MIDDELBERGSCHE COURANT.
N°. 256.
138e Jaargang.
1895.
Woensdag
30 October.
Het ontwerp Tan wet tot (picktiii
vaal
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k smet uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Thermometer.
Middelburg 29 Oct. 8 u. vm. 36 gr., m. 12 u.
39 gr., av. 4 u. 39 gr. F. Verwacht Z. O. wind.
Advertentiën voor het eerstvolgend
nummer moeten des middags vóór één
uur aan het bureau bezorgd zyn.
Advertentiën20 cent per regel. Geboorte- dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regel meer 20 cent, Reclames 40 cent per r<
Groote letters naar de plaats die zij innemen.
Advertentiën by abonnement op voordeeIi|
voorwaarden. Prospectussen daarvan zy
aan het bureau te bekomen.
rdeelige I
n gratis I
Agenten.
Te ZierikzeeA. C. de Mooij, te Tholen: W.
A. van Nikuwenhuijzen.
Hoe bijzonder langzaam het op wetgevend
gebied in ons land gaat met het tot stand
brengen van nuttige instellingen en het
nemen van dringend noodlge maatregelen op
sociaal gebied, blijkt wel uit den loop, dien
de beweging tot oprichting van kamers van
arbeid heeft genomen.
Nadat er reeds lang en veel over het
nut en de noodzakelijkheid van zulke in
stellingen was geschreven en gesproken,
namen eindelijk in' April en Mei van 1892
twee leden van de Tweede kamer, de hee-
ren Pyttersen en Schimmelpenninck van der
Oye, het initiatief om te beproeven zulke
kamers van arbeid in het leven te roepen.
Nadat over die beide ontwerpen door de
Tweede kamer voorloopig verslag was uit
gebracht, besloten genoemde twee leden een
gecombineerd voorstel in te dienen, wat ook
geschiedde, maar dat door de laatste ont
binding der kamer kwam te vervallen.
In Juni 1894 bood dé heer Pyttersen
alleen een nieuw voorstel aan, dat hij echter
in September van dat jaar wêer introk,
hoofdzakelijk omdat er in de Tweede kamer
een algemeen gevoelen heerschte dat eene
poging om kamera van arbeid op te richten
moest uitgaan van de regeering en deze bij
monde van dén minister Van der Kaay
zulk een ontwerp had toegezegd. Een der
gelijk onderwerp van zoo ingrijpenden aard
in de sociale verhoudingen moest, beweerde
men, eene regeering zelve ter regeling voor
dragen.
Ons is het nooit duidelijk geweest waarom
dit zoo noodzakelijk was.
Is een wet op den kinderarbeid van min
der gewicht, van minder invloed geweest,
omdat de afgevaardigde Van Houten daartoe
indertijd het initiatief nam?
Zou er bij eene regeering minder sympa
thie voor eene wet bestaan, omdat zij zelve
haar niet tot stand bracht Wij gelooven
het niet. En zeker zou dit dan, waar wij
zoovele afwisselende regeeringen hebben,
een treurig verschijnsel zijn.
Wanneer men het ontwerp-Pyttersen had
behandeld, zouden wij nu reeds heel wat
verder zijn geweest. En daarin èn in dat
van den heer Schimmelpenninck van der
Oye was toch zooveel goeds, dat door de
regeering daarmee, rekening is gehouden bij
de samenstelling van haar voorstel.
En middelerwijl, terwijl door allerlei
omstandigheden vertraging ontstond, namen
in ons land beroeringen tusschen patroons
en werklieden toe ten gevolge van geschillen,
die door tus&chenko mst van een verzoenings-
raad, uit een eventueele kamer van arbeid
gekozen, allicht op minnelijke wijze uit den
weg te mimen waren geweest. In Amsterdam
heeft men gehad werkstakingen onder de
typografen, thans onder de diamantwerkers
en de sigarenmakers, in Utrecht evene
onder de laatstgenoemde en in Maastricht
onder het personeel van den heer Regout
om van tal van kleinere geschillen, welke
zich in de laatste jaren in ons land onder
patroons en werklieden voordeden, niet te
Zoo is er weer een kostbare tijd voorbij
gegaan, dien men zoo goed had kunnen
bezigen om een dringend uoodige en nuttige
schrede op den weg der sociale wetgeving
te doen.
