Zaterdag
10 Augustus.
Middelburg 9 Augustus.
N°. 187. 138* Jaargang. 1895
hddilnigh comyt.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen?
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco f 2.
Afzonderlijke nummers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
*1»emometef. Agenten te VliosingenP. G. de Vet Mistdaöh Zoon, te GoesA. C. Boxuït, firma weduwe A. C. de Jonge, te EruiningenF. v. d. Peijx, te ZierikzeeA. C. Ds Mooi/, Adve*te«tlte
Middelburg 9 Aug. 8 u. vm. 58 gr. te Tholen: W. A. van Nieuwenhuijzen en te Terneuzen: M. db Jonge. Vérder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiSn moeten des namiddags te één uut
m. 12 u. 68 er- av. 4 u. 70 gr. F.. evenals de advertentie-bureau's van Nijgh Van Diïmab, te Rotterdam, db Gsbb. Bbiinbantb, te 's Gravenhage, en A. db La Ma» Ann., te Amsterdam. aan het bureau bezorgd zgn, willen
Verwacht Z. W. wind. Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs ea Londen, de Compagnie générale de Publicity étrangère G. L. Baubb &Ceb., John F. Jonbs, opvolger. zg des avonds nog worden opgenomen
Advertentieu20 cent per regel? Bij abonnement lager?
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle'
dankbetuigingen, van 17 regels 1.50 j
iedere regel meer 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte?
Reclames 40 cent per regel.1
Kiesrecht
voor de Gemeenteraden.
„Ofschoon het gemeentelijk kiesrecht niet,
gelijk dat voor de Provinciale staten, met
dat voor de Tweede kamer in onafscheidelijk
verband staat, zou de regeering het een
groot voordeel achten, indien, gelijk by de
invoering der grondwet van 1887, de voor
gestelde hervorming ook dadelijk voor de
gemeente kon ingevoerd worden. Geschiedt
dit niet, dan zou de nieuw te kiezen Kamer
zich dadelijk weder, al zij het in anderen
vorm, met hetzelfde vraagstuk moeten bezig
honden, hetwelk deze Kamer door den loop
der gebeurtenissen geroepen is, zoo mogelijk,
voor zoodanig tijdvak tot oplossing te brengen,
als de bepalingen der grondwet ongewijzigd
blijven. De regeering verwacht natuurlijk
niet, dat er niet velen zullen overblijven?
die van meening zijn, dat de grondwet zou
veroorloven hier en daar ietwat verder te
gaan, dan door haar wordt voorgesteld, maar
wel gaat zij uit vau de onderstelling, dat
ook het meerendeel van hen niet wenscht
de belemmering, welke de wetgeving steeds
ondervindt van bet aanhangig zijn van kies
wet-voorstellen, bij de volgende Kamer over
te brengen en als het ware permanent te
maken."
Aldus de minister van binnenlandsche
zaken in zijn memorie van toelichting bij
zijn wetsontwerp tot regeling van het kies
recht.
Voor dit standpunt valt voorzeker veel
te zeggen, al is het eigenaardig dit te ver
nemen van een minister uit het kabinet,
gevormd door den heer Roëll, die indertijd
verklaarde dat, alvorens het kiesrecht voor
de gemeenteraden uit te breiden, de ge
meentewet behoorde herzien te worden ten
einde het centraal gezag meer bevoegdheid
en waarborgen te geven tegenover gemeente
raden, voortgekomen uit het nieuwe kiesrecht.
Wanneer men eenmaal begint ons kies
recht op anderen grondslag te regelen, dat
men dan ook trachte alles zoo mogelijk
onder die regeling te omvatten. Men heeft
dan het vooruitzicht dat op dit punt de
toekomst met kalmte kan tegemoet gegaan
worden en men na korter of langer tijd
wêer niet voor de oplossing staat van een
netelig vraagstuk.
