N°. 101,
138® Jaargang.
1895.
Dinsdag
30 April.
nVBElBIKGn
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k 8
met uitzondering van Zon- en Feestdagen?
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco f 2.-
Afzonderlijke nummers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel.' Bij abonnement lager.'
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen, van 17 regels 1.50
iedere regel meer 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte:
Reclames 40 cent per regel.
Agenten te VlissingenP. G. de Vet Mestdagh Zoon, te GoesA. C. Bolttit, firma weduwe A. C. de Jonge, te .KruiningenF. v. d. Peul, te ZierikzeeA. C. de Mooij,
Middelburg 29 April 8 u. vm. 45 gr. te Tholen: W. A. van N ie uwen h u ij zen en te Terneuzen: M. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekbandelaren abonnementen en advertentiën
m. 12 a 53 grav. 4 tl 51 gr. F j san, evenals de advertentie-burean's van Nijgh Van Dithab, te Rotterdam, de Geks. Bemneante, te 's Gravenhage, en A. de La Mab Azel, te Amsterdam.
Verwacht N. wind. j Hoofdagenten voor bet Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicity étrangère G. L= Daubb Crs., Joeh F. Jokes, opvolger.
Advevtentlëa
moeten des namiddags te één uur
aan het bureau bezorgd zjjn, willen
zjj des avonds nog worden opgenomen
Middelburg 29 April.
»Zullen de Prov. staten, indien daarin eens
een kerkelijke meerderheid zitting had, de
provincie ongelukkig maken?
»Men weet beter. In het beheer van bet
gewest enz. brengt dit geen verandering."
Als er ooit een bewij» is gegeven van on-
practischen zin, van totale onbekendheid met
personen en gevoelens, dan doet dit de redac
teur van de Volksstem zeker wel met die re
gelen in het jongste nummer van zjjn blad.
Eilieve, als er geen verandering plaats had,
laat dan Gods water maar over Gods akker
loopen.
Naar onze overtuiging en van alle anti-
clerioalen zou het een ramp voor Zeeland we
zen, wanneer het steile, dry verige clericalisme
daar den scepter zwaaide.
Het zou een omkeer brengen in ons college
van Gedeputeerde Staten, dat van een ijverig
lid als de heer Hejjse zou worden beroofd.
En bovendien ligt het voor de hand dat in de
bureau's van ons provinciaal bestuur langza
merhand een geeBt zou heerschen, waarmee wjj
alles behalve ons zouden kunnen vereenigen.
De redacteur toont hjj moge dan in eigen
omgeving iets weten van bet Calvinisme
het in zyne Zeeuwscbe eigenaardigheden
volstrekt niet te kennen.
En wat wil nu zeggen zyne herinnering dat
de heer De Boer te Zaandam tot lid der
Tweede kamer gekozen is met hulp der demo
cratische anti-revolutionnairen Niet anders,
dunkt ons, dan dat dezen het in hun belang
achtten hem hun stem te geven. Dat is echter
hun zaak, niet de onze, en daarvoor behoeven
wy hun toch niet dankbaar te zjjn.
Wy, op onze beurt, zouden evenwel nooit
meewerken, tenzy in een enkel zeer bjj zonder
geval en dan nog door eene lydelyke houding
aan te nemen, om een clericaal te doen kiezen.
Stel zelfs dat wy het door ons gewenschte uit
gebreide kiesrecht verkregen hadden, dan nog
bleven wy volgens onze eerlyke overtuiging
wars van coquetteeren met de clericalen. Voor
de volkszaak zullen wy stryden, maar tevens
ook tegen de clericalen, omdat wy hen be
schouwen als de belangen van het volk niet
in de goede richting dienende. Dat sluit niet
uit dat wy, wanneer zy een practischen maat
regel, afgescheiden van politiak, willen nemen,
wy daarmee zouden meegaan! Waaromniet?
De Volksstem beweert dat wy in deze dagen
ons beginsel in den steek laten. Op welke
gronden steunt toch die beschuldiging Heb
ben wy ooit met onze democratische gevoelens
doen bljjken dat wy ons anti-clericalisme prjjs
gaven Nooit van zyn levenwant èn voor
land, èn voor provincie èn voor stad geldt
by ons nog steeds de bekende leuze, gegrond
op de ervaring, le clericalisme c'est Vennemi.
