N°. 67.
138" Jaargang.
1895.
Woensdag
20 Maart.
van
nillllElftlRtiSCII): COURANT.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco f i
Afzonderlijke nummers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Ad verten tiën20 cent per regel l Bij abonnement lager."
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen, van 17 regels 1.50 j
iedere regel meer 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.'
Reclames 40 cent per regel.
Thermonetcr.
Middelburg 19 Mrt. 8 u. vm. 40 gr.
m. 12 u. 48 gr-, av. 4 u. 47 gr- F
Verwacht W. wind.
Agenten te VliBsingenP. G. de Vit Mestdagh Zoon, te GoesA. C. Boluit, firma weduwe A. C. de Jonge, te KruiningenF. v. d. Peijl, te Zi6rikzeeA. C. de Mooij, Advertenllë»
te Tholen: W. A, van Nieuwenetjiozen en te Terneuzen: M. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën moeten des namiddags te één uur
aan, evenals de advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmab, te Rotterdam, db Gebe. Beuntante, te 's Gravenhage, en A. de La Mas Am., te Amsterdam. aan het bureau bezorgd zjjn, willen
Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cu., Job* F. Jombs, opvolger. j zy des avonds nog worden opgenomen
Middelburg 19 Maart.
II.
(Slot.)
Wanneer het waar is dat de uit te betalen
arbeidsloonen staan als 6 1 de heer
Doornbosch zegt zelfs als 10 1 dan is de
conclusie niet ongerechtvaardigd dat een der
gelijk verschil in cultuur zich moet openbaren
öf in meer compacte bevolking in die streek,
èf in meerdere welvaart. In streken waal
meer dan vroeger productief werk is moet zich
dat openbaren in dichtere bevolking of in
meer welvarende toestanden. Die conclusie
is niet onjuist. Die conclusie zal ik aan de
feiten toetsen. En dan neem ik het verBlag
van do landbouw-enquête van 1887, dat pit-
nemend standaardwerk, dat ieder, die over dit
onderwerp wil spreken of schrjjven, op de
voorste plank van zjjn boekenkast moet hebben.
Ik kies natuurljjk de provincie, waar ik het
beste bekend ben, en wel de Noord-Hollandsche
streek waar men ik zeg niet eeuwen maar
eene eeuw de veehoudery heeft uitgeoefend.
Ik neem die landbouwdorpeD, waar geen
ander middel van bestaan wordt uitgeoefend,
plaatsen, die niet liggen in de nabjjheid van
groote steden.
Ik neem enkel dorpen, waar geen ander
bestaansmiddel wordt uitgeoefend, waar men-
schen wonen, die alleen van het landbouw
bedrijf leven. En dan kom ik tot deze con
clusie dat in de Noord-Hollandsche dorpen,
w aar veehouderjj en zuivelbereiding wordt
uitgeoefend, in gunstige omstandigheden,
leeft één mensch per H. A.
Wanneer men in Noord-Hollandeche dorpen
meer menschen dan hectaren telt, dan is dit
omdat er intensieve cultuur of andere midde
len van bestaan worden aangetroffen aan den
Langedjjk wonen er zelfs 4 op éene hectare
maar in landbouwende zuiveistreken is het
hoogste bereikbare cjjfer éen mensch per hec
tare. Ik zal eenige voorbeelden opnoemen.
Abbekerk met 782 H. A. weiland en 700
menschen Warmenbuizen, dat 814 H. A. groot
is, met 1345 menschenSchermerhorn 1100
H. A. groot, met 1118 menschenllpen-
dam waar 2017 H. A. grasland is en 1908
menschen. Er zjjn ook dorpen van minder,
maar het hoogste cyfer in veehouderBtreken
is dus een per H. A. Laten wjj nu eens gaan
naar de streken die altyd bouwstreken zjjn
geweestblyf ik in de provincie Noord-Hol
land, dan zou men my misschien beschuldigen
van onjuistheden, en my toevoegen dat daar
slechts bouwland is. Dan zou ik komen tot
den Anna-Paulownapolder, waar 5800 H. A.
en 2700 menschen zjjn. Op de Haarlemmer
meer, waar op 18,500 H. A. 15,800 menschen
wonen, waarvan volgens de onderstelling van
den heer 't Hooft, wanneer alles weiland is,
nog 6000 zouden moeten afgaan.
