ODÉlliisclie Curat
BIJVOEGSEL
Middelburg 12 October.
FEUILLETON.
WAT VIEL HET AlERS UIT!
TAW DB
TAW
Maandag 14 October 1895, no. 242.
OOBLoe.
In een opstel in de Vragen van den Dag
komt het volgende aangrgpende tafreel over een
veldslag voor, door den schrgver uit een ge
schrift van Riko overgenomen.
•Eerst vuren in de verte. Een gezicht ver
doen de moordwerktuigen hun uitwerking.
•Maar weldra komen de legers meer onmid
dellijk met elkander in botsing. Ginds klinkt
het bevel aan een paar bataillonB infanterie
•Voorwaarts I" en de linie stelt zich met gevelde
bajonet in beweging. Bjj de oude garde van
Napoleon ging dat als een muur, steil, onver-
winljjk, geweldig. Ziet, daar stooten zg op een
colonne van den vjjand. Diens front vertoont
weldra een golvende ljjn, die eindelijk breekt,
en honderden gekwetsten en dooden liggen op
den drassigen bodem.
•Het wordt een worsteling van lichaam aan
lichaammen trapt elkander onder de voeten,
doodt elkander op bloedige lgken, verbrijzelt
hersenen met geweerkolven, rjjdt lichamen
open met bajonet of sabel, hakt en snjjdt el
kander leden af. Geen pardon wordt gegeven,
't Is een slachterij. Men strijdt als verscheu
rend gedierte. Zelfs de gekwetsten strjjden
tot het uiterste. Men weet niet meer, wat of
wien men treft.
•Daar van terzjjde nadert een afdeeling ca
valerie en jaagt over dien verwarden, afschu
welijken hoop heen. De paardenhoeven ver-
morselen geljjktjjdig vechtenden, gekwetsten
en dooden. Aan het gebriesch der rossen paren
zich vervloekingen, kreten van woede, gehuil
van smart, wanhoop en razernij.
•Intusschen heeft ginds de artillerie haar
stukken opgesteld en schiet een groot deel van
die prachtige ruiters tot een chaos van brok
stukken van mensehen en paarden.
•Maar ze rukt nader om een meer vooruit
geschoven stelling in te nemen en baant zich
een spoor door de strjjders, gewonden en doo
den. Dan worden ledematen onder zware wielen
vermalen; hersenen spatten uiteen, de grond
verandert letterljjk in bloedig sljjk van men-
scheljjke overblijfselen.
•En na den veldslag Menschel jjke lichamen
zonder hoofden, beenen en armen zonder licha
men, ingewanden aan rood en blauw laken
vastgekleefd; alles dooreengemengd, als in een
vjjzel gestampt.
•Het laatste tafereel van het drama wordt
gevormd door de begrafenissen, waartoe dik
werf landlieden geprest moeten worden. In
wjjde groeven worden ouden en jongen, vrien
den en vjjanden opeengetast. Hier en daar
bljjven, door de groote haast waarmee dat alles
geschiedt, handen en voeten uit den grond
steken, of plasregens spoelen de dunne aard
laag weg, zooals bp Metz.
•Bg Gravelotte moesten de 2000 man, die
reeds 10 dagen niets anders gedaan hadden
dan begraven, nog met compagnieën versterkt
worden, terwgl bg Sédan, waar tgd en gele
genheid ontbraken, de ratten zich te goed
deden aan de lgken, die de lucht mglen ver
in den omtrek verpestten, zoodat men groote
vuren moest stoken tot zuivering van den
dampkring."
Dit alles is haast te akelig om te lezen, en
toch ware het te wenschen, dat iedereen het
las, niet het minst vorsten en ministers.
In datzelfde opstel komen belangrgke mede-
deelingen en uitspraken voor, van welke hier
sommige zonder bepaald verband geciteerd
worden
Dit is de vloek welke op den oorlog rust,
dat elke oorlog de kiem van een nieuwen
oorlog in zich draagt. Een oorlog lost geen
vraagstukken, geen geschillen op, maar schept
er integendeel nieuwe.
Het militairisme is het overheerschen van
Romanuit het Duitsch.
VAN
E. VON WALD ZEDTWITZ.
TWEEDE HOOFDSTUK.
