N°. 61.
138e Jaargang.
1895.
W oensdag'
13 Maart.
DE MATTHEUS-PASSION.
HDMBütiH COURANT.
Deze courant verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco S
Afzonderlijke nummers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regelj Bij abonnement lager.
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen, van 17 regels 1.50
iedere regel meer 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Reclames 40 cent per regel.
Th eraometer.
Middelburg 12 Mrt. 8 u. vm. 85 gr.
m. 12 u- 43 er-, av. 4 u. 45 gr. F-
Verwacht Z. O. wind.
Agenten te VlissingenP. G. de Vet Mestdagh Zoon, te GoesA. C. Boluit, firma weduwe A. C. de Jonge, te KruiningenF. v. d. Peul, te ZierikzeeA. C. de Mooi/, löverteatiëa
te TholenW. A. van Nieuwenhuijzen en te TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën j moeten des namiddags te één uur
aan, evenals de advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmab, te Rotterdam, db Geïb. Beltneante, te 's Gravenhage, en A. de La Mas Azn., te Amsterdam, j aan het bureau bezorgd zjjn, willen
Hoofdagenten voor het Buitenland: te Pargs en Londen, de Compagnie générale de Publieité étrangère G. L. Dattbe Cib., Joen F. Jones, opvolger. zg des avonds nog worden opgenomen
Middelburg 12 Maart.
Volgens jhr mr A. F. de Savornin Lohman
iB broederschap een goede leus, maar is die
niet bevorderd door de revolutie. Integendeel, in
den beginne moord en doodslag, en op den duur
najjver en twist, waren de vruchten der revo
lutie. Vrgheid en gelgkheid zjjn onschriftuur-
ljjk, maar broederschap wordt de geheele
Schrift door geleerd. Wjj zjjn geen vrjjen en
geen geljjken, maar wel broeders. De broe
derschap zal eerst komen, het booze woord:
«ben ik mjjns broeders hoeder," zal eerst wor
den uitgebannen, als de emfó-revolutionnaire
beginselen doordringen.
Als het heden een voorproefje ons schenkt
van dien gulden tjjd, waarop de heer Lohman
zinspeelt, dan zal niemand daarnaar hard ver
langen.
De vruchten dier anti-revolutionnaire be
ginselen, welke wg thans te aanschouwen
krjjgen, smaken alleB behalve.
Leiders en leeken doen niets dan met elkaar
harrewarren.
De verdeeldheid onder de eersten neemt bjj
den dag grooter proportion aan. Nog dezer
dagen klaagde dr Kuyper in den Heraut, dat
hg achtereenvolgens allerlei liefelgke namen
krjjgt, niet van den vgand maar van de
vrienden. «In zeker blad heette hg kort ge
leden groot-inquisiteur." Nu brandmerkt dr
Schot hem voor nog erger, t. w. voor
»dictator", voor een «man, die naar de opper
macht streeft" en »die zgn trouwste vrienden
eenvoudig afmaakt, als ze niet voor hem
zwichten willen."
Het verschil in dezen loopt over het wezen
der Calvinistische leer. Beide partgen beweren
de ware leer van Calvjjn te verkondigen en
beoorlogen elkaar met de uiterste vinnigheid.
Op politiek gebied doet hetzelfde ver
schijnsel zich voor. De lust tot verzoening
is nog niet groot; want naar aanleiding der
bekende motie van de Scheveningsche kies-
vereeniging, waarbjj de wensch werd uitge
sproken dat de heeren Lohman en Kuyper
zouden trachten tot overeenstemming te gera
ken, schrgft De Standaard:
«Ons denkbeeld was eerst de kieswet van
de baan. Dan een program van actie voor deu
nieuwen toestand. En bg de vaststelling van
dat program zien, niet of men scherven kram
men, maar of men mannen van ernst in één
zelfde overtuiging vereenigen kan.
«Dit gevoelen is nog het onze.
«Elke andere poging schjjnt ons ongezond
en prematuur."