Men zou my allicht kunnen verwyten dat
die cjjfers niet juist zjjn, omdat zjj geen best
bouwland betreffen. Gaan wij dan naar den
Dollart, eene landbouwstreek onder beklem
recht.
Finsterwolde, groot 4623 H. A., telt 2946
zielen. Deze moeten het goed hebben, zal meB
zeggen, en niet met een werkdag van acht
u ren tevreden zjjn, als het bouwland zooveel
meer arbeid vordert dan de veehoudery. Neem
ik echter het enquête-verslag ter hand, en dit
mag ik doen, want de protectionisten beroepen
er zich ook op, dan vindt men dat men in
Finsterwolde meer ljjdt aan overbevolking.
»Overvloed van werk" (zegt bet verslag) slokte
daar vroeger talrjjke werklieden heen, die
thans werkloos zjjn."
Het bljjkt dus dat men daar aan die 2946
menschen nog te veel heeft. Maar éene ge
meente bewjjst natuurljjk niets, en dan noem
ikAduard met 3062 H.A. en 2200 inwoners
men vindt daar zware kleiTen Boer met 5690
H.A. en 5100 zielenBierum met 4800 H.A.
en 3700 zielen, waar het bouw- tot het wei
land staat als 5 tot 1er zjjn ook fabrieken,
Gaan wjj naar Zeeland, dan vinden wjj Schoon-
djjke, waar het bouw- tot het weiland Btaat
als 6 tot 1 en 2350 zielen worden aangetroffen
Mochten deze feiten nog niet voldoende zjjn
dan kan men het landbouwverslag zelf naslaan.
Is dan de oeconomiscbe toestand in de bouw-
beter dan in de veehoudery-streken Ts daar
de levensvoorwaarde der arbeiders beter
Geenszins; in de bouwstreken ziet men vrou
wen en kinderen op het land aan den arbeid,
doch niet in de veehoudery-streken. Wanneer
de heeren wisten wat het zegt in het voorjaar
mannen, vrouwen, jongens en meisjes op den
akker te zien, betwyfel ik of zjj by het maken
der arbeidswet het landbouwbedrjjf wel zouden
hebben uitgezonderd.
De beer 't Hooft voorspelt dat, wanneer in
de Haarlemmermeer al het bouwland is om
gezet in weiland wat weldra zal moeten
geschieden er 8000 menschen weg moeten.
Doch dan vraag ik hem of de aangehaalde
feiten niet in lynrechten strjjd zjjn met hetgeen
beweerde, of er bjjv. niet eenige overdrij
ving is in deze bewering van de Protectionis
tische Landbouwvereeniging
•Hoeveel land kon er bjj behoorlyken prjja
der granen hier nog niet in cultuur komen,
en met hoevele honderdduizenden, ja millioenen
menschen kon de bevolking hier nog toenemen,
niet enkel tot voordeel van het platteland,
doch ook van de Bteden."
Voor zoover mjjne ervaring strekt omtrent
de oeconomische toestanden van het platteland
zelf, van bouwstreken tegenover veehouders
streken, zal ik, afgescheiden van het dure
middel, in geenerlei opzicht eene groote ver
andering van ons weiland in bouwland wen-
schen.
Ik heb hierbjj het protectionisme beschouwd
ten aanzien van het algemeen belang. Men
begrjjpt, dat ik althans niet zou willen voor
staan het argument, dat in het algemeen be
lang protectie van den landbouw noodig is.
Is het protectionisme daarmede veroordeeld
ook Volstrekt niet. Ons landbouwbedrjjf is
zulk een belangrjjke factor in het oeconomiscb
beBtaan van ons volk, dat, zelfs voor het geval
het bedrjjf zonder opoffering niet in stand is
te houden, een ontkennend antwoord op de
vraag, of wjj hieraan behooren mede te wer
ken, nog niet zoo zeker is.
De waarde van liet middel tot verbetering
van bet landbouwbedrjjf zelf verdient een
nader onderzoek, alvorens nog de daaromtrent
gegeven verzekeringen onvoorwaardelijk aan
te nemen. By bet zoeken naar een middel
tot verbetering daarvan, kan de keuze daar
van echter verschillen.
Er is bjj het zoeken naar middelen tot ver
betering van het bedrjjf een zekere eenzijdig
heid in de keuze der middelen. Toen de heer
Heemskerk in de vergadering van 29 Novem
ber jl. eenigszins triomfanteljjk uitriep dat
verhooging der pryzen het eenig logische mid
del was, liet zjjne gewone scherpzinnigheid
hem een oogenblik in den steek.