Wie daarin belangstelt leze nog eens na
wat wy schreven in ons nommer van 21 Januari
van dit jaar, waarin wy uitvoerig en duidelyk
ons standpunt in deze hebben uiteengezet.
Niet van eenvoudige geloovigen, die naar
geen heerschappij jagen, die slechts hun
geloof kalm en rustig beljjden, zonder anderen
lastig te vallen of te willen dwingen hen te
volgen, duchten wy gevaar, maar wel van hen
die, in hun kleingeestigen overmoed, dryven
en nog eens dry ven en geen geloof of wat zy
ongeloof gelieven te noemen naast zich dulden.
De Volkstemvolhoudende, zooals wy dit
van radicalen als de heer De Koo gewend
zyn, komt ook met het praatje dat er in de
kies ver eeniging Eendracht maakt Macht een
•voorbeeldeloos geknoei" plaats had.
Waarin bestaat dat toch Er is aan som
mige heeren een brief geschreven, en daarop
hebben zy geantwoord.
En nu kregen juist zy, die het minst af
doende antwoord gaven, zoo weinig stemmen
dat zy niet tot candidaat gekozen zyn.
Den heeren Van Doorn en Sprenger behoefde
men niet te schryven, ook omdat zy beiden
lid der vereeaiging zyn. Op hen waren de
meeste stemmen uitgebracht. Bovendien heeft
jle eerste zoo flink, zoo beslist zich bjj de
liberalen aangesloten dat daarop toch aller
minst iets te zeggen valt. Hy is een eer-
ljjk man.
De gevoelens van den heer Van der Swalme
kende men van vroeger.
De heer Tutein Nolthenius zeide stellig een
liberaal lid der Eerste kamer te willen stemmen-
Wy meenden ter wille der kiesvereeniging
dat te moeten releveeren, en daarom nog even
te moeten terugkomen op ons besluit om het
z wjj gen te bewaren tegenover de Volksstem.
Wy voegen daarbij echter uitdrukkelijk het
verzoek ons blad niet te vereenzelvigen met
de gevoelens en besluiten, door de leden dier
kiesvereeniging op vergaderingen geuit of ge
nomen. Wy staan daar geheel buiten.
Toch begrypen wy niet, hoe sommigen
wy spreken niet van anti-revolutionnaire drjj-
vers, die, uit partybelang, nooit zullen nala
ten al wat van liberale zjjde geschiedt in een
verkeerd licht te stellen zoo vreeselyk
kunnen afgeven op de wrijving van meening,
waarvan op die vergaderingen bljjfet. Het is
juist een -voorrecht dat men daar overleg
pleegten nu ligt het voor de hand dat men
geen zestig menschen by elkaar kan brengen,
of er bestaat verschil van meening. Dat is
y alle partyen zoo.
Het eenige onderscheid tusschen onze te-
gestanders en ons is dat de clericalen liever
in het duister werken en wy, liberalen, het
volle licht niet schromen over onze hande
lingen.
Thans nemen wjj echter voor goed afscheid
van de Volksstem, na tot slot te hebben opge
merkt dat de redeneering van het blad ons
versterkt heeft in de meening dat het met
sommige radicalen moeilyk is den practischen
weg te bewandelen en het altjjd bezwaarlyk
valt, in casu voor den redacteur van de Volks-
i, om van verre zaken en personen met
een onpartydigen en juisten blik te beoor-
deelen.
Recht of willekeur.
Onder dit opschrift bevatte het te Rotter
dam verschijnende dagblad de Nederlander
van Donderdag 11. een stuk over eene voor
Vlissingen in 't byzonder en voor W al-
heren in 't algemeen belangrijke kwestie,
nl. die der Marinesluis en haven.
Nu eerlang de Tweede kamer over het in
deze door den raad van Vlissingen haar ge
zonden request rapport zal uitbrengen, meende
de schrjjver, die hoopt dat dit adres niet ter
griffie zal worden gedeponeerd, ter voorlichting
van de publieke opinie, het volgende te moeten
opmerken, dat wjj belangryk genoeg achten
om ook in ons blad op te nemen.