En of het spel spreekt, bevatte dezer dagen
hetzelfde blad een opstel, onderteekend door
dr. Kuyper, om de redenen mee te
welke in de laatste jaren van Groen van Prin-
sterer's leven eenige verwijdering hebben ge
geven tueschen deze beide mannen.
Het betrof de oprichting ven een stand
beeld voor Thorbecke. Groen meerde zich
tegen dat denkbeeld te moeten verzetten,
doch wilde kiesheidshalve den schjjn zelfs
mjjden, alsof hg zgn antagonist deze monu
mentale eere misgunde. Hg trachtte toen de
aandacht van Thorbecke af te leiden, door op
17 Februari 1874 het, volgens dr Kuyper,
zeldzaam gewaagde voorstel te doen, dat bg
een wet de oprichting van een standbeeld
voor Oldenbarneveld en Jan de Wit, in de
nabgheid van het standbeeld van Prins Wil
lem, op het Plein, zou gelast worden.
Daartegen kwam dr Kuyper op; en Groen
van Prinsterer nam hem zjjne critiek zeer
euvelen het misnoegen daarover bleef.
Nu stellen wg ons volstrekt niet voor dat
de anti-revolutionnairen in alle opzichten éen
zouden moeten zgn van gedachten. Maar de
scherpe strjjd, die er in den laatsten tgd wordt
gevoerd in eigen boezemhet geschil tusschen
twee mannen van naam bewjjst toch voldoende,
hoe weinig de anti-revolutionnaire beginselen
vermogen om vrede en eendracht te/ stichten.
Sinds zjj in de laatste jaren zich in ons
land meer en meer trachten te doen gelden,
hebben wg op kerkelijk gebied niets anders
aanschouwd dan verwarring en een aller-
onchristeljjksten strjjd, waarvan een ernstig
mensch huivert.
En op politiek gebied ziet men de over-
heerschende macht uitoefenen door een clubje,
dat op kerkeljjk gebied den toestand danig
heeft bedorven enin plaats van anti-revolu-
tionnair, de revolutie overal predikt en huldigt.
Met dat alles voor oogen klinkt de uitspraak
van jhr De Savornin Lohman als bittere ironie
en moet men zich verbazen over zulk eene
verklaring uit de pen van een verstandig man,
jj hg meent dat de goê gemeente alles
goedgeloovig aanneemt wat hg gelieft te
decreteeren.
VAN
JOH. S. BACH,
II.
Wat sedert eeuwen in de passionsmnziek
was voorbereid, is door J. S. Bach geboren
21 Maart 1685 te Eisenach, gestorven 28 Jul
1750 te Leipzig tot eene volmaaktheid ge
bracht, die eerst eene eeuw later, door het
nageslacht, gewaardeerd kon worden. Het
grootsche en het waardige van Bach's passio
nen is, na hem, nooit meer bereikt; het is
misschien, in zgn soort, ook onbereikbaar.
In de Mattheus passion (de schoonste zjjner
vjjf passionen), wordt de lijdensgeschiedenis
op de verhevenste wjjze en tevens met grooten
eenvoud en innigheid weergegeven.
De tekst van de Mattheus-passion bestaat
uit hoofdstuk 26 en 27 van het evangelie van
Mattheus, woordeljjk overgenomen, en uit
eenige lyrische beschouwingen van geloovigen
(eene denkbeeldige christelgke gemeente), die
geacht worden het droevig drama bg te
Haar titel in de oorspronkelijke partituur is
Paetio Domini noiiri J. C'. Secundum Evangelietai
Malthaeum. Poene per Dominum Henriet aliaPi
sander diclu*. Mueiea di J. heb. Bath.
Onze marine koat veel geld maar als het er
op aankomt, dan is zg ook goed!
Dat big kt weêr voor de zooveelste maal uit
een schrijven van den gep. kapt. ter zee Ar-
riën8, den man die met de Van Speyk in
Amerika op voortreffelijke wjjze zich van zgn
taak kweet.