Wij nemen dus voor een oogenblik aan dat
dit motief zoo zwaarwichtig is dat daarvoor
moeten wijken alle andere bedenkingen, o. a.
deze dat eerst behoort te worden nagegaan
welke wijzigingen in de gemeentewet dienen
gebracht te worden, alsmede die dat men de
kan sen voor aanneming van het geheel ver
mindert door de kiesrechtregeling voor de
gemeenteraden in éen ontwerp samen te
vatten met die voor de Tweede kamer en
de Provinciale stateD.
Afgescheiden dus van deze prealabele vraag
worde onderzocht op welken grondslag de
minister wil'voortbouwen en welke eischen hij
stellen wil aan de kiesbevoegden voor den ge
meenteraad. Daarvoor wijst de minister
dezelide regelen aan als die, welke in de art.
15 van zijn ontwerp voor de bevoegdheid tot
het kiezen van leden van de Tweede kamer
der Staten-Generaal zijn gesteld, met dien
v erstande, dat men bovendien ingezeten der
gemeente moet zijn, en dat zij, die niet
vallen onder art. la, over het volle laatst-
verloopen dienstjaar in de gemeente moeten
zijn aangeslagen in een plaatselijke directe
belasting tot ten minste het bedrag, voor de
gemeente of het gedeelte der gemeente, waar
zij wonen, vermeld in de sub art 16 1°, be-
d oelde tabel en hun aanslag in die belasting
op den len Februari ten volle moeten heb
ben voldaan.
Volgens het door den minister aangeno
men stelsel zijn slechts zij, die in de rijks
directe belastingen zijn aangeslagen en alzoo
verplicht zijn de lasten van het gemeente
bestuur te dragen, zoodra op die belastin
gen opcenten ten behoeve der gemeente ge
heven worden, per se ook kiezers voor den
gemeenteraad. Aan de overige kiezers wordt
dit slechts toegekend, wanneer er eene ge
meentelijke directe belasting geheven wordt,
en zij daarin bijdragen voor eene som, die
naar plaatselijke omstandigheden op 1.
tot 2.50 is bepaald. „De bepaling vaD
een minimum is noodig om den gemeente
raad niet de bevoegdheid te geven het lei
dend beginsel der bepaling krachteloos te
maken", zegt de minister.
Ook op dit zeer gewichtig punt dient de
aandacht gevestigd te worden. Het ligt zeker
op den weg van kiesvereenigingen en van alle
andere in de kiesrechtregeling belangstel
lende vereenigingen na te gaan hoever,
volgens de thans bestaande belastingen, vol
gens dien maatstaf het kiesrecht voor de
gemeenteraden zal worden uitgebreid.
Maar al had deze voorgestelde regeling
nn reeds ten gevolge dat er eenige uitbrei
ding van het kiezerspersoneel voor den
gemeenteraad plaats heeft, dan nog blijft er
een groot gevaar verbonden aan dit voorstel
van den minister.
Terecht is reeds van verschillende zijden
er op gewezen dat het hoogst bedenkelijk
is aan de gemeenteraden tot op zekere
hoogten de bevoegdheid te geven om te
beslissen, nog wel bij eene belastingregeling,
of naast de rijks census-kiezers nog andere
cen8us-kiezers invloed op den gang der ge
meentelijke huishouding zullen krijgen.
Reeds door eenvoudig den laagsten aanslag
in eene gemeentelijke directe belasting lager
te stellen dan het minimum-bedrag, naar
gelang van de plaatselijke gesteldheid loo-
pende van 1 tot f 2.50, belet een
gemeentebestuur elke uitbreiding van het
gemeentelijk kiezers-korps met ingezetenen,
die geen rijks directe belasting betalen.
In Middelburg bedraagt de laagste aan
slag in den hoofdelijken omslag 1.74; en
het aantal in de eerste klasse aangeslagenen
1256. Stelt men voor die gemeente het
minimum volgens genoemde tabel op 1.50,
dan vallen de in die klasse aangeslagenen
in de termen kiezer voor den gemeenteraad
te worden. Met eene geringe verlaging van
een kwartje van dien aanslag vallen echter
tal van personen buiten de kiezerslijst.
