m
dit voorstel beoogd, is bekend. Het is de laatste
consequente ontwikkeling van invoerrechten
op granen, doordien het tracht, wat de graan
rechten bedoelden doch niet bereiken konden, nl.
een bestendig hoogen graanprys, als wettelijke
instelling van het rjjk te verwezenlijken.
Dit doel wil men erlangen door voor het voor
verbruik bestemde graan, dat uit het buiten
land wordt ingevoerd, hooge koopprjjzen vast
te stellen, natuurlijk met de bedoeling dat de
hooge pryzen voor het buitenlandsche graan
ook de prjjzen van het binnenlandsche zullen
doen rjjzen. Om zich zelf dus een vasten
waarborg te verzekeren voor een flinke opbrengst
van hun product, verlangen de graanverbou-
wende landeigenaren, dat de consumenten,
d. z. hier voornamelijk de talrjjke arbeidende
klassen, duur brood eten.
Op een verwezenlijking van het graan-mo-
nopolie van graaf Kanitz bestaat geringe kans.
Af en toe vielen reeds symptomen waar te ne
men, dat de regeering dezen buitensporigen
agrari8chen eisoh van de hand wjjst. Wat kei
zer Wilhelm over utopieën zeide op den maal
tijd van den Brandenburgschen landdag en het
gebeurde met graaf Stolberg, laat hieromtrent
weinig twjjfel. Ten overvloede heeft keizer
Wilhelm bjj de opening van den Raad van
State de hoop uitgesproken, dat er een vergelyk
op den grondslag van uitvoerbare voorstellen
ten gunste van den gedrukten landbouw
mogeljjk bljjken zou, maar, liet hjj er op vol
gen, dat dit zou geschiedden «zonder het te-
kortdoen aan andere rechtmatige belangen en
met inachtneming van de bestaande tractaten."
Maar al bestaat er geen kans op aanneming
van het voorstel Kanitz als agitatie-middel,
kan het den agrariërs nog goede diensten
bewjjzen.
Naast de agrariërs is het voornamelijk het
centrum, dat tegenwoordig in de Duitsche
politiek de aandacht op zich vestigt. Dit is
een natuurlijk gevolg van de eigenaardige en
voor haar niet onaardige positie, welke de ka
tholieke party heden ten dage in het staatkun
dig gewoel in Duitschland inneemt. De regee
ring heeft het centrum by haar politiek
noodig; het centrum staat steeds gereed tot
een ruilhandel met de regeering.
Niet afgeschrikt door zgn echec in de com
missie voor de Umsturzvorlage, veeleer aan
gemoedigd door het voorloopig succes, behaald
met de jezuieten-wet, heeft het centrum in
het Pruisische huis van afgevaardigden aan
gekondigd, dat de regeering zal gevraagd
worden, of zy geneigd is de wet van 18 Juni
1875, die de artikelen 15, 16 en 18 van de
Pruisische constitutie buiten werking stelt, in
te trekken.
Deze artikelen der grondwet verklaren zich
in beginsel voor de onafhankelgkheid der
kerken van den staat en haar recht zelfstan
dig haar aangelegenheden te regelen en te
besturen. Het voorstel zelf vormt het pendant tot
het voorstel, ingediend bg en aangenomen door
den rjjksdag, strekkende tot opheffing van
de jeznieten-wet. Beide vooratellen vloeien
voort uit den wensch, een gunstigen politieken
tóestand, waarby de regeering rekening moet
houden met de stemmen der katholieke party,
voor partgdoeleinden te gebruiken. Wathierby
de aandacht verdient is het feit, dat de ker
kelijke partg, die op dit zelfde oogenblik ge
reed staat de algemeene vrgheid van denken
en het vrge recht der wetenschappelgke cri-
tiek te muilbanden, voor de kerk en haar
organen de meest mogelyke vrgheid vordert.
Zoo dadelgk zal zich nog wel niet de regee
ring bereid toonen qm dezen eisch, evenmin als
die betrekkelyk de opheffing der jezuieten-wet
in te willigen.
