MIDDELBIMSCME COIIUM.
N°. 248.
138" Jaargang.
1895.
Maandag
21 October.
V.
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Thermometer.
Middelburg 19 Oot. 8 a. vm. 44 gr,, m. 12 u.
54 gr.,av. 4 u. 53 gr. F.—Verwacht verand. wind.
Advertentiën voor het eerstvolgend
nummer moeten des middags vóór één
uur aan het bureau bezorgd zjjn.
By deze oourant behoort een Bijvoegsel-
Middelburg 19 October.
Zonderlinge toestand.
Dezer dagen bevatte de Standaard weer
een van die eigenaardige korte opmerkingen,
waarvan de hoofdredacteur van dat blad
alleen de gave van schrijven bezit. Zij zijn
kort en pittigen, hoewel niet altijd logisch
en juist, uitstekend geschikt om de niet
doordenkenden mee te slepen.
Zoo gaf die redacteur nu weer zijn lezers
een blik op het politiek terrein. Daar werd
volgens hem een spelletje gespeeld om den
minister Van Houten te doen vallen.
Dat zou nu niet uitgaan van de booze
Takkianen maar van de „Roomsche en
Protestantsche conservatieven."
Jarenlang richtte" aldus luidde bet slot
van die opmerking »de ministerieel ge
tinte moordzucht zich by na in den regel op
oorlog of marine; en de kabinetten, die voor
deze departementen al spoedig van dignitaris
wisselen moesten, vormen in onze parlemen
taire annalen heel een reeks.
Thans echter schgnt men, voor de variatie,
het meer op binnenlandsche zaken gemunt te
hebben.
Tegen oorlog ligt in de kwestie-Seret en
in de geweren-kwestie ook wel een dubbele
loopgraaf gereedmaar de eigenlijke onweers
wolk pakt zich meer saam boven het torentje.
Van Houten was van meet af de doode vlieg
in deze Roëlliaansche zalf.
Voor Tak een man als Van Houten in de
plaats en dat na zulk een campagne!
het stuitte Roomsche en Protestantsche con
servatieven van meet af tegen de borst.
En nu deze zoo weinig gewilde man boven
dien nog de stoutigheid heeft, om zich, ten
koste van de Roomsche bondgenooten, bjj zyn
vroegere vrienden te willen rehabiliteeren, door
extra-douceurs aan de openbare school in den
zak te stoppen, nu loopt het water nog wel,
niet over, maar staat het toch op het kaatje.
Gaat het spelletje nu door, en valt Van
Houten, dan kan men een deftiger man in
zjjn plaats nemen.
Die deftiger figuur moet dan het kiesrecht-
ontwerp weer onderzoeken, en wjjzigen, en
voor de nieuwe positie pasklaar maken.
Daar gaat licht weer drie kwart jaar mee heen.
En dan hebben de conservatieve beeren
bun spelletje gewonnenwant dan wordt de
kans metterdaad groot, dat men nog over de
periodieke aftreding in '98, zonder nieutve
Kieswet, heenschuift.
Caveant Consulest"
Die opmerking laat zich weer aardig lezen;
maar wie haar eens kalm overweegt komt
toch tot de ontdekking dat daarin eene ver
warring van denkbeelden heerscht.
Niemand zal ons te groote liefde voor den
minister Van Houten kunnen toeschrijven;
maar dat hij van meetaf de doode vlieg in
de Roëlliaansche zalf zou geweest zijn cd
het Roomsche enProtestantsche conservatieven
tegen de borst stuitte hem, in plaats van
Tak, als minister te zien optredendat is,
gelooven wij, niet juist.
Van Houten was na den val van Tak's
kieswet en den uitslag der daarop gevolgde
verkiezingen de eenige man om als minister
op te treden; de man van het oogenblik.
Hij moest het kon niet anders
krachtens de door hem gevoerde oppositie
aan de groene tafel plaats nemen om een
kieswet te geven anders dan die van
minister Tak. Dat eischten de conservatieve
leden der Kamer van alle nuances.
Wij gelooven dan ook niet dat er hunner
zijds eenige bedenking is gemaakt tegen zijn
optreden.
