N°. 219.
1383 Jaargang.
1895
Dinsdag
17 September.
jü»mmjr«e meant.
Dezo courant verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen:
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post francoi
Afzonderlijke nummers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regeb Bij abonnement lager!!
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen, van 17 regels f 1.50
ieder® regel meer 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimtej
Reclames 40 cent per regel.
n emonettft
Middelburg 16 Sept. 8 u. vm. 58 gr.
m. 12 u. 65 gr-, av. 4 u. 64 gr. F..
Verwacht N. wind.
Agenten te VlissingenP. G. de Vet Mestdagh Zoon, te GoesA. C. Doluit, firma weduwe A. C. de Jonge, te KruiningenF. v. d. Peijx, te ZierikzeeA. C. de Mooiï,
te TholenW. A. van Niedwenhuuzen en le TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentifin
aan, evenals de advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmab, te Rotterdam, de Gebe. Bexinïante, te 's Gravenhage, en A. de La Mak Azn., te Amsterdam.
Hoofdagenten voor het Buitenlandte Pz-rgs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daubs Cos., John F. Jones, opvolge*.
Advevtenaën
moeten des namiddags te één uur
aan het bureau bezorgd zjjn, willen
zjj des avonds nog worden opgenomen
Middelburg 16 September.
Het lag voor de band dat de handelwijze
der Gebr. Stork C° te Hengelo tegenover
hun personeel, wegens de onhebbelijke manier
om onze koninginnen uit te fluiten bij haar
bezoek aan die gemeente, aanleiding zou
geven tot eenig geschrijf. Hier vernam
men daarover een afkeurend woord, ginds
hoorde men ernstige stemmen, die beslist de
partij van genoemde heeren kozen. De
gebroeders Stork C° hebben zei ven ver
klaard dat hun schrijven in de Rengelo&che
Fabrieksbodewaarin zij rekenschap gaven
van hun houding aan hun personeel, niet
bestemd was voor het algemeen. Nu dit
echter toch alom verspreid is, en zij zeiven
daarop .in andere bladen eene toelichting
gaven, valt het binnen het terrein der open
bare bespreking. Anders zou het eenvoudig
een kwestie geweest zijn tusschen hen en
hunne arbeiders.
En nu zullen, dnnkt ons, velen, zelfs onder
hen die vaak te ver gaan in hun ijver en
tegenwoordig den werkman beschouwen als
een troetelkind, dat met bijzondere zorg
moet worden behandeld, terwijl andere be
langen, die van den ambtenaarstand of ge
wonen burgerstand, geheel over het hoofd
worden gezien en op den achtergrond gedron
gen, moeten erkennen, dat de Hengelosche
fabrikanten in hun recht waren.
De geest, waarvan de demonstratie ge
tuigde, kan en moet zijn invloed doen gelden
onder het personeel zelf. Door de patroons
is tot dien maatregel overgegaan na herhaalde
waarschuwingde arbeiders, die aan het
protest deelnamen, wisten dus wal hun boven
het hoofd hing.
Over den aard der demonstratie hebben
wij vroeger reeds onze meening gezegd. Zij
is geen mannen- maar kwajongenswerk.
Men beleedigt geen vrouwen, en geen
personen, wanneer geen enkele daad hun
nerzijds daartoe eenige aanleiding geeft.
Men verstoort geen feestvreugde van
anderenmen eerbiedigt hun vrijheid, wil
men dat ook eigen vrijheid worde geëer
biedigd.
Wie dergelijke baldadigheden doet, toont
geen begrip te hebben van zijne rechten en
plichten in de maatschappij en zal van zelf
in den kring van zijn werk, op de fabriek
dezelfde onhebbelijke gewoonte in toepassing
brengen, even onbehoorlijk zich gedragen.
En te meer wanneer zooals niet alleen
in Hengelo maar ook tegenwoordig elders
meer en meer de taktiek wordt om te be-
leedigen en te smaden, wat sommigen rad
draaiers in den weg staat om zich een
gemakkelijk bestaan of invloed te verschaffen.