Ziet keizer Wilhelm zgn landsvaderlgk hart
zwaar beproefd door de veeleischendheid van
zgn Pruisische jonkers en door de diploma
tieke kunstgrepen van een paar katholieke
partyleiders, ook koning Leopold van België
meent reden te hebben om zich te beklagen
over de onhandelbaarheid van een deel zyner
onderdanen. Met de Congo-p'annen vlot het
slecht.
Er is thans weder een nieuwe phase in deze
kwestie aangebroken. Sprak men acht dagen
geleden van een ministerieele crisis, zelfs van
de mogelykheid eener dynastieke crisis wegens
deze netelige zaak, thans is er meer ontspan
ning gekomen in de opgewonden gemoederen.
Sohynbaar met goeden grond wordt beweerd,
dat een schikking is gevonden, die allen zal
tevreden stellen, d. w. z. den koning, de mi
nisters en de clericale meerderheid. Over de
principieele tegenstanders der koloniale poli
tiek in 't algemeen bekommert men zich minder.
Hoe die overeenkomst er uitziet, weet nog
niemand aan de nieuwsgierige menigte te
vertellen, doch zg komt volgens katholieke
berichtgevers hierop neer, dat, wanneer voor
de naasting geen meerderheid is te vinden, het
ministerie toch een middel heeft bedacht om
den koning de financiëele hulp van België
aan te bieden. En daar de dubbeltjeskwestie
g den Congo toch de hoofdzaak is, zou dus
het land neen, de koning zgn gered.
Een der gestelde conditiën is dat het mi
nisterie van financiën rechtstreeks en voort
durend toezicht zal uitoefenen op het Congo-
leesch bestuur, en er elk jaar aan de kamer
rekening en verantwoording van zal geven.
Weldra zal de commissie van XXI by een-
komen en met de ministers ov er de ontworpen
schikkingen beraadslagen.
Hoewel men nog tegenstand verwacht van
de vrienden der regeering op sommige punten,
twyfelt men toch niet, of ten slotte zal over
eenstemming over het nieuwe plan worden ver
kregen.
Zoo zeker is men zelfs van welslagen, dat
vurige Congoleezen reeds spréken over een
grootsche betooging", die ter eere van den
koning zal worden gehouden door all6 kamers
van koophandel des lands, zoodra de kamer
het nieuwe Congo-ontwerp heeft aangenomen.
Het idee voor deze manifestatie moet uitgaan
van Antwerpsche handelskringen. De Belgi
sche handel en ngverheid zouden aldus aan
Leopold II dank betuigen voor de vaderland-
sche en belangelooze pogingen, door hem aan
gewend, ten gunste van de daarstelling der
Congoleesche kolonie.
Als in dat geval dan maar de anti-
Congoleezen geen contra-betooging houden
©e feestrede van den president der
sociëteit 0K VEB«EIVOE«KllG.
Het is uit den aard der zaak niet mogelgk
de rede, die de heer Herman Sngders ter gele
genheid van het eeuwfeest der bovengenoemde
sociëteit uitsprak, in haar geheel weer te geven,
maar toch achten wy het niet on ge wensch t,
vooral omdat daarin een stuk geschiedenis van
Middelburg, gedurende de laatste honderd jaren
wordt behandeld, er het meest bel angryke uit
aan te stippen.
Natuurlgk begon bg met de aanwezigen
welkom te heeten, waarbg hg ook het woord
richtte tot een der oud gedienden der sociëteit,
den vroegeren kastelein, den heer J. de Klerk,
die gedurende 63 jaren in verschillende be
trekkingen aan haar verbonden was.
Hg stelde in het licht dat, waar de stof zoo
overrgk is en ook nog voor andere zaken veel
tgd vereischt wordt, hg zich zou moeten be
perken en zich daarom tot enkele grepen uit
de geschiedenis der sociëteit bepalen wilde.
Hg splitste zgne toespraak in twee deelen; in
het eerste behandelde hg de historie der socië
teit van 1795 tot 1802 en in het tweede die
van 1803 tot op den huidigen dag.