„Van meet af" was hij voor hen wel geen
uitverkorene, dat kon moeilijk. Maar zij
hadden toch hun hoop op hem gevestigd.
Later werd dit evenwel anders.
Minister Van Houten leverde een kieswet,
die ons, de vrienden van Tak, wel niet
voldoet, 'maar nog veel meer een teleurstel
ling is voor hen, die bij zijn optreden hem
als hun redder beschouwden.
Zij dachten door hem in heter conditie te
komen en zie, zij geraakten achterop.
Dat pleit eendeels voor en anderdeels tegen
den minister Van Houten.
Foor bem omdat hij daardoor toonde verre
van conservatief te zijntegen hem wijl uit
zijn ontwerp blijkt hoe ongegrond en on
rechtvaardig zijne vroegere oppositie tegen
Tak was. Zijn werk bevredigt nn ook zijn
eigen vrienden niet; en als het tot stand
komt, dan zal hij dit te danken hebben aan
hen, tegen wie hij verleden jaar zoo heftig
te velde trok.
Maar er is nog iets, dat voor velen zijner
medestrijders tegen Tak's ontwerp hem verre
van aangenaam maakt.
Dat is zijne begrooting voor het volgende
jaar.
Daardoor heeft hij het nog erger verbeurd
en pakken zich zooals de Standaard op
merkte nog meer wolken boven zijn hoofd
Op die begrooting toch komen posten .foor,
welke een gruwel zyn in de oogen detf'vijan
den van de ontwikkeling der vtfouw
Daarop zijn sommen, voorgedragen in het
belang van het openbaar onderwijs.
De minister wiJ o. a. een hernieuwde
subsidie verleenen kan de kweekschool voor
bewaarschoolhoudefosaen, eene nieuwe kweek
school voor onderwijzeressen stichten, aan
de Haagscbe kookschool subsidie verleenen,
onder voorwaarröe dat er blijvend gelegen
heid zij om kosteloos onderwijs te genieten.
Daartegen begint men natuurlijk te ageeren.
Maar nu Wrlangt de Standaarddie hier
boven zoo Eigenaardig uit den hoek kwam
om als 't ware minister Van Houten te be
hoeden voor booze aanslagen, welke tegen hem
gesmeed Worden, een vingerwijzing te geven
dat de voorstanders van ontwikkeling en
van 's miriisters voorstellen geen hand zouden
mogen uitsteken om hem in deze te helpen.
Dat gaat o. i. te ver.
Zoo "maakt dat blad den toestand nog
verwarder dan deze nu reeds isen werkt,
het zélf mee aan iets, waartegen het hier-
bovep waarschuwde.
Hét blad herinnert in zijn nommer van
Domderdag 17 Oct. aan eene verklaring
zijnerzijds „tijdens de campagne van 1894,
diatin een kamer, op kiesrechtkwestie gekozen,
4. i. geen misbraik noch door de éenenoch
door de andere party van een toevallige
meerderheid mocht gemaakt worden, om
inzake de schoolkwestie een voordeeltje aan
de weerpartij af te snoepen."
„Anders ware noch bij de eene noch bij
de andere partij saamwerking voor de elec
torale kwestie denkbaar."
Zulk 6en accoord zou aangegaan en thans
nog van kracht zijn nu „door de voorstellen
van den heer Van Houten zich juist het
toen onderstelde geval voordoeten de
minister blijkbaar de liberalen wil rallieer en
door zijn extra-douceurs aan de openbare
school."
Tusschen wie vragen wij is zulk een
accoord aangegaan en voor hoe langen tijd
Stel dat als stilzwijgende conditie in 1894
was overeengekomen alleen de kiesrecht
kwestie te regelen, dan kan zulk eene over
eenkomst toch niet ten eeuwigen dage van
kracht blijven, ook bij gewijzigde toestan
den zooals thans en in gevallen, waarbij
eene regeling van het kiesrecht steeds wordt
verschoven.
