MIDDELRIRGSCHE COURANT.
N°. 1.
139° Jaargang.
1896,
W oensdag
1 Januari.
Aan den mijlpaal.
BUITENLAND
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k smet uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Pr^js, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., 2.-
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Thermometer.
Middelburg 31 Deo. 8 u. vm. 39 gr., m. 12 u.
45 gr., av. 4 n. 45 gr. F. Verw. verand. wind.
Advertentiën voor het eerstvolgend
nummer moeten des middags vóór éèm
uur aan het bureau bezorgd zjjn.
Advertentiën 20 cent per regel. Geboorte- d<n andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50elke regel uieer 20 cent, Reclames 40 cent per regel.
Groote letters naar de plaats die zij innemen.
Advertentiën bp abonnement op voordeelige
voorwaarden. Prospectussen daarvan zjjn gratis
aan het bureau te bekomen.
Agenten.
Te Zierikr.ee: A. C. de Mooij, te Tholen: W.
A. van Nietjwenhuijzen.
Bij deze courant behoort een Bijyoegse;.
Woensdag (Nieuwjaarsdag) ver-
«cl» ij ut de Middelburgsche Courant
shit.
Middelburg 31 December.
De Nieuwjaarsdagen zijn als mijlpalen op
den weg der volkerende jaren vliegen
voorbij en gelijken op elkaar?
In vele opzichten wel.
Altijd geven zij denzelfden kamp te aan
schouwen tusschen den voor- en den achter
uitgang tusschen het licht en de duisternis
den rassenstrijd de worsteling om het be
staan het jagen der verdrukten naar vrij
heid; het lage, zelfzuchtige streven van
heerschznchtigen om het gezag te behouden
of er zich van meester te makenhet ver
heven pogen van hen, wier hart warm klopt
voor de algemeene zaak, om leed te ver
zachten, het volk op te heffen, waar het
verdrukt wordt, het zelfstandig te leeren zijn.
Dat alles is hetzelfde en zal eeuwig het
zelfde blijven.
Dit weten wij.
Maar wie gevoelt telken jare lust uitvoerig
stil te staan bij de wereldgebeurtenissen,
waar by de gewone geregelde vermelding
der feiten, nog kort geleden gedaan, er zoo
weinig lichtpunten waren aan te wijzenen
teekenen te over zijn, die spreken van achter
waarts gaan
O, wij weten hetelke overwinning ten
goede kost kracht, kost tijd, veel tijd zelfs.
En wat is een jaarZoo snel is het ver
vlogen dat het uitgestrooide zaad niet eens
den tijd heeft om te ontkiemen laat staan
eenige vrucht te dragen.
Maar niet daarover klagen zij, die jagen
naar de verheffing en het geluk van het
menschdom, dat niet in een tijdvak van twaalf
maanden gezaaid en geoogst wordt op het
groote wereldgebied, maar wel dat er zelfs
na eeuwen prediking van veel goeds, van
ernstig streven naar het ideale, van strijdeD
voor het verhevene, van worstelen met alle
macht, nog altijd feiten zich voordoen, die
doen wanhopen aan de overwinning van het
hoogstaande op het alledaagsche, van het
menschelijke op het ruwe, het gemeenschaps
gevoel op het egoïsme, het ideale op het lage.
Wie waar weer een mijlpaal is bereikt
een oogenblik zich den tijd gunt na te
denken, komt van zelf tot het besef dat ook
1895 niet veel stof tot roemen gaf.
Integendeelin menig opzicht voerde het
ons achterwaarts.
Bij onze naaste Zuidelijke buren viert het
clericali8me hoogtij, waar het, dank zij een
handig in elkaar gezette kiesrechtregeling,
eene nieuwe overwinning behaalde by de
gemeenteraadsverkiezingen.
In een ander naburig land treedt het auto
cratisch gezag stouter dan ooit op, en wordt
de ijzeren hand gelegd op allen, die niet
denken, sprekeD, doen zooals éen bet slechts
wil. Daar worden mannen vervolgd, die den
moed hunner overtuiging bezittenen al zijn
ze feilbaar, toch toonen van goeden wil te
wezen om het volk zelfstandig te maken eD
zijn toestand te verbeteren.