Er komt meer en meer bij enkele, vooral
bij hen, die zich laten meeslepen en wanen
dat zij socialisten zijn, al kennen zij de
eerste letters van het abc der sociaal
democratische leer nog niet eens de on
hebbelijke gewoonte om, uit zucht zich eens
flink en ferm te toonen, grof heden te zeggen,
de allereerste regelen der gewone burgerlijke
welvoegelij kheid met voeten te treden en
het samenleven onmogelijk te maken.
Dat zullen wij hun niet euvel duiden, maar
wel hun, die zich leiders noemen, doch mis
leiders van het volk zijn. Zij dragen de
verantwoordelijkheid. Wanneer zij zich be
paalden tot het bespreken van de openbare
zaak, zonder personen aan te vallenwanneer
zij op maatschappelijke wondeplekken wezen;
men zon hen daarover niet hard kunnen
vallen. Maar ongeroepen mengen zij zich in
particuliere zaken en aangelegenheden, waar
mee zij niets te maken hebben zuigen uit
alles venijn en hitsen door scheeve voor
stellingen anderen op.
Volksbelangen beweren zij te behartigen
maar zij doen niet anders dan door het be
zoedelen van anderer goeden naam, het zaaien
van tweedracht tusschen patroons en werk
lieden, te verbitteren en een klove te doen
ontstaan, die steeds wijder en wijder wordt.
Zij speculeeren op de slechte eigenschappen
van ons volkop de halve kennis van zoo-
velen, die licht zijn mee te slepen.
In plaats van zooals tegenwoordig ge
lukkig aan andere zijde meer en meer het
streven is, o. a. van hen die vereenigingen
als Ons Huis krachtig steunen de standen
elkaar beter te leeren kennen en waardeeren,
om door onderling overleg aan bestaande
wanverhoudingen en slechte maatschappelijke
toestanden een einde te maken, verwijdert
men die zooveel mogelijk van elkaar.
En is het dan wonder dat mannen als
Gebr. Stork Co eindelijk, na herhaald
waarschuwen, na telkens en telkens weer
geblameerd te zijn geweest, krachtig opkomen
tegen uitingen als tijdens het bezoek der
koninginnen werden gedaan door hen, die
later weer in hunne fabriek zullen moeten
meewerken tot een goed en ordelijk geheel
Het verheugt ons dat slechts vier werk
lieden zijn ontslagen, al beklagen wij hen,
dat zij de slachtoffers zijn geworden van
raddraaiers, maar hetgeen hen wedervoer,
kan tot leering strekken aan velen, die nog
altijd loopen aan den leiband van hen, die
ïleeren op de booze, op de slechte harts
tochten van de min ontwikkelden.
Wanneer hetgeen zij telkens en telkens
weer prediken als de eenige wijze om op te
treden, de heerschende toon moet worden in
onze samenleving, dan wordt die samenleving
onhoudbaar, dan wordt het leven ondraaglijk.
Dan heeft hij, die de grootste trom roert
of het schelst fluit, het hoogste woord.
Dan valt er niet meer te argumenteeren.
Dan is er voor een vruchtbaar, kalm over
leg geen gelegenheid meer.
Mannen, die daartoe het volk aansporen,
dienen door de goedgezinden met minachting
den rug toegekeerd en in 't geheel niet ge
teld te worden
Laat ons ten slotte nog mogen aanhalen
en wij doen dit met volle instemming,
wat een paar bladen, met wie wij het lang
niet altijd eens zijn, schreven over het te
Hengeloo gebeurde.