Wij spreken nu niet van „schaakmat-
zetten van de Vrije school", zooals de Stan
daard dit uitdrukt. Een deel der liberalen
heeft voldoende getoond haar ter wille te
zijn zooveel dit eenigszins kon. Maar om
nu te vorderen dat wij, liberalen, die, ver
deeld over het kiesrechtvraagstuk, toch een
stemmig zijn waar het de volksontwikke
ling en beschaving geldt, de handen in den
schoot zonden leggen en van den minister
niet het goede zouden willen aanvaarden
wat hij ods biedtzie dat is te veel gevergd.
Op zulk een accoord zouden wij niet
willen ingaan, stel dat er nu nog van een
accoord sprake kan zijn.
Nu vooral, nu minister Van Houten zich,
zij 't dan ook in zeer enkele opzichten, den
man van vroeger toont, nu is het plicht
van alle liberalen hem te steunen.
Niet naar wat verdeelt maar naar samen
werking moeten die allen streven bij de
behandeling der fel bestreden begrooting van
dezen minister.
Deden zij dit niet, zij zouden de zaak van
den vooruitgang tot stilstand doemen.
En om daartoe mee te werken, daarvoor
hebben wij haar te lief.
Laten dus alle liberalen door de woorden
Advertentiën20 cent per regel. Geboorte- dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regel meer 20 cent, Reclames 40 cent per regel.
Groote letters naar de plaats die zij innemen.
Advertentiën by abonnement op voordeelige
voorwaarden. Prospectussen daarvan zyn gratis
aan het bureau te bekomen.
Agenten.
Te ZierikzeeA. C. de Mooij, te Tholen
A. VAN Nieuwenhuijzen.
van de Standaard zich gewaarschuwd achten,
maar zich tevebs ook niet op een dwaalspoor
laten brengen,
De huidige t/oestal^d doet toch al genoeg
zijn slechten invloed j gevoelen, dan dat ge
wichtige belangen zwaden moeten worden
benadeeld en tot speelbal gemaakt van klein
geestige opvattingen en politiek gescharrel.
fpet iooneel.
Liefdeis geen Speelgoed en Belachlyke
Hoofsche Juffers.
Wy gevoelen ons gedrongen de byzondere
aandacht van bet tooneel- en letterlievend
publiek in onze naaste omgeving te vestigen
op de voorstelling, welke Donderdag a. 24 Oct.
in den schouwburg te Middelburg plaats
heeft; en wel ter wille van de stukken die
gegeven worden, om het gezelschap dat
optreedt en tevens om de wjjze waarop, blykens
een bevoegd beoordeelaar, het programma
wordt uitgevoerd.
Een tooneelspel van Alfred de Musset en
een blyspel van Molière moeten eene byzon
dere aantrekkelijkheid bezitten voor al wat
prijs stelt op eene goede tooneel voorstelling
van letterkundige waaide en uitmuntend door
degel jjkheid en geest.
Dat de vertaling van Liefde is geen Speel
goed is van de hand van professor A. G. van
Hamel en die van Molièrs's Precieuses ridicules
van den beer S. I. Bouberg Wilson, directeur
van de Tooneelschool, strekt tot waarborg dat
men goede, degelyke taal zal booren.
En wat het gezelschap bëtrefthet bestaat
uit zeer goede bekenden, die in Middelburg
altyd met sympathie en waardeering werden
ontvangen en gaarne gezien. Het zyn allen
oud-leden van het gezelschap De Vos en Van
Koilaar, die jaren lang oub zulke aangename
avonden verschaften.
Toen genoemde heeren door een samenloop
van omstandigheden de directie moesten neer
leggen, bleven de leden van hun gezelschap,
met uitzondering van enkelen, bjjeen, en hadden
zy het voorrecht dat de heer D. H. Joosten,
gewezen lid van het Hoofdbestuur van het
Nederlandsch Tooneelverbond, zich aan hun
hoofd plaatste om met den heer Poolman de
leiding op zich te hemen.
Onder hen vinden wy nu de goed bekende
dames Aleida Mulder-Roelofsen en Mina Saa-
bacb en de beeren Henri Poolman, Exfmann
en Holkers.
By hun eerste optreden als eigen gezelschap
in den Tivoli-schouwburg te Rotterdam waagden
zy een stout stuk door bovengenoemd tooneel
spel en blyspel op te voerenteneinde bewys
te geven van hun ernstig streven om de kunst
te dienen.
