N°. 60. 138" Jaargang. 1895. Dinsdag 12 Maart. DE MATTHEUS-PASSION. HIDBELBCRGSQIE COllSM. Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s naet uitzondering van Zon- en Feestdagen. Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco S Afzonderlijke nummers, met of zonder bijvoegsel, zijn verkrijgbaar a 5 cent. Advertentiën20 cent per regel.' Bij abonnement lager; Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle dankbetuigingen, van 17 regels 1.50 iedere regel meer 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte? Reclames 40 cent per regel. Vfe eraoneter. Middelburg 11 Mrt. 8 u. vm. 31 gr. m. 12 u. 37 gr-, av. 4 u. 42 gr. F. Verwacht ver and. wind. Agenten te VlissingenP. G. de Vet Mestdagh Zoon, te GoesA. C. Boltot, firma wednwe A. C. de Jonge, te EruiningenF. v. D. Peijx, te ZierikzeeA. C. de Mooi/, te Tholen: W. A. van Nieuwenextijzen en te Terneuzen: M. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en bockhandelaren abonnementen en advertentiën aam, evenals de advertentie-bnrean's van Nijgh Van Ditmar, te Botterdam, de Gibs. Belineante, te 's Gravenhage, en A. de La Mar Aan., te Amsterdam. Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Pnblicité étrangère G. L. Dattbe Cïe.. Job* F. Jones, opvolger Advertentiën moeten des namiddags te één uur aan het bureau bezorgd zgn, willen zjj des avonds nog worden opgenomen Middelburg 11 Maart. In Nieuw Leven wordt meegedeeld, dat de liberale kiesvereeniging te Enschedé zich heeft afgescheiden van de Liberale Unie, omdat het hoofdbestuur van de Unie onder de vraagpunten in de bekende circulaire ook heeft opgenomen de kwestie van wettelgke beperking van den arbeidsdag voor volwassenen. Ib dat niet een opmerkelgk feit en een be- wgs te meer, hoe noodzakelijk het is, dat al thans een poging gedaan worde om een werk program vast te stellen als grondslag van samenwerking Wat ziet men gebeuren Alleen reeds, omdat het Hoofdbestuur dit vraagstuk in de kiesvereenigingen aan de orde heeft gesteld als een punt, dat ernstige over weging verdient, scheidt Enschedé zich af. Bljjkbaar heeft men niet eens willen afwach ten, of de meerderheid der vereenigingen vóór dergeljjke beperking is wat alleen zoo kan worden verklaard, dat zjj geen kans ziet de meerderheid tot zgn gevoelen over te halen. Wilde men zich bepalen tot een anti-cleri- calen bond, dan zou men in Enschedé geen bezwaar hebben om in het verband te bljjven, maar ingrjjpende sociale maatregelen daar van wil zjj niet weten. Op haar standpunt veroordeelen wjj de han deling der Enscbedésche kiesvereeniging niet. Maar zullen door dit feit niet de oog en open gaan van velen, die meenen, dat de tjjd voor het ontwerpen van een program nog niet ge komen is? vraagt de Nederlander terecht. He schrjjver der Brieven uit de hofstad in de Arnh. Crt. zegt in zjjn jongste epistel o. a. ket volgende: De vereeniging Eigen Hulp alhier, om 't juister te zeggende coöperatieve winkel- vereeniging van het district der groote veree niging heeft een échec geleden bjj de rechtbank, dat zjj zich had kunnen besparen, en tevens heel wat gerechtskosten kunnen nithalen. ïk heb nooit recht begrepen, welk bezwaar het bestuur hebben kon tegen het verlangen van de anti-coöperatieve vereeniging Maatschappelijk belang om, tegen betaling der kosten, een afschrift van de ljjst harer leden te ontvangen. Dat het afschriftvragend bestuur dat verlangde met weinig vriendschap pelijke bedoelingen, kan waar zjjn, ia zelta waarschjjnljjk, maar het voorschrift van de coöperatiewet houdt omtrent de bedoelingen niets in, maar kent eenvoudig het recht van inzage nemen en