Zal nu de poging, door de regeering aan
gewend bij haar verdienstelijken arbeid,
waarop wij reeds met enkele woorden wezen
en waarvan wij de hoofdtrekken reeds mee
deelden, spoedig vruchten dragen
Wij willen het hopen, maar met het oog
op al wat op wetgevend gebied in de na
toekomst ons wacht, betwijfelen wij ten zeerste
of ooit het nn aanhangige ontwerp wet zal
worden en nog meer of dit in de naaste toe
komst wel het geval z^n zal.
Eerstens hebben de Kamera nog het ont
werp op de personeele belasting, daarna
verschillende begrootingen te behandelen,
terwijl dan zeker het kiesrechtontwerp aan
de orde komt. En welken loop de behande-
ling van laatstgenoemd ontwerp zal nemen,
wat daarvan de gevolgen zullen zijn, wie
zal het zeggen?
In elk geval verdient het bedoelde ont
werp thans besprekingomdat daardoor
op nieuw, en nu van officieële zijde, getracht
wordt te voldoen aan een verlangen, blij
kens het verslag der arbeids-enquête door
werklieden vrij algemeen gekoesterd, door
verschillende lichamen en op tal van ver
gaderingen geuit.
Op enkele hoofdpunten willen wij dan nog
wijzen.
Volgens art. 2 van het ontwerp heeft de
Kamer van arbeid „ten doel de belangen
van patroons en werklieden in onderlinge
samenwerking te bevorderen door
„het verzamelen van inlichtingen over
arbeidsaangelegenheden
het dienen van advies aan de hoofden
der Departementen van algemeen bestuur en
de besturen van provinciën en gemeenten,
hetzij op aanvrage van die autoriteiten, hetzij
uit eigen beweging, ten aanzien van alle
onderwerpen, welke de belaDgen van den
arbeid raken;
„het voorkomen en vereffenen van geschil
len over arbeidsaangelegenheden, ook, voor
zoover noodig, door te bewerken dat eene
scheidsrechterlijke uitspraak tusschen de
partijen, die zij niet heeft kunnen verzoenen,
tot stand kome."
Wij zouden willen vragenis het niet
wenschelijk om in deze de volgorde te ver
anderen en het voorkomen en vereffenen van
geschillen als eerste en voornaamste doel
aan te wijzen
Daardoor toch zal, meer dan nu, tegenover
de arbeiders op den voorgrond gesteld wor
den dat een Kamer van arbeid tot taak heeft
de patroons en de werklieden tot elkaar te
brengen en de belangen van beiden te be
hartigen. Hierin toch schuilt, buiten de regee-
ringskringeD, de hoofdkracht en het hoofd
doel van zulke instellingen.
Het verzamelen van inlichtingen over
arbeidersaangelegenheden en het dienen van
advies, hoe nuttig op zich zeiven, zijn toch
ondergeschikte punten tegenover de aller
gewichtigste taak van zulke Kamers om
patroons en werklieden ter wille te zijn.
Nu reeds tracht men van enkele zijde het
ontwerp in miscrediet te brengen omdat
daarin niet krachtiger maatregelen, bindender
bepalingen worden voorgeschreven.
Er kan zegt men veel gedaan
wordenmaar zal dat ook geschieden
Ons dunkt eene tegemoetkoming in deze
zou het wezen wanneer men het hooiddoel
van zulk een Kamer wat meer op den
voorgrond stelde.