En hoe dat pogen slaagde, bljjkt wel uit de
gunstige beoordeeling, voorkomende in n° 1,
dt. 1 October 1.1., van Het Tooneel.
Daarin lezen wy o. a.
»Het nieuwe gezelschap der heeren D. H.
Joosten en Henri Poolman is Donderdag flink
voor den dag gekomen. Men had al wat
bedenkelyk gekeken by het vernemen van het
program Liefde is geen Speelgoed en Belach
lyke hoofsche Juffers. Musset en Molière om
mee te beginnen een klassiek waagstuk.
Maar men is tevreden naar huis gegaan.
»Ze kenden hun rollen; het haperde geen
oogenblik. Ze waren geen van allen met hun
figuur verlegen, ze wisten waar ze gaan of
staan moesten en er waren kostelyk bedachte
entréé"s en sorties by. Ze speelden allen, zonder
uitzondering, met groote toewyding, beseffend
dat het er nu'op aankwam, en niettemin dron
gen zy die hinderlyke overtuiging »dat ze
hun best zoo deden" niet aan het publiek op
men bedacht zich dat pas later. Ze droegen,
de meeaten althans, de zwierige kostuums met
gratie en zegden de woorden goed.
»Het was een model-voorstelling in baar soort.
Want men bedenke wel dat men hier te doen
had met het gezelschap Jan C. de Vos zon
der De Vos en mevrouw G. Poolman. Dat
overblyfsel heeft nu getoond dat het ook zonder
die beiden iets kan en iets beteekent.
»De heer Poolman, had het succes van den
avond. Ik bad niet gedacht dat by den baron
in Musset's comedie zoo kalm vermakelijk spe
len kon als hy gedaan heeft. Als Mascarille
in bet nastuk wreekte zich zyn natuur een
beetjedaar was de galante knecht wel eens
wat te veel voyou. Maar niemand die er
minder bartelyk om schaterde, na getrild te
hebben van inwendig pleizier by zyn komieke
gewichtigheid in de vaderrol.
»Mejuffrouw Sasbach zag er bepaald snoezig
uit. Gelukkig kan ik erby voegen dat zy een
heel aardige hoofsche juffer gaf. De lange
tirade, waarin Madeion haar burgerly ken vader
uitlegt, welk verl oop een behoorlijke amourette
nemen moet om aan de eiscben harer hoofach-
heid te voldoen, deed het publiek in een spon
taan applaus losbarsten. Die debuut-avond
kan haar een goede prikkel zyn. En moge
het haar toch vooral niet aan de leiding ont
breken, die baar waarschuwt dat het veelei-
Bchende, stuursche, nurksche publiek zelfs de
allerliefste maniertjes van een allerliefst meisje,
indien het ze telkens ziet herhalen, moede zou
kunnen worden.
De heer Erfmann en mevrouw Mulder-Roe
lofsen waren vooral in hun samenspel gelukkig.
x-Het gezelschap heelt, zoo geen hooge, goede
verwachtingen gewekt. Het heeft Musset, in
de elegante, nooit haperende vertaling van
Antonio (prof. Van Hamel) en Molière in het
aardige half-oud-Hollandsch van den heer
Bouberg Wilson zóo gespeeld, dat het in waar
heid het werk dier Franscbe meesters geweest
i, waarvan de bezoekers den indruk mee naar
huis hebben gedragen."
Ten slotte wyzen wy erop dat de pryzen
der beide eerste rangen zeer billyk zyn ge
steld, zoodat het bezoeken van deze voorstel
ling thans valt onder het bereik van velen,
die anders allicht door, in hunne oogen, te
hooge entrée zich laten afschrikken.
UIT STAD EN PROVINCIE
By kon. besluit is, zooals nog in een
deel der oplaag van ons vorig nommer werd
medegedeeld, benoemd tot substituut-griffier
y de arr.-rechtbank te Middelburg mr
E. L. Umbgrove, advocaat en procureur te
Zutpben, tevens beëedigd klerk ter griffie van
de arr.-rechtbank aldaar.