afschrift vragen aan «ieder" toe. De ratio legis zal zeker wel deze zjjn, dat, met het oog op de persoonljjke aanspra- keljjkheid van alle leden eener coöperatieve vereeniging, de kooplieden die met haar zaken doen zich moeten kunnen overtuigen met wie zjj te doen hebben, maar de wet zelve gene raliseert en maakt evenmin onderscheid als zjj beperking toelaat. Het heeft mjj daarom bevreemd, dat het bestuur zich tegen den eis ch van het genootschap der maatsehappel jjfee VAN JOH- S. BACII InleidiDg. I. Iets over Passionen. II. IntdSschen had de muziek zich meer en meer ontwikkeld. De kunst der meerstemmigheid was ontstaan. Vele, duistere eeuwen van voor bereiding had deze noodig gehad eer zg in de 15e eeuw in de Nederlanden (Vlaanderen) (Oekeghem, Josquin de Pré, Dufay, en latei Orlandus Lassus, Sweelinck,) in de 16e eeuw in Italië (Gabrieli, Palestrina) die meester werken schiep, welke ons nu nog verrukken, en die de scheppingen van eenBaeb, van een Handel mogeljjk maakten. Hare eerste tastende pogingen zjjn uiterst gebrekkig. De oudste koren waren niet anders dan éénstemmige gezangen die, door het verschil van mannen- en vrouwenstemmen, met ver dubbeling van den toon in de octaaf gezongen werden. De meerdere volheid van den klank onderscheidde hen van den solozang. In de 9e eeuw verdubbelde men den toon in de quint (Organum) en zong dus eene opeenvolging van in ten, eene voortschrijding die in onze (was kameraadschappelijke niet beter Belan- gers in rechten heeft verzet; ook na het ver- Blag van de pleidooien te hebben gelezen, wilde mjj dit niet duideljjk worden. Wel gevoelde ik iets voor het argument, dat het niet aangaat rauweljjks eene rechtsvordering in te stellen, wanneer niet bevorens een ver zoek buiten rechte gedaan en afgewezen is, en in dit opzicht verwondert mjj de uitspraak van de Haagsche rechtbank, dat zulk een voorafgaand verzoek niet noodig is, maar men kan zich dadeljjk tot den rechter wenden. Deze decisie, die ik althans zoo in de cou ranten vermeld zag, mag juridisch juist maar strookt toch niet met mjjn gevoel van decentie. Trouwens decentie is niet te verwachten te midden van de felle concurrentie, welke in dit geval heerscht. Zóó fel, dat men aan den winkel van Eigen Hulp den bloei niet gunt dien bjj geniet, en daarvoor de leden straffen wil door ze te bemoeilijken en onaangenaam te bejegenen, hoewel dat niet anders kan ge schieden dan door nietige kleinigheden, waar- van het resultaat, n aar mjjn oordeel, de f 120 niet zal waard zjjn, die de belangerB aan de eigenbulpera voor het afschrift van de leden lijst te betalen hebben. Den 3en Juni 1845 sprak Thorbecke in de Tweede kamer het volgende •Het vonnis over zoogenaamde beschermende rechten is, geloof ik, onherroepelijk gestreken. Men behoeft de gronden van het vonnis slechts te herinneren. In de eerste plaatsGeen recht ten be hoeve van een tak van nijverheid of het wordt gelegd ten koste van andere takken, en van het gansche verbruikend publiek. Ten andereDe wetgever beproeft het on- mogeljjke. Zich duizend tegen elkander in- loopende bijzondere belangen aan te trekken, dit is het onmogeljjke beproeven, of een oorlog stoken, die zonder tusschenkomst van den wetgever niet zou bestaan. Ten derde De wetgever is niet bevoegd 1° noch om, beschermend, den een voorrecht te geven boven den andernoch om aan de burgerjj lasten op te leggen van een of ander bjj zonder bedrjjf. Belastingen worden opgebracht in het publiek belang; zjj mogen niet tot ondersteuning van bjjzondere belangen worden gevorderd. Ten vierde Wat doet de beschermende wetgever, die op vreemde goederen een recht