Op goede gronden steunt bet voorstel der
regeering, waar zij geen dwingende kracht
wil verleenen aan de beslissingen van een
verzoeningsraad. Sommigen mogen het be
treuren dat dwingende kracht zal uitblijven,
voorshands is eene andere bepaling op dit
punt onmogelijk. In hare memorie van
toelichting zegt de regeering daaromtrent
»Niet alleen zou de opdracht van recht
spraak aan den verzoeningsraad in stryd zyn
met de Grondwet, welke de beslissing van
twistgedingen over burgerlyke rechten by
uitsluiting opdraagt aan de rechterlyke macht,
welke wordt uitgeoefend door rechters, door
den koning aangesteld, maar daarenboven
zyn het hier geen rechtsgeschillen, die te be
slissen zij n. De eenige maatregel, die ten deze
worden toegepast, is van zedelyken aard
en bestaat in het aangeven van de middelen
tot verzoening, in het bevorderen, indien nog
noodig, van eene scheidsrechter!yke uitspraak
het openbaar maken van de verslagen
van den verzoeningsraad. Stemt éene der par
tyen niet toe in het uitlokken van eene arbi
trage, waar de verzoeningsraad deze noodig
oordeelde, of weigert, na een zorgvuldig en
onpartydig onderzoek, de party, die blijkbaar
ongelyk heeft, tot herstel van de goede ver
standhouding mede te werken, dan blyft alleen
het beroep op de publieke opinie over, die.
op deze wijze voorgelicht, eenè niet te mis
kennen zedelijke macht uitoefent."
Dit is ook, naar onze meening, het eenig
standpunt dat, met het oog op de beper
kende bepaling in de Grondwet, is in te
nemen.
Het brengen van een zaak voor een ver
zoeningsraad moet en 't kan niet anders
steeds de vrijwillige daad zyn van
beide partijen. Nam de wetgever hier
de vrijheid van beide partijen weg, het was
geen verzoeninge-raad meer maar een
rechtbank of een
Iets anders is echter de vraag of bet niet
te betreuren valt dat de grondwet verbiedt
geschillen, uit een arbeidscontract voortko
mende, te brengen, in plaats van voor den
gewonen burgerlijken rechter, voor een col
lege als de Kamer van arbeid, welke dan
bij zulke geschillen dezelfde bevoegdheid zou
moeten hebben als de rechter in andere
zaken, in den geest als het geval is bij
instellingen zooals de rechtbank van koop
handel in andere landen voor handelszaken.
Voor dergelijke rechtbank van koophandel,
rechtbank of kamer voor arbeidscontract kan
men natuurlijk de tegenpartij dagvaarden
tegen diens zin, zonder diens medewerking.
Zulk eene instelling is in ons land echter
niet mogelijk met het oog op de grondwet
en daarom dient men zich voorshands te
vergenoegen met het bereikbare, in de ver
wachting en die koesteren wij, in tegen
stelling met anderen die na reeds hunne
batterijen richten tegen het ontwerp der
regeering, omdat het niet alles geeft wat de
werklieden wenschen dat de moreele in
vloed van zulke kamers van arbeid en ver
zoeningsraden groot zal zijn^ ook als gevolg
der publieke opinie.
Bij art. 3 van het ontwerp wordt aange
geven dat „onder patroons deze wet ver
staat de hoofden of bestuurders van een
bedrijf, waarin ten minste éen persoon boven
de zestien jaren tegen genot van loon werk
zaam is en allen die op het beheer der
hoofden of bestuurders toezicht houden.
„Onder werklieden verstaat deze wet alle
anderen, die tegen genot van loon in een
bedrijf werkzaam zijn."
Zon het, ter voorkoming van verwarring
en misverstand, bij de uitvoering der wet,
niet gewenscht zijn deze bepaling, met be
houd van den leeftijd, te wijzigen overeen
komstig die, voorkomende in bet reglement
voor den arbeidsraad van Middelburg, lui
dende
Onder patroons worden verstaan allen die
in eenige zaak of bedryf, alzoo niet voor
huishoudelijke belangen, een of meer loon-
trekkenden in dienst hebben.