De geachte afgevaardigde zal mjj niet tegen
spreken dat het effect voor den boer hetzelfde
wanneer, in plaats van zjjne ontvangsten
te verhoogen, zjjn uitgaven verlaagd worden.
Het effect voor het budget van den boer is
in beide gevallen hetzelfde, maar in bet eerste
geval wordt de last gelegd op de broodetende
bevolking, in het andere geval op de eige
naars van den grond.
Hoe komt het dan dat, als er sprake is van
landbouwbelangen, men altyd zoekt aan den
eenen en nooit aan den anderen kant, dat
men altyd spreekt van zjjne te kleine ont
vangsten en nooit van de te bezwarende voor
waarden, waarop by in het bezit van den
grond kan geraken. Wat is de reden, dat
zelfs in toongevende landbouwkringen,
roept om afschaffing der drukkende belastingen
of om protectie-maatregelen die wel den
grondbezitter ten goede komen, maar in geen
enkel opzicht eene blyvende verlichting kun
nen zjjn van de zeer bezwarende voorwaarde,
waarop het gebruik van den grond aan den
gebruiker wordt toegestaan Dat komt, omdat
men voorbyziet, dat de belangen van den
grondbezitter en den grondgebruiker geheel
afgescheiden zaken zjjn en voortdurend meer
met elkander in strjjd komen.
De malaise in den landbouw iB internatio
naal, zeide de Duitsche keizer eenige dagen
geledenzjj openbaart zich zoowel in lan
den waar hooge invoerrechten geheven worden
"s hier.
Het is de concurrentie van de nieuwe in
cultuur gebrachte werelden tegen onze oude
geciviliseerde maatschappy en hoe komt het
dan dat die concurrentie voor ons zoo bezwa
rend is Onze grond is niet slechter, onze.
landbouwkundige kennis niet minder, de
kosten van het vervoer komen altyd in ons
voordeel. Hoe komt het dan dat wjj die con
currentie niet kunnen volhouden Dat komt
omdat onze grond een zekere kapitaalwaarde
vertegenwoordigt en onze landbouwersreke
ningen altyd bezwaard worden met de rente
van dat kapitaal, hetzy in den vorm van huur
of rente. Onze landbouw kwjjnt niet; dat.
zal eerst gebeuren, wanneer de bearbeiding
van den grond geen loonend werk meer is,
maar zoover zjjn wjj in veel Btreken althans
nog lang niet; maar de landbouwersrekening
moet ontlast worden met dien post van rente
of huur, die baar tegenwoordig bezwaart.
Verhoog maar kunstmatig de pryzen der
producten, het eenige gevolg zal zjjn dat de
kapitaalwaarde van den grond rjjst en de
landbouwer8rekening met een even hoog be
drag aan rente of huur bezwaard wordt.
De levensstryd is voor de gebruikers van
schralen grond niet zwaarder dan voor die van
vruchtbaar land. De moeilykheden van tegen
woordig zjjn minstens even groot voor hem,
die 40 H. L. per hectare teelt, als voor dengene,
die er 20 van haalt. Natnurlyk, zegt men,
met dat verschil in opbrengst is rekening ge
houden bjj de bepaling der huur of koopsom,
maar in dat »natuurljjk" ligt dan ook de er
kenning opgesloten dat bjj ons tegenwoordig
agrarisch stelsel de hooge of lage pryzen van
producten niets beslissen over het bestaan van
den landbouw. Afschaffing van grondbelasting,
stoomtrammen, landbouwonderwijs, alle scbjjn-
bare voordeelen worden geabsorbeerd door eene
rjjzing der kapitaalwaarde van den grond en
voor die boogere waarde zal de boer worden aan-
sproken.
Dat is de algemeen» regel, waartegen niets
afdoet het feit dat enkele gefortuneerde of
welwillende landeigenaars iets minder huur
vragen van hunne pachters dan zjj op de vrjje
markt kunnen krjjgen.
't Is mjj een onverklaarbaar raadsel, hoe de
voorstanders van het beginsel, dat ik hier sta
te bestryden, met dat feit geen rekening hou-
dan en zjj evenmin de bewering hebben weer
legd, iets wat ook moeiljjk gaan zou. Men
kan komen met een op zich zelf staand feit,
van een aartsvaderljjke verhouding tusschen
eigenaar en pachter. Onze maatschappeljjke
toestanden leiden er toe dat juist die uitzon
deringen minder word&a.