In de eerste plaats dan het Centrum dat
o. a. zoo juist schreef
„Of er 20 of 2 werklieden zijn ontslagen,
doet zeker niets af aan het feit, dat er thans
arbeiders door een patroon zijn gestraft met
werkloosheid wegens het deelnemen aan
een demonstratie tegen de koninginnen, die
een voor het publiek hoogst tergend kwa
jongensachtig karakter draagt. Wij bebbeD
het reeds vroeger gezegd, dat wij dit ver
schijnsel hebben zien naderen. Wij kennen
tal van patroons, die zeer wel overweg
kunnen met sociaal-democratische arbeiders
en ze nooit zullen ontslaan om hun opinie
over arbeids- en kapitaalverhoudingen deze
zullen enkel blijven vragen of er een naar
hun meening belangrijke verhouding is tus
schen het uitgekeerde loon en den geleverden
arbeid. Maar dat diezelfde patroons het op
den duur zullen goedvinden, wanneer hun
volk buiten de fabriek of werkplaats zich
aan een zeer ernstige overtreding schuldig
maakt, die een symptoon, een onderdeel is
van de algemeene ongebondenheid, de tucht
loosheid en barbaarschheid, waardoor eeü
gedeelte des volks, onverschillig van welken
stand of kom-af, tegenwoordig bezeten wordt
is zeker niet waarschijnlijk.
Zij, die de gebr. Stork zoo hard vallen,
„zien wel een weinig de mogelijkheid voorbij,
dat een fabriek, werkplaats of instelling wel
degelijk schade kan lijden door het in dienst
houden van lieden, die den eerbied, de
betamelijkheid en het fatsoen tegenover
vorstinnen met voeten treden; en toch, die
schade kan worden veroorzaakt, zoowel
wegens den hekel der clientèle als wegens
de stekelige verhoudingen van het personeel
onderling.
„Het schijnt op den weg te liggen van de
sociaal-democratie type R. v. A.
ook waar een goede verstandhouding tus
schen patroons en werklieden heerscht, deze
zooveel mogelijk te verstoren, onverschillig
hoeveel slachtoffers er door gemaakt wor
den. Bovendien gaat diezelfde „partij" de
algemeene neiging tot lompheid, ploertigheid,
ruwheid en bandeloosheid van het straatpu
bliek aanmoedigen en exploiteeren, niettegen
staande men overal elders in Europa, waar
sociaal-democraten zijn, deze handelwijze
klein, laf en gemeen zal Doemen, en deze in
geen geval door de leiders zou worden ver
dedigd.
Hier te lande trotseert men de publieke
opinie, trotseert men geschieven en onge
schreven wetten. Maar daarom is het geeD
wonder dat de arbeiders, naarmate zij meer
ontwikkeld worden, zoodat de public spirit
hen zelfs aanspoort tot het uitgeven van
een eigen dagblad, zich van de huidige
sociaal-democratische partij-leiders gaan af
wenden, die, als men hun onderliDge scheld
partijen nagaat, weinig bewijs levereD, dat
zij in de wieg zijn gelegd voor het vervullen
der plaats onzer tegenwoordige staatslieden
en regeerende beambten.
„Dat thans behalve te Hengeloo, ook te
Enschede arbeiders zijn ontslagen, en dat
door het botsen van den aarden tegen den
ijzerea pot misschien weder vrouwen en kin
deren in rouw en ellende zijn gedompeld,
is een gevolg van de alles behalve humane
tactiek dezer heeren."
In de Vaderlander wordt 't volgende ge
schreven* „Rechtmatige grieven moeten weg
genomen worden, maar evenzeer moeten
laaghartige onbeschoftheden gestraft. Wie
een processie moedwillig beleedigt, is onbe
schoft. Maar evenzeer is het onduldbaar,
dat, waar een loyaal volk feest viert, die
feestviering door enkele zoogen. betoogers
wordt veirgald. Wie niet feest vieren wil, ban
immers thuis blijven. Den socialisten moest
op hun hoogtijden eens wedervaren, wat zij
nu anderen aandedenMen zou hen eens
hooren Er kome toch een einde aan de
laffe toegeefelijkheid tegenover zulke onbe
tamelijkheden, menigmaal ook door sommige
nen der pers betoond. Bij de socialisten
trecht en vrijheid voor allen, d. w. z.
voor ons en voor allen die 't met ons eens
zijn. 't Is verstandig daarop te letten."
Alkmaar naar Hoorn en den locaalspoorweg van
Schoonhoven naar Gouda, werden bekrachtigd'
Eene wet omtrent de bevoegdheid der be
sturen van waterschappen, veenscbappen en
veenpolders tot het maken van verordeningen
kwam tot stand en bepalingen omtrent ver
veeningen werden vastgesteld.
