. Prins en G. J. H. Prick, beiden
thans surnumerairbevorderd tot commies der
postergen le kl. N. J. van Aken, J. J. G.
Stütterheim, P. W. Papegaay, R. L. Houwink,
D. H. van de Werk en P. H. L. Verwey, allen
thans commies 2e kl.bevorderd tot commies
der poBterjjen 2e kl. W. G. A. Feltzer, A.
Wjjchgel van Schildwolne, S. Reynders, H. J.
Huiskes en C. Schreuder, allen thans commies
3e kl.; bevorderd tot commies der postergen
3e kl. E. H. L. Gielen, M. Pott, H. van der
Meyden, A. J. M. H. Balmakers en W. Hoevers,
allen thans commies 4e kl.
liggen. Als gjj mede wilt gaan, zullen wjj
er een bezoek brengen".
Wjj verlieten den grooten weg, sloegen een
landpad in en bereikten weldra het aange
wezen huisje, dat er netjes uitzag met een
goed onderhouden voortuintje.
Op een bank zittende naast de van een
luifel voorziene deur, gaf een zindeljjk gekleede
vrouw een kind de borst, terwjjl op eeni-
gen afstand een man bezig was veevoeder te
verzamelen. Het geheel vormde een schilder
achtig gezicht.
De man kwam met den hoed in de hand tot
ons. De kommandant deed hem eenige vragen
over zgn werk en zgn vooruitzichten,
antwoordde dat de zaken nog al naar wensch
gingen, dat bjj zeer gelukkig was, met zgn
Catherine, die een goede vrouw was en dat
zjj beiden maar één idee haddenwat te
sparen voor «het kleintje."
Toen waagde ik het de vraag te doen «dan
scbjjnt uw vrouw ook veel van het kleintje te
houden."
«Mjjnheer was het antwoord zg is
er letterljjk op verzot en dikwjjl» zegt zjj.
met tranen in de oogen: zie je, ik moet wel
veel van dat kereltje houden, want ik heb het
dubbel lief."
Ik was getroffen door dat veelbeteekenend
woord «dubbel"; het zeide meer dan een wel
sprekende redevoering zou kunnen doen.
Nu zjj niet meer verstrikt zat in de banden
De heer C. J. H. Verwejjs, candidaat te
Middelburg, is beroepen naar de Herv. ge
meente te Hindeloopen.
Woensdagavond moet door een windhoos
te Nieuw- en St. Joosland een schuur
tegen den grond geworpen zjjn.
Het contracteeren van suikerbieten is te
Wolfaartsdjjk nog in gang. Enkele
groote boeren aarzelen nog wegens den onze-
keren prjjs der bieten. Bjj een drietal agenten
bestaat gelegenheid op gehalte te contrac
teeren. Als basis is niet minder dan 14
luikergehalte aangenomen.
Woensdagavond jl. sloeg aldaar een wagen,
met hooi beladen, in den TFesteWanrfpolder
om. De paarden geraakten in den sloot en
moeBten losgesneden worden. De wagen was
veel beschadigd.
Uit Clinge schrgft men ons:
Woensdagavond, omstreeks vjjf uur, nam de
wind, die al vrjj hevig was, plotseling toe
tot een hevigen storm. Een geweldige wind
stoot wierp den korenmolen van den molenaar
J. van Helsland alhier met donderend gekraak
omver. De eigenaar en zgn knecht waren op
den molen. De eerste is zwaar aan het hoofd
gekwetst, de knecht eveneens, doch minder
ernstig. De verwoesting ziende, begrjjpt men
niet, hoe beiden nog levend van tusschen de
zware balken zgn gekomen.
In de Donderdag te Terneuzen ge
houden raadszitting is benoemd tot onderwjjzer
aan school C, in de kom, de heer Jacob Jo
hannes van Doeselaar, thans te Hoek.
Op de voordracht stonden met hem, als
tweeden en derden candidaat, de heeren H. J.
Djjkink te Markelo en J. Akkerman te Alkmaar.
De beslissing op de voorgestelde bekeiing
van de Molen- en Eoedjjken, zjjnde de tegen
woordige grindweg van Terneuzen naar het
gehucht Othene, is tot later aangehouden.