Maar er zjjn nog eigengeërfde boeren en die
blijven dan in stand, zegt men.
Zeker, over het getal zullen wy niet twisten,
groot is het niet meer.
Maar zou men hier dan de bescherming
kunnen bepleiten van hen, die in de vermo
gensbelasting aangeslagen zjjn en door mid
del van een maatregel, die de levensvoorwaar
den van bet geheele volk verzwaart, zonder
dat er voor hen een voordeel tegenover staat?
En bovendien denkt men daarbjj dat stukje
boerenstand in het leven te houden. De tegen
woordige bezitters, ja maar elke opvolger
zal die hoogere waarde moeten betalen, tenzjj
hjj eenige erfgenaam is.
Misschien met een klein verschil in tempo,
maar met en zonder protectie zal onder ons
tegenwoordig agrarisch stelsel de eigengeërfde
boerenstand wel verdwynen.
Onze boerenstand wordt een arbeidersstand
in dienst van het grondbezit, zooals een andere
arbeidersstand werkt in dienst van de industrie,
maar in nog ongunstiger conditie,wantterwjjlde
laatste werkt voor een te voren vastgesteld loon,
heeft de eerste alle risico van het zeer wissel
vallig bedrjjf.
Eene troostelooze conclusie, zullen de beeren
protectionisten zeggen. Dit geef ik graag toe,
die dan ook volkomen verklaart mjjne
overtuiging, dat men er in onzen tjjd niet af is
met te zeggen dat men vryhandelaar is.
Wanneer in den overstelpenden toevoer van
levensmiddelen uit andere werelddeelen door
nu nog niet voorziene omstandigheden geene
verandering komt, dan hebben wy de keuze
tusschen twee zaken. Onzen landbouw laten
oudergaan of onze agrarische begrippen wjjzi-
die gewyzigde begrippen in daden om
te zetten.
Onze landbouwers kunnen wel goedkoope
levensmiddelen leveren aan de maatschappy,
nog veel goedkooper dan tegenwoordig en
toch wel bestaan, maar ze kunnen niet twee
heeren dienen. Ze kunnen niet goedkoope
producten leveren van duren grond. En duur,
te duur bljjft altyd de grond, zoolang zy die
in vrjje concurrentie moeten huren op eene
markt, waarop vraag en aanbod in zoo slechte
verhouding staan. De belangen van grondbe
zitter en grondgebruiker zullen meer tot elkan
der worden gebracht, liefst door versterking
van den eigengeërfden boerenstand, maar ook
door andere pachtvoorwaarden.
Grondgebruik en grondbezit behooren onaf
scheidelijk bjj elkander als eerste voorwaarde
voor een gezonden landbouwtoestand.
Nu wensch ik omtrent de beteekenis van die
woorden niet te worden misverstaan.
Grondgebruiker vat ik niet op m dien en gen
zin, dat daaronder alleen zou worden begrepen
den man, die het land bewerkt, maar gebruiker
is ieder voor mjj, die de inkomsten uit den
grond, dien bjj bezit, afhankeljjt maakt van
de wisselende uitkomsten van het bedrjjf.
Bezitter is hjj, die voor een te voren vast-
gestelden prjjs zjjn grond aan anderen ten
gebruike afstaat en anderen de risico laat
dragen.
Wanneer ik de verschillende groepen van
burgers in ons land moest rangschikken naar
hunne oeconomische waarde, naar hetgeen zjj
prsesteeren voor den nationalen rjjkdom, dan
plaatste ik geheel onderaan hen, die men zeer
karakteristiek noemt grond-bezitters.
Natuurljjk voeg ik er in een adem bjj, dat,
wanneer een andere maatstaf moest worden
aangelegd, bjjv. het bezit van christelijke of
maatschappelijke deugden, dan kwamen zy
waarschynljjk allen bovenaan.
Maar als grondbezitters zjjn zjj voor my
oeconomische nonvaleurs. En waar wy te
kiezen hebben tusschen twee zaken öf goed
koope producten öf een stand van grondbezit
ters in het leven te houden, daar kies ik het
eerBte, de protectionisten de tweede, zietdaar
ons verschil.