legt, ten einde de binnenlandsche fabrikant of landbouwer zjjne prjjzen met het bedrag van dat recht verhooge Onder den schjjn, enkel het ingevoerde goed te belasten, belast hjj alle binnenlandsche voortbrengselen van dezelfde soort. Ten wiens behoeve? Wanneer, ondanks het recht, de buitenlandsche waar nog, anders dan ter sluik, wordt ingevoerd, eigent hjj wel de opbrengst van het invoerrecht aan de schatkist. Doch hierin bestaat de belasting niet dan ten deele, en deze ontvangst is de eigenljjke toeleg van het beschermend recht niet. De wetgever, die het instelt, neemt het bedrag van het recht ooren barbaarsch zou klinken. In de 11e eeuw verbeterde dit eenigszins door het quarten- organum (opeenvolging van quarten), maar eerst in 't midden der 12e eeuw wordt in Frankrjjk eene poging gewaagd om eene stem zelfstandig naast eene andere op te doen treden. Ter wjj 1 de tenor de melodie zong, liet men eene boogere stem (sopraan, déchant, discant, d. i. afwjjkend gezang) vrjj naaBt de eerste fantaseeren. Deze eerste vorm van meerstemmig gezang werd, naar de toegetreden tweede, stem discantus, later contrapunt (punt te gen punt, noot tegen noot) genaamd, en ont wikkelde zich tot eene bloeiende kunst. Men nam eene Gregoriaansche melodie (cantus firmus), bouwde daar 3, 4 stemmen opin de 15e eeuw vindt men bjj de Nederlandsche meesters, die bet contrapunt tot zjjn hoogsten graad van kunstigheid ontwikkelden, zelfs werken met 24, 36 en meer Btemmen. Het kon niet anders of de oude koraal passion, die in de kerk was blijven bestaan, moest den invloed van deze kunst ondervinden. Dit ge beurde en de 16e eeuw schiep de Motet- tenpassion. III. In de Motettenpassion is de geheele tekst van het evangelie meerstemmig gecomponeerd. uit de zakken der koopers, om het over te storten in de beurs van den binnenlandschen voortbrenger. Het is inderdaad eene willekeu rige verdeeling van bjj zonder vermogen door de wet. Ten vjjfde eindeljjk: Door beschermende rechten neemt men den prikkel eener steeds dreigende mededinging, voor onze ng verheid zoo heilzaam en noodig, weg of verzwakt dien althans. Zoo eenig volk, moeten wjj door mede dinging worden gedwongen om de reuzen schreden, waarmede men zich elders beweegt, >jj te bljjven of vooruit te snellen. Bescher mende rechten zjjn het middel om onze ont wikkeling tegen te houden en ons in onze traagheid te doen volharden. Eene traagheid, die ik ons, ten aanzien zoowel van den land bouw als van andere takken van voortbrengen den arbeid, door deskundigen hoor verwjjten." Hieraan herrinnert de Liberaal. Door den raad van administratie der Hol- landsche IJz. Spoorw. Mpij is aan de kamer van koophandel te Amsterdam een schrjjven gericht, waarin nader de voordeelen worden ontvouwd voor een verzeuding van de En- gelsche post via den Hoek van Holland, die, volgens dien raad, de best mogeljjke verbinding met Noord-Duitscbland oplevert. Bjj kon. besluit: is aan den officier van gezondheid lste kl. A. E. Sissingb, op zjjn verzoek, eervol ontslag uit den zeedienst verleend zjjn, voor den tjjd van drie jaren, gedeta cheerd by de landmacht in West-Indië, de tweede-luits. P. ten Bruggen Cate en J. A. Keeman, beiden van het 5de reg. inf. is benoemd tot adj'udant bp het reg. grena diers en jagers de lste-luitenant J. M. F. J. Latour, van het korps zjjn bp het leger in N.