De heer W. P. Nagel, inspecteur der
posteryen te Breda, heeft de aan hem gedane
uitnoodiging om op te treden als bescherm
heer der afdeeling Walcheren van den Ned.
bond voor post- en telegraaf ambtenaren De
Post aangenomen.
In de jongste vergadering der afdee
ling Zeeland van den Alg. Ned. Wielryders-
bond zyn gekozen voor 1896 tot leden van het
algemeen bestuur de heeren M. J. Doorenbos
D. J. van der Horst Serlé en tot stemge
rechtigden op de algemeene jaarvergadering
heeren H. S. Gratama, J. M. Slegt te G o e s,
C. C. Unger en K. L. Reepmaker te Aar
denburg.
De heeren, by wier naam geen woonplaats
is vermeld, wonen te Middelburg.
Men scbryft ons uit Vlissingen:
Vrydag avond had in de zaal van den heer
Stofkoper eene uitvoering plaats der zang
klassen met klavierbegeleiding, onder leiding
van den heer G. Dommisse. Het toen gezon
gen deel uit de cantate Lof der liefde van
Bokelmann werd door 't koor zeer goed uit
gevoerd. Aan de sopraan- en alt-solo's, niet
't minst aan 't duo, was veel zorg besteed;
het geheel voldeed dan ook uitstekend. Een
viertal aardige zangstukjes van Brandts Buys
werd door kleine dreumessen gezongen op een
alleszins bevredigende wyze, die de uitdruk
king op het gelaat der aanwezige moeders,
welke zooveel zeggen wou als »daar is er van
my ook een by", verklaarbaar maakte.
Het door den heer J. F. Op den Zieke ge
componeerde en gedirigeerde kwartet Goeden
nacht viel, vooral door de wyze waarop de
leerlingen van de hoogste klasse dat zongen,
algemeen in den smaak.
't Spreekt van zelf dat er tegen de eerste
eischen van den zang ook wel eens gezondigd
werd, maar begrjjpeJjjk iB 't ook, dat het heel
wat moeite kost om zulke bewegelijke gasten
op eene behoorlyke hoogte te brengen. Ons
dunkt dat de beer Dommisse daarin al heel
goed geslaagd is en by mitsgaders de ouders
der leerlingen over de resultaten van zyn
arbeid kunnen tevreden zyn.
Als we nu nog een complimentje maken
aan het adres van de dame, die de piano, en
den heer die het harmonium bespeeldedan
doen we dat met de wetenschap dat ze er geen
behoefte aan hebben, maar uit overtuiging
dat hunne medewerking zeer heeft by gedra
gen den aanwezigen een paar uur genot te
verschaffen.
Met de verzending van oesters wil het
nog maar niet recht vlotten, schryft de Iers.
en Th. Grt. Wel wordt langzamerhand iets
meer gevraagd, maar de afname bljjft tot
heden verre by andere jaren in de maand
October ten achteren. Men zoekt natuurlijk
naar de oorzaken van dit verschynsel, en zoo
wordt vermoed dat het hem in de kwaliteit
zit. 'tis moeilijk te bewyzen, dat dit goed
gezien is, maar zeker is het, dat de oesters
nog niet zyn wat zij wezen moeten, en dit
zal wel niet verbeteren, voor er wat meer
zoet water komt.
Het zoutgehalte was deze week nog zeer
hoog, nam. ongeveer 25,5 per nulle, dus nog
boven het normale maximum. Aan dit hooge
zoutgehalte in verband met den langen duur
der broedperiode wordt het ook toegeschreven,
dat er heel wat sterfte is onder de leverbare,
en die verklaring heeft veel schyn van waar
heid, want door het lange melken der oesters
zyn de dieren zeer verzwakt en zy kunnen,
die tyd voorby is, door het schrale water
minder vlug dan anders op kracht komen.
De pryzen der eerste soort loopen van 50
tot 55, die der 2e soort van 40 tot 45 gld.
Afdeeling Middelburg.
Onder voorzitterschap van den beer mr E.
Fokker werd Vrydagavond in een der zalen
van de sociëteit De Vergenoeging alhier
eene algemeene vergadering gehouden van de
afdeeling Middelburg der Vereeniging tot be
vordering van fabrieks- en handwerksnyver-
heid in Nederland.