Aan den anderen kant kan een gemeen
teraad door de gemeentelijke directe belas
ting (bv. met afschaffing van opcenten op
rijksbelastingen) te verhoogen een menigte
kiezers voor den raad scheppen.
Men krijgt zoodoende de nadeelen in dub
bele mate.- het kiesrecht voor de gemeente
zal niet alleen afhankelijk zijn van de rege
ling der rijks- maar ook bovendien nog van
die der gemeentebelasting.
Dat is geen kwestie van ondergeschikt
belang zij bewijst maar al te duidelijk, hoe
het stelsel, door den minister voor zijn ont
werp gekozen, zijne zeer bedenkelijke zijden
heeft, waarop wij vroeger reeds uitdrukke
lijk wezeu.
Eene andere regeling, door den minister
ten opzichte der verkiezingen vcor den ge
meenteraad voorgesteld, betreft de splitsing
der groote plaatsen.
„In de vier grootste gemeenten kan"
zegt de minister in zijne memorie van toe
lichting „de splitsing zoowel ten aanzien
van de staten- als van de raadsverkiezingen
zich aansluiten bij die, welke voor de ka
merverkiezingen zal gelden. Hierdoor zal
de samen werking der kiezers veelvuldiger
worden, wat ongetwijfeld een gunetigen in
vloed zal uitoefenen. De hoofdkiesdistricten
voor de Provinciale staten Middelburg, Assen
en Hoogeveen kunnen in tweeën worden ge
splitst. In de gemeenten met meer dan
15,000 inwoners met uitzondering van de
vier grootste is eene splitsing in drieën
het meest aanbevelenswaardig te achten
Splitsing in twee gelijke deelen zou bij ver
schil van richting te vaak ten gevolge heb
ben, dat geene der richtingen eene meer
derheid in het college verkreeg.
„Ten aanzien van raadsverkiezingen in
groote gemeenten zal eene splitsing tevens
het belangrijke voordeel opleveren, dat niet
langer voor de vervulling van elke open
gevallen plaats telkens de kiezers uit alle
deelen der stad ter stembus behoeven te gaan,
wat de belangstelling in deze verkiezingen
in sterke mate doet verflauwen. Bovendien
ontstaat bij splitsing uitzicht op vertegen
woordiging voor aanzienlijke minderheden."
Zulk eene verdeeling van zeer groote ge
meenten kan, dunkt ons, geen overwegende
bezwaren opleverenmaar men passé haar
niet op minder groote plaatsen toe.
Werkt zij in eerstgenoemde de belang
stelling in de hand, omdat daardoor de
kiezers in de verschillende deelen als 't ware
door elkander geprikkeld worden meer hun
plicht te vervullen dan nu het geval iszijn
de raadsleden, afgevaardigd door zulke
afdeelingen, beter op de hoogte van tal van
belangen en behoeften, waarmee in eene
groote stad alle raadsleden onmogelijk kun
nen bekend zijnbestaat er daardoor kans
dat aanzienlijke minderheden ook hun stem
eens kunnen doen hooren- bij gemeenten
van minderen omvang loopt men, bij dit
stelsel, al ras gevaar, dat men te veel in
klein-steedsche bespreking van allerlei kleine
belangetjes zal vervallen en een wedstrijd
zal ontstaan om, ten koste van het algemeen,
bijzondere eischen te stellen, waaraan niet
altijd voldaan zal kunnen wordenterwijl
de onderlinge naijver allicht zich zoodanig
zal doen gevoelen dat grootere gewichtiger
zaken van meer algemeen belang er onder
zullen lijden.
Voor de hand zou liggen dat voor de
gemeenten het proportioneel stelsel werd
ingevoerd. Dit stelsel voorkomt de zooeven
geschetste nadeelen, daar de gemeente als
kiesdistrict éen geheel zon blijven, en zou
aan de andere zijde het gevaar voorkomen,
dat belangrijke minderheden door een wel
licht slechts geringe meerderheid werden
uitgesloten.
