138® Jaargang. 1895.
Donderdag
14 Maart.
HlllUMi RlnSIJIt COURANT.
Deze courant verschijnt d a g e I ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen;
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.—
Afzonderlijke nummers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Wil ernoneteia
Middelburg 13 Mrt. 8 tu vm. 31 gr.
m. 12 u. 35 gr-, av. 4 u. 35 gr. F
Verwacht N. wind.
Advertentiën20 cent per regel.' Bij abonnement lager;
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen, van 17 regels 1.50
iedere regel meer 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte;
Reclames 40 cent per regel.
Middelburg 13 Maart.
Iu zjjn kroniek vraagt dr Bronsveld of alle
onderteekenaars van het Unie-rapport het met
den inhoud eens zjjn Dat zou hem bevreem
den. De oprechtheid der mannen, die de wet
van 1889 een pacificatie noemden en daaraan
een werkzaam aandeel hadden, trekt de heer
B. een weinig in twjjfel.
»In hoe verre dit rapport een schakel wezen
moet in de politiek der antirevolutionairen
kan ik niet beoordeelen. Het zou, dit ont
ken ik natuurljjk niet, toevallig
middel kunnen zjjn, om de m
slagen phalanx van »geloovigen" weer te veree-
nigen. Dr. Schaepman stak, het spreekt van
zelf, zjjn hand reeds uit; dr. Kuyper, al had
bjj liever iets anders gehad, en al vindt hjj
voor zjjn gevoel 't niet aangenaam, dat mei
buiten hem dit stuk heeft opgesteld, onder
steunde het, en de roomschen, die nu tegen
over de antirevolutionaire gauche staan, zullen
een Te Deum aanheffen, indien de denkbeelden,
in dit rapport geuit, in een wet belichaamd
worden."
Van het Protesiantsche Nederland, meent
de heer B., zal echter niet veel overbleven.
Ben premie wordt gesteld op fanatisme; de
jeugd wordt van meet af gebracht »hier onder
den è'skouden straal van het atheïsme, ginds
onder de aanhoudende besproeiing van het
"wjj water". En daartoe zullen op revolutionaire
wjjze de anti-revolutionaren medewerken
De heer B. kent slechts een drjjfveer: haat
tegen de openbare school. En het gevolg zou
z. i. zjjnJezuïeten-scholen, »gereformeerde"
scholen, radicale scholen, frodloocJiA»>3«'-<M>/>h/v-
lenzg zuiien verrgzen en neren mogeE in
den naam der rechtsgelijkheid in het christeljjk
Nederland, en in de schaduw van een banier,
waarop het kruisteeken prjjkt der geallieerde
»geloovigen".
Er wordt nu verzekerd, dat wel de Alkmaar
zal meeparadeeren bjj de opening van het
Noord-Oostzee-kanaal.
Maar helaas, veel kracht en zwier zal ook
die bodem niet aan de Nederlandsche missie
bjjzettenwant de Alkmaar is slechts een
kleine korvet, nog niet half zoo groot als de
Atjéh, en van even verouderd type.
Toch doet zich hier éen troostgrond op
De min. van marine wilde eerst geen schepen
zenden, omdat onze schepen niet al te best
zouden uitkomen tegenover die van andere
natiën. Waarschjjnljjk heeft evenwel het
licht van onzen gezant te Portugal, die meld
de dat dit Rjjk, niettegenstaande den slechten
toestand zjjner marine, toch zou ververtegen-
woordigd worden, bjjgedragen, om ook van
onzen kant dat besluit uit te lokken."
Onze schepen zullen dus schuilevinkje moeten
spelen achter die van Portugal, een land,
dat om zjjn krediet is
En dan zal het nog de vraag zjju, of wjj
ons in dien Portugeeschen spiegel wel zoo
zacht spiegelen zullen.
Portugal kan ten minste, als het zjjn beate
schepen zendt, waardiger voor den dag komen
dan wjj.
De ministers van oorlog en koloniën ver-
leenen deze week geen audiëntie.