-I. benoemdtot generaal-majoor bp den gen. staf de kolonel, ohef van dat dienstvak, J. J. K. de Moulin tot generaal-majoor der inf. de kolonel van dat wapen, L. Swart, en tot generaal-majoor der genie de kolonel, chef van dat wapen, L. J. Resner. De drie laatste benoemingen zjjn nog mede gedeeld in een deel der oplaag van ons vorig nommer. De St. Crt. bevat een kon. besl., waarbjj de minister van financiën wordt gemachtigd tot de uitgifte van schatkistbiljetten en schatkist- promessen tot een gezamenljjk bedrag van tien millioen gulden, tegen eene rente van 3 Volgens een correspondentie uit Ampenan aan het Bat. Nbld. is de armoede onder de inlanders grootvele arme drommels wachten en azen op den afval der Boldaten. In een brief uit Lombok deelt «Janus" aan het Bat. Nieuwsblad bgzonderheden mede aangaande den bekenden Rus Maligan. Daar uit blgkt o. a. »dat M. den radja had ge raden de hulp in te roepen van de groote mogendheden negen besar, zooals de ge hoorde hoofden het noemen). Die zouden dan wel volgens hem tusschen beide komen Nog heden worden in de S'xfynsche kapel to Rome de passionsevangeliën met den ouden eenvoud voorgedragen. In plaats van de oude rustige declamatie van Gregorius, treedt hi<sr een vloeiend gezang, vol gevoel. Hier spreekt de geest van een nieuwen tgd, van een nieuw geslacht, dat het evangelie niet langer alleen met stillen eer bied in zich opneemt, maar dat ook met hart en met verbeelding den zin der woorden volgt. Belangrgke perioden, belangrijke toonfiguren worden herhaald, en met grooteren nadruk gezegd men tracht de verschillende personen en tooneelen in hun verschillend karakter te doen uitkomen. De Motettenpassion werd meestal in gedeelten bp kleinere godsdienstige plechtigheden gezongen. Men vindt in de bibliotheken van verschillende kleine Dnitsche steden nog manuscripten dier moeielgke mu ziek, waaruit blgkt op welk eene hoogte het koorgezang in Duitacbland in dien tgd stond. Deze vorm der passion leefde kort; na 1631 vinden wg haar niet meer. Maar een groot en invloed oefende zjj uit. Zg bereidde den weg voor de oratorische passion, en bracht zoo doende de oude passion in het gebied der kunst. IV. Zooals wjj gezien hebben, was in de 16de eeuw in Italië het oratorium ontstaan. De vorm, door Philippo Neri daaraan gegeven, onderging spoedig eene geheele verandering, door de uitvinding van het sologezang met begeleiding in Florence aan het eind der 16de eeuw. Tot nu toe kende men slecht» de melodie en Lombok bevrgden van de kompani blanda. Met het inroepen van die hulp zou M. zich te Singapore belasten, natuurlgk voor veel geld, want het kostte, volgens M., veel geld om tot de consuls te worden toegelaten. Na veel gepraat "werd er een Boeroet opge maakt na veel tawar kreeg M. 600 sovereings en een cheque van 5000 rgksdaalders, betaal baar bg den gemachtigde van den radja t<- Singapore, zekeren Abdoerahman. Door ver schillende omstandigheden, in het bgzonder de strenge controle ter kust in de eerste dagen der expeditie, kon hg niet vertrekken en na den val van Tjakra is hg op den loop gegaan. Vruchteloos heeft hg toen getracht zich te doen overzetten naar Bali." Verder schrjjft de correspondent het volgende: Alle familieleden van den thans te Batavia geïnterneerden Radja worden verwgderd. Zoo zjjn er reeds verscheiden heengegaan. Dezer dagen kwam de laatste «binnen." Hg bevindt zich thans in de benting op Nieuw Mataram en zal, zoodra de resident van zgn reis terug gekeerd is, naar Batavia worden opgezonden. Het is een aardig ventje van l1/» jaar oud; hg heet Anak Agoeng Madé Oeka, is de zoon van Anak Agseng G'dé Poetoe, die bg Paga- sangan verwond werd en later te Tjakra stierf. Deze is weder de zoon van Anak Agoenk Ketoet Karangasem, zoon van den ouden radja- Nu rest mg nog ter vermelding, dat Ampe nan een coiffeur rjjk ip. Wie kon nu ooit den ken, dat een maand na een bloedigen