Hg begon met een blik te slaan op den
politieken toestand van een eeuw geleden en
herinnerde er aan dat, toen in 1747 het stad
houderschap met de hulp van het volk her
steld was, men weldra werd te leur gesteld
door dat de verwachte beëindiging van be
staande misbruiken niet werd verwezenlykt,
doch deze integendeel nog vermeerderden,
vooral onder het stadhouderschap van Willem V,
De democratische beweging won veld, en
tus8chen de patriotten en Prinsgezinden (kee-
zen en oranjeklanten) kwam een hevige veete,
Waarbg de laatsten, in de minderheid komende,
door de eersten uit ambten en waardigheden
werden verdrongen. Tot 1787 bleef de oranje-
partg verliezend j toen, na de hulp der Prui
sen, kwam zg weer boven en werden de aan
hangers dier partjj in hunne oude ambten
hersteld. Hierbjj ontbrak het niet aan ver
volging en ook te Middelburg gaf die omme-
kper tot ergerlgke feiten» o.a. de plundering
Beknopte .ftCededeelingren
Volgens een mededeeling uit Gent zou
het onderzoek naar de beschuldigingen van
Anseele, in de Kamer tegen zekere patroons
geuit, ten einde zgn gebracht, doch geen der
aangeklaagde feiten vallen onder de toepassing
der strafwetze hebben niet het karakter van
diefstal, aftroggelary en bedrog. Zg zgn af
te keuren, ja, maar niet vervolgbaar.
Die feiten zullen echter strafbaar worden,
in de nieuwe wet, door den minister van justi
tie voorgesteld. In die wet is het den werk
man toegelaten de meting en weging der
stukken, die hg gefabriceerd heeft, bg te wonen.
Niet geheel hebben de progressisten en
gematigden het eens kunnen worden bg hun
onderhandelingen over de LondenBche County
Council. Wel wat de aldermen betreft. Er
zullen vier door elke partg worden verkozen
en de negende zal een neutraal persoon zgn,
te verkiezen door sir John Hutton en den
hertog van Norfolk als vertegenwoordigers der
beide partg en. Niet is het tot een schikking
gekomen over den voorzitter en den onder
voorzitter.
In het Britscb Lagerhuis lichtte Robert
son, lord der admiraliteit, de begrooting der
marine toe. In de laatste tien jaren, zeide hg,
is de tonneninhoud der Engelsche vloot ge
stegen van 692.000 tot 1.300,000 ton. De uit
gaven voor de beraamde werken tot bescher
ming der havens zullen byna 9 millioen pd. st.
beloopen. Deze som zal verkregen worden in
jaarlyksche stortingen door middel van de uit
giften van annuïteiten, die in 30 jaar aflosbaar
zgn.
In verband met de feestelgke opening
van het Noord-Oostzeekanaal loopen er aller
lei geruchten over de te verwachten aanwe
zigheid van buitenlandsche gekroonde hoofden.
Den eenen dag heet het dat keizer Frans Jo
zef zal komen, wat den volgenden dag wordt
tegengesproken. Heden weder is er sprake
van koning Humberts tegenwoordigheid.
Naar men verzekert moeten keizer Wilhelm
en keizer Frans Jozef eigenhandig geschreven
brieven aan koning Humbert hebben gezon
den om hem te bewegen de begrafenis van
aartshertog Albrecht bg te wonen. Zooals men
weet, is dit echter niet gebeurd.
Bg de behandeling van de begrooting
der postergen in den Duitschen rgksdag logen
strafte de staatssecretaris Stephan het bericht
in de pers, dat er in de eerstvolgende verga
dering van de Wereldpostvereeniging een voor
stel tot verhooging van het maximaal-gewicht
van gewone brieven zou gedaan worden en
dat het voorstel door Duitschland zou worden
bestreden. Op een dergelgk voorstel bestaat
geen plan, en het zou ook weinig kans hebben
van te worden aangenomen.
-- Naar de Berliner Correspondent meldt
is de regeeringspresident van Hannover, graaf
Wilhelm Bismarck-Schönhausen tot opper-
president in Oost-Pruisen benoemd.
Dit is vorst Bismarck's tweede zoon.