De wetgeving betreffende de rijkspostspaar
bank werd nader gewjjzigd en aangevuld.
Tot beveiliging bjj het verbljjven in fabrieken
i werkplaatsen werden voorschriften gegeven.
Nadat de zegepraal onzer wapenen den val
van het vorstenbestuur op Lombok tengevolge
had gehad, werd tot de invoering van ons
rechtstreeksch bestuur op dat eiland besloten.
Eene lang voorbereide wijziging der Indische
comptabiliteitswet kwam tot stand.
Tot uitbreiding van het spoorwegnet op
Java en Sumatra werden gelden toegestaan.
De ongunstige toestanden der suikermarkt
maakten andermaal schorsing van het uitvoer
recht op suiker in Nederl.-Indië noodzakelijk.
Tot éen der aan uw oordeel onderworpen
maatregelen tot bevordering van de welvaart
in de kolonie Suriname, werd het besluit geno
men; de tweede wacht nog op uwe goedkeuring.
Voor vele andere onderwerpen werd, mede
door het toestaan der noodige gelden bjj de
begrootingswetten, uwe medewerking verleend.
Ook van uwe zjjde werd een vruchtbaar
initiatief genomen voor verbeteringen in de
wetgeving.
De Koningin-Weduwe, Regentes, beeft mjj
opgedragen aan u, mjjne heeren, Haren dank
te betuigen voor uwen ijver en toewjjding aan
De rede, waarmee de minister van binnen-
landsche zaken Zaterdag 11. de zitting der
Staten-generaal, in naam der koningin sloot,
luidde in haar geheel als volgt
sMjjne heeren
Terwjjl de voornaamste onderwepen van
wetgeving, welker afdoening de regeering zich
tot taak beeft gesteld, werden voorbereid, zjjn
in bet afgeloopen zittingjaar velerlei wetteljjke
regelingen tot stand gebracht.
De handelsbetrekkingen tusschen Nederland
en Portugal werden voorloopig geregeld en
eene overeenkomst tusschen Nederland en
Groot-Britannië en Ierland, om het aanbangig
in zake de gevangenneming en voor-
gevangenhouding van den gezagvoer
der der Costa-Rica Packet aan eene scheids
rechterlijke uitspraak te onderwerpen, werd
De gemeenten Rotterdam, Kralingen en Char-
lois werden tot éene gemeente vereenigd, en
daarmede verband houdende wjjziging in
de rechterlijke indeeling gebracht.
Voor eene noodzakeljjke voorziening in de
•egeling en het bestuur van de huishouding
der gemeenten Opsterlanden Weststellingwerf
werd nw steun verkregen.
De bevordering en het ontslag van de offi
cieren der Koninkljjke Nederlandsche Marine
reserve, alsmede de pensionneering van offi
cieren, onderofficieren en minderen dier reserve
en van hunne weduwen en kinderen werden
Tot vermeerdering van de weerbaarheid des
lands werd belangrjjk bjjgedragen door het
toestaan van gelden voor den aanbouw van
drie pantserdekschepen en voor eene betere
bewapening der zee- en landmacht.
Eene wjjziging en aanvulling der wet be
trekkelijk de nationale militie, mede strekkende
ter invoering eener herhalingsoefening voor
de zeemilitie, werd aangenomen.
De duur der werking van de wet, inhoudende
voorziening ter tjjdeljjke versterking der mi
litie, werd verlengd.
Nadere bepalingen werden vastgesteld om
trent het raffineeren van ruwe suiker van hoog
gehalte en omtrent de heffing van invoerrecht
naar de waarde der goederen.
Scheepvaartrechten op het Zederikkanaal
werden afgeschaft.
Overeenkomsten betreffende den Nederland-
schen Zuid-Oosterspoorweg, den spoorweg van
Wjj zeggen liever bij eenige zich noemende
socialisten.
initiatief van een kamerlid (den heer Gerritsen)
overgelaten.