Bjj beschikking van den minister van Bin-
nenlandsche zaken zjjn benoemd tot assistent
aan het Rjj feslandbouwproefstation te Hoorn
L. Schaap aldaar en S. Schuiling, tjjdeljjk
Letteren en Kunst.
Binnen enkele dagen, Vrjjdag avond a.,
zal voor het departement Middelburg der Maat
schappij tot Nut van Algemeen als spreker
optreden de heer mr 6. S. Brantsma uit Arnhem.
Met een enkel woord willen wij de aandacht
van de leden van het Nut en hunne dames
op deze voordracht vestigen, omdat ons uit de
verslagen in onderscheidene bladen gebleken is,
dat wat de heer Brantsma over »het Tooneel"
mededeelt zeer interessant is maar niet minder
amusant. Overal had bjj dan ook daarmede
groot succes.
Het Vad. zegt o. a. »Bjj den heer Brantsma
komt t alles aan op het »zeggen" en 1
uitstekend. We hebben gegierd bjj het weder
vernemen, alsof we er niet honderdmaal om
gelachen hadden, van de in eiken draak regel
matig wederkeerende toestanden en expressies,
om het shier zjjn 80.000 louis d'or, redt u
voorloopig." Het publiek heeft er bjj voort
during naar geluisterd met die attentie welke
de sengelen" kenmerkt als ze in den schouw
burg hetgeen ten tooneele gebeurt als mede
leven."
Niet minder succes had de heer Brantsma
met de voordrachten, die hjj na de pauze ten
beste gaf. Daarin vooral moet hjj in zjjn volle
kracht zjjn.
•De bewegeljjke gelaatstrekken, zegt het
Vad. herinnerend aan die van een komiek,
die langen tjjd een lieveling van het publiek
was, leenen zich uitstekend tot het mimisch
8onligneeren van het met uitstekende stem-
~WakH-k~JVB~iy>
gedragen, geestige Fransche nummers."
Het is te hopen dat, waar in den regel de
Nutsvoordrachten slechts een beperkt getal
hoorders en hoorderessen tellen, ditmaal geen
plaatsje in de zaal onbezet bljjven zal.
DE MATTHEUS-PASSION.
VA»
JOH. S. BACH
II.
(Vervolg.)
Na zulk een debuut vraagt men zich af, hoe
het mogeljjk kan zjjn, dat de muziek zich op
deze hoogte zal houden, en men vreest bjjna
voor het oogenblik, wanneer het verhaal van
den evangelist op het symphonisch gedeelte
zal volgen. Maar Bach is een meesterde
eenvoudige vertelling wordt bjj hem muzikaal
hoogst belang rjjk door eene krachtige decla
matie, die tot voorbeeld aan Gluck en Wagnei
had kunnen dienen. Streng en edel geeft
Bach den zin der woorden weer, elke bijzon
derheid fijn teekenend, zonder ooit tot eeD
letterljjk en kleingeestig volgen der tekstwoor
den te vervallen. Met een enkelen melodischen
trek worden de verschillende episodes van he
assistent; en tot assistent voor de gynaecolo
gie aan de Byks-uaiversiteit te Utrecht A.
MjjnliefF.
e G. L. Daü3i On., Job» F. Jokes, opvolger
Bjj de opvoering van
werd de componist, die zelf dirigeerde, bjj zjjn
optreden met applaus ontvangen en kreeg hjj
een krans. Aan het slot warme toejuichingen
voor de artisten mevr. Dirkx, mej. Kempees
en Pauwels. Den heer Yon Bruoken Fock werd
onder luide toejuichingen een palmtak met
bloemen aangeboden.
De opkomst had grooter kunnen zjjn. Er
was echter Maandag ook een première in de
Fransche opera.
Bjj den uitgever P. Gouda Quint te Arnhem,
bjj wien ook andere geschriften van den hoog
leeraar zjjn verschenen, zal het licht zien het
door prof. Buys nagelaten handschrift van het
dictaat voor diens college over het administra
tief recht. Dit zeer omvangrjjke werk zal voor
den druk gereed gemaakt en, voor zoover de
jongste wetgeving betreft, aangevuld worden
door Mr. E. Vos te Leiden. Eet eerste stnk
kan tegen het najaar worden tegemoet gezien.