Ik weet overigens, mynheer de voorzitter,
dat die agrarische quaestie nog niet r jjp is voor
eene openbare behandeling in deze vergade
ring. Onze begrippen omtrent grondeigendom
te eeuwenoud, te vastgegroeid, dan dat ik
mjj zou durven vleien, dat velen van de hier
aanwezigen geroepen zullen zjjn aan eene
wjjziging daarvan mede te werken.
Daar zullen nog heel wat landbouwmaat-
schappjjen versljjten, nog heel wat adviezen
van landbouw-comité's in de snippermand ge
gooid kunnen worden vóór men de genezing
van onzen landbouw zal zoeken in eene agra
rische wetgeving, die uitgaat van de beginse
len, door dezen minister van binnenlandscbe
zaken zoo juist omschreven in de memorie van
toelichting bjj zyn wetsontwerp tot uitbreiding
nadere regeling van het recht van onteige
ning ten algemeene nutte als hjj (ik geef toe
in eenigszins ander verband; het volgende zegt:
•Meer en meer zal ieder, die het onderwerp
niet enkel van de strafrechtelijke zjjde be
ziet, tot de overtuiging moeten komen, dat
eene algemeene verbetering der levensvoor
waarden in onze hedendaagsche maatschappy
niet te verkrygen is zonder eene wjjziging in
de rechtsbepalingen met betrekking tot den
grondeigendom."
En verder
*Het eigendomsrecht, zooals het thans bjj
wet is geregeld, is in dit opzicht in strjjd
met het algemeen belang en nadeelig voor de
algemeene welvaart.
•Om deze reden is het noodig met hand
having van het jus non utendi (het recht om
niet te gebruiken) in zyn volsten omvang
het recht om niet te gebruikan, waaronder
ook mag worden verstaan het niet aanwenden
voor eene andere bestemming, wanneer het
algemeen belang der maatschappy zulks eischt,
op te heffen."
En wanneer hjj onder het non utendi ook
wil verstaan het bezitten van grond met geen
ander doel dan om daardoor zich eene vaste
inkomst te verzekeren en daardoor aan ande
ren eene loonende exploitatie onmogelyk te
maken, dan verwacht ik nog veel van zjjne
medewerking, van zjjne groote gaven, die hem
maken tot zulk een gewaardeerd helper en
tot zulk een gevreesd medestander, om eene
hervorming voor te bereiden, die voor eene
rustige en ordelyke ontwikkeling onzer maat
schappelyke instellingen meer waard is dan
door velen wordt vermoed.
Omtrent de behandeling van de geweren-
wet in de Tweede kamer, schrjjft de Haagsche
correspondent van de N. Gr. Ct.De oppositie
van den heer De Ras, die door de meerderheid
zjjner partygenooten, in den steek werd ge
laten, heeft algemeen een minder aangenamen
indruk gemaakt, omdat het te duideljjk was,
dat deze oppositie niets anders beoogde dan
propaganda te maken voor een »verbeterd\
geweer van een Nederlandsch werkman, die zyn
vinding voor een appel en een ei verkocht
aan iemand, die, zeer toevallig, bjj de verkie
zing van den heer De Ras toe lid der Kamer,
zich ontzaglyk veel moeite heeft gegeven om
den tegenwoordigen afgevaardigde voor Maas
tricht zjjn zetel te verschaffen. En wat bleek
nu van de kwaliteiten van dat »verbeterde'
geweer Men had het in een sectie-kamer
ter bezichtiging gesteld en door eeu der boden,
een oudgediende, zou 't eens in zyn uitstekend
mechanisme, aan de leden, die er nieuwsgierig
naar waren, worden vertoond, vooral met
't oog op de zooveel betere repetitie-werking.
Maar ongelukkigerwjjze ging, nadat een der
hulzen was safgesckoten", de tweede niet er
uit; hoe de man ook zyn best deed, 't repe
titie-schot weigerde en toen *t na lang talmen
gelukte, sprongen al de reserve-hulzen tegeljjk
er uit! Is het wonder dat de clubgenooten
van den heer De Ras na dit fiasco niet meer
op zyn kompas durfden meezeilen Zoo redde
de oppositie de voordracht dus.
Bjj koninklyk besluit is aan den baaB der
smeden bjj 'sR'yks werf te Willemsoord M.
Hopmans, ter zake van meer dan 65-jarigen
leeftjjd, eervol ontslag uit 's Ryks dienst ver
leend.
Donderdag verleent de minister van finan
ciën geen audiëntie.
JLietteren en üunst.