Wglen de hoogwelgeboren heer Glasenap
as als rechtsgeleerde ver buiten den kring
an Beerenhoek bekend geweest als een zeer
chtenswaardig magistraatspersoon. Door en
oor patriot, gold hg tevens voor een uitste-
:end oeconoom en had zich als kantonrechter
n als afgevaardigde bijzonder onderscheiden,
aarbg was hg een beminnelgk, gezellig man
n een trouwe vriend geweest. Voor de zgnen
m zjjnen grooten vriendenkring werd hg veel
e vroeg weggenomen. De wereld zei dat hg
tan een gebroken hart gestorven was endaar
as wel iets van aan. Zgn eenige zoon Felix,
ien zeer begaafd jongmensch, had hem door
gn ongebonden leven als student veel verdriet
-eroorzaakt en was eindelgk, nadat hg een
■nderen Btuöent grovelgk beleedigd had, door
lezen uitgedaagd en in een duel doodgescho-
n. De gezondheid van den vader, die reeds
reel geleden1 had, kreeg hierdoor zulk een
chok dat het niet lang meer duurde of men
oest ook hem begraven op het kerkhof van
t fraaie riddergoed Stedlesburg, de oude
het militair element in de burgermaatschappg
ten boste van de algemeene welvaart. De
moderne maatschappg moet zich met al haar
macht verzetten tegen elke poging van het
militairisme, dat haar in haar grondslagen
poogt aan te randen.
Een nog veel belangrgker post dan het geld,
dat de oorlog kost, is het ontzettend, onbe
rekenbaar verlieB dat geleden wordt door het
onttrekken van zooveel millioenen jonge man
nen, in de kracht van hun leven, aan alle
tabben van productieve ng verheid.
En dit dient men wel in het oog te houden
Een militair brengt niets voortmaar ver
bruikt alleen. En ook de reusachtige sommen
van wapens, uniformen, vestingwerken, kazer
nen, oorlogschepen zgn alle volkomen inpro-
ductief. Het zgn uitgaven waar geen inkom
sten tegenover staan.
Van het jaar 1856, toen de Krimoorlog ein
digde, dateert vooral de gestadige toeneming
van het militairisme. Sedert dat jaar stegen
de oorlogsuitgaven in de meeste landen van
Europa tot het dubbele, in sommige tot het
drievoud. In Nederland bgv. van 12 tot 38
millioen.
De daardoor ontstaande tekorten moeten
voor een deel gedekt worden door leeningen.
Gevolgeen onrustbarend stjjgen van den
schuldenlast. Voor Rusland bgv. tot het 6-
voud, voor Duitschland sedert 1871 tot het
13-voud.
En wanneer men in het oog houdt dat niet
alleen die schulden, maar ook de renten en
aflossingen voor een groot deel voor rekening
komen van het militarisme, dan zgn we zoo
ver gekomen, dat thanB 1/3 der belastingen
dient om de vroegere oorlogen te betalen en
1/3 dient om zich voor te bereiden op de oor
logen der toekomst. Slechts 1/3 blgft over
voor de behoeften van bet land zelf.
In 1810 onder Napoleon I, den soldaten
keizer, kostte de oorlog aan Frankrgk 500
mill, francs., thans, in vollen vrede, 900 millioen.
Vóór 70 jaar bedroeg de oorlogs-begrooting
van ons land 11 mill, gld., nu 38 mill., d. i.
evenveel als de geheele staats-begrooting van
toen
Dit overzicht van een zeer lezenswaardig
opstel namen wg met instemming over uit de
Iers. en Th. Crt.
Kamers van arbeid.
De regeering heeft aan de Tweede kamer
een voorstel ingediend tot oprichting van
Kamers van arbeid.
Bg de samenstelling van het ontwerp is
rekening gehouden, zoowel met de beide wets
voorstellen, vroeger door de heeren Schimmel-
penninck v. d. Oye en Pgttersen ingezonden,
maar later vervallen of ingetrokken, als met
de wenken en opmerkingen, waartoe het onder
zoek daarvan in de afdeelingen der kamer
aanleiding heeft gegeven.