ÜIT STAD EN PROVINCIE.
Bljjkens de 12 dezer door burg. en weth.
van Middelburg vastgestelde ljjsten van
kiezers bedraagt het aantal kiezers in deze
gemeente voor leden van de tweede kamer
1413, van de provinciale staten 1410 en van
den gemeenteraad 1401.
Verschillende postambtenaren in onze om
geving werden dezer dagen door verhooginp
van traktement verbljjd.
Te Arnemuiden is bjj herstemming
tot lid van den raad gekozen de heer Jan
Wisse met 47 van de 82 geldige stemmen.
Op den heer Adriaan Joosse waren er
uitgebracht.
Het aantal kiezers bedraagt 149,
Bjj kon. besluit van 12 Maart is voor
den tjjd van drie jaren, met ingang
April, voor V1 i s s i n g e n belast met het ge
zondheidsonderzoek van uit zee aankomende
schepen H. Breukink, arts aldaar.
Heden werd door den compagnies-com
mandant, den kapitein G. W. Mossel, aan den
sergeant P. F. W. Engelse van het 4e bataljon
3e regiment infanterie te Vlissingen, de
bronzen medailje voor twaalf jaren trouwen
dienst uitgereikt.
Te Goes werd Dinsdag avond in de Prins
van Oranje door de coöperatieve voorschot-
vereeniging en spaarbank de jaarljjksche alge-
meene vergadering gehouden, waarin het 26t
jaarverslag werd uitgebracht. Het vorige jaar
bedroeg het ledental 218, 25 traden toe, ter-
wjjl 8 uittraden, zoodat de vereeniging thans
235 leden telt.
Plaatsgebrek dwingt ons dit verslag tot een
volgend nummer te laten liggen.
Het salaris van het bestuur werd vastgesteld
op f 1500 en het dividend der aandeelhouders
op 6 percent, waaraan eerst gevolg kan worden
gegeven als de goedkeuring van hooger hand
is verkregen, volgens de wet op de bedrijfs
belasting. Als leden der commissie van toe
zicht werden herkozen de heeren M. Hooge-
steger met 21 stemmen, 1 in blanco, en G.
van der Hoek met 18 stemmen de heer C.
Risseeuw verwierf 3 stemmen en 1 briefje was
blanco.
van H. M. de Koningin-Regentes f 50.
Bjj een ander ingezetene bevatte de deur
Maandagmorgen een biljet, waarop eene be
dreiging met brandstichting stond, indien geen
werk wordt verschaft. Men zoekt den dader.
Het in het Nauw van Bath aan den
grond gevaren schip is gebleken te zjjn het
Duitache stoomschip Drachenfels, met stuk
goederen van Middlesbro naar Antwerpen.
Met hoogwater is het Dinsdag middag afge-
sleept.
Te Wemeldinge is eene 78-jarige
vrouw van de trappen gevallen en aan de
gevolgen overleden.
Men schrijft ons uit Z i e r i k z e e
Maandag hield het departement Zierikzee
der Ned. Maatschappij ter bevordering van
Nijverheid een buitengewoon druk bezochte
vergadering, waarop de leden der afdeeling
Zierikzee van de Maatschappij tot bevordering
van Landbouw en Veeteeli in Zeeland toegang
hadden.
Behandeld werd het rapport der commissie
van landbouw over de vraag: Zjjn bescher
mende graanrechten bjj den tegenwoordigen
gedrukten toestand van den landbouw niette
verdedigen en gewenscht?