Naar men aan den Temps uit Rome
meldt zal in een beden te houden minister
raad de datum der aanstaande algemeene ver
kiezingen vastgesteld worden. Dit zal zgn 28
April voor de eerste stemming en 5 Mei voor de
herstemmingen, of 5 en 12 Mei.
Volgens Weener bladen is het geschil
over de tolrechten tuschen Ooatenryk en Boel-
garge uit den weg geruimd.
In diplomatische kringen is rrlen verwon
derd dat prins Lobanof enkel tot bestuurder
van het Russisch ministerie van buitenlandsche
zaken benoemd werd en niet tot minister
men veronderstelt dat bjj weldra tot het
kanselierschap geroepen of tot gezant te Ber-
lyn zal benoemd worden.
Er beeft een gevecht plaats gehad tus-
schen de opstandelingen en de aanhangers
der regeering in Peru te Cabanillos; de laat
sten zjjn verslagen en lieten 300 dooden achter.
De stoomboot Bathurst, die zich op 29
Januari te Akassa bevond, toen de inboor
lingen de wyk der Niger-maatachappg plun
derden, is te Liverpool aangekomen.
Toen de boot aankwam, hadden 5 Europea
nen en een 100 tal inlandsche bedienden naar
de bovenstad den wgk genomen, terwgl de
inlanders van Brass, tienmaal sterker, het
beneden gedeelte plunderden. De boot loste
een kanonschot en de aanvallers namen de
vlucht. De belegerden begaven zich toen aan
boord van de BathurstDe boot voer naar
Brass door. Een Franeche missionnaris, die
van Nembi kwam, vertelde daar dat de
inboorlingen hunne gevangenen hadden opge-
van het huis van dr Lucas van Steveninck,
aanleiding.
De toen reeds bestaande burgersociëteit UnW
werd ook ontbonden.
In het begin van 1795, toen de Franschen
zegevierend ons land binnendrongen, kwam er
een ommekeer en vluchtte de Stadhouder. 4
Febr. capituleerden de Staten van Zeeland met
generaal Michaud en reeds den 7den d. a. v.
verzochten burgemeester en wethouders den
burgers de oranjeteekenen af te leggen en
gaven zg vrgheid de Fransche cocarde te dragen.
Den 9den dierzelfde maand werd in de OoBt-
kerk een vergadering van weldenkende'
burgers gehouden, waar de leus «vrgheid, ge
lgkheid en broederschap" hoog werd gehouden
en den lOden werd bg proclamatie van het
vrge volk van Middelburg in de Oostkerk de
revolutie geconstateerd, de volkssouvereiniteit
ingesteld met afschaffing der Btanden en drie
dagen later werd een burgercomité gevormd
met den bekenden professor J. H. van der
Palm als president en vele leden der latere
sociëteit, dat de oude regeering ontsloeg en
voorloopig eene nieuwe verkoos.
De leiders dezer beweging waren de stich
ters en eerste leden der sociëteit.
Wg schryven die lgst ervan niet geheel af
maar noemen enkele namen die hier nog steeds
voort leven. Het zgn die van Corn. Joh. Serlé,
John van Deinse, Josué Teisèdre l'Ange, J. H.
van der Palm, D. A. Berdenis van Berlekom,
Anth. de Wind, Joh. Coenr. Altorffer, J. P.
Eimerins, A. M. Sifflé, P. J. Serlé, M. Volkryk
Liebert, P. de Wind, Jan Fak Brouwer, S. van
Benthem, Jean Bourdrez, Antb. Fokker, H. L.
Liebert, A, M. Tak, Abr. Tak, J. W. van Sons-
beeck, Abr. de Waal, Jan Boone, Marinus Tak,
Joh. P. Fokker, D. van der Horst, Jan Tak,
Abr. Lutegn, P. Sngders, J. F. van Steveninck,
Jobs Liebert, Abr. Fokker, J. L. Bomme, Arn.
Backenberg Azn, H. Pennock, P. C. Heeröldt,
P. MeertenB, Sam. de Wind, Jan Loeff, T. A.
van der Hell, Jan van der Weele, J. H. Lie
bert, Pieter R. Tak, Jac. Sngders en Marinus
Broeder.