strgd zich een coiffeur zou komen vestigen, met de circulatie van biljetjes bovendien, dat hg vol gens den laatsten smaak knipt en scheert En nog wel op eene plaats, waar geen woon huizen zgn te vinden. Het is Monsieur Justman van Soerabaja! Tien tegen een, dat ze den man op Soerabaja in de maling hebben geno men. Hg nam ook een biljart mede nu, dat kon men best gebruiken, maar de tafel is de Molukken ingegaan, daar het onstui mige weer de lossing hier onmogelgk maakte. Het neemt niet weg, dat ik Monsieur Justman veel succes toewensch met zgn dubbele affaire) en kan hg een achterdeurtje er bg maken, dan is ook hg in een jaar of vjjf «binnen". Ook een teeken, dat de toestand op Lombok vreedzaam genoeg is, daar reeds dames komen opdagen! Een enkele zwaluw maakt wel geen lente, maar het is een teeken van «toenade- ring." De tolk voor de Chineesche taal, de heer Stuart en mevrouw zgn echtgenoote deze laatste is de eerste dame maakten een paar dagen geleden zg zgn op hun doorreis naar Macassar heel gemoedelgk een wandelin getje van Ampenan naar Nieuw Mataram. Zoo wat een uur loopenHeel aardig. Als er nu anderen volgen konden, zou het leven der ge huwden drageljjker zgn. Nu verlangen velen naar moeder de vrouw en sluit ik dezen keer met den wensch, dat men bg het departement eens aandacht schenke aan de positie der ge huwden alhier. De meesten hebben de bloe dige dagen meegemaakt en het is niet onbil. ljjk, om hen naar hun respectieve verblgf- plaatsen over te plaatsen en anderen ook eens de Lombokbeurt te geven. in de meerstemmigheid (polyphonie), d. i. in verband met andere melodieën de eenvoudige kunst van de melodie met begeleiding bestond voorbeen niet. Deze nieuwe kunst, eene reactie tegen de uiterst ingewikkeld geworden meer stemmige kunst, werd zoo geliefd dat zij de overheerschende werd in het oratorium. Voor haar werden kleinere en grootere liederen, aria's, duo's, trio's etc. in het Italiaansche mu ziekdrama gestrooidde handeling ljjdt er onder, de lyriek wordt overheerschend. Onder dezen invloed ondergaat de oude pas sion opnieuw een groote verandering. Tot hiertoe was zg tot den bgbeltekst beperkt ge weest, die als in eene ljjst omsloten werd door eene proloog en een epiloog. De proloog, (introitus) eene korte plechtige inleiding, had tot tekst*Het ljjden onzes Heeren J. Chr. zooals het de heilige Mattheus, (Marcus, Lucas of Johannes) beschrgft. De epiloog (Gratia- rum actio, ook conclusio genoemd) was een slotzang op de woorden »Dank zg onzen Heer J. Chr. die ons door zgn Igden verlost heeft van de hel." In het verhaal der Igdensge- schiedenis zelve had zich geen woord gedron gen, dat niet tot het evangelie behoorde, tenzg dan het «Pater Noster", dat in de katholieke passionen voorgeschreven was bg de plaati van den dood des Heeren. Nu krjjgt de pas sion, tusschen den bgbeltekst, aria's, duo's, terzetten en Luthersche koralen. Dit waren godsdienstige zangen, door Luther gedicht, en op volkswjjze getoonzet, die in de protestant- Hieirecht.beweging. Amsterdam 10 Maart. In dato 6 Febr. j.l. werd door het bestuur der sociaal-democratische arbeiderspartij in Nederland aan 965 vereenigingen en personen in den lande, die voorstanders mochten geacht worden van uitbreiding van het kiesrecht, eene circulaire gezonden om, nu de kansen der kiesrecht-uitbreiding ongunstiger staan dan vóór de behandeling van het ontwerp-Tak van Poortvliet, een krachtige beweging in 't leven te roepen, ten gunste eener snelle en ruime uitbreiding van het kiesrecht. In die circulaire werd o. m. gezegd, dat op alle voorstanders eener flinke kiesrecht-uit breiding, op