Bij monde van jhr Roëll werd het rapport
der commissie uitgebracht; de meerderheid
dier commissie, bestaande uit de heeren Roëll
en C. J. v. d. Bout, beantwoordde die vraag
in ontkennenden zin en voerde in een uitge
werkte nota voor die conclusie hare gronden
aan, welke hoofdzakeljjk hierin bestonden, dat
de werkman in het algemeen benadeeld werd
door de aan die rechten noodwendige verbon
den verhooging der broodprjjzen sommige nij
verheidstakken, als branderjjen, stjjfselfabrieken
enz., die graan als grondstof gebruiken, alsdan
avondmaal, de afschuw van Judas'verraad, de
doodsangst in Getbsémané aangegeven. Terwjj
Christus gewoonljjk sober spreekt, zingt hjj bjj
het rondreiken der kelk aan het avondmaal
een vloeiend gezang Trinket alle daraus das
ist das Blutenz.), en de instrumenten, die
zjjne solo's meestal in lange tonen begeleiden
zingen hier meê. De scène in Gethsémané is als
de acte van een drama behandeld. Jezus, be
droefd tot in den dood (welk eene modulatie
op deze woorden verzoekt zjjn discipelen met
hem te waken. Het mystieke koor der geloo-
vigen spreekt hem moed in»Ich will bei
meinem Jesu wachenzingt de tenor met
onbeschrjjfeljjke teerheid, de bas knielt met
hem, en het koor zingt op zachten en smav
telg ken toon de mystieke woorden: Was is'
die Ursach1 aller solcher Plagen'' op de melodie
van het koraal Herzliebster Jesu was hast du
verbrochen. Dit nommer is met de daaropvol
gende even mystieke sluimermuziek: »So schla-
fen unsere Sünden ein", een der gevoeligste
deelen der passion. De Joden naderen. Jezus
Advertenties
moeten des namiddags te één uur
aan het bureau bezorgd zgn, willen
zjj des avonds nog worden opgenomen
de mededinging met het buitenland niet zouden
kunnen volhouden en ook bescherming zouden
moeten vragen. Dat voorts de verkregen be
scherming voor verreweg het belangrgkste
deel, na korter af langer tjjd, ten goede zou
komen aan de grondeigenaars, waardoor geens
zins de landbouwende bevolking gebaat zou
zjjn, en het doel daarmede dus geheel gemist
werd.
De minderheid der commissie, bestaande uit
den beer N. W. Hocke, hoezeer voor allevrjj-
heid gezind, achtte in de abnormale omstan
digheid, waarin de landbouw in den laatsteD
tjjd verkeert, hoofdzakeljjk een gevolg van de
'af?e graanprgzen, zooals zjj in geen twee
eeuwen geweest zjjn, het heffen van graan
rechten den eenigen weg, waarop de land
bouwers uit hunne malaise zouden geholpeD
kunnen worden.
Naar aanleiding van die rapporten, welke
van eene korte toelichting van den rapporteur
vergezeld gingen, ontspon zich een lange en
levendige discussie.
Aan de zjjde van de meerderheid der
raiBsie stonden de heeren V. d. WerfF, Van
Geuns en De Brujjne, daartegenover de heeren
B. G. v. d. Have, J. A. Bolle, C. Groeneveld
Kater en J. W. v. Oeveren, die ieder voos
zich hun standpunt nader uiteenzetten.
Eerstgenoemde verwachtte van de oplossing
der muntkwestie, waarvan hg het tjjdstip niet
zoo ver meer verwgderd achtte, verbetering
van den algemeen gedrukten toestand van
landbouw en njjverheid en daarmede verhoo
ging van de graanprgzen. Aan de hand der
geschiedenis lichtte hg die stelling toe en
maakte door een goed gekozen voorbeeld het
hierop neerkomende, dat de daling van het
zilver in de voortbrengende landen op den
loonstandaard niet zoo onmiddeljjk merkbaar
was, als wel het geval was op de graanprgzen
op de markten in dié landen, waar de gouden
standaard bestond.
De heer Van Geuns zette in eene keurige
en zaakrjjke improvisatie zjjn Btelling uiteen,
dat Blechts een bezwaar bjj hem gold, waardoor
zich tegen graanrechten moest verklaren,
ijjnde de stjjging der broodprjjzen en de daar
van gevol gel g k te groote verhoogin g van het bud
get voor de werkmansgezinnen in de grootere
Dit economisch nadeel overvleugelde,
volgens zjjn meening, al de voordeelen, die voor
de tjjdeljjke heffing van graanrechten, waarvan
bjj na nauwgezette studie overigens voorstan
der kon genoemd worden, aan te voeren waren.