In het Oosten van Europa eene schandelijke,
een menschonteerende toestand, waarvan
tal van onschuldigen het slachtoffer werden
en nog steeds worden.
In de hoofdstad van een ander groot rijk
in hetzelfde werelddeel werd de overwinning
behaald door een partij, die de rassenhaat
aankweekten het blijft nog de groote vraag
of het gelukken zal om langs wettigen weg
die partij een „tot hiertoe en niet verder"
toe te roepen. Op het toppunt van zijn macht
werd wel de leider teruggedrongen, maar wie
kan de gevolgen voorspellen van een der
gelijk optreden eener party, waarvan men
niet zou gedacht hebben dat zij in een zoo le
venslustige stad zooveel invloed zou k
van een strijd tusschen haar en hen, die
betere begrippen hebben omtrent de rechten
van den mensch, hetzij hij Jood of Christen zij
En even over de zee, in het bekende groote
rijk, zegevierden eveneens de behoudsmannen;
en was hunne overwinning een beletsel om
het lang verwachte recht te doen weder
varen aan een deel van het volk, dat reeds
al te lang daarop wacht.
Bcitea one werelddeel had een hevige
kamp plaats tusschen twee volkeren, waarbij j
het eene zoo gedemoraliseerd bleek en het
andere zoo hoogmoedig, dat er zelfs gevaar
geducht wordt voor Europa. Maar het
treurigst was dat zoovelen bij dien kamp
het leven lieten.
En danhoevelen werden ook in het
afgeloopen jaar het slachtoffer van den ijdel
heidswaanzin van sommige regeerders om
in verre landen gezag uit te oefenen
Maar het meest treurige van alles was
wel wat de laatste dagen van het jaar ons
te aanschouwen gaven een lichtzinnig on
verantwoord spelen, een speculeeren op de
ij delheid, op den hoogmoed, op de licht te
ontvlammen hartstochten van een volk.
Niet alleen dat dit plaats had, stemt tot ernst?
maar dat dit geschiedde van eene zijde,
waarvan men het allerminst had verwacht
van democratischen kantdoor een man,
dien men verheven achtte boven zulk ramp
zalig streven, die, krachtens zijn politieke
beginselen, zijn verleden, de belangen van
het volk, waaronder hij de eerste plaats in
neemt, langs anderen weg moet behartigen
en die allerminst mag spelen met onheilig
en gevaarlijk vuur.
Was het om eigen positie te handhaven?
Gold het een beursspeculatie
Jammer zoo het nieuwe jaar op die vragen
een bevestigend antwoord zal geven. Jam
mer vooral voor hem die zoo'n goede repu
tatie nad!
Want zelfs als middel om een, zich overal
indringende macht, die de ganscbe wereld
wil beheerschen, in bedwang te houden of
haar de tanden te laten zien, was de nu
aangenomen houding te kras, omdat niet te
voorzien is welke heillooze gevolgen dit
zal hebben en hoeveel ellende het na zich
slepen.
Moeten wij al die feiten nog nader
schrijven
Ons dunkt: zij liggen elk, die eenigszins
meeleefde met de algemeene zaak, nog
versch in het geheugen.
Dat zijn altemaal teekenen, die weinig stof
tot roemen gaven.
Of er dan geen lichtpunten zijn
Zeker. Er kan gewezen worden op het
krachtig optreden van de machthebbenden
om meerdere gruwelen in het Oosten te
voorkomenop het ontmaskeren der hui
chelarij, waar men niet schroomt hoogge-
plaatsten, mannen van eersten rang, te ver
volgen en te straffen.