»Een haven aldus schreef hy een
haven, toegang tot het zoogen. Dok, »de ma
rinehaven", werd in het jaar 1857 bjj contract
geheel door de gemeente aan de marine afge-
by welk contract bepaald werd, »dat
de gemeente afstand doet van alle de rechten,
welke dezelve is hebbende of zoude kunnen
su8teneeren op den eigendom van de voor
leidende tot het dok der marine be
houdens het recht voor handel en scheepvaart,
zoowel met zeü- als stoomschepen om de haven
te kunnen naderen, daar binnen te loopen
en daarin te laden en te lossen.
Dit contract werd niet gemaakt in het bet
lang en op verzoek der gemeente, maar in
het belang der marine in verband met moei
lijkheden over de inrichtingen ter verzameling
van beer- en mestspeciën, die dicht aan die
haven grenzen.
Zoo werd dan ook dientengevolge by dat
zelfde contract aan de gemeente de verplich
ting opgelegd om een beerput te maken,
waarvan de beer door een koker in zuidelyke
strekking onder den grond en onder den wal
door naar buiten gevoerd, aldaar alleen en
nergens elders, in de vaartuigen tot afvoer
zal uitloopen."
En nu doet zich het curieuze feit voor, dat,
terwyl deze overeenkomst tusschen ryk en ge
meente ten volle kracht heeft, vanwege het
ryk een dam is gemaakt in het buitensluis-
hoofd van bedoelde sluis, zoodat er geen
kwestie meer is van het naderen en binnenval
len in die haven, waarvan het gevolg is, dat
in stryd met de aangehaalde clausule uit het
contract van '57 deze haven voor handel en
scheepvaart onbruikbaar is geworden.
Maar bovendienterwyl in het contract de
gemeente verplicht is geworden alleen op de
aangewezen plaats in de voerhaven in de vaar
tuigen te laden, is nu door groote aanslibbing,
4 M. circa, deze lading eenvoudig onmogeljjk
geworden, hetgeen der gemeente natuurlyk
schade berokkent.
Een merkwaardig feit dus Het ryk verbindt
zich een haven open te houden voor handel
en scheepvaart, en verplicht de gemeente tot
een bepaalde afladingsplaats, en toont, door
nu een dam in het buitensluishoofd te leggen,
dat het niet van plan is die verbintenis na te
komen en maakt, door de voorhaven niet op
diepte te houden, der gemeente het nakomen
harer verplichting, tot hare schade, onmogeljjk
Wat is tusschenbeide gekomen, dat deze
zonderlinge handelwyze verklaren kan Opper
vlakkig zou men vermoeden dat zy haar oor
zaak heeft in eenige willekeurige contractbreuk
van de zjjde der gemeente, die daarvoor op
deze wjjze zou moeten boeten.
Maar de zaak staat juist omgekeerd.
By den aanleg der groote havenwerken te
Vlissingen, een aanleg door het ryk niet op
verzoek van Vlissingen begonnen, is door het
ryk ook de marinehaven voorzien van een
schutsluis, omdat ook deze haven toegang werd
tot kanaal en havenwerken.
Daarby heeft men de voorhaven verkort en
omgelegd. Het heeft geld genoeg gekost. Niet
minder dan f 1.319.092.435. Maar nadat 31 Juli
1875 de Marinehaven gesloten werd met het
oog op deze gewichtige verandering (toen
noemde men dat nog naief s>verbetering") is zy
nooit meer geopend, omdat, door de genoemde
verandering, de haven bjj hooge zeeën ontoe
gankelijk is geworden voor de schepen, en ook
gevaar opleverde voor de sluisdeuren, die nu
aan de volle kracht van de golven blootstaan
Nu heeft de minister den 8en Dec.'93 in de
Eerste kamer verklaard, dat het bruikbaar
maken der Marinesluis zniVkosten niet minder
dan f 350.000 en er bjj gevoegd, dat bjj ver
meent dat de behoefte van de scheepvaart op
dit oogenblik zulk eene belangrjjke uitgave
niet wettigt.