Van het lezenswaardige en handige
boekske van mej. Elise Haighton, Beroeps
keuze der Vrouw is te Amsterdam bjj M. M.
Olivier een tweede druk verschenen. Dat feit
pleit reeds voldoende voor het werk van de
schryfster. Het onderwerp is urgent in onze
dagen. O uders, die zich op de hoogte willen
stellen van de verschillende wegen, die voor
hun dochters openstaan, om zich in de maat
schappy een zelfstandigen werkkring te ver
schaffen, bevelen wjj de studie van mej. Haigh
ton dringend ter raadpleging aan.
De jongst verschenen le afl. van deel
XII der 2e serie van het Tijdschrift van het
Koninklijk Nederlandsch Aardrijkskundig
Genootschap bevatOnze Koloniën uit een
oeconom.sch oogpunt, door J. Kujjper; Mada
gaskar, door W. F. Versteeg (met eene kaart)
De Taalkaart voor Noord-Nederland, door J.
te WinkelDe verkenning der Bataklanden,
door C. M. Plejjte Wz.De tochten naar de
Jenisej in 1893 en 1894, door F. G. Kramp
Aardrijkskundige werken en kaarten in Ne
derland uitgegeven in 1894, door prof. dr. H.
C. RoggeMededeelingen(Tocht naar de
boven Kapoeas, met schetskaart; ketGegeogr.
congres te Londen Javaansche emigratie naar
Suriname NicrologieDr. T. C. L. Wjjnma-
ienDr. J. Jacobs); Nieuwe uitgaven. (Le
projet de la carte de la terre d Véchelle du
1 1.000.000Archief van handel en njjver
heid Lexique géographique du monde entier;
Uebersichten der WeltwirtschaftSapper's
Guatemala; Haringvliet enz.; Den Haag in
kaartMartin's Reisen in den Molukken, etc.)
en het Verslag van de 74e en 75e algemeene
vergaderingen.
UIT STADEN PROVINCIE.
Even als een vorig jaar vestigen wy de
aandacht der ingezetenen op de advertentie,
in dit nommer voorkomende, betreffende de
collecte, die dezer dagen, te beginnen morgen
(Woensdag), alhier zal gehouden worden ten
voordeele van het Centraal Israëlitisch wees-
en kinder Doorgangshuis te Leiden.
Het veertigjarig jubilé der sociëteit Door
de wapens vrienden alhier werd Maandag
avond besloten door een souper, waarbjj ook
waren uitgenoodigd de bestuurders van do
onderofficierensocieteit van het leger.
Het bestuur der sociëteit De Vergenoeging
had de attentie om de versieringen, die in de
kegelbaan voor hare feestviering in de vorige
week waren aangebracht, te laten hangen,
a niet weinig bjj bracht tot verhooging
der feestvreugde.
Naar uit Londen aan het N. v. d. D.
wordt gemeld is daar door den heer Bingham
eene Anglo-Dutch Laundry Company, Limited
opgericht, die haar hoofdkantoor heeft in
Queens Chambers, Cheapside. In het prospec
tus dezer Maatschappy staat vermeld, dat men
in Zuid-Engeland, wegens gemis aan zacht
water en de onzuiverheid van de atmosfeer,
niet behoorljjk bleeken en drogen kan. In
Nederland is het andersdaar is zacht water
overvloedighet bleeken geschiedt in de open
lucht, en de wasscherjjen zyn in den regel ver
verwjjderd zelfs van de kleinere centra der
bevolking. Het linnen wordt er zorgvuldiger
behandeld en beter opgemaakt, 't ljjdt dus
minder, duurt langer en ziet er beter uit.
Er ia voor bet doel der Maatschappy eene
wasscherjj te Vlissingen opgericht, waar
het linnen onder het toezicht van een regee-
rings-inspecteur bljjft. De sanitaire voorschrif
ten zyn er strenger dan in Engeland, en
besmettelijke ziekten zjjn in het district bjjna
onbekend.
Het linnen wordt in Londen afgehaald, it
vóór 5 uur aan het station en vóór 8 uur den
volgenden morgen in Vlissingenhet kan,
indien 't Maandag is afgehaald, vóór Zaterdag
weder in Londen afgeleverd worden.
De pryzen zyn lager dan die, welke de
Londensche wasscherjjen plegen te berekenen.
Uit Stavenisse meldt men ons het
volgende
In -de Maandagmorgen alhier gehouden raad»"