Op de vraag of de oprichting van kamers
van arbeid van overheidswege wenschéltfk is,
antwoorden de ministers van justitie en van
waterstaat dat het nut zich reeds in ons eigen
land heeft geopenbaard. Voldoende is om naar
middelen om te zien ten einde te trachten, voor
zoover de Reg. daartoe bg machte is, eene
goede verstandhouding tusschen patroons en
werklieden te bevorderen, misverstand te voor
komen, voortwoekerend wantrouwen tegen te
gaan, verbitterde geschillen op telossen, voor
beide partgen noodlottige werkstakingen te
verhoeden, en de overtuiging te vestigen, dat
de belangen van beide partgen niet onverzoen-
lgk tegen elkander over staan, maar dat door
onderling overleg en samenwerwerking maat
regelen in beider belang getroffen kunnen
worden.
Een dier middelen acht de Reg. gelegen in
de Kamer van arbeid, eene instelling, die in
naburige rgken, waar zg werd ingevoerd, reeds
goede vruchten heeft afgeworpen.
De Reg. vermeldt vooral dat destgds de
meerderheid der toenmalige Tweede kamer
bg verschil van gevoelen omtrent de samen
stelling, inrichting en taak dier lichamen
het instellen van Kamers van arbeid wensche-
lgk achtte.
Die instelling van staatswege in het leven
te roepen is het doel van dit ontwerp.
Na de redenen te hebben aangegeven, die
aan eene regeling bg de wet de voorkeur doen
geven, wordt in de toelichting o. a. het vol
gende gezegd omtrent de meest wenschelgke
organisatie der Kamers van arbeid en omtrent
familiebezitting der Glasenaps, waarbg nog
vele groote boerdergen, bosschen en fabrieken
behoorden.
Zgn vrouw Marie bleef als diepbedroefde
weduwe achter en alleen hare eenige dochter
Xenia was in staat haren levenslust weer een
weinig op te wekken. Er waren reeds drie
jaren verloopen sedert den dood van den heer
Glasenap; maar zgn weduwe bon nog niet
besluiten de rouw af te leggen, hoewel zg
voelde dat zg tegenover Xenia toch wel ver
plicht was van lieverlede weer onder menschen
te komen.
Een vertrek in het kasteel Stedlesburg, dat
de overledene altgd»mgn schatkamer der
liefde" noemde, kenmerkte het toppunt van
huiselgk geluk. Daar bevonden zich al de
familieportretten, door kunstenaarshanden ge
schilderd. De slotheer in jachtgewaad, als
jonge echtgenoot, daarnaast zgn gade, een
mooie jonge vrouw, stralende van geluk, met
lietelgke, fijne trekken, waaraan ook de wel
dadige ernst niet ontbrak. Xenia en Felix
huizen er op allerlei leeftgden naast. Het
laatste portret van den zoon stelde dezen voor
als een knappe, vroolgke student aan de
universiteit te Bonn. Tot zoolang had hg
zgn ouders geen verdriet gedaan maar
dan Een portret van de moeder uit dezen
tgd, dat in de huiskamer hing, verried het
maar al te zeer; daar lag iets straks op het
lieve gelaat, de stempel van het zielelgden,
de werkzaamheden, welke aan hare bemoeiing
behooren te worden opgedragen.
De oprichting van een kamer van arbeid ge
schiedt bg koninklgk besluit. Zg word opge
richt voor eene gemeente of voor verschillen
de gemeenten, waar de behoefte daaraan is
gebleken en hare oprichting mogelgk blgkt te
zgn.
Het doel, dat met de Kamers van arbeid
wordt beoogd, is de bevordering in onderlin
ge samenwerking van de belangen van pa
troons en werklieden. Te dien einde wordt aan
die instelling opgedragen, vooreerst het ver
zamelen van inlichtingen over arbeids aange
legenheden ten anderen het dienen van advies
aan regeering en regeeringscolleges, wanneer
er om wordt gevraagd of de kanfer uit eigen
beweging daartoe aanleiding vindt, en einde
lgk het voorkomen en vereffenen van geschil
len over arbeidsaangelegenheden tusschen
patroons en werklieden.
Tot de taak der Kamers zal behooren het
verzamelen van inlichtingen over arbeids-aan-
gelegenheden.
Is dit reeds noodig voor de vervulling van
het tweede deel der aan de Kamers van arbeid
opgedragen taak, niet minder zullen de in
lichtingen van nut zgn, indien geschillen over
arbeids-aangelegenheden dreigen, en moeten
worden voorbomen of reeds zgn ontstaan en
de Kamer geroepen is die te vereffenen.