2. Onder werklieden worden verstaan
allen die in eenige zaak of bedryf, alzoo niet
voor huishoudelijke belangen, tegen loon
werkzaam zyn.
3. Zy, die als ondernemer, werkbaas enz.
niet tegen vast loon by den hoofdaannemer
of by hem die de zaak of onderneming dry ft
in dienst zyn, maar voor eigen rekening en
risico een onderdeel van eenig werk hebben
op zich genomen, worden voor de toepassing
van dit reglement beschouwd
>als patroon, waar het hun verhouding be
treft tot de by hen voor loon in dienst zjjnde
werklieden
»als werklieden, waar het hun verhouding
betreft tot hem tegenover wien zjj voor eigen
rekening en risico eenig werk hebben op zich
genomen."
Juist de woorden„alzoo niet voor huis
houdelijke belangen" zullen, niet het minst
ter voorkoming van misbruiken in verband
met de kiesgerechtigheid, veel kunnen voor
komen, wat nu allicht door verkeerde op
vatting tot moeilijkheden aanleiding kan
geven.
Dat onder de opgegeven takken van be
dryf ook de landbouw wordt genoemd is,
naar ons gevoelen, goed gezien.
Over de samenstelling der arbeidsraden
zijn, vooral ten opzichte der keuze van voor
zitters van den raad zeiven en van de af dee
lingen, reeds bezwaren geopperd, die zeker
wel ernstige overweging verdienen. Waar
patroons en werklieden terecht een eveD
groot aantal leden in zulk een raad en zijne
afdeelingen tellen, hangt er van de keuze
van een voorzitter veel af; omdat aan hem
daardoor eene beslissende stem wordt toe
gekend.
Op dit bezwaar wees dezer dagen de
heer Pyttersen, die een zeer practisch middel
aangaf, om daaraan te gemoet te komen,
nl. benoeming als regel uit en door de
leden, en bij uitzondering, b. v. als geen
overeenstemming werd verkregen, buiten de
Kamer, door de regeering uit een door de
Kamer aangeboden voordracht.
Eene groote verbetering van het ontwerp
zou ook zijn eene bepaling, door den heer
Pyttersen aangegeven, dat de regeering eene
Kamer, of haar bestuur, of hare afdeelingen,
of wel verschillende Kamers, besturen en
afdeelingen zou kunnen bijeenroepen en deze
vergaderingen door een gemachtigde der
regeering zouden mogen worden bijgewoond.
Over het stellig verbod om de vergadering
van de afdeelingen van den arbeidsraad
of van den verzoeningsraad openbaar te
houden, uitten wij reeds vroeger onze
meening. Het zal, zooals de regeering op
merkt, zeker meermalen gebeuren dat mede-
deelingen worden gedaan en inlichtingen
gegeven die niet bestemd zijn voor openbaar
heid. Ook de vrijheid der gedachtenwisse-
ling en haar vertrouwelijk karakter worden
beter bewaard, wanneer de vergaderingen
niet in het openbaar worden gehouden.
Laar aan den anderen kanthoe vaak
zullen beraadslagingen worden gevoerd, van
groot gewicht voor het algemeen, voor aan
verwante vakken als die, waarover debatten
zijn gebonden?
Zoo men dat stellig verbod niet wil op
heffen en daar tegenover bepalen dat die
raden als regel in 't openbaar vergaderen
maar dit ook iu gesloten zitting kunnen
doen, wanneer de meerderheid der vergade
ring dit wenscht; laat men dan in de wet
opnemen de bepaling dat een raad of zijne
afdeelingen en ook een verzoenings raad het
recht heeft een verslag openbaar te maken
van hunne overwegingen en beraadslagingen,
wanneer twee derden der leden daaraan
hunne goedkeuring schennen, en bij ge
schillen de beide betrokken party en daaraan
hare sanctie hechten.
Zulk een bepaling opent dien lichamen de
gelegenheid het volle licht over hun doen
en laten te doen schijnen, waardoor vele
verkeerde opvattingen en onjuiste redenee
ringen kunnen worden voorkomen.