Aan de hand van vele gegevens lichtte bjj
verder toede noodwendigheid van bescher
ming van het graan in ons land, waar
volking uit zjjn aard voor den landbouw zoo
bjj uitnemendheid geschikt was.
Uit die tjjdeljjke bescherming duchtte hg
voorts niet die nadeelen, welke de meerderheid
der commissie daartegen aangevoerd had en
wees bjj op het feit der afschaffing der schaal-
rechten, van 18351847 in ons land geheven,
toen de nood ophield, tot bestrjjding van de
meening dat, eenmaal de graanrechten inge
voerd, deze niet licht meer afgeschaft zouden
worden.
De heer De Brujjne, als altjjd evenzaakrjjk
en helder in zjjn betoog, verklaarde in het
heffen van graanrechten voor de landbouwende
bevolking geen voordeel te zien en uitsluitend
nadeel voor de groote werkmansgezinnen.
Onjuist achtte bjj elke bescherming, wees
daarbjj op de bescherming der haringvisscherjj
van 1854—'57, die de visscherjj in den grond
zou hebben beschermd, op de ijzerbescherming
in Duitschland en op de door de bescherming
nog treuriger geworden agrarische toestanden
m Frankrgk en Duitschland.
Voorts duchtte hjj van de invoering der
graanrechten ten zeerste het in de hand
werken van het socialisme.
Van tgdelgke heffing tot oplossing der munt
kwestie verwachtte hg geen heildaar, volgens
zjjne meening, de oplossing van het aanhangige
vraagstuk laDgs anderen weg moest gezocht
worden, omdat de graanprjjzen, ondanks de
bescherming, toch zouden blgven dalen, we
gens de groote oppervlakten grond in andere
werelddeelen, voor graanbouw zoo uitnemend
geschikt,en het goedkoop internationaal vervoer.
Van uitbreiding van de veeteelt en zuivel
bereiding en verbouwing van voedergewassen
verwachtte hg verbetering, wanneer deze dan
ook gepaard mocht gaan met sneller en
goedkooper vervoer en dus met aanleg van
jjzeren kunstbanen, geschikt voor vee- en
goederenvervoer.
Voorts zou verandering moeten gebracht
worden in de pachtcontracten, instelling van
pachtraden, afschaffing van vleeschaccjjnzen
en herziening van de wet op het notariaat.
De heeren B. G. v. d. Have en mr J. A.
Bolle verklaarden zich voor tjjdeljjke graan
rechten tot den tjjd van de oplossing der
muntkwestietot grondslag van die gedachte
hen uitsluitend het gevoelen dat de
nood zoo hoog gestegen was, dat hulp in den
vorm van graanrechten niet gemist kon wor
den, wilde men niet de geheele landbouwende
bevolking tot ondergang brengen.
De heer C. Groene veld t de Kater vanrastta
De heer J. W. van Oeveren net niet onaui-
deljjk in zjjn overigens duideljjk uitgesproken
rede doorschemeren, hoe het voor hem onbe-
grjjpeljjk was, waarom zooveel leden van
•Njj verheid", niettegenstaande wjj toch allen
een volk van boter en baas zijn, tegen graan
rechten waren. Zjjns inziens hadden wjj ona
alleen met Zeeland te bemoeien en voor deze
provincie zien te zorgen dat verbetering tot
stand kwam
Op het ongrondwettige van die stelling werd
hjj door den heer De Brujjne gewezen.
Na repliek van nog enkele sprekers en
dankbetuiging aan het bestuur van het depar
tement van »Njjverheid" voor de openstelling
der vergadering voor de landbouwleden, bjj
monde van den beer B. G. v. d. Have, ging
de gecombineerde vergadering in die van de
leden van >Njjverheid" over.
In deze werd de conclusie van de meerder
heid van de commissie van landbouw met
eenige stemmen tegen en een paar blanco
stemmen aangenomen.