de geheele arbeidersklasse in Ne derland thans de dure plicht rust, door een waardig maar krachtig optreden te toonen, dat die uitbreiding is een onafwjjsbare eisch des tjjds, en dat de verschillende democrati sche en arbeidersgroepen, vereenigingen en personen, voor wie die uitbreiding de eerste noodzakelgke voorwaarde tot verdere ont wikkeling is, thans door eene daad van politiek beleid moesten toonen, dat kies recht waardig te zgn. Regeering en Tweede kamer moesten tot concessiën aan de volks- partg gedwongen worden. Op grond daarvan werd het geheele demo- erotische Nederland opgeroepen om, alle onderlinge geschillen vergetende, over te gaan tot de oprichting van een «Algemeen demo cratisch en arbeiders-comité voor de uitbreiding van het kiesrecht." Tot dat doel was tegen heden (Zondag) in de Geelvinclc alhier eene vergadering belegd. Zg werd geleid door den heer W. P. G. Helsdingen, die in zgn openingsrede de nood- zakelgkheid en de mogelgkheid van zulk een comité uiteenzette. Daarna deelde de 2e secr., de heer W. H. Vliegen, mede, dat uit 25 steden van Neder land vertegenwoordigd waren 87 vereenigingen, terwgl daarenboven door een 35tal schriftelgk «ympathie met het doel dezer bgeenkomst was betuigd. De heer Heldingen stelde hierop aan de orde de benoeming van een voorzitter en secretaris dezer vergadering, aangezien de personen van de bestuurstafel slechts als voorloopig comité wenschten aangemerkt te worden, die het initiatief tot de vergadering hadden genomen. Na eenige discussie werd, op voorstel van mevrouw SchookHaver, besloten dat de heeren Helsdingen, Schaper en Vliegen, voor den duur van deze vergadering, zouden fungeeren als voorzitter, eerste en tweede secretarissen. Het 3e punt der agenda wasstemmen over het voorstel, dat bg het nemen van besluiten ieder vertegenwoordigde vereeniging éene stem zal uitbrengen. In plaatB van «stemmen" ontspon zich een uitvoerig débatwaarbg o. a. bleek, dat een persoon b. v. vertegen woordigde een bond, die meer dan 8 a 10 ver schillende vereenigingen telde. Voorts dat een persoon uit Steenwgk o. a. vertegen woordigde een vooruitstrevend liberale, eene radicale, en eene anti-revolutionnaire kiesvereeniging. Een sche kerk door de gemeente werden gezongen: (het eerste Duitsche gemeentegezang). De koren krggen instrumentaal begeleidingin strumentale stukken zonder zang, in den vorm van treurmuziek, verschgnen tusschen de zang nummers. Van den geest en den vorm der oude passion blgft niets over dan de recitee- rende vertelling voor den evangelist, f) ien ging nog verder, men trachtte zelfs de passion geheel als opera te componeeren. De evangelist werd dan weggelaten; al de bgbelwoorden werden omgedicht, en de han deling werd voor het tooneel bewerkt. In de oude passiespelen, die in 't begin der 17de eeuw bg het volk nog in levendige her innering waren, had men ook zoo gedaan, en was men nog verder gegaan. Men had er zelfs het comische element ingebracht door de fi guur van den knecht Malchus, die zgn afge houwen oor bezag, of door kwakzalvers, die hunne koopwaar aan de weenende vrouwen aanprezen. Maar de oratorische passion als opera drong in Dnitschland niet door, de Ham- burgsche geestelgkheid verzette zich streng tegen dezen vorm en werd daarin door dichter* en musici ondersteund. Marie B. v. B. f) Johan Sebastian! (1622—1677), een Thiiringer, bewerkte het Lnthersche koraal op de manier der 8ria, als knnstig solo-gezang. Later werden in de oratori sche passion ook eenvoudiger koralen gecomponeerd, die de gemeente meezong.

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1895 | | pagina 1