A et welgevallen slaat men den blik naar
eene groote republiek in Europa, waar eenige
verademing is gekomen en rust, nu trouwe,
eerlijke mannen het roer van staat in han
den namenkrachtig, zonder aanzien des
persoons, alles doen wat den toestand kan
zuiveren en verbeteren. Is het niet een voor
recht dat in dat land pogingen om laster
te verspreiden en wantrouwen te zaaien je
gens hen, die aan het hoofd staan, meer en
meer afschuw beginnen te wekken
Maar dit zijn slechts kleine lichtende stip
pen tegenover de groote, donkere plekken
die overal vallen waar te
Hoeveel ellende op sociaal gebied valt
er nog te lenigen Hoeveel geld en tijd
wordt er vermorst met gewaagde onderne
mingen, met uitgaven die voor een beter en
nuttiger doel hadden gedaan kunnen
Hoe duurt nog altijd de harde strijd voort
tusschen werkgever en werkman, omdat er
niet wordt tegemoet gekomen aan zooveh
billijke eischen maar ook dlhdat men elkaar
vaak niet verstaat?
Ook in ons land gaf 1895 daarvan
feiten te aanschouwenmaar het mag met
ingenomenheid gezegd worden dat, waar met
bezadigdheid, met wijs beleid werd opge
treden en men tot onderling overleg ge
raakte, verbetering tot stard kwam. Alleen
bij revolntionnair verzet bleef misverstand
bestaan en eene gewenschte verandering
achterwege.
Toch kwam in den socialen toestand niet
veel verbetering. Enkele nuttige maatrege
len werden door onze
genomen wij gedenken met erkentelijkheid
de «nkele stappen, gedaan in het belang der
ontwikkeling van de vrouw, waartegen zoo
veel verzet was van bekende zijde, maar
voor krachtige herv jixnASgeif op sociaal
gebied was in het afgeloopen jaar de
strooming niet gunstig. Daartoe is nog altijd
de partij te machtig die, zonder op de
teekenen der tijden te letten, zich kramp
achtig vasthoudt aan hare ideeën en aan
bestaande toestanden en niettegenstaande
zij wel eens, voor de leuze, voor volksbelan
gen durft opkomen, tevens zoo practisch
is niet te ver te gaan, opdat zij haar invloed
niet verlieze.
Die partij behaalde in onze provincie eene
overwinningmaar toen kort daarna een
nieuwe strijd gestreden moest worden, bleek
spoedig dat velen tot inkeer waren gekomen
als 't ware schrikten van hetgeen geschied
waszoodat die partij toen een neerlaag leed
die de behaalde zege de kroon ontnam.
Maar voort zal zij blijven strijden,
waar zij slechts kan, in ons gewest, in ods
land, in de ganscbe wereld met zich voe
rende de bekrompenheid, de schijnheiligheid;
er naar strevende om het volk onzelfstandig
en krachteloos te maken door het een instru
ment te doen zijn in handen der clericale
overheerscliing.
Van die zijde dreigde altijd en dreigt nog
steeds het grootste gevaar voor achteruitgang.
Van dien kant worden telkens hinderpalen
gelegd op den weg die tot meerdere ont
wikkeling voeren moet.
Weder staande aan een mijlpaal, wat tel
kens tot ernstig nadenken stemt, vragen
wij als van zelf weer van het nieuwe jaar
meer licht, meer hoop, meer vertrouwen voor
de toekomst!
Op het terrein der financiën behoort
het beginsel van belasting naar draagkracht
allengs meer tot zyn recht te komen en op
het gebied van de,koloniale staat
kunde moet door een milde en vooruitziende
politiek de vrjje ontwikkeling der particuliere*
nyverheid worden bevorderd, onder kracht
dadige bescherming van de rechten en belan
gen der inlander?.
LIBERALE UNIE.
Door h et bestuur dezer Unie is aan de kies-
vereenigingen, leden der Unie, een door hen
ontworpen hervormingsprogramma toegezonden
ter behandeling.