Hjj geeft thans een paar practische wenken
over de eerlang te houden feesteljjke opening
van het N oord-Oostzeekanaal. Dat
wg door schepen van een verouderd type
worden vertegenwoordigd is te betreuren, maar
ieder geval kan gezorgd worden dat alles
verder in orde is. Vooreerst acht de heer
Arriëns het wenschelgk dat er mnziek aan
boord is. Toen hg met de Van Speyk aan
de feesten in Amerika deel nam, was zgn
schip het eenige kommandementschip waar geen
wonen Het verhaal van den evangelist,
de woorden van Christus, van de apostelen,
van Pilatus en van de Joden, wisselen dus af
met de aria's, recitatieven en koren der ge
loovigen. In plechtige oogenblikken verheft
de kerk hare stem door het liturgisch koraal.
Om deze verschillende elementen te onder
scheiden, verdeelde Bach het koor in twee
groepen de dochters van Zion en de geloo
vigen, die ieder hun orkest hebbeneen derde
groep, begeleid door het orgel, was bestemd
voor het koraal. Deze systematische verdee
ling verhindert echter den meester niet om,
zoodra hjj een grootsch effect wil bereiken,
de koren, de orkesten en het orgel tot
een geheel te vereenigen. De karakteristieke
nuancen van het muzikale coloriet geven
duideljjk en nauwkeurig de verschillende
contrasten aan.
Zoolang Bach den tekst van het evangelie
volgt, beperkt bg zich tot het weergeven
der woorden met eene eenvoudige orgelbe
geleiding bg het verhaal van den evan
gelist en enkele sobere akkoorden der snaar
instrumenten, wanneer Christus het woord
De dichter van het lyrisch (oratorisch) gedeelt>
der Mattheus-passion was Picander, een postambtenaar
in Leipzig, die met zijn burgerlijken naam Henrici
heette. Bach zelf voegde de koralen tusschen den tekst.
De eenvoudig gezette koralen liet hjj waarschijnlijk
door de gemeente eenstemmig medezingen.
muziek was. In de tweede plaats is een flinke
stoomsloep noodig, want bjj zulke gelegenhe
den moeten geregeld bezoeken worden afgelegd
en ontvangen en dan moet men goed zgn in
gespannen. Vooral acht hjj het plichtmatig
dat de kommandant bjj zulke opdrachten kan
beschikken over een behoorljjke som als re
presentatie-kosten om de eer der natie en de
vlag behoorlijk te kunnen ophouden.
Aan het Blot van zjjn schrgven zegt de
heer Arriëns.
«Deatjjds was het ontbreken van een en
ander misschien een gevolg van het feit dat
een ingenieur der marine aan het hoofd van
het departement stond, die uit deu aard der
zaak niet bekend was met betgeen bjj inter
nationale samenkomsten van een groot aantal
oorlogsschepen vereischt wordt, terwjjl de chefs
van den marinestaf en van het personeel tot
die caterogie van zee-officieren behoorden,
welke hunne carrière aan den wal in de
bureaux maken, zoo min mogeljjk, ja bjj na
in het geheel niet, aan boord van een schip
dienen en daardoor vreemd bljjven aan het
werkeljjke marine-leven en de verplichtingen,
die dit in verschillende omstandigheden mede
brengt.
Nu ook Nederland de uitnoodiging van den
Duitschen keizer, om bg de feestelgke uitnoo
diging van het Noord-Oostzeekanaal tegen
woordig te zgn, heeft aangenomen, kan het
misschien nuttig zgn het bovenstaande onder
de aandacht van belangstellenden te brengen."
Naar men meldt zou weldra een ontwerp
van wet tot instelling van Kamers van arbeid,
het departement van Justitie verlaten. Men
schjjnt bjj de samenstelling van dit ontwerp
de Belgische wet tot voorbeeld te hebben ge
kozen. Het ontwerp H verdeeld in zeven pa
ragrafen, die achtereenvolgens behandelen 1.
De samenstelling en werkkring. 2. De leden.