Verder hadden eenige af-en overschrjj vingen
op de gemeente-begrooting van 1895 plaats,
en werd aan den handelaar in bouwmaterialen
G. van der Pejjl vergunning verleend tot het
aanleggen van een handBpoor voor het vervoer
van bouwmaterialen van de losplaats naar zgn
magazjjn, zoo ook aan eenige ingezetenen erf-
pachtsgronden uitgegeven tot aanleggen van
Te Oostburg wilde een landbouwers-
knecht een paard laten beslaan en hield den
halster om de hand gewonden, teneinde het
dier in den hoefstal te leiden. Omdat het
paard schichtig was, werd de halster om een
blok geslagen en aan den stal bevestigd. Eens
klaps deinsde het dier uit den hoefstal de
ketting aan de achterzjjde was nog niet vast
gemaakt en trok den knecht mede, wiens
hand bekneld geraakte tegen het blok. De
hand werd zwaar gekneusd.
van armoede en ellende, bleek het moederljjk
instinkt bjj Catherine sterk ontwikkeld te zgn
zjj toonde zich een normaal gevoelige «deugd
zame" vrouw, nu zjj niet meer, door maat
schappelijke zeden en harde oordeelvellingen
gedwongen, het als een schande behoefde te
beschonwen een kind te hebben. Zjj weende
nu nog over het ongelukkige wicht, dat zg
vroeger in een toestand van wanhoop en
waanzin van het leven beroofd had, en dat
zg stellig evenzeer liefgehad en verzorgd zon
hebben, indien zjj, in plaats van in eenzame
duisternis te verkeeren, door zedeljjken steun
'oorgelicht was en geen toekomst van armoede
en verlatenheid voor zich had gezien.
De strafkoloniën geven ons de leerzaamste
voorbeelden te zien van de verbeteringen,
waarvoor oogenschgnlgk geheel verdorven
menscheljjke gemoederen vatbaar zgn. Maar
inen zou nog gunstiger uitkomsten verkrjjges,
indien het strafstelsel niet voor een groot deel
zoo ruw en ondoelmatig was. Ik noem alleen
de eenzame opsluiting van zes maanden tot
vjjf jaren, waarmede een poging tot ontvluch
ting wordt gestraft. Het komt inderdaad voor
dat een veroordeelde, met geen andere klee
deren aan dan een pantalon en een uit ruw
linnen gemaakt hemd, vjjf jaren lang opge
sloten wordt gehouden in volslagen afzonde
ring, of met andere woorden gedoemd tot een
langzamen dood door uitputting, wanhoop,
hersenontaardinf.
Doelmatiger zou het mjj dan nog voorkomen
overtreders te straffen met dubbel harden
arbeid, met het dragen van den looden kogel
aan het been, gedurende zekeren tgd, en voor
bjjzondere gevallen, zelfs krachtige ljjfstraffen.
ik vrees echter dat zich tegen bet toepassen
dezer slechts schjjnba&r ergere straffen een
tegenwoordig in de mode gekomen weekeljjke
pseudo-menschelgkheid zal verzetten. Maar
laat men dan toch, in 's hemels naam, iets
anders verzinnen dan die lange eenzame af
zondering en het verstompende niets-doen,
laat men in het algemeen trachten alleen
straffen op te leggen, welke den overtreder
niet verstompen, zgn moreele energie niet
nog meer verlammen. Want aan die energie
heeft de misdadiger groote behoefte, zoolang
zgn straftjjd duurt, en, meer nog, als hjj het
einde daarvan bereikt heeft. Het is op bet
in stand houden en verhoogen dier moreel»
energie dat onze pogingen tot verbetering
der misdadigers moeten gericht zgn.
Het in vrjjheid stellen van een dwangar
beider is een uiterst eenvoudige plechtigheid;
in mjjn oog veel te eenvoudig. Zjj bestaat
daarin dat de deur voor hem geopend wordt
en iemand, die de hand op zgn schouder legt,
hem daar uitzet.
Daar staat dan onze «bevrijde" midden in
een straat van Nouméa of Cayenne, gekleed
in zgn kostuum van galeiboef, dat de ad
ministratie hem edelmoedig ten geschenke