In het ontwerp verklaart de Liberale Unie
haar vroeger standpunt ten aanzien van het
kiesrecht te handhavenzy blyft van
meening, dat een regeling van het kiesrecht
niet moet worden beheersoht door de vrees
enkele ongeschikten op te nemen, maar be
hoort uit te gaan van de gedachte dat geen
geschikten mogen worden buitengeslotenen
stelt daarom allereerst als eisch op haar pro
gramma eene zoo ruim mogeljjke uitbreiding
van het kiesrecht, zooals die reeds herhaalde
lijk door haar is aangegeven.
W at de regeling der gemeente-finan-
c i n betreft, zal moeten worden uitgegaan
van beginselen, waardoor bereikt wordt, dat
gemeenten meer dan tot dasver ontheven
worden van den financieelen druk, die het
gevolg is van uitgaven, haar in het rijksbe
lang opgelegd, en dat zy door verruiming van
belastinggebied de gelegenheid erlangen, èn
naar billykheid in de gemeentelijke lasten te
doen bjjdragen wie van de gemeentelijke lusten
genieten, èn in betere mate in de eischen.der
gemeentelijke hnishonding te voorzien.
Ten aanzien van de sociale vraag
stukken worde van den wetgever verlangd
instelling van Kamers van arbeid;
regeling van het arbeids-contract;
verbetering en regeling van het pachtcon-
tract; verzekering van een w e k e 1 y k-
schen rustdag en beperking
overmatigen arbeid; invoering van een
stelsel van verplichte verzeke
ring; vergemakkelijking van het bouw
van gezonde woningen; hervorming
van het onteigen in gsre cht; maatrege
len ter bevordering van volksgezond
heid; herziening van de armenwet.
Verder wordt invoering van leerplicht
en bevordering van een practische richting
van het volksonderwijs noodig geacht,
evenals vak-, ambachts en landbonw-
o|nderw|s.
Tevens wil men den wetgever vragen dat
hfl meer dan tot dusver het lot van ver
waarloosde kinderen zich aantrekke.
Noodzakelijk is verder volgens hetontwerp-
program herziening van het perBonen
recht en het erfrecht; dient tegen het
drankmisbruik opgetreden en behoort
handhaving van het vrjjhandelsstelsel
op den voorgrond te staan.
Aandringen wil het bestuur op invoe
ring van het stelsel van de per-
soonljjke vervulling van den
dienstplicht op hervorming van het
administratiefrecht en vereen
voudiging van het procesrecht.
UIT STAD EN PROVINCIE.
Wy ontvingen uit Amsterdam in den
eigenaardigen druk voor blinden een aan-
d-enlyken gelukwensch; van dezen inhoud:
De kweeklingen van het Blindeninstituut
met hun directeur wenschen u met allen, die
u lief zyn, nog menig gelukkig jaar".
Wederkeerig zy hun en de zoo nuttige
inrichting veel geluk en voorspoed toege-
wenscht in het nieuwe jaar.
Maandag avond tusschen tien en elf uur
ontstond in een winkel in de Wagenaarstraat
alhier, door het omvallen van een petro
leumlamp, een begin van brand. Door het
flink optreden der nachtwacht werd de brand
gestuit, voor dat hy groote schade kon aan
richten.
In de opgaaf omtrent de werkloozen, die
zich by den Chr. Volksbond alhier aan
meldden om werk, is gesproken van kraan
jagers, waar bedoeld werden kraanzagers. Op
verzoek verbeteren wy die mededeeling.
Te Ylissingen trad Maandagavond
voor de leden van het Nufs-departement met
hunne dameB als spreker op de heer Pol de
Mont van Antwerpen. Hy vond een talrjjk
en dankbaar gehoor.
Plaatsgebrek noopt ons een, welwillend ge
zonden uitvoerig verslag tot een volgend
nommer te laten liggen.
- De raad der gemeente Oost- en
W est-Souburg Leeft, in zjjne Maandag
gehouden vergadering, de jaarwedden van den
onder wjjzer P. van Hekken en die der onder
wijzeres, mej. H. C. J. P. Esink, ieder met
f 50 verhoogd.