3. De kiezers. 4. De afdeelingen. 5. Het be
stuur der kamers. 6. De geschillen. 7. De ver
gaderingen der kamers en der afdeelingen;
terwjjl algemeene bepalingen het ontwerp,
dat uit ruim 40 artikelen bestaat, besluiten-
Bjj kon. besluit:
is aan den jjker der maten en gewichten, chef
van dienst, G. D. Sutherland te Hoorn, op zgn
verzoek, eervol ontslag verleend uit 's Rjjks
diensten
een pensioen van f 3334 verleend aan
jhr. mr. W. A. C. de Jonge, laatsteljjk lid
van den raad van state, te 's-Gravenhage.
De minister van marine brengt in de St. Ot
ter kennis van belanghebbenden, dat de com
missie, welke in dit jaar is belast met het af
nemen van het examen aan de adspiranten voor
eene plaatsing als adelborst 3e k 1. bjj
het koninklijk instituut voor de marine te Wil
lemsoord, is samengesteld als volgt: voorzitter
de gepensioneerde vice-admiraal-titulair W.L.
A. Gericke, voorzitter der commissie tot het
examineeren van zeeofficieren en adelborsten
leden de gepensioneerde kapt.-luit. ter zee titu
lair J. J. Kraakman, permanent lid der com
missie tot het examineeren van zeeofficieren en
adelborstende heer dr. G. A. Oskamp, hoog
leeraar-titulair bjj het koninklgk instituut voor
marine te Willemsoordde heer J. G. R.
Vos, gewezen leeraar aan genoemd institmut;
de heer J. A. M. van der Brugh, oud-instituteur
te 's-Gravenhage de heer J. P. van der Haas,
hoofd der Moll-Bchool te 's-Gravenhage de heer
J. Couvée, hoofd der diaconieschool te Rotter
dam de heer J. D. van Wjjk, hoofd eener ge
meenteschool te Leiden de heer E. van Ever-
dingen, hoofd eener gemeenteschool te Delft
plaatsvervangende leden: de heer A. van der!
Harst, hoofd eener gemeenteschool te Leiden
de heer H. Nieukerke, hoofd der Charitable
Sociëteitsschool te 's Gravenhage.
In de maand Mei a. s. zal te Hellevoetsluis
een vergeljjkend examen plaats hebben van
jongelingen, die als machinist-leerling
der 2e kl. wenschen te worden aangenomen.
Het getal der te plaatsen leerlingen zal zich
tot 25 bepalen.
Voor het in de maanden Juli en Augustus
hier te lande te houden examen voor toelating
tot den hoofdcursus, ter opleiding van onder
officieren voor den rang van
tweede luitenant der infanterie
en van tweede luitenan t-k w a r t i e r-
meester, respectieveljjk voor den dienst
hier te lande en voor den dienst in Neder-
landsch-Indiè', zjjn de navolgende aantallen
plaatsen opengesteldI. voor het leger hier te
lande infanterie 19 administratie 4II. voor
het leger in Nederlandsch-Indiëinfanterie
16administratie 2.
Hier te lande zal in de maanden Juli en
Augustus e. k. een examen worden gehouden
voor toelating van jongelieden als cadet bjj
Cadett en school te Alkmaar.
Yoor dit examen worden opengesteld: 27
plaatsen voor jongelieden met bestemming
te worden opgeleid voor den dienst hier
lande22 plaatsen voor jongelieden met
bestemming om te worden opgeleid voor den
dienst in Nederlandsch-Indië.
neemt. In korte, snel afgestooten, rhythmische
zinnen schildert hjj de opmerkingen en uit
roepen der apostelen en der Joden, zonder
eenige muzikale uitweiding. Maar zoodra hjj
slechts met zjjn librettist te. doen heeft, uit
zgn genie zich in al zgn rjjkdom. Brekend
met den traditioneelen vorm, spottend met
elke belemmering, geeft hjj zich in de prach
tige arioso's, die de aria's voorafgaan, geheel
aan het vuur van zgn inspiratie over, terwjjl
de orkestbegeleiding, tot in de lyrische wan
orde der modulaties en der melodiën, de een
heid der Ijjnen en de cohesie van het geheel
hardnekkig handhaaft. Maar deze lyrische
ontboezemingen duren slechts kort; weldra
zwjjgen de instrumenten, en de evangelist
hervat zgn droevig verhaal, alleen door het
orgel begeleid.