Maar Z.Ex. schynt hierby uit het oog te
hebben verloren, dat niet op verzoek van de
gemeente, noch op verzoek van handel en
scheepvaart een bruikbare haven is bedorven,
en dat dus die f 350.000, in geval zy werden
uitgegeven, niet zouden zjjn een gave aan
Vlissingen of aan de scheepvaart daar, maar
eenvoudig een uitgaaf, noodig geworden door
een verkeerd project van rijksambtenaren.
Nu is het toch in stryd met alle recht, dat
deze gemeente zou moeten boeten voor de fout
anderen, en daarom toe te juichen, dat de
Raad besloot deze zaak niet te laten rusten,
maar het recht te zoeken, dat niet vrjjwillig
werd verleend. De Staat is toch ook niet ge
woon zyn recht op gebouwen of gronden te
laten varen, waarvan het bezit niet in eene
oogenblikkeljjke behoefte voorziet. Hoeveel te
meer moet hy dan hier het recht van anderen
ontzien, wier belangen by krenkt.
Maar zeer te hopen is het, dat de Tweede
kamer, nu voor de tweede maal een verzoek
tot baar komt om door haren invloed de regee
ring tot rechtvaardigheid te bewegen, het voor
de gemeente opneme en het daarheen leide,
dat in deze zaak het recht worde gehandhaafd,
dat nooit wordt gekrenkt zonder schade voor
de publieke zaak".
De schrjjver deed zeker een goed werk met
een en ander, waarvan het meeste onzen lezers
uit vroegere mededeelingeu bekend is, nog
eens te releveeren in een Hollandsch blad, dat
in de nabjjheid der residentie verschynt.
Het is noodig dat de zaak levendig worde
gehouden. Ook wjj hopen te gelegener tyd
daartoe nog bet onze te doen.
Dezer dagen heeft in een zitting van den
krygsraad te 's-Gravenhage de voorzitter,
kolonel Römer, na voorlezing eener vrijspre
kende sententie van het Hoog Militair Grechts-
hof, krachtig geprotesteerd tegen de uitlating,
die de advocaat-fiscaal zich bjj de behandeling
dezer zaak in openbare zitting van het Hof
tegen den Haagschen krygsraad veroorloofd
heeft.
Hiervoor was, meent Het Vad., alle reden,
Volgens het UtrDagblad heeft hjj gezegd,
dat »het door den krygsraad in deze gehouden
onderzoek zeer onvolledig en de instructie
dezer zaak oppervlakkig is geweest." Derge-
lyke critiek, getuigende van geringschatting
van het werk van anderen en overschatting
van eigen verdiensten, dunkt Het Vad. van
die plaats onbetamelyk. Zeker heeft de advo
caat-fiscaal toezicht te houden, »dat de zaken
in de krjjgsraden op regelmatige wjjze worden
behandeld", maar hjj oefent dat toezicht uit
door correspondentie met de auditeurs en niet
door openljjk een wegwerpend oordeel uit te
spreken over den krygsraad.
Bovendien was in casu voor dit oordeel geen
grond, zooals kolonel Römer heeft doen uit
komen. De onschuld van den beklaagde, die
beschuldigd was van het stelen van paarde-
dekens, doch bjj gebrek aan bewjjs was vrij
gesproken, was voor het Hof overtuigend
gebleken, omdat hy zich op een alibi kon be
roepen. Tegenover den krygsraad had hjj dit
niet kunnen doen, omdat de getuigen k charge,
die verklaarden paardedekens van hem gekocht
te hebben, zich toen den juisten datum niet
herinnerden, en voor het Hof wel.
De krygsraad, die zich, naar Het Vad. mede
deelt, juist voor deze zaak zeer veel moeite had
getroost, dagen lang registers en boeken heeft
nageplozen om de vermissiEg der dekens te ont
dekken, en wel 50 man in de kazerne en in
het hospitaal heett ondervraagd, verdient dus de
op hem geworpen blaam niet, en de voorzitter
verdient lof, dat hy daartegen openljjk heeft
geprotesteerd. De taak van den krygsraad, uit
niet-rechtsgeleerden samengesteld, die door
gaans met groote nauwgezetheid en jjver hun
ambt verruilen, is waarlyk niet zoo benijdens
waardig, om hem dus in 't openbaar af te
breken en zyn prestige te benadeelen.