Te N i s s e is het aantal tachtigers thans
tot het voor eene gemeente van even zeshon
derd inwoners hoogst aanzienlijke cjjfer van
negen geklommen. Daaronder zyn twee ge
wezen en twee nog in functie zjjnde gemeen
teraadsleden en slechts éene vrouw. Voorjaren
was het een zeldzaamheid daar een mensch
van tachtig jaar aan te treffen.
behoeve der straten, pleinen en klinkerpaden
der gemeente, enz.
Daarvoor werd ingeschreven door Van de Ven
voor ll1/; en 12'/; cent per vierk. meter en
door J. Dekker voor 107a en 10 cent voor
dezeliJe oppervlakte.
g. Het sleepen der voor de gemeente-gas
fabriek in 1898 aan te voeren gaskolen. Hier
voor schreven in J. Klap ad f 0.227a, L. Hen-
drikse, J. Vos en P. de Pagter voor f' 0.24 en
f 0.26, en G. Jongepier voor f 0.30 en f 0.327a-
Aan den gemeente-veldwachter te C a d-
zand I. H. Mullie is door het hoofdbestuur
van den Aigemeenen Nederlandsche politie-
Bond de zilveren medaille voor twintigjarigen
trouwen politiedienst uitgereikt.
Men schrijft ons uit Philippine:
Het jaar 1895 was niet ongunstig voor de
mosBelhandelaars alhier. Het geheele jaar door
slechts een paar dagen uitgezonderd kon
jgeld verzonden worden. Ruim 100 duizend
balen werden per spoor naar België en Frank-
rjjk verzonden tegen een gemiddelden prjjs van
i. 6 francs per baal, dus ongeveer 30 dui
zend balen meer dan het voorgaande jaar.
Te betreuren zou het zeker zyn als door te
geringe of te late hulp der regeering de mos-
selhandel alhier, die zich nog steeds uitbreidt,
onder ging.
VERKOOPINGEN ENZ.
Heden werden door burg. en weth. van
Middelburg, in het openbaar, by inschrjj-
ving verkocht 16 iepen boomen op het Molen
water. Ingekomen waren vier biljetten van
de heerenBroekert en Go voor f 165G.
Alberts Lz. en Co voor f 170, Billerbeck voor
f 175 en S. Alewynse voor f 187.
Aan den laatsten zyn, onder nadere goed
keuring van Ged. Staten, de boomen gegund.
Verder werd door hetzelfde college aanbe
steed, voor het jaar 1896, de levering van
a. Smidswerk. Daarvoor schreven in de
heerenH. Bliek voor f 669.55, A. Geervliet
voor f 433.10 en J. Koppejan voor f 391.15.
b. Kalk, tras en cement. Hiervoor schreef
in de firma Gebr. Boudewjjnse voor f 89.
c. 2500 Kg. ruw carbolznur. Daarvoor werd
ingeschreven door de Maatschappij van Che
mische Industrie te Amsterdam voor 10 cent,
K. W. G. de Bossou te Dordrecht voor 12
cent per Kg., en J. Krimp jr te Dordrecht
voor f 13.87 per 100 Kg.
d. Het verrichten van slepeiswerk. Hier
voor schreven in J. Sinke voor f 0.30 en J.
Klap voor f 0.35 per karrevracht.
e. Het, voor de jaren 1896, 1897 en 1898
verrichten van loodgieters- en leidekkerswerk 1
in- en aan de gemeentegebouwen, benevens
het onderhoud van de openbare pompen.
Hiervoor schreef in de heer C. J. Kooman
voor f 187.50.
f. Het uitvoeren van het straatmakerswerk ten
Algemeen Overzicht.
»Indien de dreigende storm moet komen,
dat hy komeAldus moet president Kruger
gezegd hebben naar aanleiding van het drei
gend confl'ct in de Transvaal, waarvoor
velen Engeland verantwoordelijk stellen.