Het dienen van advies aan regeering en
regeeringscolleges.
Het voorkomen en vereffenen van geschillen
over arbeids-aangelegenheden tusschen patroons
en werklieden.
Het streven naar eene betere verstandhouding
tusschen patroons en werklieden zal inzonder
heid vrucht kunnen dragen, indien het aan de
Kamers van arbeid gelukt geschillen tusschen
hen te voorkomen en de ontstane geschillen
in der minne te vereffenen. Een zeer belang-
rgk deel van de taak, welke de Kamers van
arbeid hebben te vervullen, is het werk van
den Yerzoeningsraad. Te dikwgls heerscht
tusschen patroons en werklieden een onderling
wantrouwen dat de besleohting van geschillen
in der minne onmogelgk maakt. DeVerzoenings-
raad heeft in de eerste plaats ten doel het
ontstaan van geschillen te voorkomen en de
ontstane geschillen te vereffenen. Aan de
beslissingen van den Verzoeningsraad kan
intusschen geen dwingende kracht verleend
worden. De eenige maatregel, die ten deze
kan worden toegepast, is van zedelgken aard en
bestaat in het aangeven van de middelen tot
verzoening, in het bevorderen, indien nog
noodig, van eene scheidsrechterlgke uitspraak
en in het openbaar maken van de verslagen
van den Yerzoeningsraad. Stemt éene der
partgen niet toe in het uitlokken van eene
arbitrage, waar de Verzoeningsraad deze noodig
oordeelt, of weigert, na een zorgvuldig en
onpartgdig onderzoek, de party, die blgkbaar
ongelgk heeft, tot herstel van de goede ver
standhouding mede te werken, dan blgft alleen
het beroep op de publieke opinie over, die,
op deze wgze voorgelicht, eene niet te mis
kennen zedelgke macht uitoefent.
In navolging van de ontwerpen der heeren
Pyttersen en Schimmelpenninck v. d. Oye
zgn de kamers samengesteld uit een gelgk
getal vertegenwoordigers van patroons en
werklieden. De vertegenwoordigers der pa
troons worden gekozen door de kiesgerechtigde
patroons, die der werklieden door de kiesge
rechtigde werklieden. Elke kamer kan wor
den verdeeld in zoovele afdeelingen als er
bedrgven of groepen van bedrgven eene
afzonderlgke vertegenwoordiging behoeven en
behoorlgk kunnen worden vertegenwoordigd.
De afdeeling wordt eveneens uit een gelgk
aantal patroons en werklieden samengesteld.
Wordt eene kamer in afdeelingen verdeeld,
dan vormt zg den band tusschen de verschil
lende afdeelingen.
Met het denkbeeld om de kamers in te
deelen in afzonderlgke sectiën van patroons
en van werklieden kunnen de ministers van
justitie en waterstaat zich niet vereenigen.
Zg zgn van meening dat werden de kamers
van arbeid volgens dat stelsel ingericht zg
bezwaarlgk zouden beantwoorden aan het doel
waarmede zg worden ingesteld, het bevorderen
van de belangen van de patroons en de werk
lieden.
dat tevens het lichaam aantastte, en er was
een harde uitdrukking op gekomen, die men
op de vroegere portretten niet zag.
Juist betraden de beide dames het terras
van het middeleeuwsche kasteel, vroeger een
vorstelgk domeingoed, dat reeds door den
overgrootvader van den heer Glazenap ge
pacht werd en honderd jaar geleden door de
familie gekocht was.
Waarheen men zag, ontwaarde men de zorg
zame, liefdergke hand van den eigenaar, die
niets spaarde om het dierbare Oude te be
houden en tevens met de eiBchen van den
nieuweren tgd rekening te houden, verbete
ringen aan te brengen, waar dit slechts mo
gelgk was.