Naar gemeld wordt is door de regeeringen
van Groot-Brittannië en van Nederland de
keizer van Rusland uitgenoodigd een zjjner
onderdanen te benoemen tot arbiter ter be
slissing van het geschil wegens de Costa-Eica-
Packet.
De Donderdag uit O o b t-I n d i ontvangen
mail is gedagteekend 12 Juli.
Het verslag omtrent de voornaamste gebeur
tenissen in het gouvernement Atjeh en onder-
hoorigheden loopt van 19 Juni tot 2 Juli.
In Groot Atjeh trok zich den 20sten
J uni het volk uit Lamkrak te zamen op de
heuvels tegenover de drie door onze hulp
troepen bezette versterkingen ten westen van
Biloel. Een granaatkartets uit ons geschut
dier benting en het geweervunr onzer hulp
troepen deed de kwaadgezinden achter de
heuvels terugtrekken.
Ook eenige der tgdelgke posten werden nu
en dan door geweervuur verontrust. Te Tjot
Rang werd daardoor buiten de benting een
Europeesch fuselier verwond, die den volgenden
dag overleed.
Met de sawahbewerking wordt allerwege
een begin gemaakt.
Wat de onderhoorigheden betreft vallen
omtrent de Oost- en Noordkust geen
bijzonderheden te vermelden.
De voornamelgk tegen Tongkoe Tjihiq van
Melaboeh op de Westkust gerichte bewe
ging staat onder leiding van Toekoe Bindi, die
er in slaagde de gemeenschap met Roending
af te snjjden. Tot steun van eerstgenoemde,
die bljjkt geheel onmachtig te zjjn om de
kwaadgezinden te verdrjjven, is een kleine
versterking van de bezetting naar Melaboeh
gezonden.
Roeboen is door de marine getuchtigd.
De krachtige westenwinden hielden aan. Er
viel meer regen.
De gezondheidstoestand was gedurende den
verslagtgd evenals vorigen termjjn minder
gunstig. Het gemiddelde ziektecjjfer bedroeg
20, en dat van de beri-beriljjders daalde van
6 in den vorigen verslagtgd tot 3ys. Het
sterftecijfer was echter weder hooger.
In een Atjehsche correspondentie van bet
Nieuw Pad. Hbl. komt het navolgende
voor»Als bewjjs, dat er gunstiger voor
uitzichten scbjjnen aan te breken voor onze
Atjeh-politiek, kan of willen de lezers liever
mag ik bier het feit aanhalen dat den
12n dezer Toekoe Nja Makara, vergezeld
van zjjn vrouw, zich tjjdeljjk te Kota Radja is
komen vestigen- Het is waar, de Toekoe doet
het niet voor zjjn genoegendoch hg die
in zoo vele gevallen ons een toonbeeld van
trouweloosheid heeft gegeven wenscht
zjjn zieke ljjf toe te vertrouwen aan onze ge-
neesheeren. Hij, die, aan het hoofd van samen
raapsels slecht volk, ons in Langkat en
Tamiang zoo lang de handen heeft vol gege
ven, komt nu genezing afsmeeken van de door
hem zoo fel bestreden »blandas".
»Hjj is thans gelogeerd in de passangrahan
aabjj Kampong Djawa, alwaar hg dagelgks
door een onzer geneesheeren wordt bezocht.
Hg ziet er erg afgetakeld uit en geeft den
indruk van een troetelkind van alle mogeljjke
kwalen. Bjj alle Atjehsche »doekoens" of hoe
die kwakzalvers verder mogen heeten, heeft
hjj geen heul kunnen vinden.
tMisschien dat onzen Toekoe nu zeer veel
tjjd zal worden gelaten tot inkeer te komen
maar velen hebben er een zwaar hoofd over
Een vos verliest wel zjjn haren, maar zjjü
streken niet, zeggen de pessimisten. De tjjd
zal ons moeten leeren, aan welken kant de
waarheid ligt.