Nadat den 27 Febr. ook het provinciaal
bestuur veranderd was, werden op 27 Mei de
gekozen muuicipaliteit, waarvan burger l'Ange
secretaris was, en de rechtbank geïnstalleerd
en hielden zg in het Groote Huijs, juist voor
de Bocieteit aangekocht, receptie.
Den 5en Maart te voren waren eenige der
bovengenoemde heeren byeengekomen en werd
besloten tot herstel van de reeds in 1787 be
staande sociëteit en den 13en dier maand werd
zg als VolJcssocieteit opgericht. In datzelfde
jaar werd die naam reeds door sommigen in
»vaderlandsche sociëteit" veranderd, welke in
1796 tot 1798 bgna uitsluitend gebruikt werd.
Op 23 Juli van laatstgenoemd jaar werd,
naar aanleiding van art. 18 van de Algemeene
beginselen der staatsregeling van 1798, dat
dezen naam voor dergelyke vereenigingen ge
bruikt,de naam van «constitutioneel gezelschap'
aangenomen en werden de werkzaamheden,
die vroeger bgna uitsluitend van politieken
aard waren, tevens beperkt.
Den 6en September 1799 nam de sociëteit
den naam aan van Burger gezelschap, naar
aanleiding van plannen der volksvertegen
woordiging om de constitutioneele gezelschap
pen op te heffen.
Na dien tgd werd de politiek al meer en
meer op zg gezet en vooral na de herziening
van het reglement in 1802 kreeg het gezel
schap meer het karakter van gewone sociëteit.
Op 31 December 1804 werd op voorstel van
het lid De Peval een motto aangenomen en
overeenkomstig een denkbeeld van .1. A. Hic-
ken de naam van sociëteit, »de Vergenoeging
geten en hem zelfs eenen arm aanboden, die
in palmolie gebraden was.
INGEZONDEN STUKKEN
Ingezonden' stukken worden "in" geen geval teruggezonden
Waarschuwing
aan de Werklieden in lYederland
buiten Amsterdam*
De bouw der a. s. tentoonstelling te Am
sterdam zal ontegenzeggelgk eenige drukte
teweeg brengen.
Hierdoor aangelokt, kon het zgn, dat vele
werklieden in ons vaderland eene kans wilden
wagen, om in de hoofdstad werk en brood te
zoeken.
Yelen zonden misschien een sober, een half
bestaan prys geven, om te Amsterdam te
vinden werk?
Neen! geen werk; ze zouden hun sober
stukje brood zeer waarschgnlgk inruilen tegen
werkloosheid.
De tentoonstellings-commissie toch heeft
besloten geene werkl. in dienst te nemen, dan
die reeds minstens twee jaar te Amsterdam
woonachtig zgn.
Of dan degenen, die aan de tentoonstellings-
bouw geplaatst worden, hunne vorige plaatsen
niet zouden openlaten Gewismaar, die wa
ren bg de werkloozen. Op den eersten dag
dat de commissie voor werkverschaffing zitting
hield, gat zg reeds drie duizend kaarten uit.
Een sprekend bewgs, dat niet eens alle werk
loozen aan de tentoonstelling werk zullen kun
nen vinden.
Hierom hebben eenige Amsterdamsche werk
lieden vereenigingen het noodig geoordeeld,
hen, die niet in de hoofdstad wonen, te waar
schuwen, opdat zg, die toch gaan, ten min
ste niet on gewaarschuwd gaan.
Iieder is natuurlgk geheel vry waar hg gaan
wil, doch, wanneer men den ander gereed
ziet te dwalen, is men niet vrg om te zwygen,
dan moet men spreken.
Het Comité uit bovengen. Vereen.
W. P. BRIJNEN.
H. B. POESIAT.
J. H. POT.
dito OblSl/i
HONG. dito goudl, 5
ITALIË In».'flS/81 6 Lir.
OOSTENRIJK Obl.
Mei-Nor6 fl,
dito Jan.-Juli6
dito dito Goad 4
POLEN. Obl.8.'44 4 Z.R.