Het departementsbestuur van njjverheid had
ten slotte nog in ontvangst te nemen eenige
zeer waardeerende en harteljjke woorden van
den heer M. C. Mulock Houwer, secretaris van
de atdeeling Zierikzee der landbouwmaat-
schappjj, voor de aangename wjjze, waarop
door het bestuur zjjn voorstel was ontvangen
en uitgewerkt.
De stoomboot Stad Zierikzee beproefde
Maandag, 's morgens te zeven uren, de reis
van Zierikzee naar Rotterdam te doen. Zjj
beerde echter reeds des namiddags te vjjfuur
terug, daar zjj de reis niet verder bad kunnen
volbrengen dan tot Willemstad, alwaar het
jjs verdere voortzetting verhinderde. Bjj den
wordt gevangen genomen. Begeleid door de
hobo's, uiten twee vrouwenstemmen eene hart
verscheurende klacht, (»So ist mein Jesus nun
gefangende geloovigen roepen den krijgs
knechten toe »laszt ihn, haltet, bindet nicht
en met de discipelen roepen zjj de hemelsche
machten aan om de moordenaars te verdelgen
(»Sind Blitze, sind Donnerenz.) Een machtig
motief der bassen rolt als een onweer door
koor en orkest, gescandeerd door ontzagljjke
akkoorden, bet orgel zet in, het is of de
aarde zich opent dan is alles stil
de discipelen zjjn gevlucht en in die
stilte wekt het koraal»0 Mensch bewein
dein' Sünde groszde toehoorders op tot ge
voelens van berouw en geloof.
In het tweede deel der passion verandert
het tooneel. Jezus is van allen verlaten, de
twee koren vereenigen zich nu tot éene woe
dende menigte, die gebiedend zjjn dood eisoht.
De piëteit der geloovigen vindt slechts uiting
in enkele stemmen, maar de indruk van smart
is er niet minder groot om. De aandoening
wordt zoo geweldig, dat zjj zelfs den evan
gelist schjjnt aan te grjjpen. Het verhaal van
Petrus' zonde en berouw is misschien bjj hem
even roerend als de alt-aria, die erop volgt
(Erbarme dich), begeleid door de snikkende
eenvoudige koraal volgenO Haupt voll Blut
und Wunden.
Na de kruisiging krjjgt de muziek een bjjna
bovenaardsch barakter. De ariosa Ach Gol
gotha is een der verhevenste inspiraties, in de
violen-figuren ia het orkest. Als Pilatus vraagt muatek alleen te «rgeljken met
aan welke misdaad Jezus schuldig is, ant- kot adagio uit de 9e symphonie. Nog eet»
woordt de sopraan voor hem: Er hat uns j luid zingt aan het «lot de zangstem Ach GW
aüen wold gotten. De arioea O Geisselung,'gotha, umeliges Golgotha, dattokte*al„ ge-
en de aria: KSnnen ThriinennicMs erlangen, op een d..Sonant, die de instrumenten
o so nehmt mein Berz hinein, zjjn slechts een alleen oplossen.
lange smartelijke kreet van af.chuw en mede-alles voorbg i., klinkt het koraal voor
doogen. Het korte, verpletterende .Barabbam," ;ket laatst (en sourdine) {Wenn ichemmaleolt
uitgestooten op het dissoneerende verminderde ee""B8 -aten d8B evangelist,
septime-akkoord, het demonische Lass ihn eronder de aarde beeft en de graven ..oh
Kremigen, het koor So steig herab vom Kreuz °P™M' 'eld' hot r°f™d fcbeid de'
zijn van ongeloofeijjke kracht. Het korte spot-geloovigen (Mem Jesu, gute Nacht) naar het
koor der krijgsknechten Gegrilsset seist du is slotkoor. Dit, het gratiamm actio der oude
uitent plastisch geteekend. Deze weinige pasBion, is een zacht gestemde prachtige epi-
maten schilderen alles wat tot de voorstelling ™rin h<" S8'881 dankbaarheid de
behoort: de groteske boigingen, het smalend uitdrukking van smart overbeerscht.
lachen, het luide, verachteljjk Bchimpen. Opi MARIE B. v. B.
dit toppunt van smaad laat Bach het klagende,