Dit zijn enkele bedenkingen, die bij ons
opkwamen bij nadere lezing van het ont
werp, dat wy gaarne tot wet zagen ver
heven natuurlijk na de noodige wijzigingen
en verbeteringen.
en tot onderwjjzer de heer A. J. van Gelat te
Schore.
Te Deventer was door den heer H. J.
Ankersmit voorgesteld de hoogere burgerschool
voor meisjes op te heffen. De raad verwierp
dit voorBtel met 11 tegen 6 stemmen.
Maandag heeft te Utrecht op plechtige
wijze de begrafenis plaats gehad van prof. dr
H. E. Moltzer. Een schat van bloemen en
kransen was op de kist nedergelegd en de
lijkwagen werd gevolgd door 19 volgrytuigen,
waarin, behalve de familie, de senaat en cura
toren van de universiteit en van het studenten
corps en verder bjjna alleprofessoren en lectoren.
Alle universitaire inrichtingen waren ge
sloten en geen colleges werden gegeven.
Middelburg 29 October.
In de veronderstelling, dat minister
Houten de door hem voorgestelde uitgaven op
het gebied van het openbaar onderwys niet
zal terugnemen, maar in het handhaven daar
van geholpen worden door de geheele liberale
party, geeft de Maasbode de volgende wi
schuwing:
•Laat de beer Van Houten ons den oorlog
aandoen, en de liberale party hem helpen, dan
gebruiken wjj met eenige wjjziging de woorden
den Standaard, uitgesproken by de oppo
sitie tegen Keuchenius in de Eerste kamer:
Als de rechterzyde in dezen stryd valt, valt
er meer.
»0f zou men denken, dat b.v. nog ooit éen
katholiek weer stemmen zou op de Rotter-
damsche afgevaardigdenMees, Viruly Ver-
brugge, Van Gennep, Hintzen en Plate, die
door ons te goeder trouw in de Kamer ge
bracht zyn en ons nu aldus zouden behandelen
De anti-liberalen beginnen dus te dreigen
De Standaard is bovendien erg boos.
Dit zyn al te maal goede teekenen.
Zy kunnen de liberalen aansporen tot samen
werking.
By kon. besluit
is benoemd tot notaris binnen het arr.
'8 Gravenhage, ter standplaats de gemeente
Delft, J. Bolk, candidaat-notaris te Waalwyk
is aan de adelborsten 1ste kl. J. C. de Koek
van Leeuwen en J. C. J. Romswinckel, op
hun verzoek, eervol ontslag verleend uit den
dienst by het korps zeeofficieren, en zyn zy
in de hiervoren aangegeven volgorde, benoemd
tot 2de-luit. by het korps mariniers
is pensioen verleend aan S. L., zich pok
schryvende S. L. M. Popta, controleur van deB
waarborg en de belasting van de gouden en
zilveren werken te 's HertogenboBch, ad f 1662
en aan J. Adr. de Ruiter of de Ruiter Mzn
adjunct-commies by het dep. van financiën,
ad f 1273.
De gewone audiëntie van den minister van
financiën zal op Donderdag a. s. niet plaats
hebben.
ONDERWIJS.
By het te Dordrecht gehouden examen
in de vrjje en orde-oefeningen zyn o. a. ge
slaagd de heeren L. Koopman en A. A. Ra-
demakers van Middelburg.
Aan school 2 te Yerseke zyn 1
Nov. benoemd tot onderwyzeresBen de
J. J. Andriesaen en C. Lagaay te Vlissingen
UIT STAD EN PROVINCIE
By de morgen (Woensdag) te behandelen
gemeentebegrooting door den raad van M i ri
de 1 b u r g komen aan de orde de volgende
voorstellen van de commissie voor fabricage
om de Bellinkbrug waaraan, wil men
die als r y brug behouden, groote onkosten
zouden gemaakt moeten worden uitsluitend
dienst te laten doen als voet brug. Burg. en
weth. verklaren het met dit voorstel eens te
zyn
om de groote Markt met iepen boomen te
beplanten, wanneer de nieuwe bestrating ge-
reed is. VoIgenB het gevoelen der commissie
zal, wordt het verhoogde gedeelte behoorlijk
beplant, de Markt een der bekoorlijkste plei-
in geheel ons vaderland worden. Burg.
weth. verklaren geen bezwaar te hebben
tegen beplanting van de Markt met olmen,
mits niet aan de zyde van het stadhuis.