Het kiesrecbtontwerp is intuBsch6n inge
diend, evenals een nieuwe regeling der perso-
neele belasting en een wjjziging van de
indirecte belastingen (zegel-, registratie- en
successierechten). In de laatste weken zjjn
daarbjj gevoegd een regeling van het handels
register en de herziening der belastbare
waarde der gebouwde eigendommen. Weder
eenige voorbeelden hoezeer de zittingjaren
thans ineenloopennog op 't eind van zulk
een jaar bood de regeering belangrjjke ont
werpen aan.
Door de Koningin-Weduwe, Regentes, daar
toe gemachtigd, verklaar ik deze zitting der
Staten-Generaal, in naam der Koningin, te
zjjn gesloten."
De minister werd ontvangen en hem werd
uitgeleide gedaan door eene commissie, be
staande uit de heerenMuller, Van Nispen
tot Pannerden, T. Mackay, V. d. Berch van
Heemstede, Kist, A. Prins, C. van Bylandt en
Van Limburg Stirum.
Het is een lange ljjst die de minister heeft
opgesomd.
En toch als men het Hbld. leest, dan zou
men zeggen dat het nu gesloten zittingjaar
verre van vruchtbaar geweest is.
De Tweede kamer heeft 20 weken van
werkeljjke zitting gehouden.
nen nu de Handelingen opslaat en ziet
dat dit verslag der vergaderingen, wat de
Tweede kamer betreft, 380 vellen of ongeveer
1500 groote bladzjjden of 3000 kolommen be
slaat, dan zou men uit die veelheid van
woorden allicht tot een aanzienlijk getal
daden besluiten.
Toch is de oogst van het zittingjaar niet
zeer rjjk geweest. Behalve aan de begroo
tingen, is een groot gedeelte van den tjjd be
steed voor de behandeling van motiën van
orde, die zelden zoo talrjjk zjjn geweest als in
deze zittingover beschermende rechten, over
arbeidsduur, over arbeiderspensioenen, over de
telefoon, over de Indische suikercultuur, enz.
De eigenlgke wetgevende arbeid daaren
tegen heeft slechts enkele zaken van gewicht
aan te wjjzen. De scherpere invordering van
invoerrechten, de gewerenwet, de veiligheids
wet (voor fabrieken), de verveningen, de rege
ling van het bestuur op Lombok, een paar
spoorweg wetjes voor Nederland en voor Indië,
het onderwjjBwetje van den heer Lohman, een
versterking van het Surinaamsch immigratie
fonds, en last not least de vereenvoudiging
van het burgerljjk procesrecht (voorstel-Har-
togh) ziedaar het voornaamste. En dit
laatBte voorstel heeft nog niet eens het
Staatsblad bereikt, want in de Eerste kamer
moet het nog de vuurproef doorstaan. Men
mompelt reeds dat het daar heftigen tegen
stand zal ontmoeten. Het is echter niet aan
te nemen, dat die kamer een met zoo groote
meerderheid door de andere kamer aange
nomen en door schier de geheele rechtsgeleerde
wereld zoozeer toegejuichte verbetering zal
afwjjzen.
Hierbjj dienen nog gevoegdde uitzonde
ringswetten voor twee weerbarstige Friesche
gemeenten. Deze behelzen zoowat 't eenige
dat de minister van binnenlandsche zaken, de
heer Van Houten, op wetgevend gebied heeft
tot stand gebracht, ofschoon juist van hem,
den man van initiatief, zooveel had mogen
verwacht worden. Vrees voor de verdenking
dat hg de afdoening der kieswet zou moeten
vertragen, schjjnt de reden te zjjn geweest dat
hg zjjn lust tot hervormen heeft willen be
dwingen. Zelfs een zoo kleine zaak, als 't
wegnemen van een onhoudbaren toestand bjj
de beëdiging van raadsleden, heeft hjj aan het
Het Vad. spreekt nog een kort maar zeer
rstandig woordje in de vreeseljjk opgeschroef
de zaak-Seret. De redactie van dat blad geeft
daarin als zjjne meening te kennen, dat de
Kamer al zeer verkeerd zou doen hierover op
haar achterste beenen te gaan staan. Zjj zelve
heeft er herhaaldeljjk haar ongenoegen over
te kennen gegeven, dat officieren, lang buiten
werkeljjken dienst, bevorderd werden tot be
trekkingen, waarvoor zjj nooit in de gelegen
heid waren geweest zich te bekwamen, en zjj
zou al een zeer treurig figuur maken, als zjj
't nu een minister, die met dat stelsel breekt,
ging kwaljjk nemen, omdat toevallig een
Kamerlid daarvan dupe i?. Dat de kamer het
ministerie over deze kwestie zou willen doen
vallen, komt het Vad. onaannemeljjk voor.