Het terras stond met een groot, van de
familiewapens voorzien portaal, in verbinding
met de voorgevel en was omringd door een
steenen balustrade, versierd met bloeiende
planten. Onder een uitgespannen tent stonden
tafels en stoelen en een gemakkelgke trap
leidde naar den bloementuin, die een reus
achtige fontein omringde. Net onderhouden
paden voerden naar het feodale park, met
eeuwenoude boomen. Mevrouw de wed. Gla
senap, in het zwart gekleed en een zwarte
muts op de grgze lokken, trad naar buiten
met eigengemaakte kransen in de hand en
tranen in de oogen. Xenia, een groote, slanke
dame met lieve, doch vastberaden trekken,
insgelgks in het zwart gekleed, droeg ook
De heer jhr C. Hartsen, van wiens over
igden wg in ons vorig nommer melding maak
ten, werd geboren in de hoofdstad en is voort
gesproten uit een Amsterdamsch geslacht, dat
zich koophandel en scheepvaart tot levensberoep
koos, gelgk ook jhr Hartsen vroeger hoofd was
van een bekend handelshuis aldaar. Jarenlang
was hg ook commissaris van de Kweekschool
voor de Zeevaart.
Vele jaren vertegenwoordigde hg, die gedu
rende 18 jaren in de kamer van koophandel
van zgn geboortestad zitting had, het han
delselement in de Eerste kamer, en als lid dier
vergadering bestreed hg met innige overtui
ging de liberaal-koloniale staatkunde.
Ook had hg zitting in de staten van Noord-
Holland.
Met volle overtuiging bleef jhr. Hartsen
steeds getrouw aan de vrg handelsbeginselen,
welke hg ook, nadat hg voor het oogenblik
van het politieke tooneel verdwenen was, bg
menige gelegenheid in openbare geschriften
en artikelen verdedigde vooral in het Haagsche
Dagblad, de vennootschap waarvan hg presi
dent-commissaris was.
Na voor het hem aangeboden ambt van lid
van den Raad van State te hebben bedankt,
werd hg in 1877 benoemd tot Staatsraad in
buitengewonen dienst, en toen, na de grond
wetsherziening van 1887, de verkiezingen voor
de Tweede kamer een anti-revolutionnair
ministerie aan het bewind brachten, kreeg de
conservatieve oud-senator Hartsen in het
kabinet-Mackay de portefeuille van buitenland-
sche zaken, welke hg van 21 April 1888—21
Aug. 1891 behield.
Na zgn aftreden werd hg tot raadslid van
de residentie, waar hg zich als minister met
der woon had gevestigd, gekozen.
De overledene, die den leeftgd van 73 jaar
bereikte, was commandeur van den Ned.
Leeuw en gedecoreerd met verschillende bui-
tenlandsche orden.
Bg kon. besluit
is aan dr R. N. de Haas, op zgn verzoek,
eervol ontslag verleend als leeraar aan de
R. H. B. S. te Zalt-Bommelen
zgn, ter zake van hun gedrag bg een aan
val op de flankdekking van de optrekkende
wacht van het blokhuis Mata-Ajer (Atjeh) op
den 30en Maart jl., benoemd tot ridder 4e kl.
der Militaire Willemsorde de inf. Ie kl. J.
B. C. Ruiter en de fuselier J. van der Meer.
Aanstaanden Dinsdag verleent de minister
van justitie geene audiëntie.
Ter bekrachtiging zgn aan de Tweede kamer
wetsontwerpen aangeboden voor provinciale
belastingen in Zuid-Holland; Zeeland; Fries
land; Groningen en Limburg.
In zgn buitenlandsch overzicht was door
Het Vad. een afkeurend oordeel uitgesproken
over de Armenische demonstratie te Konstan-
tinopel, en zulks op grond van berichten van
correspondentiën in Fransche en Duitsohe bla
den, die het blad als onpartgdig beschouwt.
Naar aanleiding van deze beoordeeling schrgft
een Armeniër, die in Den Haag woont
•wellicht de eenige in ons land", zegt hg
aan dat blad een brief, waarin geklaagd wordt
dat sniemand in Holland partg kiest voor de
verdrukte minderheid tegenover de barbaar-
sche meerderheid", gelgk de Engelschen doen.
Dat oordeel is zeker hoogst onbillgk, De
Nederlandsche pers heeft niet nagelaten de
gepleegde gruwelen bekend te maken en het
noodzakelgke van afdoende verbetering in het
licht te stellen. Men staat hier te lande niet
minder dan in Engeland aan de zgde der
•verdrukte minderheid."