PORT. O. B. BS/84
met ticket S
dito dito 1888/S0
met ticket 4ty, fr.
aUSLAND Gen.
In«. Be 8. '64 5 ZJL
dito '8rtg»c. dito 4
dito 1880 dito 4 R
dit. '08 6e Em. 4 G.R.
dit. '04 6e Em. 4 R.
Obl. 1. 1867/60 4
Crt r. B. Aggn 6 PJEt.
'.ito 1884 goud B G.R.
SPANJE O. BJer 4 Pes.
tito bin. Perpet. 4 Pr.
TURKIJE Geprir. 4 fr.
Geer. serie D,
dito dito C. 0
EGYPTE. OJ,.'76 4 4
dit. ip. dit. 1876 Sl/|
BRAZILIË Obl
Londen 188S. 4
dito Obli 1880 4
VENEZUELA 81 4
ladutrlrala
1000 1017 g 10115/..
100 1031
100-100000 8S%- 888/g
1000 891/8 839/2.
1000 8913/20 88
*00-1000 102 1017/s
*B11/m IBS/g
348/4 3411/u
691/,
07V«
081/8.
901/,
101 l/io
1068/g
98
100
008/t
1011/4
1065/8
841/8
871/,
1041/,
943m
237/8
295/8
1041/g
HANDKLSB1E1C1TEII.
OTaakmarjSfeu ens.
Aardenbukg, 12 Maart. Ter graanmark
van heden was de aanvoer ruim.
Men besteedde heden voor: jarige tarwe f—.—,
f - a nieuwe dito f 4.50, 5.— a
jarige rogge f—.—, af—.—
nieuwe dito 3.50, /4.10, a f win-
tergerst f f a nieuwe
dito f 6.—, ƒ6.15 a jarige zomergerst
fa fnieuwe dito f 5.25,
5.75 a f haver 5.50, a f 6.—
paardenboonen f—.— a groene erwten
f 6.- a 7.-.
Oostbukg, 13 Maart. Ter graanmarkt van
heden was de aanvoer ruim met weinig omzet
styging van buitenlandsche granen hier niet
merkbaarvoor zaaiboonen en erwten een
weinig meer animo.
Men besteedde heden voorjarige tarwe
a nieuwe 4.50 a 5.--den
H.L.jarige rogge f a f nieuwe
3.75 a 4.10 den H.L.jarige wintergerst
f a nieuwe 5.50 a f 6.25 de
100 K.Q.; jarige zomergerst f a 5
nieuwe 2.75 a 3.60 den H.L.haver ƒ4.—
4 5.30 de 100 KG.paardenboonen f—.
a j groene erwten 5.— a j 7.— den
H.L.koolzaad a kanariezaad
a per 100 K.G.
Amsterdam, 13 Maart. Raapolie 22. Lynolie
21 contant.
PRIJZEN TAN EFFECTEN-
•SaatsleeafKffm, Maart Maart
IÉJDERLAND, ?Ct. Bedrtg itukkm 12 13
Gert. N.W.Sotu *1/| 1000 951/g 951/,
dito dito 8 w
dito dito SI/, a
Holl, Spoor.
104%
Mij t. Expl.
St.-8pw. ktui.
*60
95
95
Nei.Ctr.flpw. A
*50
3"/,
4ito Obl. 3
1000
O26/J0
931/,
N.-L tpw. aaad.
0
*50-1000
N.-B.Boit. Obl
Keetompl875/80
100
«01/8
f rALEE. 8poorcr
Loaning 1887/89
Lir
600-8600
51 n/M
6111/16
Vict. Em. Sp. O. 3
0
500
Zuid-Itxl. Sp. 0. 8
0
500-6000
648/4
549/18
OOSTENRIJK. F.
O. By*. Obl. 3
fr.
500
POLEN. W.WX
ZJ
100
RUSLAND Gt.Sp.