»Heb ik in deze wat te zeggen, wèl ik
zou den doctor gelasten een certificaat af te
geven, cocstateerende dat de Atjehlucht voor
Toekoe Nja Makam erg ongezond is en dat
deze tot herstel van zjjn ontstelde gezondheid
met verlof naar Banda of daar ergens moet
gaan. De rest marcheert dan van zelf".
De gouverneur-generaal ontving dt. 7 Juli
II. een telegram van de koningin-weduwe,
regentes, luidendeHeden bjj uitreiking
eereteekens IndiBche dapperen brengen koningin
en ik hulde en dank aan geheel Indisch leger,
Emma."
Dit draadbericht werd bjj dagorder ter ken
nis van het leger gebracht.
JLi©tteren en JSnnst.
De heeren tooneelcritici te Amsterdam zjjn
weer het nieuwe seizoen begonnen met hun
aanvallen op het Nederlandsch tooneel. Eeni-
gen slaan weer een toon aan, alsof zjj de wjjs-
heid in pacht hebben, en volgens hen deugt
er weêr niets. Zjj schjjnen bjjzonder pessi
mistisch en brommerig van natuur te zjjn.
Thans zullen zjj zeker weer het geheele sei
zoen doorgaan met al af te breken wat van
dien kant komt en dan met een air van gewicht
verkondigen dat zjj alleen het weten.
Zouden de heeren wezenljjk er niet aan
gaan denken om eens iets op te bouwen?
Het tooneel in Amsterdam is in de laatste
jaren, gedeeltelijk door hun voortdurend ha
meren er tegen en het stellen van onmogeljjke
eischen hunnerzjjds, achteruit gevlogen. Dat
is nu in hun oogen misschien een succes, maar
men kan toch ook een ander standpunt in
nemen men kan, de fouten niet verbloemende,
toch ook wel het goede eens vermelden. Gio
vanni in het Hbld. geett in deze een goed
voorbeeld.
Het publiek verschilt in smaak en daaraan
moet een tooneeldirectie voldoen. Al speelt
men nog zulke moderne kunst voor leege
banken, men sticht er geen nut mee. Adres
aan het gezelschap De Vos en Van Korlaar.
Wjj in de provinciën hebben bovendien
meermalen ontdekt dat de meening der heeren
critici in Holland lang niet altjjd recht
had om zich aldus te doen geldenen wjj
hebben daardoor geleerd nooit te vergeter),
dat die slechts het gevoelen van éen man is,
die de plank kan misslaan en dit in onze
oogen nog al eens doet.
Eenige meerdere bescheidenheid en onpar
tijdigheid zou enkelen dier heeren zeker wel
passen.
ONDERWIJS.
Te Breda is voor de hoofdakte geslaagd
de heer P. J. Okkerse van Bruinisse.
Gedeputeerde staten van Friesland heb
ben hun goedkeuring onthonden aan een be
sluit van den gemeenteraad van Opsterland,
waarbjj wegens gebrek aan sollicitanten, enkele
onderwjjzers-jaarwedden waren verhoogd.
Op de te Utrecht door de Vereeniging
voor Gereformeerd schoolonderwijs gehouden
vergadering bleek uit het verslag van den
secretaris, den heer Van Kluyve uit Middel
burg, dat de contributiën afnemen, zoodat de
subsidiën moeten verminderen, hetgeen op en
kele scholen reeds was toegepast. Thans
worden nog 29 scholen gesubsidieerd en 5
normaallessen nl. te Bedum, Rotterdam, Over-
veen, Zwartsluis en Bafloo. Ook worden nog
aan een 5tal kweekelingen gratificatiën van
f 30 en minder gegeven.
Uit het verslag van den penningmeester,
valt het volgende te vermeldenDe vereeni
ging ontving aan contributiën f 2876, aan gif
ten f 64.25 en van de Unie-collecte f 94.70,
totaal met het batig saldo f 4220,77ys, waar
tegenover een uitgaaf stond van f 3403.70.
zoodat het batig saldo ƒ717.071/. bedroeg of
f 300 minder dan het vorig jaar. De vereeni
ging was dus f 500 te kort gekomen, en zoo
het batig saldo verslonden was, moest zjj
roeien met de riemen, die men haar gaf.