Somtjjds neemt bet koor der geloovigen
deel aan de handeling, wanneer zjj bjjv. de
wraak des hemels aanroepen ter verdelging
der Joden, of wanneer zg Christus smeeken
met hem op den Otyfberg te mogen waken.
Het koraal zelf zal aan het drama deelnemen
als de discipelen beurtelings den meester
vragen, wie van hen hem zal verraden, Herr
bin ich's, bin ich's f) antwoordt de kerk door
f) Welk een rjjke verscheidenheid van uitdrukking
in deze weinige woorden Hoe schoon is de overgang
van de stijgende onrust in de deemoedige klacht van
het aioti
als ze per maand te Parjjs kreeg en te New-
York verdiende zjj dezelfde som op éen avond 1"
Te Milaan is de historicus Cesare Cantu
in den ouderdom van 90 jaar overleden.
Letteren en Kunst.
Naar wjj vernemen is de voorstelling,
die de heeren De Yos en Van Korlaar plan
hadden deze maand te Middelburg te
geven, eenigen tgd uitgesteld, in verband met
het vele dat dezer dagen op kunstgebied in
onB midden plaats had ot te wachten is.
De eerstvolgende voorstelling is dus die van
Klein Eyolf, het nieuwste stuk van Ibsen,
Donderdag 28 Maart door het gezelschap-
Chrispjjn te geven.
Aan mej. J. KoBter, tjjdeljjk te Brussel,
is een koninklgk subsidie verleend voor het
voortzetten harer studiën als schilderes.
Terugkomend op Kes' benoeming te
Glasgow, zegt de Daily News, dat Kes voor
vier maanden in Schotland driemaal zooveel
krggt als voor het geheele jaar in Holland.
«Trouwens, musici schjjnen steeds het begrip
van breedte zoo op te vatten, dat hun inkom
st en moeten toenemen, hoe verder ze westeljjk
gaan. Eenige jaren geleden kreeg een zan
geres tc Londen hetzelfde wekeljjksch Balaris
het koraalIch bin's, ich sollte büszen. Eene
meesterljjke greep van Bach, om op deze wjjze
het koraal dramatisch te gebruiken
Het concept van een mysterie, waarin ode,
drama en heldendicht vereenigd zgn, is zoo
veelomvattend, dat Bach de noodzakeljjkheid
gevoeld heeft zjjne hoorders voor te bereiden
door een vocalen en instrumentalen proloog,
die den inhoud van het werk samenvat. Het
is een gang naar Golgotha, waarvan de som
bere harmonieën elkaar zwaar en moeiljjk op
volgen, als beklommen zjj den Kruisberg. De
twee koren spreken tot elkaarde dochters
van Zion roepen den geloovigen toe«Ziet,
hoe een God ter strafplaats geleid wordt."
Midden in hunne uitroepen van verbazing en
wanhoop zet het derde koor, dat over het
tooneel schjjnt te zweven, het koraal in »Lam
Gods, geslacht aan het kruis." De muzikale
bouw van dezen proloog is bewonderenswaardig
alles is er op berekend den indruk te geven
van eene groote stggende ljjn, van eene steeds
aangroeiende volksmassa. Een onverzoenljjke
bas, gerythmiseerd als het gelui van een doods-
ONDERWIJS.
De heer K. Bakker, laatst onderwjjzer
aan de christelgke school te Terneuzen, is met
1 April a. s. benoemd tot onderwjjzer aan de
openbare lagere school te Loos irecht (Utrecht).
Mejuffrouw S. A. Visser Pd. te Koude-
kerke is benoemd tot onderwjjzeres aan-
de bjjzondere school te Heemstede.
Na afgelegd examen zjjn 6 van de 7 can-
didaten toegelaten tot de ckr. normaallessen
te Middelburg, directeur de heer Bree-
baart. Het zjjn de vrouweljjke candidaat L.