Het Vad. zegt echter niet ten onrechte,
dat de sschjjnbaar vreedzame, inderdaad gewa
pende demonstratie niet het aangewezen mid
del was om daartoe te geraken." Ook in de
Engelsche pers wordt aldus geoordeeld.
De Armeniër schrgft verder o. a.
•Gg kent natuurlgk art. 61 van het Ber-
lgnsche tractaat, gesteund en ondexteekend
door al de machtige christelgke mogend
heden van Europa, waarin aan de Christelgke
onderdanen van het Ottomaansche Keizerrgk
werd beloofd staking van wanbestuur, van
vervolging, plundering, maagdenroof en moord.
Helaas, nimmer ten volle te herstellen 1 Dit
artikel is ongelukkig een vreeBelgke vloek
geworden voor de Armeniërs. Want steunende
op den ernst van de bedoeling, hebben zg
sedert herhaaldelgk op hun knieën gebeden
bloemen en keek met een somberen blik
langs den weg, dien zg te volgen hadden.
»Hebt gg den sleutel, Xenia?"
•Neen, mama, de tuinman heeft hem al
in de vroegte gehaald."
»Die goede manl" zei mevrouw goed
keurend en was weldra met haar dochter
aohter de boomen van het park verdwenen.
Op een open plek verrees de kapel, die
hier eens door den vorst van het regeerende
Huis gesticht was, en daaraan grensde het
kerkhof, waar de heer Glasenap naast zgn
zoon, te midden der dorpelingen, begraven lag.
Hg had geen afscheiding willen hebben en
de Stedlesburger onderdanen, die hem toch
altgd zeer hoog achtten, vereerden hem hier
om nog des te meer.
Mevrouw zag doodsbleek, maar eensklaps
kwam er een vriendelgke uitdrukking
vol blgdschap op haar gelaat. Er traden
twee kinderen op haar toe en reikten haar
bloemruikers over als aandenken aan dezen
droeven dag. Daarna volgden er nog meer.
»Die lieve kinderen 1" fluisterde zg en
kuste hen hartelgk. Xenia verheugde zich
over deze ontroering, want zg had er bgna
aan getwgfeld of haar moeder ooit weer in
iets behagen zou scheppen.
Toen zg het kerkhof naderden, vertraagden
zg hare schreden en mevrouw riep uit: »0,
Xenia 1 Hoe zal ik het dragen 1"
>Onderwerp u aan Gods wil, moeder en
en gesmeekt om de nakoming daarvan. Maar
met geen ander succes dan meerdere provocatie
van hun onderdrukkers, meer vervolging en
meer moordenNu zgn de Armeniërs dol van
wanhoop en hoe zwak ze ook zgn, hebben zg
den strgd voor hervormingen aangevangen en
daarvoor hun leven veil. De Turken daaren
tegen, dol van woede, sterk als zg zgn, zullen,
indien zg daarin niet worden verhinderd, deze
brandende kwestie spoedig hebben opgelost
door de algeheele verdelging van alle Chris
tenen in het keizerrgk."
Met deze woorden wordt duidelgk aangewe
zen wat de kern is van dit Armenisoh vraag
stuk. Een internationaal tractaat, dat aan de
Armeniërs een betere toekomst beloofde, is niet
nageleefd; en een beroep op dat tractaat
heeft integendeel tot nog erger geleid. Zoo heeft
het tractaat van Berlgn, in plaats van zegen,
nog meer onheil gebracht. Op de mogendhe
den, die het tractaat geteekend hebben, rust
zeker de plicht haar woord gestand te doen-
Letteren en Kunst.
Groote cursus voor zelfonderricht
Amsterdam, S. L. van Looy en
H. Gerlings.
Iedere poging om kenniB en ontwikkeling,
meer nog dan tot heden het geval was, gemeen
goed te doen worden die kennis en ontwik
keling te doen doordringen tot personen, voor
wie ze tot heden vrgwel onbereikbaar waren,
en daardoor die personen in de gelegenheid te
stellen om ook te profiteeren van die mate
rieel® en moreele voordeelen, welke eene groo-
tere mate van kennis ten gevolge kan hebben
elke poging in die richting dient toegejuicht
en ondersteund te worden.