De slechte verstandhouding tusschen de
Transvalere en de Britten dateert niet van
heden of gisteren. Het is niet voor de eerste
maal, dat de »boers" den Engelschen de ge
heime bedoeling toeschryven een eind te wil
len maken aan de onafhankelijkheid van hun
staat. Niemand is vergeten]de poging, daartoe
door Groot-Brittanje voor eenige jaren aange
wend, die zoo erbarmeljjk by Majouba Hill
afstuitte op de heroieke verdediging der
boers". Gladstone gaf daarop zyn landgenooten
een les in onpartijdigheid door een volk, dat
zoo dapper zyn rechten verdedigde, zyn
autonomie te verzekeren.
Thans dreigt de Transvaal een nieuw gevaar
van een inval der Britten, maar het gevaar is
van anderen aard, echter nog ernstiger. Aan
getrokken door de goudvelden in de Zuid-
Afrikaansche republiek heeft zich daar het
vreemdelingen element uitgebreid op zoo ver
bazend ruime schaal dat het de eigenljjke be
volking, de oude burgersmet overheersching
bedreigt. De Transvaal loopt aldus gevaar door
den vyand binnen haar eigen grenzen, waar
onder vele Britten, veroverd te worden.
Tot goed begrip van den verderen loop van
het conflict laten wy hier een kort overzicht
van het ontstaan volgen.
De »uitlanders" of vreemdelingen zyn tegen
woordig driemaal sterker in aantal dan de
•burgers". De laatsten evenwel genieten van
een constitutie voor hun eigen gebruik ge
maakt. Aan de vreemdelingen kennen zy noch
politieke noch burgerljjke rechten toe, noch
zelfs laten zy hen deelen in de voordeelen
eener goed georganiseerde administratie. Het
land wordt geregeerd door een paar duizend
•boers", terwjjl honderden duizenden immi
granten geen woord mede te spreken hebben
in de regeling van zaken die hen nauw be
treft, en dat in een staat, waar zjj 90/100
der belastingen betalen.
Deze toestand is onhoudbaar. Elke onpar
tijdige zal moeten toegeven, dat eenige con
cessies noodzakelijk zyn om het gevaar der
altyd aangroeiende ontevredenheid onder de
•uitlanders" te bezweren. Maar de »Boer" is
een styfkop en het is Oom Paul tot nu toe
niet gelukt de koppigheid van den Volksraad
op dit punt te breken.
Het laat zich uit de voorafgaande gebeurte
nissen wel verklaren, dat de burgers" der
Tranvaal er voor terugdeinzen burgerrechten,
stemrecht en het recht van verkiesbaarheid te
verleenen aan vreemdelingen, voor het meeren-
deel Engelschen, die de bnitensporige aanma
tiging hebben burgers te worden, d. w. z.
meesters in de Zuid-Afrikaansche republiek,
zonder op te houden onderdanen van konin
gin Victoria te zyn. Op deze wjjze toch stel
len de Transvalere zich aan esn indirecte in-
ljjving bjj Groot Brittanje bloot.
Maar waarom hetzelfde te weigeren aan de
Afrikaanders, aan de vreemdelingen van
Zuid-Afrikaansche geboorte Deze kolonisten,
die zich willen vestigen in de Transvaal, en
bjjna zonder uitzondering republikeinen zyn,
willen geneutraliseerd worden. Waarom die
botte weigering aan hun rechtvaardige eischen,
betrekkelijk een verbetering der rechtspraak
der scholen, een hervorming der bnrgerlyke
wetten enz. Hier ligt het zwakke punt voor
de Tran8vaalsche burgers in het tegenwoor
dige conflict. In het eigen belang der repu
bliek is het dat ingewilligd worden de recht
matige vorderingen der Afrikaanders, opdat
niet de buitensporige eischen der uitlanders,
aangehitst door eenige Britsche jingo's, den
storm boven de Transvaal doen losbreken,
waarop president Kruger zinspeelde.
Met minder trotschen moed dan Oom Paul
's bezield, ziet ongetwijfeld de Duitsche con
servatieve party den storm opkomen, die boven
haar dreigt los te breken, nu de voortvluchtige
Von Hammerstein, haar eenmaal zoo invloed-
rjjk lid, is opgepakt. Naar men verzekert
was er van »hooger hand" een wenk gegeven,