In Augustus zal een vergelykend examen
plaats hebben voor surnumerair der poBteijjen
en telegrafie. Er zyn 10 plaatsen vacant,
waarvan hoogstens 2 voor vrouweljjke candi
dates Aangifte vóór 15 Juli. De St.-Ct. no
96 bevat byzonderbeden.
Gecursiveerd staat onder de oproeping:
»De aandacht wordt er op gevestigd, dat
de surnumerairs er niet op zullen bunnen
rekenen, dat hun eene standplaats zal worden
aangewezen op het kantoor ter plaatse waar
hunne ouders of voogden gevestigd zyn; zjj
zullen voor korter of langer tyd geplaatst
worden daar, waar dit voor hunne ontwikkeling
of in het belang van den dienst het best wordt
geacht".
Bjj koninklyk besluit:
is de kapt,-luit. t/z. L. C. Rovers gedeta
cheerd by het dep. van marine en hem opge
dragen de betrekking van inspecteur van den
marine-torpedodienst, tevens lid der commissie
tot het examineeren van zeeofficieren en adel
borsten
is de luit. t/z. le kl. H. Herman eervol ont
heven van de tydeljjke waarneming dier be
trekking
is aan mr L. J. Bouricius, op zyn verzoek,
eervol ontslag verleend uit zjjne betrekking
van ontvanger der registratie en domeinen te
Delft
is de adj. in buit. dieEst van H. M. de Ko
ningin, de luit.-gen er aal, commandant van het,
leger en chef van het dep. van oorlog in N.-I..
A. R. W. Gey van Pittius, op zyn verzoeb;
eervol uit 's lands dienst ontslagen, onder
dankbetuiging en met behoud van aanspraak
op pensioen.
De St. Ct. bevat een kon. besluit tot vast
stelling van nieuwe formulieren van de be-
schryvingsbiljetten voor de belasting op
bedryfs- en andere inkomsten.
Opnieuw is door de regeering aan de
Tweede kamer een wetsontwerp aange
boden tot wjjziging van de artt. 379, 380 er
383 van het Wetboek van Koophandel, welke
zaak ten gevolge van de ontbinding der
Tweede kamer, het vorig jaar, onafgedaan
bleef. Wat het wezen der zaak betreft, wer
den in het thans aangeboden ontwerp op een
drietal punten van het vorige ontwerp afwjj-
kende bepalingen voorgesteld, en wel
1° aan den schipper in het vreemde land de
keuze te laten tusschen den Nederlandschen
consul en het naar inheemsche wet bevoegd
gezag2® de in het vorige ontwerp bjj art. 2
voorgestelde wjjziging in de aanwyzing van
hen, die met den schipper de scheepsverklaring
moeten afleggen, niet over te nemen, zoodat te
dien aanzien de regeling van art. 383 Wetb.
v. Koopb. behouden bljjffc, met dien verstande,
dat thans in het artikel uitdrukkelijk de be
voegdheid wordt verleend de verklaring niet
door allen gelyktydig te doen afleggen, en 3°
ook voor de in art. 383 bedoelde verklaring
evenals die van art. 379 den termyn te Btellen
op driemaal 24 uren.
Bovendien is in art. 2 eene bepaling opge
nomen, die in het vorig ontwerp niet voor
kwam en die gewenscht schijnt tot opheffing
van mogelyke rechtsonzekerheid op dit punt
en door invoeging van enkele woorden in den
aanhef van art. 379 bjj de berekening van den
daar gestelden termyn, mede de Zondag uit
drukkelijk uitgesloten.
Volgens het ontwerp zullen de hiervoren
genoemde artikelen aldus luiden
Art. 379. Elke schipper is gehouden uiterljjk
binnen driemaal 24 uren, den Zondag niet
medegerekend, na zyne aankomst in eene
haven, zyn journaal te vertoonen en eene ver
klaring van zyne reis afteleggen, inhoudende:
lo. de plaats eu den tijd van zyn vertrek
2o. den koers dien hy genomen heeft
3o. de gevaren, welke hy geloopen heeft,
de ongeregeldheden welke aan boord hebben
plaats gehad, en de andere merkwaardige om
standigheden van zyn reis.