Als altyd was de opkomst niet groot, behalve
een viertal bestuursleden waren slechts acht,
later tien gewone leden' tegenwoordig.
De voorzitter deelde mede dat de vergadering
was bijeengeroepen ter bespreking van de vraag
of de afdeeling zal toetreden tot den hier ter
stede op te richten arbeidsraad.
Er iB een ontwerp-reglement voor dien raad
opgemaakt, dat in eene op 22 October a. s. te
houden vergadering van bestuurders van ver
schillende vereenigiDgen zal worden behandeld.
Blykens mededeeling van den voorzitter heeft
de arbeidsraad ten doel
1" voorkoming en oplossing van geschillen
op het gebied van den arbeid, hetzy over uit
legging en toepassing van eenige overeen
komst tusschen patroon en werkman, hetzy
over regeling van eenig belang dat die par
tyen voor de toekomst verdeeld houdt;
2° voorlichtingzoo van de overheid in
staat, gewest en gemeente, als van patroons
en werklieden, ten aanzien van alle onderwer
pen welke den arbeid rechtstreeks raken
3° bevordering van bet leerlingwezen.
Hy tracht dit doel te bereiken
a. wat aangaat het onder art. 11° aange
geven
door bevordering op verzoek van eene
party of van beide partyen van eene
schikking
door het geven van eene scheidsrechterlijke
uitspraak, byaldien beide partyen verklaard
zullen hebben zich daarnaar te zullen gedragen
door eene met redenen omkleede mededee
ling van oordeel, uitgelokt door eene of door
beide partyen, doch ook in 't laatste geval
deze slechts zedelyk bindende;
b. wat aangaat het onder art 1 2° aangegever,e:
door telkens wanneer dit van overheids
wege gevraagd wordt omtrent den feitelyken
toestand, de wenschen en behoeften van eeni-
gen tak van ny verheid, van eenig ambacht,
van patroons of van werklieden inlichtingen
en gegevens in te winnen en te verwerken
door gevraagd of ongevraagd, in den
vorm van advies ot van adreB telkens wan
neer dit pas geeft eene meening kenbaar te
maken over wenachelykheid of doelmatigheid
van maatregelen, voorgenomen of reeds geno
men op wetgevend gebied, alsmede over de
billykheid of noodzakelijkheid van vrijstellingen
van eenige wetteljjke bepalingen
door samen te werken met de ambtenaren,
aan wie het toezicht is opgedragen op de
arbeidswet, de veiligheidswet en de wet op de
Btoomtoestellen en door doch alleen op
klacht van belanghebbenden ter kennis te
brengen van den met het toezicht belasten
rijksambtenaar of van de plaatselijke overheid
al zoodanige misstanden, welke voortspruiten
uit niet-naleving van wet of verordening of
van maatregelen, door eenige overheid genomen
als middellijke of onmiddellijke werkgeefster
c. wat aangaat het onder art. 1 3° aange-
door het ontwerpen van modelcontracten
tusschen den patroon of leermeester en den
leerling of zjjne wettelijke vertegenwoordigers,
door het opwekken van de patroons in eenigen
tak van bedrjjf tot het aangaan van verbin
tenissen te dier zake tegenover elkander, en
door te bevorderen dat particulieren borgstellen
tegenover patroons of leermeesters voor de
naleving door leerlingen van overeenkomsten
betreffende het leerlingwezen.
De arbeidsraad laat zich niet in met vraag
stukken van gDdsdienstigen ot staatkundigen
aard als zoodanig.
Onder patroons worden verstaan allen die
in eenige zaak of bedrjjf, alzoo niet voor huis
houdelijke belangen, een of meer loontrekken-
den in dienst hebben.
Onder werklieden worden verstaan allen die
in eenige zaak of bedrjjf, alzoo niet voor
huishoudelijke belangen, tegen loon werkzaam
zyn.
Zy, die als ondernemer, werkbaas enz. niet
tegen vast loon by den hoofdaannemer of by
hem die de zaak of onderneming drjjft in