MuU, Obligtt. 41/|
500
981/4
987/g
dito dito dito 4
0
1195
B;üt.8j w. Anni. S
0
*5-1*50
«47/j«
65
Kurk.-Cli.Ai.O 4
100
1021/a
Lotowo-Sow.5
1000
Moïk.-Jxr. Obl. 5
100
1037/a
104
MobI.-Sit.oI. do 6
1000
1046/a
Orel-Vitebik.O. 5
100
1007/20
Poti-Tiffli» dito 5
1000
Zuid-W. 8p.-M. 6
100-1000
kMERIK.Ctr.P.O 6
ÏOOO
997/8
ditCxlif.Org.dit. 5
1000
1088/4
1023/4
Ohio N.-W.
Gert Axnd.
500-1000
184
183
dit. Ie hyp. Cit. 7
ditcMad.Ex.Ob. 7
1000
500-1000
138
130
Menominee dito 7
r
600-1000
N-W.Union dit. 7
w
500-1000
Win.8t Jeter do 7
0
500-1000
1821/4
dito 8.-W. Obl 7
0
500-1000
IO91/4
Illinois C. t. A.
0
500-1000
848/4
do Lexi L,8t Ct. 4
0
500-1000
St. P.M.fc M. O. 7
600-1000
112
113
Un.Pxs.Hfdl.do 6
0
1000
1001/,
bwalngM*
1000 10U/, 1011/,
1000 10116/20 1017/s
Hierna gaf' de beer Sngders een overzicht
an de gebouwen, waarin de sociëteit gevestigd
Van 5 Maart (13 Maart) 1795 -20 Juli 1795
huisde zg in het Middelburgsch koffiehuis op
de Balans, thans de werkplaats van den heer
Hegboer, waar ook van 1786—1787 deburger-
societeit de Unie was gevestigd.
Daar is dus de wieg der sociëteit en werd
den 13en Maart 1795 door den heer J. Teis-
sèdre l'Ange de openingsrede gehouden.
Van 20 Juli 1795—1 April 1803 werd het
Groote Huys in de Lange Noordstraat (thans
de woning van den heer jhr. mr. A. van Rei
gersberg Verslugs) gebruikt. Dit behoorde toen
aan verschillende personen geïnteresseerden
in het Groote Hugs" (gekocht door Jan van
Esen, 0, J; Serlé en F. J- Serlé ten dienste
der sociëteit.) Aldaar werd 20 Juli 1795 voor
het eerst vergaderd, waarbg wederom J. Teis-
sèdre l'Ange een rede hield. Daar had men in
huur een leeskamer, een societeitszaal endirec-
tiekamei, waarvoor f3 's jaars per hoofd betaald
werd, terwgl met den kastelein een contract
voor brandstoffen en schoonhouden was gesloten.
Met 1 April (Paschen) 1803 tot op heden is
de sociëteit op de Groote Markt gevestigd
eerst in het huis de Galey naast de Roode
toren, eerst gehuurd van burger C. H. Waltman
en in 1828 voor 3600 door de sociëteit aan
gekocht.
In 1828 werd daarby gekocht het aangren
zend huis Walcheren voor 2600 en beide
huizen werden daarop vereenigd, welk werk
door den architect I. I. Iteljaan voor f 3100
werd aangenomen.
In 1847 werd aangekocht het huis naast de
sociëteit, genaamd Klein Zaaltje voor f 2800
en had een groote verbouwing plaats. Dit
huis werd toen ingang en van de andere
ruimten werd de groote benedenzaal enz.
maakt. Dit werk werd uitgevoerd door het
lid A. Boudewgnse.
In hetzelfde jaar werd ook aangekocht bet
huis Het Groeiende Vlas op de Vlasmarkt
voor ƒ1300, waarnaast de sociëteit reeds bezat
het huis Het Haantje naast den Rooden Toren
dat reeds vroeger had behoord bg het huis
De Galey.
Van deze beide huizen werd in 1854 ge
maakt de achtergevel der sociëteit, op de Vlas
markt uitkomende, benevens de trap die
toegang geeft tot de bovenzaal. Die bouw
werd verricht door den beer J. Ageliuk van
Rentergem en kostte f 1000.
In 1875 werd nog voor 7100 aangekocht
het huis De Kersenboom, dat eerst verhuurd
werd doch in 1881 tot kegelbaan werd ver
bouwd.