Het zou wel een van de onverantwoordeljjkste
publieke bedrjjven zjjn, die zich denken laten
als men, waar zooveel gewichtige vragen, de
hoogste volksbelangen rakende, oplossing
eischen, om deze het ministerie met rust liet
en inmiddels den loop der politiek zou willen
doen beheerschen door een louter persoonlgke
kwestie, waarmee de belangen van éen kamerlid
zgn.
De Haag9che briefschrijver van de Zaan-
landsche Courant weet te melden, dat het
Donderdag en Vrjjdag in de afdeelingen der
Tweede Kamer tameljjk warm is toegegaan
dat de voorstanders van 't ontwerp-Tak al de
zwakke zjjden van het voorstel-Van Houten
hebben blootgesteld, er al de voordeelen van het
vroeger project tegenover stellendedat de
tegenstanders van Tak's kiesrecht-uitbreiding
noodgedrongen hebben moeten erkennen, dat
ook de nu voorgestelde regeling mank gaat
aan grove gebreken, principiëel misschien nog
bg de vorige achterstaat, stellig niet minder
onbilljjkheden in 't leven roept. Doch men
scheen van den kant der anti-Takkianen reeds
besloten om het vooorstel-Van Houten a tort
et a travers te steunen.
De Rjjksmiddelen hebben in Aug. op
gebracht f 8,756,890, in de eersten acht maan
den van dit jaar f 73,137.378, terwjjl het 8/12
der raming is 78,022,829.
Er heeft zich een hoofdcomité gevormd,
met het doel om de oprichting van een ge-
denkteeken te Calcutta, op het graf van den
oud-minister van koloniën mr W. K. baron
van Dedem, te verwezenlgken. Voorzitter daar
van is de heer jhr mr P. M. F. van Meeuwen,
vice-president van het gerechtshof te 's Her
togenbosch, secretaris de heer mr J. van
Gennep, lid der Tweede kamer, te 's Graven-
e, en penningmeester dè heer mr N. P.
van den Berg, president der Nederl. Bank te
Amsterdam.
In een circulaire doen de leden van het comité
een beroep op de medewerking hunner landge-
nooten, die, geljjk zij, behoefte gevoelen om aan
den overledene op deze wjjze eene passende
hulde te brengen. Met het oog op de verwachte
deelneming wordt voorgesteld eene bjjdrage van
f 5, ofschoon ook kleinere of grootere bjj dragen
in dank zullen worden aanvaard. Vooi Oost
en West-Indië, alsmede plaatselijk voor de
gemeente Hoorn, waar de overledene burge
meester was, zgn bjjzondere comités uitge-
noodigd.
Ongetwjjfeld zullen velen in den lande deze
oproeping met ingenomenheid begroeten en
gaarne deelnemen aan deze huldiging van de
nagedachtenis van een man, van wiens groote
gaven van geest en hart en booge opvatting
van zjjne levenstaak op koloniaal gebied het
hoofdcomité zoo terecht gewaagt.
Bjj kon. besluit:
is aan R. D'hont, wed. J. Vermeulen, direc
teur van de rjjks hoogere burgerschool te Mid
delburg, een pensioen verleend van 600
zgn benoemd: tot infpecteur der dir. belast,
te Amsterdam le kantoor J. van der Burch
inspecteur dier middelen te Amsterdam 5e
kantoor; tot inspecteur der dir. belast, te Am
sterdam 5e kantoor M. A. Bringenberg, in-