Art. 380. De vertooning geschiedt en de ver
klaring wordt afgelegd
In eene vreemde haven buiten dit land, ten
overstaan van den Nederlandschen consul of
of aan het daartoe bevoegd gezag
in eene haven van het koninkrjjk der Ne
derlanden ten overstaan van den kantonrech
ter of een der kantonrechters in de gemeente
waartoe de haven behoort, en in de koloniën
en bezittingen in andere werelddeelen ten over
staan van bet daartoe bevoegd gezag.
Art. 383. De schipper is, in geval van schip
breuk, van het inloopen in eene noodhaven of
van schade, gehouden daarvan met alle tegen
woordig zjjnde officieren en scheepsgezellen, al
of niet gezamelijk, verklaring af te leggen op
de eerste plaats hunner aankomst, binnen den
in art. 379 bepaalden termyn en ten overstaan
van de in art. 380 aangewezen openbare macht.
onbesvwtjsT
Bjj de uitgevers Kluwer Co te Deventer
verscheen eene brochure, getiteld: Handen'
arbeid, Huisvlijt en Lager Onderioys door L.
A. den Hollander, met een voorwoord van den
heer P. H. van der Ley. In dat werkje wordt
ten eerste de aandacht gevestigd op den toe
stand van den handenarbeid in Nederland, dat
in verval is, en worden de oorzaken van dat
verval nagegaan; vervolgens wordt het genees
middel aangegeven ten einde het kranke orga
nisme op te wekken tot een verjongd, krachtig
leven.
Bovengenoemde brochure houdt een pleidooi
voor handenarbeid, met warmte geschreven,
en de aandacht wel waard. De schrjjver wil,
om den handenarbeid uit zyn kwynenden toe
stand tot een nieuw leven te brengen, een
tjjdschrift stichten op gansche nieuwe grond-
De aard van dat nieuwe Maandblad wordt
omschreven in een programma, dat aan het
slot der brochure voorkomt.
- De heer G. van Djjk te Oostkapelle
is benoemd tot onderwyzer aan de openbare
school te Loenen aan de Vecht.
Aan het toelatingsexamen voor de hoogera
krjjgsschool en den intendance-cursus, dat de
vorige week te 's-Gravenhage is afgenomen, heb-
o. a. voldaan de le luit. adj. F. L. Lam-
brechtsen, van het 2a reg. inf., en de Ie
luit. V. Noest, van de kon. militaire academie.
Voor den intendance-cursus heeft voldaan
2e luit C. D. A. Zimmermannn, van het 4e
ig. vest. art.
KERKNIEUWS
De beer J. J. Timmerman, te Yerseke
heeft het beroep bjj de Vrjje Evangelische
gemeente te Winschoten aangenomen.
Wekelijksche opgaaf betreffende de Ned.
Herv. kerk.
Beroepen naarHillegom C. de Wilde Czn.
te Schiedam; en naar Steenwjjkerwold W.
Lamers te Rysoord.
Bedankt voor: Aalfen en Linschotcn J. A.
van Leeuwen te Angerloo; Oude en Nieuwe
Wetering W. van Es veld te HattumMaria
Horebeke (België) J. P. Wouters te Roozen-
burg; Giessen-Oudkerk c. a. C. H. Callenbach
te Dirkslanden voor Zuidland dr P. A. Klap
te Oosterland.
UIT STAD EN PROVINCIE.
Zeventien nageljongens, in dienst der
maatschappij de Schelde, die werkzaam waren
aan het alhier in het droogdok in repara
tie liggende stoomschip Smeroe, hebben heden
morgen het werk gestaakt, wyl zy meerder
loon vorderden.
De kwestie was dat jl. Zaterdag ook eenige
Middelburgsche jongens als nageljongens wa
ren aangenomen tegen een cent per uur meer
en de Vlissingers dat ook wilden. Dit werd
geweigerd op grond dat de Vlissitgsche jon
gens per dag nog 20 cent extra krjjgen als
schadevergoeding of zoogenaamd koffiegeld.
Hun eisch werd alzoo niet ingewilligd en
tevens werden zjj uit den dienst der maat
schappij ontslagen.
Reeds in den voormiddag namen zy, die