Hierna schetste de heer Sngders de sociëteit
als politiek gezelschap gedurende 1795—1802.
De organisatieen de grondbeginselen in die
jaren blgken uit de volgende mededeelingen
die de president ten beste gaf.
Art. 1 van het provisioneel reglement van
1795 luidde
pDeze sociëteit zal bestaan uit die 1
nende burgers, die voor en na het jaar 1787
YEDERLAND. pCt
N.W.&PscJbr. 6
t
500-1000
N. Hx«i.-M»eh,
A. reiconire. 6
f
1000
N.I. Huid. A.
150
Zeeland xxiid.
0
500
dito dit. Pr. dito
f
500
dito Obl 18S5 S
0
1000
DUITSCHLAND,
Cert. Rfjkjbxnk
xxsd Atsttard.
K.M.
8000
J08TENRIJK
Axnd. 0. H. B.
L
600
1*5
12B
135
*0-100
1000
1*6-1000
1000-24000
600-86000
600-2600
*0-1000
*0-100
*0-100
10-100
1000
759/4 7«
100-500 898/4
m luuilasls
Hlfliei.
1*81/4
781/, 788/4
Bfoorw«glnslR|«.
«LERLAND FCt.
VEDERL.St, Am. S
100
w»
IIO8/4
Stad Rotterdam 8 0
100
109
BELGIE. 8t»i
Antwerp. 1887 *1/, fr.
100
104
ditJnur«I188ö *1/,
100
1087/,
SONG. Stl 1870 11.
100
OOSTENRIJK.
Stsr.tsleen.1854 4
950
1288/4
MM
dito 1860 5 b
600
1307/8
dito 1864 0
100
Cred, Inst.1868 e
100
iUBL. Stl. 1864 5 ZJJ.
100
dito 1866 5 n
100
iPANJE.St.Msdr. 8 fr.
100
491/4
491/8
TURKIJE. SpwL 8 0
400
34
888/4
zich getoond hebben voorstanders der vrgheid
en haters der dwingelandg en plundering te
zgn."
En art. 2 1
«Ieder lid bekent mits dezen de soevereini
teit van het vrge Bataafsche volk op gronden
van Vrgheid, Gelgkheid en Broederschap."
In 1797 werden nieuwe wetten ingesteld.
Art. 1 luidde toen
>De sociëteit zal bestaan uit eerlgke, wel*
denkende en als zoodanig beproefde en bekende
vaderlanders, toegedaan en belgdende de grond
beginselen, waarop de jongste revolutie in de
Bataafsche republiek gevestigd is, vrienden en
voorstanders der Gelgkheid, Vrgheid en Broe
derschap" enz.
Elk lid moest toen de volgende verklaring
Ik verklaar door mgne toetreding tot deze
Vaderlandsche sociëteit, de Gelgkheid, Vrgheid
en de rechten van den Mensch en Burger te
houden voor den eenigen wettigen grondslag
van alle maatschappelgke verplichting; ik be-
love dezelve naar al mgn vermogen te zullen
handhaven, voorstaan en verdedigen en de
plichten der Broederschap getronweiyk te
zullen uitoefenen."
In Jan. 1798 werd deze verklaring geam-
plieerd met de woorden:
Onveranderlgke afkeer van bet stadhouder
schap, foederalisme, aristocratie en regeerings-
loosbeid."
Den 30en April 1798 werd besloten dat
niemand kan worden voorgedragen tot lid
die niet het billet van stemgerechtigheid kan
vertoonen.
Daardoor verviel ook spoedig bovengenoemde
ampliatie op de verklaring, omdat toch reeds
elk burger, om op de stemlgst te komen» die
verklaring van afkeer enz. heeft afgelegd.
Bg de reglementsherziening van 1799 schgnt
nog het politiek karakter min Of meer be*
houden te zgn, al werden de Werkzaamheden
zeer vereenvoudigd.
Bg de herziening in 1802 wefd alles wat
een politiek of bg zonder karakter gaf geschrapt
en Werden geen byzondere eischen meer voör
het lidmaatsohap gesteld.
(Slot volgt.)