Want, al zgn er uitstekende scholen met
uitgebreid leerplan en uitnemende H. B. S.
met drie en vgfjarigen cursus hoe groot is
niet het aantal van hen, die te ver van deze
onderwg8-centra verwgderd wonen om ervoor
hunne kinderen gebruik van te kunnen maken
En ook hoevelen zgn er niet in onze groote
steden, voor wie het leergeld te hoog is
Die breede schaar van personen is het,
welke de boekhandelaarsfirma S. L. van Looy
H. Gerlings te Amsterdam heeft trachten
te bereiken met haar Grooten cursus voor zelf
onderricht.
Men kent de methoden zonder meester om
door zelfonderricht zich in een of meer
vreemde talen zoodanig te oefenen, dat men
daarin vrg goed kan correspondeeren, en genie
ten van de lectuur in die talen.
In dien trant ongeveer is ingericht de
•Groote cursus" bovengenoemd, met die ver
betering, zouden wg zeggen, dat ze meer
met een practisch doel iB samengesteld. Want
niot uitsluitend de drie moderne talen worden
behandeld, ook het Nederlandsch, dehandels-
aardrgkskunde, het handelsrekenen en het
boekhouden zgn in den Cursus opgenomen.
Uit de opsomming dezer onderwerpen kan
men afleiden, dat de uitgevers in de eerste
plaatö hen op het oog hebben gehad, die niet
in de gelegenheid zgn om eene handelsschool
te volgen, en toch zich voor den handel wil
len bekwamen.
'tKomt ons voor dat ook anderen dan aan
staande kooplieden met succes dezen cursus
kunnen gebuiken. Wg hebben b. v. het oog
op a. s. klerken voor post en telegraphie, die
voor vreemde en eigen talen waaxschgnlgk
aan dezen cursus genoeg zouden hebben. En
het lgkt ons niet onmogelgk toe dat zg met
wat kennis van het rekenen en eenige meer
dere topographische aardrgkskunde, zich aan
dat examen kunnen onderwerpen.
Ook onderwgzers zouden de onderdeelen
Fransche, Engelsche en Duitsche taal zeer goed
kunnen gebruiken om »zonder meester" (d. w. z.
zonder dure privaatlessen) van die vreemde
talens zooveel te weten te komen als tegen
woordig van elk beschaafd man wordt geëischt.
In 't kort het aantal personen, die met vrucht
dezen cursus kan volgen, is legio.
Als we na deze algemeene beschouwing meer
in bg zonderheden afdalen, dan kan het niet
anders of ons oordeel moet gunstig luiden.
Ieder onderdeel van den cursus toch is uit
gewerkt door een erkende specialiteit: het
Fransch door den heer C. A. Hofman te 's Gra-
venhage; het Engelsch door den heer M. E.
Barentz te Amsterdam; het Duitsch door den
heer T. G. G. Valette te Gouda; de Handels
Aardrgkskunde door den heer H. Blink; het
laat u troosten."
»Ik döe mgn best maar—" het snik
ken belette haar voort te gaan. Het hek stond
open, de paden waren opgeharkt en met groen
bestrooid en het heele kerkhof was met palmen
en kasplanten getooid.
»Wat heeft de timmerman dat mooi
gedaan."
>Hg hield van Felix, evenals wg allen."
Xenia schudde droevig het hoofd, daar het
scheen dat haar moeder sleohts gevoel bad
voor hetgeen men den zoon aandeed. Zg ver
deelde de kransen op de graven.
»Gg zegt niets, Xenia twgfelt gg aan
mgn woorden Beminden zg hem niet allen
U ontbreekt de echte, toewgdende zusterliefde.
O, als gg eens wiBt hoe verdrietig dat voor
mg is
sMoeder sprak Xenia op doffen toon.
Mevrouw Glasenap knielde neder op het
graf van haar zoon en sprak: »Yergeef haar,
Felix o mgn zoon, mgn zoon."
Zg barstte in snikken uit en riep eindelgk:
•Zeven en twintig jaar zou hy van daag ge
worden zgn!"
»En papa bgna. zeven en zestig-"fluisterde
Xenia, terwgl er een heete tranenstroom uit
hare tot nogtoe drooge oogen vloeiden. •Moe
der, moeder! Waarom moest al dat vreese
Igke toch gebeuren 1Zg richtte haar moe
der op en omarmde haar hartelgk, maar de
innerlgke tweedracht tusschen die twee, die»