Verder acht de commissie, zoolang de hou
ding van het publiek het onmogelyk maakt
bloemen te behouden zonder die door hekwer
ken te omringen, het een onnoodige weelde
bloemen of fijne heesters aan te planten. Haar
wensch zou zyn alle bloemen te verwjjderen
en geen nieuwe meer aan te koopen.
Burg. en weth. zeggen dat ook zy de op
de bolwerken en.op de Balans om de bloem
perken geplaatste hekwerken bepaald leelyk
vinden. Zy zyn echter overtuigd dat die
hekwerken het publiek meer en meer
doen beseffen, dat hetgeen zich daarbinnen
bevindt moet worden ontzien, en hopen dat
dit besef binnen betrekkelijk korten tjjd
zoo levendig zal worden, dat die hekwerken,
bv. in 1896, ten deele kunnen worden wegge
nomen. Dat vertrouwen in het publiek is
wel eeniger mate veraterkt na de ondervinding,
opgedaan* met bloemperken, door den beer D.
L. Broeder geschonken, waaromheen geen hek
werken zyn geplaatst en die inderdaad zyn
ontzien. In ieder geval zouden burg. en weth.
overweging willen geven om vooralsnog
niet in te gaan op het voorstel der commissie
van fabricage.
By den schermwedstryd, uitgeschreven
door de vereeniging De Wapenvrienden al
hier, waaromtrent wy in een vorig nommer
een en ander mededeelden, zyn de volgende
prijzen behaald door de by elk onderdeel ge
noemde heeren
In den nationalen wedstrydle prys degen,
J. Eikelenboom van de Wapenvrienden van
Middelburgse prys Saalberg van de vereeniging
Mars van 's Gravenhage; le prys sabel, Hen
driks, van Eendracht maakt Macht van Rot
terdam, 2e pry8 Jansen van Mars van 's Gra
venhage; le prys korps degen de vereeniging
Sparta van Breda en 2e prys de vereeniging
Mars van 's Gravenhage; le prys korps sabel
Eendracht maakt Macht van Rotterdam en
2e prys Prinses Wilhelmina van Vlissingen.
In den internationalen wedstryd: le prys
degen, Goossens van St. Amandsberg, 2e prys
Verdonk van St. Amandsbergle prys sabel,
de president der Cercle d'Escrime van Gent
en de 2e prys door G. van den Eedt van St.
Amandsberg.
De prys voor colonne lange stok werd be
haald door den Cercle d'Escrime Gantois.
Van wege de deelnemers aan den wedstryd
werd aan de koniDgin-regentes per telegraaf
bericht gegeven van de opening ervan, waarop
eveneens per telegraaf namens H. M. den
deelnemers veel succes werd toegewenscht.
Tot eerelid van de Wapenvrienden zyn
benoemd al de Belgische deelnemers, de hee
ren Paillé van Middelburg en J. H. C. Marcey
van Eendracht maakt macht te Rotterdam.
By de vereeniging bestaat nu het voorne
men in den loop der maand November eene
tooneelvoorstelling te geven.
Naar wy vernemen heeft de wielr. ver-
eenigiDg T.a.v.e.n.u. alhier van het bestuur
der Confrérie van St. Sebastiaan, op zeer
billyke voorwaarden, vergunning verkregen
om de groote zaal van het Schuttershof al
hier op weekavonden en Zondag ochtenden,
wanneer zy vrjj is, te benuttigen voor hei
zaalrjjden.