O. m. kwamen de conclusies van het Unie
rapport in behandeling.
Na eene korte inleiding en enkele bespre
kingen werd een motie aangenomen, waarbjj
de vergadering zich in hoofdzaak met de
conclusiën van het Unie-rapport vereenigde,
behoudens de opmerking, dat het haar aange
naam zal zjjn, als in de uitvoering nog iets
meer van de vroegere idealen van het sub-
ventiestelsel kan komen.
Omtrent het puntde wenscbeljjkheid en
de mogeljjkheid van een Geref. kweekschool
in het Noorden des lands, werd besloten een
commissie te benoemen om een plan van uit
voering te maken en aan geld te komen.
UIT STAD EN PROVINCIE
Heden is het klokkenspel in den Abdjj-
toren alhier in zoover gereed gekomen dat
het nu weder geregeld speelt.
Gedurende een drietal weken zal het zich
doen hooren, om dan weder eenigen tjjd stil
te staan ter reguleering van de gewichten en
het doen van nog eenige andere werkzaamheden.
Het koninkljjk jacht Victoria and Albert
wordt a. s. Zondag namiddag ter reeds 7aa
Vlissingen verwacht, ten einde Maandag
namiddag in de haven te komen aan de Zui
delijke ponton, ter inscheping van prinses
Henry van Battenberg, die 's avonds van Darm
stad arriveert.
De le luit. K. F. Dil, van het 3e reg. inf.
te V1 i s s i n g e n, is, op zjjne aanvrage, voor
den tjjd van een jaar op non-activiteit gesteld
zonder bezwaar van 's rjjks schatkist.
Te Borssele is deze week ook een
valsch kwartje in circulatie aangetroffen. Het
had een tinachtige kleur, bleek van zachte
stof te zjjn vervaardigd en klonk doffer dan
een echt stnk. Bovendien komen letters, cjjfers
enz. daarop grooter voor dan op een zilver.
In die gemeente lae Woensdag bjj een in
gezetene zjjn eenig gemest varken dood in
het hok. Het gezin ljjdt hierdoor een gevoe
lig verlies. Waaraan het is gestorven weet
men nietvlekziekte was niet de oorzaak.
Dinsdag a. s. zal van uit Antwerpen tot
B a t b, ter gelegenheid van de gemeente
feesten, wederom een zeilwedstrgd met jachten
.van diverse natiën plaats hebben. Daarvoor
zjjn meer vaartuigen dan den vorigen keer
ingeschreven.
Om acht uur 's morgens vertrekken zjj van
Antwerpen om tegen 11 uur te Bath te zjjn
en des namiddags weder te vertrekken.
Beroepen bjj de Ned. herv. kerk te
Wemeldinge de heer P. Kuilman van
Bunnik, cand. te Utrecht.
Mejuffrouw A. van der Graaff te S c h e r-
penisse is met ingang van 1 November
a. s. benoemd tot vroedvrouw te Fjjnaart.
Te S t e k e n e is in den nacht van
Woensdag op Donderdag bjj het smokkelen
van vee in België, een zoon van den land
bouwer H. de B. te Sint Jansteen
(heikant) door een kogel van de commiezen
doodeljjk getroffen. Zjjn toestand is hopeloos.
In den nacht van Woensdag op Don
derdag heeft men te Biervliet de sluiting
van den molen langs den straatweg naar
IJzendjjke verbroken. Van de daarin staande
twee zakken, gevuld met gerstemeel, werd er
een medegenomen.
Meerdere ontvreemdingen op dien molen
gaven der politie aanleiding dien Donderdag
een huiszoeking te doen.
Vevgradcwmgren* tf5on«e*t«n aas.
ntiideiiiuv.
Donderd. 15 Aug. Concert Schuttershof.
Tl,
Vlissingen.
Zaterdag 10Aug. Bal Grand Hotel des
Bains 8 u.
Maandag 12 Aug. Concert Grand Hotel des
Bains 8 u.