Baart, en de manneljjke A. de Kam, W. de
Regt en C. N. Nobels, allen uit Vlissingen, en
2 candi daten uit Middelburg, wier namen in
De Z. niet voorkomen en dus zeker geheim
moeten big ven.
Tot leeraar in de oude talen aan het
gymnasium te Groningen is benoemd de heer
dr H. Smit te Doetinchem met 27 stemmen.
Op den heer dr A. Dronkers te Kampen werd
eene stem uitgebracht.
KERKNIEUWS-
Heden middag werd, onder voorzitterschap
van den heer mr Ph. J. Callenfels, in de verga
derzaal van de Staten van Zeeland eene kies-
vergadering gehouden van afgevaardigden uit
de verschillende Hervormde gemeenten in
Zeeland, ter benoeming van een lid en een
secundus in het dubbel algemeen college en
van drie leden in het provinciaal college van
toezicht op het beheer der kerkeljjke goederen
en fondsen van de Hervormde gemeenten in
Zeeland.
Tot lid van het dubbel algemeen college
werd benoemd de heer J. D. van Spankeren
te Heinkenszand en tot secundus jhr Roëll te
Zierikzee.
Tot leden in het provinciaal college wer
den, ter voorziening in de door periodieke af
treding der heeren J. P. I. Buteux, mr Ph. J.
Callenfels en A. de Roo te ontstane vacatures,
opnieuw dezelfde heeren gekozen.
UIT STAD EN PROVINCIE.
Ter gelegenheid van het honderdjarig
bestaan van de sociëteit De Vergenoeging
wapperen heden van dat gebouw op de Groote
Markt alhier de vlaggen en is daarvoor een
gas-illuminatie aangebracht, die heden avond
zal ontstoken worden.
Zooals reeds korteljjk is gemeld heeft ook
heden avond in de feesteljjk versierde zalen
eene avond bij eenkomst plaats, tot bjjwoning
waarvan de leden met hunne dames genoodigd
zgn. Hierop komen wjj in een volgend noiu-
mer terug.
Sedert Maandag wordt op de bovenzaal der
kegelbaan eene historische tentoonstelling ge
houden, waarop wjj beden middag een zeer
vluchtig kjjkje namen, terwjjl wjj ons voor
stellen daarvan, aan de hand van een zeer
bevoegd beoordeelaar die welwillend onB zjjne
klok, ondersteunt de harmonie tot aan he
eindhet fugathema ontrolt zich in het orkest,
de stemmen van het eerste koor nemen het over.
Bjj het inzetten van het tweede koor wisselen
vraag en antwoord elkaar af: de dramatische
stjjl breekt plotseling in de fuga door. Het
koraal leidt een derde episode in. Evenals
Rapbaël op bet beeld der Sixtjjnsche Madonna,
laat Bach uit den bemel, die zich boven het
sombere schouwspel welft, een schaar Engelen
kopjes kjjken. Als de dochters van Zion den
geloovigen toeroepen «Ziet Hem als een lam,"
zet een koor van kinderstemmen unisono het
oude passionskoraal in «O Lam Gods onschul
dig." Dit koraal wordt in al zgn zeven vers
regels gezongen het staat daar in zjjn plech-
tigen eenvoud boven de kunstige beelden der
fugavormende stemmen als eene lichte ver-
scbjjning uit eene andere wereld. Bjj de
krommingen van den weg zien wjj den som
beren stoet een oogenblik verdwjjnen, het
orkest alleen aan het woord latend, maar
weldra verscbjjnt hjj weer, hjjgend en nog
angstiger, tot aan het gtootsche Blot, waar
de zang eindigt. Marie B. v. B.
f) De eerste woordeu der •dochters van Zion,"
waarmee de Passion begint: Komt gij dochtere helpt
mij klagen" gebruikten nog in het midden dezer eeuw
de lijkdienaars, wanneer zjj op de Duitsche dorpen
rondgingen om tot groote begrafenisplechtigheden uit
te noodigen.
